Հոգեկան առողջություն-Իրավունքներ, ծառայություններ, մասնակցություն

27/10/2025

💬 Ինչն է ամենաշատը վնասում հոգեկան առողջությանը

Մարդիկ նշել են հետևյալ գործոնները․
💥 Ընտանիքում լարված հարաբերություններ – 14.9%
🖤 Հարազատի կորուստ – 12.1%
😡 Լարված հարաբերություններ շրջապատում – 11.1%
⚠️ Արտակարգ իրավիճակներ, պատերազմ – 8.6%
💸 Ֆինանսական խնդիրներ – 6.7%
😰 Սթրես – 6.2%

Իսկ ոմանք նշել են նույնիսկ «դավաճանություն», «եղանակային պայմաններ», «կայանատեղի չգտնելը»

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

24/10/2025

📝Փոքր, բայց մարդու իրավունքների ապահովմանն ուղղված կայուն քայլերը կարող են դառնալ մեծ փոփոխությունների սկիզբ՝ հոգեկան առողջության ոլորտում։
✅📜🚌 2025թ․ հոկտեմբերի 13-ին հաստատվել է ՀՀ առողջապահության նախարարի՝ Հոգեկան առողջության շարժական (մոբիլ) պիլոտային ծառայության ներդրման հրամանը։
🧠Հրամանը հնարավորություն կտա ՀՀ Արարատի և Շիրակի մարզերում բնակվող հոգեկան առողջության խնդիրներ ունեցող չափահաս անձանց համայնքային մակարդակով օգտվելու հոգեկան առողջության ծառայությունից։
🚌👩‍⚕️👨‍⚕️Ծառայությունը կտրամադրվի բազմամասնագիտական թիմի կողմից՝ ապահովելու համալիր, ոչ խտրական և իրավունքահեն հոգեբուժական ու հոգեսոցիալական աջակցություն՝ հիմնվելով անձի անհատական կարիքների վրա։
📜Հրամանը սահմանում է ծառայության շահառուներին ընդգրկելու չափանիշները, անձնակազմի գործունեությունը, ծառայության տրամադրման կարգը և անխափան աշխատանքը ապահովող այլ գործառույթներ։

ՀՀ առողջապահության նախարարության դերակատարությունը այս գործընթացում առանցքային է՝ հետագայում պետական մակարդակով աջակցելու համայնքային ներառական հոգեկան առողջության համակարգի ձևավորմանը։
ՀՀ առողջապահության նախարարություն

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
Այս նախաձեռնությունն իրականացվում է «Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի» ենթադրամաշնորհային ծրագրերի միջոցով՝ Եվրոպական միության կողմից ֆինանսավորվող «Իրավունքներ, ծառայություններ, մասնակցություն. Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագրի շրջանակում։ Ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի , Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից։
European Union in Armenia
#հոգեկանառողջություն #հոգեսոցիալական #հայաստան

24/10/2025

🚫Ինչու՞ չեն հետևում հոգեկան առողջությանը

Հարցվածների կարծիքով պատճառներն են․
🔸 39.5% – չեն կարևորում,
🔸 23.8% – ֆինանսական խնդիրներ,
🔸 14.2% – ժամանակի սղություն,
🔸 8.3% – հասարակության բացասական վերաբերմունք։

Հետաքրքիր պատասխաններ էլ կային՝
🗨️ «Հայաստանում մոդա չէ հոգեկան առողջությանը հետևելը»
🗨️ «Վախենում են վատ լուր լսել»։

Նյութը՝ Հոգեկան առողջության վերաբերյալ Հայաստանի բնակիչների ընկալումները, վերաբերմունքը և իրազեկվածության մակարդակը` Հանրային կարծիքի ուսումնասիրությունից

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

22/10/2025

Ֆիզիկական vs. Հոգեկան առողջություն

Ուսումնասիրության տվյալներով՝
✅ 99.5% – կարևորում է ֆիզիկական առողջությանը հետևելը
✅ 99.4% – կարևորում է հոգեկան առողջությանը հետևելը

Բայց իրականում՝
⚖️ 34.2% նշում է, որ շրջապատում ավելի շատ հետևում են ֆիզիկական առողջությանը,
մինչդեռ միայն 🧠 5% կարծում է, որ շրջապատում ավելի շատ հետևում են հոգեկան առողջությանը

Այսինքն՝ կարևորում ենք, բայց… միշտ չէ, որ հետևում ենք 💡

Նյութը՝ Հոգեկան առողջության վերաբերյալ Հայաստանի բնակիչների ընկալումները, վերաբերմունքը և իրազեկվածության մակարդակը` Հանրային կարծիքի ուսումնասիրությունից

