15/03/2025
*Panik Atak: Nədir, Necə Yaranır və Nə Etməliyik?*
*Giriş*
Panik atak, çox vaxt ani və gözlənilmədən baş verən qorxu və narahatlıq halları ilə xarakterizə olunan psixoloji bir vəziyyətdir. Bu, insanın bədənində fiziki və emosional təpkilərə səbəb olan, çox intensiv bir stress və qorxu vəziyyətidir. Panik ataklar, çox vaxt şəxsin gündəlik həyatına təsir göstərə bilər və psixoloji və fiziki sağlamlıq üzərində böyük bir yük yarada bilər. Bu məqalədə, panik atakın nə olduğu, necə yarandığı və qarşısını almaq üçün nələr edilməli olduğu haqqında məlumat verəcəyik.
---
*Panik Atak Nədir?*
Panik atak, qısa müddət ərzində yaranan, çox güclü qorxu və narahatlıq hissləri ilə müşayiət olunan bir vəziyyətdir. Panik ataklar, heç bir konkret və ya aydın bir səbəb olmadan baş verə bilər və bəzən heç bir xarici təhlükə olmadan insanlar özlərini təhlükədə hiss edirlər.
Panik ataklar adətən 10-30 dəqiqə ərzində p*k nöqtəyə çatır və bu müddət ərzində şəxs çox ağır fiziki və emosional simptomlar yaşayır. Bu vəziyyət, çox zaman insanların öz sağlamlıqları və həyatları ilə bağlı narahatlıq keçirmələrinə, xüsusən də tək başına olduqları zaman təhlükə hissi yaşamalarına səbəb olur.
*Panik Atakın Simptomları*
Panik atak zamanı yaşanan simptomlar, bədənin "döyüş ya da qaç" reaksiyasını işə salan, əslində təhlükə olmayan bir vəziyyətə bədən və beynin aşırı reaksiyasıdır. Bu simptomlar aşağıdakılar ola bilər:
- *Sıxılma və nəfəs darlığı* (gələcəkdə nəfəs almaqda çətinlik hissi)
- *Baş dönməsi* və ya balans itməsi
- *Təhlükə hissi* və ya "öləcəyini düşünmək"
- *Ürək döyüntüsü* (çox sürətli və güclü ürək döyüntüsü)
- *Titrəmə və ya əllərin əsiməsi*
- *Tarazlığın itməsi* və ya şüurun bulanması
- *Bədəninin idarə edilmədiyi hissi* (gerçəkdən uzaqlaşmaq)
- *Qorxu, narahatlıq və ya qəzəb hissləri*
- *Dəmir bir kütlə* hissi gövdədə (sinə sıxılmasına səbəb ola bilər)
*Panik Atak Necə Yaranır?*
Panik atakların yaranma səbəbləri bir çox faktordan təsirlənə bilər. Bu faktorlardan bəziləri bioloji, psixoloji və ya ətraf mühitlə bağlıdır:
1. *Bioloji və Genetik Faktörlər*:
- Tədqiqatlar göstərir ki, bəzi insanlarda panik ataklar üçün genetik meyl ola bilər. Yəni, ailədə panik atak və ya anksiyete pozuntuları yaşayan insanlar daha çox risk altındadır.
- Bəzi beyin kimyəvi maddələrinin, məsələn, serotonin və norepinefrin kimi nörotransmitterlərin pozulması, panik ataklara səbəb ola bilər.
2. *Stress və Həyat Dəyişiklikləri*:
- Ailədaxili problemlər, işlə bağlı stres, maliyyə çətinlikləri və ya həyatdakı böyük dəyişikliklər (məsələn, ölüm, boşanma və ya iş dəyişiklikləri) panik atakların yaranmasına səbəb ola bilər.
3. *Fiziki Xəstəliklər*:
- Bəzi fiziki xəstəliklər, məsələn, ürək problemləri, tiroid xəstəlikləri və ya vitamin çatışmazlığı da panik atakları tetikleyə bilər.
4. *Psixoloji Faktörlər*:
- Uşaqlıq travmaları, ağır qorxu təcrübələri və ya anksiyete və depressiya kimi psixoloji pozuntular panik ataklara yol aça bilər.
