Հոգեկան առողջություն-Իրավունքներ, ծառայություններ, մասնակցություն

22/12/2025

44-օրյա պատերազմի օրերին երիտասարդ բժիշկը կամավոր մեկնեց Արցախ։ Մինչ այդ, երևանյան հիվանդանոցում, երբ բերեցին առաջին վիրավորներին, հասկացավ՝ սա այն պատերազմը չէր, որի մասին գիտեր:
💡 Պատերազմի, վերապրածի մեղքի, հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարման փորձառության մասին այս նյութը բացահայտում է այն, ինչ սովորաբար չի երևում:
👉 MediaLab- ում հրապարակված այս կարևոր պատմությունը կարող եք ընթերցել այստեղ - https://medialab.am/309059/

«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ

«Դու երբևէ ատե՞լ ես սիրելիներիդ միայն այն բանի համար, որ իրենք ամեն օր քնում են։ Ուղղակի քնում։ Ես ատել եմ։ Հետո ատել եմ ինձ դրա համար։ Բայց դու ուղղակի չես պատկերաց....

04/12/2025

🗓️2025թ․ նոյեմբերին ՀՀ Արարատի և Շիրակի մարզերի հոգեկան առողջության շարժական (մոբիլ) թիմերի մասնագետների խումբը, ՀՀ առողջապահության նախարարության ներկայացուցիչը և քաղաքացիական հասարակության ներկայացուցիչներ ուսումնական այց կատարեցին Թբիլիսի՝ Վրաստանում հոգեկան առողջության շարժական (մոբիլ) ծառայությունների կազմակերպման և ներդրման փորձը ուսումնասիրելու նպատակով:

🔎Այցի ընթացքում մասնակիցները՝
📌հանդիպեցին վրացի գործընկերների հետ՝ հոգեկան առողջության շարժական (մոբիլ) թիմերի արդյունավետ աշխատանքային մոդելները քննարկելու համար,
📌այցելեցին շահառուներին՝ հասկանալու՝ ինչպես է ծառայությունը փոխել նրանց առօրյան ու բարեկեցությունը, և ինչ դրական փոփոխություններ են տեղի ունեցել իրենց կյանքում ծառայությանը միանալուց հետո,
📌քննարկեցին Հայաստանում վրացական փորձի կիրառման հնարավորությունները՝ համայնքահենք հոգեկան առողջության ծառայությունները բարելավելու համար։

📝Այցի կարևոր թեմաներից մեկը հոգեկան առողջության ոլորտում մարդու իրավունքների պաշտպանությունն էր։ Քննարկումների ընթացքում ընդգծվեց յուրաքանչյուր անձի արժանապատվության, ինքնորոշման ապահովման կարևորությունը։

📈Վրացական փորձը ցույց տվեց, որ համայնքահենք ծառայությունները նպաստում են հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց հասարակական կյանքին լիարժեք մասնակցությանը։

🤝Այս փորձի փոխանակումը կարևոր քայլ էր հոգեկան առողջության ծառայությունների որակի և հասանելիության բարելավման, ինչպես նաև տարածաշրջանային համագործակցության զարգացման ուղղությամբ։

🔗Եվրոպական միության կողմից ֆինանսավորվող «Իրավունքներ, ծառայություններ, մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի, Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից։

Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor
Ժողովրդավարության Զարգացման Հիմնադրամ/Democracy Development Foundation
«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ
Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիա

03/12/2025

📣Այսօր դեկտեմբերի 3-ն է՝ «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց միջազգային օրը»

📌Օրվա կարգախոսն է՝
«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց ներառական հասարակությունների հզորացում՝ հանուն սոցիալական առաջընթացի խթանման»:

🧠 Իրական ներառականությունը սկսվում Է մեր մտածելակերպից. այն չի սահմանափակվում միայն ֆիզիկական մատչելիությամբ, այն ամփոփված է մեր վերաբերմունքում և հասարակական ընկալումներում։

☝️Հատկապես կարևոր է այս օրը հիշել հաշմանդամություն ունեցող անձանց, ովքեր հաճախ բախվում են խարանով պայմանավորված իրավունքների սահմանափակման ու սոցիալական մեկուսացման։

