04/06/2022
قبضیت چیست؟
قبضیت به طور کلی به داشتن کمتر از سه بار رفع حاجت در هفته گفته میشود. قبضیت مزمن عبارت از حرکات کم رودهها یا دفع مشکل مدفوع است که برای چند هفته یا بیشتر ادامه داشته باشد.
اگرچه قبضتِ گاه به گاه بسیار شایع است، برخی از افراد قبضیت مزمن را تجربه می کنند که حتی در انجام کارهای روزانه آنها را دچار مشکلات میکند. قبضیت مزمن باعث میشود افراد برای رفع حاجت بیش از حد فشار بیاورند.
تداوی قبضیت مزمن به علت اصلی آن بستگی دارد؛ اما با آن هم در برخی موارد یک علت مشخص هرگز پیدا نمی شود.
علائم
علائم و نشانه های قبضیت مزمن عبارتند از:
• دفع کمتر از سه بار مدفوع در هفته
• داشتن مدفوع کلوخهای یا سخت
• زور زدن برای رفع حاجت
• احساس انسداد در رکتوم(قسمت اخیر رودهها نزدبک به مقعد) که مانع از رفع حاجت میشود
• احساس ناتوانی در دفع کامل مدفوع و خالی کردن کامل رکتوم
• احساس نیاز شدید به رفع حاجت اما ناتوانی به دفع مدفوع تا اندازه یی که دستها را روی شکم فشار دهید و با انگشت مدفوع را از رکتوم خارج کنید
اگر دو یا چند مورد از این علائم را در سه ماه گذشته تجربه کرده باشید، ممکن است قبضیت مزمن در نظر گرفته شود.
اسباب
قبضیت معمولاً زمانی اتفاق میافتد که ضایعات یا مدفوع خیلی آهسته در طرق هضمی حرکت کند یا به طور موثر از رکتوم دفع نشود، که ممکن است باعث سخت و خشک شدن مدفوع شود. قبضیت مزمن علل احتمالی زیادی دارد:
● انسداد در روده بزرگ یا رکتوم
انسداد در روده بزرگ یا رکتوم ممکن است حرکت مدفوع را کُند یا متوقف کند. علل آن عبارتند از:
• پارگی های کوچک در جلد اطراف مقعد (a**l fissure)
• انسداد روده (bowel obstraction)
• سرطان روده بزرگ
• باریک شدن روده بزرگ (bowel stricture)
• سایر سرطان های شکمی که بالای کولون فشار میآورد
• سرطان رکتوم
• رکتوم بیرون زده از دیواره پشتی مهبل (rectocele)
● مشکلات اعصاب اطراف کولون و رکتوم
مشکلات عصبی می تواند بالای رشتههای عصبی که باعث انقباض عضلات روده بزرگ و رکتوم و حرکت مدفوع از طریق روده می شود، تأثیر بگذارد. اسباب آن عبارتند از:
• صدمه و تخریب اعصابی که عملکردهای بدن را کنترل می کنند (autonomic neuropathy)
• مریضی multiole sclerosis
• مریضی parkinson’s disease
• آسیب نخاعی
• سکته مغزی
● مشکل در عضلات شامل در فعل دفع
مشکلات مربوط به عضلات لگن شامل درعمل رفع حاجت ممکن است باعث قبضیت مزمن شود. این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• ناتوانی در شل کردن عضلات لگن برای اجازه دادن به رفع حاجت (anismus)
• عضلات لگن که سستی و انقباض را به درستی هماهنگ نمی کنند (dyssynergia)
• ضعیف شدن عضلات لگن
● شرایطی که بر هورمون های بدن تأثیر می گذارد هورمون ها به تعادل مایعات در بدن کمک می کنند. مریضی ها و شرایطی که تعادل هورمون ها را بر هم می زند ممکن است منجر به قبضیت شود، از جمله:
• مریضی شکر
• پُرکاری غده پاراتایراید (hyperparathyroidism)
• حاملگی
• کم کاری غده تایرایر (hypothyroidism)
عوامل خطر
عواملی که ممکن است خطر قبضیت مزمن را افزایش دهند عبارتند از:
• افزایش سن
• جنس زن
• کم آبی بدن
• خوردن غذاهای کم فیبر
• فعالیت بدنی کم یا حتی نداشتن کامل فعالیت بدنی
• مصرف برخی دواها مانند sedatives، opioid pain medications، antideperessants یا دواهای کاهش فشار خون
• داشتن یک مریضی روانی مانند افسردگی یا اختلالات خوردن
اختلاطات
اختلاطات قبضیت مزمن عبارتند از:
• وریدهای متورم در ناحیه مقعد (بواسیر) :زور زدن برای رفع حاجت ممکن است باعث تورم در وریدهای داخل و اطراف مقعد شود
•جلد پاره شده در ناحیه مقعد (a**l fissure) :مدفوع بزرگ یا سخت میتواند باعث ایجاد پارگیهای کوچک در مقعد شود. قبضیت مزمن ممکن است باعث تجمع مدفوع سخت شده و بند ماندن آن در رکتوم گردد
• روده ای که از مقعد بیرون بیاید (re**al prolaps): زور زدن برای رفع حاجت می تواند باعث کشیده شدن مقدار کمی از رکتوم و بیرون برامدن آن از مقعد شود
وقایه
موارد زیر می تواند در جلوگیری از ابتلا به قبضیت مزمن کمک کند:
• غذاهای پُرفایبر ماندد سبزیجات، میوهها، لوبیا، سبوس و غلات سبوسدار را بیشتر در رژیم غذایی خود بگنجانید.