5. *Ağır Sıxıntı və Təsirlər*:
- Şiddətli travmalar (məsələn, zorakılıq, təcavüz, hər hansı bir qəza) və ya uzun müddət davam edən psixoloji gərginlik, bədəndəki stresi artıraraq panik ataklara səbəb ola bilər.
*Panik Atak Olduqda Nə Etməliyik?*
Panik atak çox qorxulu və narahat edici ola bilər, lakin düzgün yanaşma ilə bu vəziyyətin öhdəsindən gəlmək mümkündür. Panik atak yaşadıqda nə etməli olduğunuz barədə bəzi tövsiyələr:
1. *Dərin Nəfəs Alın*:
- Panik atak zamanı bədənin "döyüş ya da qaç" reaksiyası səbəbindən nəfəs almaq çətinləşir. Dərin və yavaş nəfəs almağa çalışın. Burunla dərin nəfəs alın və ağzınızla yavaşca verin. Bu, bədəninizi rahatladır və təzyiqi azaldır.
2. *"5-4-3-2-1" texnikasından İstifadə Edin*:
- Bu, şüurunuzu real dünyaya qaytarmaq üçün istifadə olunan bir texnikadır. Özünüzü ətrafınızdakı dünyaya bağlamağa çalışın:
- 5 şey görün
- 4 şey toxunun
- 3 şey eşidin
- 2 şey hiss edin
- 1 şey dadın
Bu üsul diqqətinizi dağınıq düşüncələrdən ayırmağa kömək edir.
3. *Özünüzə Xəbər Verin ki, Bu, Keçici Bir Hadisədir*:
- "Bu anın nəzarətində deyilsiniz, amma bu keçəcək" deyə özünüzə xatırladın. Panik ataklar adətən qısa müddət ərzində dayanır və bu, sağalma üçün vacib olan bir məlumatdır.
4. *Sakitləşmək Üçün Özünüzü Rahatlatın*:
- Vəziyyətin nəzarətinizdən çıxmasına icazə verməyin. Bədəninizin reaksiyalarına diqqət edin və sakitləşmək üçün özünüzü rahatladın. Qısa bir yürüş və ya sakitləşdirici musiqi dinləmək faydalı ola bilər.
5. *Bir Yaxınınızla Əlaqə Saxlayın*:
- Bir dostunuzla və ya yaxın bir ailə üzvü ilə danışmaq, sizin rahatlanmanıza kömək edə bilər. Onların dəstəyi ilə daha sakitləşə bilərsiniz.
*Panik Atakların Müalicəsi və Qarşısının Alınması*
Panik ataklar müalicə edilə bilən bir vəziyyətdir. Müxtəlif yanaşmalar var:
1. *Psixoterapiya*:
- *Kognitiv Davranış Terapiyası (CBT)*, panik atakların müalicəsi üçün effektiv bir üsuldur. CBT, insanlara qorxu və narahatlıq yaradan düşüncələri tanımağa və onları dəyişdirməyə kömək edir.
2. *Medikamentoz müraciət :
- Antidepresanlar və anksiyolitiklər (narahatlıq dərmanları) bəzi insanlara panik atakların tez-tez təkrarlanmasının qarşısını almağa kömək edə bilər. Bu dərmanlar yalnız bir həkimin təyinatı ilə istifadə edilməlidir.
3. *Stress İdarəetmə Texnikaları*:
- Yoga, meditasiya və nəfəs almanın idarə edilməsi kimi rahatlama üsulları panik atakların qarşısını almağa kömək edə bilər. Stresi idarə etmə və rahatlamağın öyrənilməsi panik atakların daha az görülməsinə səbəb ola bilər.
*Nəticə*
Panik ataklar, çox qorxulu və narahat edici bir təcrübə olsa da, doğru yanaşma və müalicə ilə qarşısı alına bilər. Bədənimizin və beynimizin bu reaksiyalarına nəzarət etmək və onları idarə etmək mümkündür. Panik ataklarla mübarizədə vaxtında müdaxilə, psixoterapiya və rahatlama üsulları ilə həyat keyfiyyətinizi artırmaq mümkündür. Unutmayın ki, panik ataklar müalicə edilə bilər və yaxşılaşan bir vəziyyətdir.