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

20/10/2025

Ի՞նչ է նշանակում հոգեկան առողջություն 🤔

Հետազոտության արդյունքներով պարզվեց, որ մարդկանց պատկերացումները տարբեր են
ԱՀԿ սահմանմամբ՝ 🧠✨
👉 Հոգեկան առողջությունը ոչ միայն հիվանդության բացակայությունն է, այլև մարդու կարողությունը՝
✔️ իրացնել ներուժը,
✔️ հաղթահարել առօրյա սթրեսը,
✔️ արդյունավետ աշխատել,
✔️ ներդրում ունենալ հասարակության կյանքում։

Հիշի՛ր, որ հոգեկան առողջությանը հետևելը նույնքան կարևոր է, որքան ֆիզիկականին ❤️‍🩹

Նյութը՝ Հոգեկան առողջության վերաբերյալ Հայաստանի բնակիչների ընկալումները, վերաբերմունքը և իրազեկվածության մակարդակը` Հանրային կարծիքի ուսումնասիրությունից

📌«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

17/10/2025

📚Ս/թ հոկտեմբերի 16-ին «Առողջ մայրություն․հետծննդյան հոգեկան առողջության խթանում» ծրագրի շրջանակներում իրականացվեց վերապատրաստող մասնագետների վերապատրաստում/TOT/` « Հետծննդյան դեպրեսիայի վաղ հայտնաբերում և ուղեգրում» թեմայով։
Կանանի ՀԿ - Kanani NGO

16/10/2025

Հոգեկան առողջությունը չի սահմանափակվում միայն «ախտորոշումներով» կամ «ախտանիշներով»․ այն շատ ավելին է։
💭 Հոգեկան առողջության խնդիրների մասին մտածելիս հաճախ հակված ենք պատճառները փնտրել բացառապես անձի ներսում։ Մինչդեռ հոգեկան առողջությունը ձևավորվում է մի շարք գործոնների արդյունքում։
Դրանց շարքում առանձնապես կարևոր են՝
💸 Աղքատությունը և սոցիալական խնդիրները,
⚠️ Բռնությունը (հատկապես վաղ տարիքում),
📚 Կրթության անմատչելիությունը,
💼 Աշխատանքային շահագործումը,
🏚️ Բնակության վայրի բացակայությունը,
🏥 Առողջապահական ծառայությունների սահմանափակ լինելը,
🌍 Կլիմայական փոփոխությունները,
🚫 Խարանը, խտրականությունը, մեկուսացումը և այլն։
🌐 Այս գործոններն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից սահմանվում են որպես հոգեկան առողջության սոցիալական որոշիչներ։
🤝 Հենց այս տրամաբանությամբ էլ հոգեկան առողջության ծառայությունները չպետք է սահմանափակվեն միայն բժշկական լուծումներով։
🏘️ Փոխկապակցված և համայնքահենք աջակցության համակարգերը կարող են շատ ավելի էական ազդեցություն ունենալ անձի կյանքի որակի վրա, քան կետային գործողությունները։

«Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ

Հոգեկան առողջությունը չի սահմանափակվում միայն «ախտորոշումներով» կամ «ախտանիշներով»․ այն շատ ավելին է։

💭 Հոգեկան առողջության խնդիրների մասին մտածելիս հաճախ հակված ենք պատճառները փնտրել բացառապես անձի ներսում։ Մինչդեռ հոգեկան առողջությունը ձևավորվում է մի շարք գործոնների արդյունքում։

Դրանց շարքում առանձնապես կարևոր են՝
💸 Աղքատությունը և սոցիալական խնդիրները,
⚠️ Բռնությունը (հատկապես վաղ տարիքում),
📚 Կրթության անմատչելիությունը,
💼 Աշխատանքային շահագործումը,
🏚️ Բնակության վայրի բացակայությունը,
🏥 Առողջապահական ծառայությունների սահմանափակ լինելը,
🌍 Կլիմայական փոփոխությունները,
🚫 Խարանը, խտրականությունը, մեկուսացումը և այլն։

🌐 Այս գործոններն Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության կողմից սահմանվում են որպես հոգեկան առողջության սոցիալական որոշիչներ։

🤝 Հենց այս տրամաբանությամբ էլ հոգեկան առողջության ծառայությունները չպետք է սահմանափակվեն միայն բժշկական լուծումներով։