• غذاهای کمفایبر مانند غذاهای پروسس شده و محصولات گوشتی را کمتر بخورید
• مایعات فراوان بنوشید
• تا حد امکان فعال باشید و کوشش کنید به طور منظم ورزش کنید
• کوشش کنید استرس خود را مدیریت کنید
• نیاز به رفع حاجت را نادیده نگیرید
• کوشش کنید یک برنامه منظم برای رفع حاجت ایجاد کنید، به خصوص بعد از غذا
• مطمئن شوید در رژیم غذایی کودکانی که شروع به خوردن غذاهای جامد می کنند فایبر زیاد وجود داشته باشد
تشخیص
داکتران علاوه بر معاینه فیزیکی عمومی و یک معاینه دیجیتال رکتوم، از معاینات و روشهای زیر برای تشخیص قبضیت مزمن استفاده میکنند تا علت آن را بیابند:
• معاینه خون جهت دریافت کم کاری غده تایراید (hypothyroidism) یا سطح بالای کلسیم
• عکس x-ray جهت دریافت انسداد و موجودیت مدفوع در تمام طول رودههای بزرگ
• معاینه colonoscopy
• معاینه sigmoidoscopy
• معاینه anore**al manometry جهت ارزیابی عملکرد عضله معصره مقعد
• معاینه baloon expulsion جهت ارزیابی سرعت عضله اسفنکتر مقعد
• ارزیابی چگونگی حرکت غذا در روده بزرگ
• معاینه scintigraphy
تداوی
تداوی قبضیت مزمن معمولاً با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی به منظور افزایش سرعت حرکت مدفوع در رودهها انجام می شود. اگر این تغییرات کمکی نکرد، داکتر ممکن است دوا یا جراحی را پیشنهاد کند.
تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی
• مصرف فایبر خود را افزایش دهید: افزودن فایبر به رژیم غذایی باعث افزایش وزن مدفوع و سرعت عبور آن از روده می شود. به تدریج شروع به خوردن میوه ها و سبزیجات تازه کنید. از نان و غلات سبوس دار استفاده کنید
نوت: افزایش ناگهانی مقدار فیبری که می خورید می تواند باعث نفخ و گاز معده شود، بنابراین به آرامی شروع کنید و طی چند هفته به هدف خود برسید.
• اکثر روزهای هفته ورزش کنید
• نیاز به رفع حاجت را نادیده نگیرید. عجله نکرده و در تشناب به خود فرصت کافی بدهید تا بدون حواسپرتی و بدون احساس عجله رفع حاجت نمایید
• مُلین ها
چندین نوع ملین وجود دارد. هر کدام تا حدودی متفاوت عمل می کنند تا رفع حاجت را آسان تر کنند. ادویه زیر بدون نسخه در دسترس هستند:
• Fiber supplements (psyllium, calcium polycarbophil, methycellulose)
• Stimulants (bisacodyl, sennosides)
• Osmotics (magnesium hydroxide, magnesium citrate, lactulose, polyethylen glycol)
• Lubricants (mineral oil)
• Stool softeners (docusate sodium, docusate calcium
• Enamas and suppositories
سایر دواها:
• دواهایی که آب را به روده می کشند:
Lupiprostone, Linaclotide, Plecanatide
• Serotonin 5-hydroxytryptamine 4 receptors
• Prucalopride