27/07/2025
د زرګونو کلونو راهیسې، بېلابېلو تمدنونو باور درلود چې د غاښونو سوریان یا کیویټیان د "غاښونو چینجي" له امله پیدا کېږي — دا کوچني موجودات ګنل کېدل چې د غاښونو دننه سوریان جوړوي، درد او خرابي رامنځته کوي. له لرغونو سومري لیکنو نه نیولې تر منځنیو پېړیو اروپایي متونو پورې، د غاښونو درد اکثر د دې خیالي چینجیانو پړه بلل کېده.
خو دا نظر یوازې تر ۱۸م او ۱۹مې پېړۍ پورې پر ځای و، تر هغه وروسته ساینسپوهانو دا نظریه رد کړه. د مایکروسکوپ او د مکروبونو نظریې (germ theory) د پرمختګ سره، څېړونکو وموندله چې اصلي لامل یې باکتریاوې دي — په ځانګړي ډول Streptococcus mutans، چې له بوره تغذیه کوي، تېزاب تولیدوي او د غاښونو د برېښې طبقې (enamel) تخریب سبب کېږي، چې بالاخره خرابي یا کیویټي منځته راولي.
دا عجیب پخوانی باور موږ ته دا ښيي چې د غاښونو طب څومره پرمختګ کړی — له خیالاتو نه تر ساینس او مایکروبیولوژي پورې. خو دا هم څرګندوي چې څېړنه، مشاهده، او زده کړه څومره مهم رول لري ترڅو د خولې او غاښونو لپاره غوره روغتیایي #چلندونه رامنځته شي.
@ #