📌Հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձինք ունեն բոլորի նման հավասար իրավունքներ, ներառյալ՝
🤝արժանապատիվ վերաբերմունքի և հարգանքի,
🏥 որակյալ և հասանելի առողջապահական ու սոցիալական ծառայությունների,
🙋🏻‍♂️ սեփական կյանքի վերաբերյալ որոշումներ կայացնելու,
📚 կրթության, աշխատանքի և համայնքային կյանքի լիարժեք մասնակցության։

Ներառական հասարակությունում յուրաքանչյուր անձ, անկախ հոգեկան կամ ֆիզիկական վիճակից՝
✅լսված է,
✅ընդունված է
✅պաշտպանված է։

🤝Եկեք փոխենք մեր ընկալումները, պայքարենք խարանի դեմ և ստեղծենք միջավայր, որտեղ հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձանց արժանապատվությունը հարգված է, իսկ ձայնը՝ լսելի։

#հաշմանդամությանմիջազգայինօր #ներառականհասարակություն #ՀոգեկանԱռողջություն #հավասարիրավունքներ

28/11/2025

📢📌Շարունակվում են իրականացվել վերապատրաստման դասընթացներ Կանանի սոցիալ-հոգեբանական կենտրոն ՀԿ կողմից իրականացվող «Առողջ մայրություն․ հետծննդյան հոգեկան առողջության խթանում» ենթադրամաշնորհային ծրագրի շրջանակներում՝ Եվրոպական միության կողմից ֆինանսավորվող «Իրավունքներ, ծառայություններ, մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագրի շրջանակում։

Կանանի ՀԿ - Kanani NGO

24/11/2025

📌 Նոյեմբերի 22-23-ին Վանաձոր քաղաքում շարունակվեց Եվրոպական միության կողմից ֆինանսավորվող "Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում" ծրագրի շրջանակներում Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից կազմակերպվող "ԱԱՊ բժիշկների շարունակական վերապատրաստում" դասընթացի 3-րդ փուլի 2-րդ դասընթացը:

Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիա

21/11/2025

🇪🇺 «Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն. Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» Եվրոպական միության կողմից ֆինանսավորվող եռամյա ծրագրի շրջանակում նախատեսված 🔟 ենթադրամաշնորհային ծրագրերից 7️⃣-ն արդեն իրականացվում են՝ նպատակ ունենալով խթանել մարդակենտրոն և իրավունքահեն հոգեսոցիալական աջակցման ծառայությունների ներդրումը և տրամադրումը Հայաստանի տարբեր մարզերում:

🎯 7 ենթադրամաշնորհների շրջանակում նախատեսվում է․

🔗Արարատի և Շիրակի մարզերում ներդնել բազմամասնագիտական շարժական (մոբիլ) պիլոտային ծառայություն, որը կտրամադրի հոգեկան առողջության համալիր ծառայություններ նրանց, ովքեր չեն դիմում հոգեբուժական օգնության և սպասարկման ծառայությունների կամ չեն կարող ստանալ արտահիվանդանոցային հոգեբուժական օգնության և սպասարկման ծառայություններ։

Իրականացնող ՀԿ-ներ՝
♿ «Հավասարության ուղի»
🩺 «Խնամք»

🔗Պատերազմից տուժած անձանց (պատերազմի մասնակիցներ, ընտանիքի անդամներ) և Արցախից տեղահանված անձանց ապահովել հոգեսոցիալական աջակցությամբ՝ նպաստելով նրանց վերաինտեգրմանը, դիմակայունությանը և համայնքային մասնակցությանը:

Իրականացնող ՀԿ-ներ՝
ℹ️ «Ստեփանավանի տեղեկատվական կենտրոն» (թիրախ Լոռու մարզ)
🪖 «Զինվորի տուն»

🔗Աջակցել շուրջծննդաբերական շրջանում գտնվող կանանց հոգեհուզական վիճակի բարելավմանը:

Իրականացնող ՀԿ՝
🤱 «Կանանի»

🔗Ապահովել Շիրակի մարզի Գյումրի, Ախուրյան, Աշոցք և Ամասիա համայնքներում բնակվող կանանց, երեխաների, այդ թվում՝ հաշմանդամություն ունեցող անձանց համար իրավունքահեն, մարդակենտրոն, մատչելի և ոչ խտրական հոգեկան առողջության ծառայություններ:

Իրականացնող ՀԿ՝
⚕️ «Կարիտաս-Արեգակ» (համագործակից՝ «Ագաթ»)

🔗 Նպաստել Հայաստանում ԼԳԲՏ+ անձանց համար իրավունքահեն և զգայուն սոցիալ-հոգեբանական աջակցության մեխանիզմների զարգացմանն ու ընդլայնմանը:

Իրականացնող ՀԿ՝
🌈 «Փինք»

┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈┈
📢ℹ️ Հետևեք մեր էջին՝ ծրագրի ընթացքի մասին նոր տեղեկություններ ստանալու համար:

Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor
Ժողովրդավարության Զարգացման Հիմնադրամ/Democracy Development Foundation
«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ
Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիա

20/11/2025

📣Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամը հրավիրում է 👉

📩Ենթադրամաշնորհի հայտադիմում ներկայացնելու ՀՀ-ում գրանցված և գործող հասարակական կազմակերպություններին և կոալիցիաներին, որոնք իրենց գործունեությամբ նպատակ ունեն․
👉 նպաստել հոգեկան առողջության վերաբերյալ իրազեկվածության բարձրացմանը,
👉հանրության շրջանում հոգեկան առողջության/հոգեկան առողջության ծառայություններից օգտվող անձանց վերաբերյալ խարանի նվազեցմանը։

⏳ Հայտերի ընդունման վերջնաժամկետը՝ դեկտեմբերի 14 🗓️

Ժողովրդավարության Զարգացման Հիմնադրամ/Democracy Development Foundation

Նպատակ և գործողություններ Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամը հրավիրում է ենթադրամաշնորհի հայտադիմում ներկայացնելու ՀՀ-ում գրանցված և գործող հասարակական կա....

20/11/2025

📘«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ն ներկայացրել է նոր զեկույց՝ «Ազատազրկումը որպես խնամք»

🔎Զեկույցը ուսումնասիրում է հոգեսոցիալական և (կամ) մտավոր հաշմանդամություն ունեցող չափահաս անձանց անկախ ապրելու և համայնքում ներառվելու իրավունքի իրացումը Հայաստանում։

«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ

📢 Նոր զեկույց՝ «Ազատազրկումը որպես խնամք»

Ներկայացնում ենք մեր նոր համապարփակ զեկույցը, որն ուսումնասիրում է հոգեսոցիալական և (կամ) մտավոր հաշմանդամություն ունեցող չափահաս անձանց անկախ ապրելու և համայնքում ներառվելու իրավունքի իրացումը Հայաստանում։

🔍 Զեկույցում ներկայացվում է`
✅այդ իրավունքի իրացման ներկա վիճակը,
✅խոչընդոտներն ու խնդիրները,
✅ ինչպես նաև Հայաստանում իրականացված ապաինստիտուցիոնալացման գործընթացների ընթացքը և բացերը։

📑 Հետազոտության նպատակն է ոչ միայն վերլուծել իրավիճակը, այլև ներկայացնել առաջարկություններ, որոնք կարող են աջակցել ապաինստիտուցիոնալացման արդյունավետ պլանավորմանը, իրականացմանը և մշտադիտարկմանը։

🏛 Այս զեկույցի ուղերձը պարզ է։ Ներառական հասարակությունում չեն կարող և չպետք է լինեն մարդիկ, որոնք զրկված են իրենց ազատություններից հաշմանդամության պատճառով։

🖇 Զեկույցը կարող եք գտնել այստեղ՝ https://drive.google.com/file/d/1MHTKEYRprCkF7XPxEniNEMFn_Kq9zT7j/view?usp=sharing

Զեկույցը մատչելի .docx տարբերակով ստանալու համար խնդրում ենք գրել մեզ (info@dra.am)։

📌 Շնորհակալ ենք զեկույցի հեղինակ Անահիտ Չիլինգարյանին այս համագործակցության համար և բոլոր կազմակերպություններին և անհատներին, որոնք նպաստել են զեկույցի բարելավմանը։

