23/08/2025
Donald J. Trump’ıN yolu ola bilir, Emmanuel’iN hazır makaroNu ola bilmir?
sitat…
Azərbaycandakı Talassemiya Mərkəzi — Səhiyyə Nazirliyi Milli Hematologiya və Transfuziologiya Mərkəzi — profilinə görə regionda yeganə ixtisaslaşmış tibb müəssisəsidir . Aşağıda qeyd olunan əsas problemlərə və çətinlik sahələrinə nəzər yetirə bilərik:
---
1. Donor çatışmazlığı
Azərbaycanda talassemiyalı xəstələrin cəmi 10%-inin bacı-qardaşlarından donor tapılır — çox az göstəricidir . Geri qalanlar üçün beynəlxalq reyestrlərə müraciət olunur, lakin bu proses hələ də tamamlanmayıb və dövlətin digər dəstəyi tələb olunur .
---
2. Dəmir təmizlənməsi müalicəsi və davamlı tibbi təminat
Talassemiya müalicə olunmasa da, qan köçürülməsi və dəmir xelatorları adətən xəstənin vəziyyətini yüngülləşdirir . Ölkədə 3700 talassemiyalı xəstə vardır və onlardan bir qismi məktəbəqədər və məktəbyaşlı uşaqlardır . Digər müalicə üsulları, o cümlədən sümük iliyi transplantasiyası da həyata keçirilir . Lakin bu müalicələrin fasiləsiz təminatı və maliyyələşməsi uzunmüddətli çətinliklər yarada bilər.
---
3. İnfrastruktur və Donor Reyestri
Donor tapılması üçün infrastruktur və reyestr sisteminin qurulması iki ildir davam edir və bu sahədə hələ tam yetərli infrastruktur formalaşmayıb . Xüsusi personalın hazırlanması, hüceyrə transferi, sərhəddən keçirilmə və təhlükəsizlik standartlarının təmin edilməsi kimi məsələlər hələ də həllini gözləyir .
---
4. Dövlət Proqramlarının Müddəti və Gələcək
2015–2020-ci illər üçün “Talassemiya ilə mübarizəyə dair Dövlət Proqramı” həyata keçirilib və bu müddət artıq başa çatıb . Proqram çərçivəsində profilaktika, prenatal diaqnostika, kadr hazırlığı, maarifləndirmə və müalicə sahəsində mühüm addımlar atılıb .
Lakin 2025-ci ildəyik və bu proqramın yenidən nəzərdən keçirilməsi və ya davam etdirilməsi barədə məlumat yoxdur. Yeni strategiya və ya əlavə maliyyə dəstəyi barədə açıqlamalar tələb edirik.
---
5. Sosial-maddi və Psixoloji Yük
Talassemiyalı xəstələr və onların ailələri davamlı tibbi nəzarət, müayinə, qan köçürməsi, dərman və həkim ziyarətləri ilə bağlı ciddi maliyyə və psixoloji yük altındadır .
Bu xəstəlik ailələr üçün həm sosial, həm də iqtisadi baxımdan yükdür və təhsil və iş imkanlarının məhdudlaşması kimi nəticələrə səbəb olur.
---
6. Maarifləndirmə və Ailə Planlaması
Proqram çərçivəsində nikah öncəsi skrininq, genetik məsləhət və prenatal diaqnostika daxil edilməsinə baxmayaraq , toplumda məlumatlılıq səviyyəsi hələ də aşağı qalır.
Talassemiya daşıyıcılığı daha çox yayılan bölgələrdə — misal üçün Lənkəran, Qəbələ, Oğuz, Şəki, Göyçay, Ağdaş, Ağsu və Kürdəmir — maarifləndirmə daha intensif olmalıdır .
---
Yekun Baxış: Problemlərin Xülasəsi
Problem Sahəsi Əsas Çətinliklər
Donor Tapılmaması Bacı-qardaş donorlarının azlığı, beynəlxalq reyestr sistemi hələ yetkin deyil
Tibbi Təminat Müalicənin fasiləsiz təminatı və xelator dərmanları kimi resursların davamlılığı narahatlıq yaradır
İnfrastruktur Reyestr və donor sisteminin tam formalaşmaması, personal və prosesin təkmilləşdirilməsi zəruridir
Proqramların Müddəti 2015–2020 Dövlət Proqramının bitməsi və yeni proqramın olmaması gələcək risklər yaradır
Sosial–İqtisadi Yük Xərclər, tibbi prosedur zəruriliyi və ailələrin psixoloji yükü
Maarifləndirmə və Profilaktika Ailə planlaması və prenatal diaqnostikanın hələ tam tətbiqi və məlumatlandırma səviyyəsi çatışmır
---
Növbəti Addımlar və Tövsiyələr
1. Yeni Dövlət Proqramlarının Hazırlanması: 2025 və sonrası üçün davamlı və maliyyə təminatı olan Dövlət Proqramı vacibdir.
2. Donor Reyestrinin və Qan Banklarının Gücləndirilməsi: Donor tapışmazlıqlarını aradan qaldırmaq üçün sistematik reyestr və qan bankı infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi.
3. Maarifləndirmə Kampaniyaları: Özəl xüsusilə yüksək riskli bölgələrdə – Lənkəran, Qəbələ, Oğuz və s. – genetik məsləhət, nikah öncəsi testlər və prenatal diaqnostikanı təşviq edən kampaniyaların artırılması.
4. Sosial və Psixoloji Dəstək: Ailələr üçün psixoloji məsləhət, maddi yardım və təhsil imkanları yaradılmalıdır.
5. Qrant və Beynəlxalq Əməkdaşlıq: Beynəlxalq donor reyestr sistemlərinə qoşulmaq və beynəlxalq tədqiqat-gelişim fondlarından istifadə.
sitatıN soNu
———————
heç bir fikri düzəliş və redaktə olmadaN.
/
/
/
hayranlar
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyası - Ilham Aliyev
Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti
Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyi
Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili - Ombudsman
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi
Heydar Aliyev Foundation - Mehriban Əliyeva
IDEA Campaign - Leyla Aliyeva
Baku Media Center - Arzu Aliyeva
İcbari Tibbi Sığorta üzrə Dövlət Agentliyi - TƏBİB
World Health Organization (WHO) - WHO Regional Office for Europe - World Health Organization Azerbaijan
Thalassaemia International Federation - TIF - "SAVAB DÜNYASI" Talassemiya Assosiasiyası
