22/09/2025
La trépanation est l’une des plus anciennes techniques chirurgicales connues. Elle consiste à ouvrir un or***ce dans la boîte crânienne. (Le terme « trépan » vient du grec trypanon, qui signifie « percer ».)
Les premières traces de trépanation remontent à la Préhistoire, vers 7000 av. J.-C., dès le Néolithique, en France, en Ukraine, en Espagne, mais aussi en Afrique du Nord et en Amérique du Sud.
D’après l’étude de crânes trépanés, l’intervention se pratiquait par grattage ou forage à l’aide d’outils en pierre. La présence de cals cicatriciels sur certains crânes laisse supposer que des patients survivaient à l’opération. Cette technique était vraisemblablement appliquée dans un contexte rituel pour « libérer » le patient des esprits ou démons responsables de maladies, et peut-être aussi, parfois, à des fins thérapeutiques : traitement de maux de tête, de convulsions ou de troubles du comportement.
Durant l’Antiquité gréco-romaine, Hippocrate (Ve siècle av. J.-C.) recommandait la trépanation en cas de fractures crâniennes avec enfoncement. Celse (Ier siècle apr. J.-C.) décrivit des instruments chirurgicaux proches des trépans modernes.
Au Moyen Âge, la trépanation était pratiquée par les chirurgiens-barbiers pour soigner des traumatismes, des crises d’épilepsie ou certains troubles mentaux.
À la Renaissance, des chirurgiens de guerre, tels Ambroise Paré, l’utilisaient pour soulager des hématomes intracrâniens après un traumatisme. Des trépans métalliques à manivelle furent mis au point, suivis d’instruments mécaniques plus précis.
Au XIXᵉ siècle, l’introduction de l’anesthésie et le respect des règles d’asepsie transformèrent la trépanation en un geste chirurgical plus rationnel et plus sûr.
Au XXᵉ siècle, la trépanation fut progressivement remplacée par la craniotomie et la craniectomie. Ces interventions sont pratiquées notamment pour traiter des hémorragies, des tumeurs ou des abcès. Le neurochirurgien utilise alors une scie électrique pour découper un volet osseux, qu’il peut replacer immédiatement ou ultérieurement afin de réduire la pression intracrânienne.
NDLS Trepanatie is een van de oudste bekende chirurgische technieken. Ze bestaat erin een opening in de schedel aan te brengen. (Het woord “trepan” komt van het Griekse trypanon, wat “boren” betekent.)
De eerste sporen van trepanatie dateren uit de prehistorie, rond 7000 v.Chr., al in het Neolithicum, in Frankrijk, Oekraïne en Spanje, maar ook in Noord-Afrika en Zuid-Amerika.
Uit onderzoek van getrepaneerde schedels blijkt dat de ingreep gebeurde door schrapen of boren met stenen werktuigen. De aanwezigheid van genezingssporen op sommige schedels doet vermoeden dat sommige patiënten de operatie overleefden. De techniek werd waarschijnlijk toegepast in een rituele context om de patiënt te bevrijden van “geesten” of “demonen” die ziekten zouden veroorzaken, en mogelijk soms ook met een therapeutisch doel, bijvoorbeeld bij hoofdpijn, stuipen of gedragsstoornissen.
Tijdens de Grieks-Romeinse oudheid raadde Hippocrates (5e eeuw v.Chr.) trepanatie aan bij schedelfracturen met indeuking. Celsus (1e eeuw n.Chr.) beschreef chirurgische instrumenten die sterk lijken op moderne trépans.
In de middeleeuwen werd trepanatie uitgevoerd door barbier-chirurgen om trauma’s, epileptische aanvallen en bepaalde geestesziekten te behandelen.
Tijdens de renaissance pasten oorlogschirurgen zoals Ambroise Paré de techniek toe om intracraniële hematomen na een trauma te verlichten. Er werden metalen trépans met een slinger ontwikkeld, gevolgd door meer precieze mechanische instrumenten.
In de 19e eeuw maakten de invoering van anesthesie en de regels van asepsis de trepanatie tot een rationelere en veiligere chirurgische ingreep.
In de 20e eeuw werd trepanatie geleidelijk vervangen door craniotomie en craniectomie. Deze ingrepen worden uitgevoerd bij onder meer bloedingen, tumoren of abcessen. De neurochirurg gebruikt daarbij een elektrische zaag om een botluik uit de schedel te snijden, dat vervolgens direct of later kan worden teruggeplaatst om de intracraniële druk te verminderen.