-
«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

19/11/2025

📣Եվրոպական միության աջակցությամբ, ՀՀ ԿԳՄՍ նախարարության հետ համագործակցությամբ և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից իրականացվող «Հանրակրթական ուսումնական հաստատության հոգեբանի գործունեության կազմակերպումը դպրոցում» խորագրով 6-օրյա վերապատրաստումները ակտիվ փուլում են։

✅ Ամփոփվել է «Մանկական զարգացման հիմնադրամի» Վայոց ձորի մասնաճյուղում:
➡️ Մեկնարկել են Սպիտակի ՏՄԱԿ-ում և Գեղարքունիքի մարզում:
⏳ Շարունակվում են Կոտայքի, Շիրակի, Արմավիրի և Ալավերդու տարածքային մանկավարժահոգեբանական աջակցության կենտրոններում:

Մենք կարևորում ենք դպրոցական հոգեբանների դերը և նրանց մասնագիտական կարողությունների շարունակական զարգացումը։

Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիա

19/11/2025

🧠 Հոգեկան Առողջություն. Ուսումնասիրության արդյունքները բացահայտում են, թե ինչպես ենք մենք հոգ տանում մեր մասին, և ինչպես ենք վերաբերվում մյուսներին։

📌 Ինչպե՞ս ենք հոգ տանում մեր մասին

🌞 Դրական Մտածել. Հարցվածների մեծ մասը (20.6%) նշել է դա՝ որպես հիմնական մեթոդ։
🙅‍♂️ Մտահոգիչ Փաստ. Բնակչության զգալի մասը՝ 16.7%-ը, նշել է, որ «Ոչինչ չի անում» իր հոգեկան առողջության համար։

📌 Հասարակության Վերաբերմունքը՝ Ընդհանուր Բացասական

🚫 Խտրականություն. Հարցվածների 74%-ը կարծում է, որ հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող անձինք ենթարկվում են խտրականության։
❌ Աշխատանքի Մերժում. Գրեթե 70.3%-ը նշում է, որ գործատուները հաճախ մերժում են նման անձանց։

📌 Վերաբերմունք․ Ցուցանիշները

Վերաբերմունքի համաթվերը ցույց են տալիս խնդիրների տարբերակում.
😰 Ամենավատ Վերաբերմունքը. Գրանցվել է Փսիխոտիկ խանգարումների նկատմամբ (-31.6):
💡 Միակ Դրական Արդյունքը. Դրական է վերաբերմունքը Մանկական տարիքի հոգեկան առողջության խնդիրների նկատմամբ (+3.9):

Նյութը՝ Հոգեկան առողջության վերաբերյալ Հայաստանի բնակիչների ընկալումները, վերաբերմունքը և իրազեկվածության մակարդակը` Հանրային կարծիքի ուսումնասիրությունից

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

14/11/2025

👪Ընտանիքի վերաբերմունք

Հետաքրքիր պատկեր է‼️
➡️ Երբ խոսքը գնում է ընտանիքի անդամի խնդիրների մասին, հիմնականում ընտանիքը աջակցում է։
➡️ Բայց երբ մարդը դիմում է իր սեփական խնդրի համար՝
◾ 10.4%-ը ընտանիքին չի տեղեկացրել,
◾ 4.5%-ի ընտանիքը փորձել է խոչընդոտել,
◾ 1.5%-ը բացասաբար են վերաբերվել։

Նյութը՝ Հոգեկան առողջության վերաբերյալ Հայաստանի բնակիչների ընկալումները, վերաբերմունքը և իրազեկվածության մակարդակը` Հանրային կարծիքի ուսումնասիրությունից

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

12/11/2025

📌Հոգեկան առողջության խնդիր ունեցող անձանց միայն փոքր մասն է դիմել մասնագետի․

Դժգոհությունները հիմնականում կապված են եղել․
❌ մասնագիտական թույլ կարողությունների,
❌ սխալ նշանակումների,
❌ ծառայության թանկարժեքության հետ։

Նյութը՝ Հոգեկան առողջության վերաբերյալ Հայաստանի բնակիչների ընկալումները, վերաբերմունքը և իրազեկվածության մակարդակը` Հանրային կարծիքի ուսումնասիրությունից

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։