🏘️ Փոխկապակցված և համայնքահենք աջակցության համակարգերը կարող են շատ ավելի էական ազդեցություն ունենալ անձի կյանքի որակի վրա, քան կետային գործողությունները։

-
«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

14/10/2025

Ի՞նչ անել, երբ բուժաշխատողը՝
😠 վիրավորել կամ անհարգալից է վերաբերվել ձեզ, ձեր ընտանիքի անդամներին կամ այլ բուժաշխատողներին,
🚫 դրսևորել է հաշմանդամության հիմքով խտրական վերաբերմունք ձեր նկատմամբ,
❌ անհիմն մերժել է բուժօգնությունը,
💭 ծաղրել կամ բացասաբար է արտահայտվել ձեր հոգեկան առողջական վիճակի մասին,
💰 օգտագործել է իր դիրքն անձնական շահի համար և այլն։

Ավելի մանրամասն ➡️ «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ

Ի՞նչ անել, երբ բուժաշխատողը՝
😠 վիրավորել կամ անհարգալից է վերաբերվել ձեզ, ձեր ընտանիքի անդամներին կամ այլ բուժաշխատողներին,
🚫 դրսևորել է հաշմանդամության հիմքով խտրական վերաբերմունք ձեր նկատմամբ,
❌ անհիմն մերժել է բուժօգնությունը,
💭 ծաղրել կամ բացասաբար է արտահայտվել ձեր հոգեկան առողջական վիճակի մասին,
💰 օգտագործել է իր դիրքն անձնական շահի համար և այլն։

🏥 Այս դեպքերում կարող եք դիմել Բուժաշխատողների էթիկայի հանձնաժողով, որն անկախ մարմին է։ Այն քննում է բուժաշխատողի կողմից էթիկայի կանոնները խախտելու այն դեպքերը, որոնք չեն նախատեսում քրեական կամ վարչական պատասխանատվություն։

⏰ Կարևոր է, որ դեպքից, որի համար դիմում եք, պետք է անցած չլինի մեկ տարի։

👥 Հանձնաժողով կարող է դիմել պացիենտը, նրա ընտանիքի անդամը, օրինական ներկայացուցիչը, այլ բուժաշխատողը, բժշկական կազմակերպության ներկայացուցիչը կամ պետական մարմինը։

⚖️ Հանձնաժողովը կարող է ՀՀ առողջապահության նախարարությանն առաջարկել նկատողություն կամ խիստ նկատողություն տալ այդ բուժաշխատողին կամ առաջարկել կասեցնել բուժաշխատողի լիցենզիան մինչև 1 ամիս։

📩 Դիմել հնարավոր է ներկայացնել փոստով կամ առձեռն, ինչպես նաև առցանց՝ mec.am-ի միջոցով։

🤝Եթե դժվարանում եք դիմելու հարցում, մենք կարող ենք աջակցել Ձեզ։ Մեզ կարող եք գրել ինչպես Ֆեյսբուքով, այնպես էլ Whatsapp-ով և Viber-ով՝ +37477400350:

-
«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

14/10/2025

Հավաստի, բազմակողմանի, արագ․ Factor TV-ն իր հետևորդներին է ներկայացնում անկողմնակալ տեղեկատվություն հայաստանյան եւ միջազգային կարեւոր իրադարձությունների մասի...

10/10/2025

Հոգեկան առողջության համաշխարհային օրվա կապակցությամբ հիշեցնում ենք՝ նորմալը ֆանտազիա է։

💭 Շատ հաճախ հասարակությունը մեզ սովորեցնում է ձգտել «նորմալ» լինելու՝ կարծես գոյություն ունի մի իդեալական չափանիշ, որին պետք է համապատասխանենք բոլորս։

🧩 Բայց «նորմալը» իրականում գոյություն չունի․ այն պարզապես մշակութային հորինվածք է, որը սահմանում է՝ որ վարքագիծն է «սովորական», իսկ որը՝ «տարօրինակ»։

🪞 Մենք բոլորս տարբեր ենք՝ մարմնով, մտածողությամբ, զգացմունքներով ու փորձառություններով։ Այդ բազմազանությունն է, որ ձևավորում է մարդկային իրականությունը։

✨ Հենց այդ պատճառով մենք մերժում ենք «նորմալության» գաղափարը և ընդունում իրականությունը՝ այնպիսին, ինչպիսին այն կա՝ բազմազան, յուրահատուկ և հավասարարժեք բոլորի համար։

