21/09/2025
❛ Zoals een grote zware rots
Niet door de wind bewogen wordt,
Zo brengen lof en blaam ook niet
De wijzen uit hun evenwicht. ❜
Een definitie van gelijkmoedigheid. Niet beroerd worden door lof of blaam. Dat is nogal wat. Het doet ons toch ontzettend goed als we waardering krijgen. En het voelt altijd pijnlijk als er afkeuring is. Wat is gelijkmoedigheid en wat is ’t niet? Is gelijkmoedigheid hetzelfde als onverschilligheid? ‘Oh, het doet me niks. Ik kan overal tegen’ Nee, het is zeker geen onverschilligheid, je blijft voelen.
Ik ga te rade bij de Boeddha.
Gelijkmoedigheid is de kwaliteit van geest, die noch door begeerte noch door boosheid weggedragen wordt. Begeerte en boosheid, daar zijn we al een beetje mee vertrouwd. Dat zijn twee grote wortels, van de onheilzame kwaliteiten: Onwetendheid is de derde, de basis van alle onheilzaamheid.
Ik ga terug naar begeerte als hele, sterke kracht. Het betreft: hebben, krijgen en hechten. En boosheid is precies het tegenovergestelde. De afkeer van… die of dat waar je een hekel aan hebt, wat je tegenstaat, wat je vermijdt of afstoot. Een kort lontje?
Wat is gelijkmoedigheid?
Een zijnskwaliteit die gebaseerd is op inzicht. Een zijnskwaliteit heeft te maken met zijn, met wie je bent; gelijkmoedigheid is gebaseerd op inzicht. Zo blijft gelijkmoedigheid in het midden staan en weet dat ieder mens verantwoordelijk is voor eigen acties.
Gelijkmoedigheid buigt niet naar links en niet naar rechts, zij is onkreukbaar door wijs inzicht. Dit is het inzicht waar inzichtmeditatie/Vipassana over gaat.
Gelijkmoedigheid voelt als een soort volmaakte balans. Zo wordt er gezegd dat er wel tien betekenissen zijn van het begrip gelijkmoedigheid; dat het steeds verbonden wordt met een andere kwaliteit, bijvoorbeeld met opmerkzaamheid. Hier volgen een paar voorbeelden.
Opmerkzaamheid/gelijkmoedigheid: wat je ook tegenkomt, opmerkzaamheid staat voor hélder zien, niet voor van één kant zien. Niet alleen het goede zien, of het minder goede, maar gewoon hélder zien, alles zien. Verbonden met gelijkmoedigheid raak je niet van je stuk, wat je ook tegenkomt. Dit is gelijkmoedigheid.
In de meditatie gaan we door veel stadia van ontwikkeling. We komen situaties tegen waar het stormt en waar we niet meer weten waar we zijn. Waar we geen doorzicht hebben, waar het donker is. Waar je soms door gaat, omdat er geadviseerd wordt: ‘Als je gewoon de discipline kunt houden, komt het altijd goed’. Dan is er opmerkzaamheid met gelijkmoedigheid.
En dan komen we gelijkmoedigheid tegen als beschermer en als de kwaliteit die voor balans zorgt. We zien dat gelijkmoedigheid Metta beschermt om niet sentimenteel te worden. Dat het mededogen beschermt, om niet in medelijden te belanden en dat het medevreugde beschermt, door te laten zien wat echte vreugde is.
Gelijkmoedigheid kijkt nooit naar mensen vanuit begeerte. Het betekent dat we langzamerhand de begeerte leren los te laten, en leren zien dat we tegelijkertijd gelijkmoediger worden. Een treffend beeld zegt: langzamerhand word je als een riet dat meebuigt. Dan is er geen verzet meer, maar ook geen verwachting in die zin. Je kunt met de dingen zijn zoals ze zijn. En dit alles duidt op de zuivering van het pad, dat naar bevrijding leidt.
Vanuit een oprecht hart je inzetten op het juiste moment, na afstemmen op wat goed is voor jou en wat goed is voor de ander.
Wat zou ik ons nog meer willen wensen?
🙏🙏🙏