-
«Իրավունքներ, ծառայություններ և մասնակցություն․ Հայաստանում հոգեկան առողջության համապարփակ շրջանակի խթանում» ծրագիրն իրականացվում է Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի (Helsinki Citizens’ Assembly-Vanadzor) գրասենյակի, «Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների օրակարգ» ՀԿ-ի, Ժողովրդավարության Զարգացման հիմնադրամի և Հոգեկան առողջության հայկական ասոցիացիայի կողմից՝ Եվրոպական միության (European Union in Armenia) աջակցությամբ։

10/10/2025

🟢 Հոկտեմբերի 10-ը՝ Հոգեկան առողջության համաշխարհային օրն է 🧠🌍
📌Օրվա խորագիրն է՝ «Հասանելիություն ծառայություններին. Հոգեկան առողջությունը աղետների և արտակարգ իրավիճակների ժամանակ»

⚠️ Ճգնաժամային իրավիճակներում ամենահաճախ խախտվող իրավունքներից է անձի ֆիզիկական և հոգեկան առողջության իրավունքը։

Ինչպես ամբողջ աշխարհում, այնպես էլ Հայաստանում, հոգեսոցիալական հաշմանդամություն ունեցող անձանց թիվն աճում է։

Պատերազմները, բնական աղետները, համավարակները և հումանիտար ճգնաժամերը․
🛑 խաթարում են առողջապահական ծառայությունների հասանելիությունը,
🛑 կրճատում են հոգեկան առողջության աջակցությունը,
🛑 բարձրացնում են հիվանդությունների նկատմամբ խոցելիության մակարդակը,
🛑 խաթարում են քրոնիկ և ոչ վարակիչ հիվանդությունների բուժումը։

📍 ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակը տարիներ շարունակ իրականացնում է սոցիալ-առողջապահական ծրագրերի մշտադիտարկում՝ բացահայտելով ոլորտի խորքային խնդիրները։

Հոգեսոցիալական հաշմանդամություն ունեցող անձանց տրամադրվում են ծառայություններ ինչպես պետական, այնպես էլ հասարակական և միջազգային կառույցների կողմից, սակայն ոլորտում առկա են խորքային խնդիրներ, որոնցից են ՝
📌 Ծառայությունների հասանելիության և մատչելիության խնդիրներ
📌 Առողջապահական կենտրոնների կենտրոնացում միայն խոշոր քաղաքներում
📌 Մասնագիտական ներուժի և համագործակցության պակաս
📌 Տեղեկատվության փոխանցման և իրազեկվածության ցածր մակարդակ
Հոգեկան առողջության բարեփոխումների հաջող իրականացման համար անհրաժեշտ է․

✅ Պետական մարմինների ակտիվ ներգրավվածություն
✅ Միջոլորտային համագործակցության ամուր շրջանակ

➡️ ՀՔԱ Վանաձորի գրասենյակը շարունակում է ուշադրության կենտրոնում պահել հոգեկան առողջության ոլորտը

#հոգեկանառողջություն #հքավ

08/10/2025

Ծառայությունների կայունություն, հետադարձ կապ և լուծումներ

Արարատի և Շիրակի մարզերում ծառայությունները հիմնականում կարճաժամկետ են և կախված դոնորներից, ինչը սահմանափակում է դրանց շարունակականությունը։

❌ Հետադարձ կապի մեխանիզմների բացակայությունը չի թույլ տալիս գնահատել ծառայությունների արդյունավետությունը կամ բացահայտել խնդիրները։
📢 Սահմանափակ են տեղեկատվությունը և իրազեկվածությունը

❗ Լուծումները իրավահեն չեն

💡 Առաջնահերթ քայլերը ծառայությունների բարելավման համար՝
✅ Ապահովել ծառայությունների հասանելիությությունը, հատկապես գյուղական համայնքներում
✅ Համալրել մասնագիտական ներուժը և վերապատրաստել մասնագետներին
✅ Ներդնել կարիքների գնահատման միասնական մեխանիզմներ
✅ Ներդնել հոգեսոցիալակն ծառայությունների, որոնք կլինեն երկարաժամկետ և հասցեական
✅ Բարձրացնել հասարակության և շահառուների իրազեկման մակարդակը
✅ Ամրապնդել իրավունքների պաշտպանությունը

Այս քայլերի իրականացմամբ հնարավոր կլինի բարձրացնել մարզի հոգեսոցիալական հաշմանդամություն ունեցող անձանց կյանքի, ծառայությունների որակը, ինչպես նաև աջակցել նրանց անկախության և արժանապատվության ապահովմանը։

Նյութը՝ Եվրոպական միության ֆինանսավորմամբ կազմված զեկույցից։