16/11/2025
"Ang Huling Pagbalik ni Luna” — ang pagtatagpo ng nakaraan at kasalukuyan, sa baryong nilamon ng dilim.
“Ang Huling Pagbalik ni Luna”
Mahigit tatlumpung taon na ang lumipas mula nang iniwan ng mga tao ang baryo ng San Miguel. Tinubuan na ng damo ang mga daan, at ang dating mga bahay ay natabunan ng lumot. Wala nang bumabalik doon — maliban sa iisang nilalang tuwing kabilugan ng buwan.
Ang itim na pusa.
Si Luna.
Ngunit isang araw, dumating sa baryo ang isang dayo — si Mara, isang dalagang estudyante sa unibersidad na gumagawa ng dokumentaryo tungkol sa mga alamat ng Visayas. Narinig niya ang tungkol sa “Aswang ng San Miguel” at sa “pusang may p**ang mata.” Walang naniwala sa kanya, pero para kay Mara, iyon ang pinakamainam na paksa para sa kanyang thesis.
Bitbit ang kamera, flashlight, at lumang mapa, tinahak niya ang daan papunta sa baryo.
Pagdating niya roon, ramdam niya agad ang bigat ng hangin — malamig, mabigat, at parang may nakatingin.
Sa gitna ng gubat, nakita niya ang isang lumang bahay na gawa sa kahoy.
Sa pinto, may nakasulat pa sa kupas na pintura:
“Bahay ni Aling Rosa.”
Pagpa*ok ni Mara, amoy-luma at alikabok ang paligid. May mga gamit pa — mesa, duyan, mga lumang litrato.
Sa isang larawan, may isang matandang babae at isang batang babae na magkahawak kamay.
Sa likod ng litrato, may nakasulat:
“Ako si Luna. Salamat, Nanay.”
Ngunit nang ibalik ni Mara ang larawan sa lamesa, bigla niyang narinig ang mahinang pag-iyaw.
“Meeeow…”
Paglingon niya, may itim na pusang nakaupo sa hagdan.
Tahimik. Nakatingin lang sa kanya.
“Uy… ang ganda mo,” sabi ni Mara, pilit na ngumingiti.
Lumapit siya, inabot ang kamay. Ngunit nang magdikit ang daliri niya sa balahibo ng pusa — biglang lumiwanag ang paligid.
Nang magbalik ang kanyang paningin, wala na siya sa loob ng bahay.
Nasa gitna na siya ng isang lumang kalsadang hindi niya napansin kanina.
Sa paligid niya, tila may mga bahay muli — ngunit hindi na abandonado. May mga ilaw, may mga taong naglalakad, may batang naglalaro.
At sa di kalayuan, nakita niya si Aling Rosa, buhay, nakangiti.
“Luna, halika na,” tawag ng matanda.
At sa tabi ni Aling Rosa, ang batang si Luna — buhay, nakasuot ng puting bestida.
“Nasaan ako?” tanong ni Mara, nanginginig.
Ngumiti si Luna.
“Hindi ito ang mundo mo,” sagot niya. “Ito ang mundo ng mga naiwan — ang baryong hindi nakalimot.”
Doon niya naintindihan — dinala siya ng pusa sa nakaraan, sa alaala ng baryo bago ito malusaw ng sumpa. Ngunit habang nakatitig siya kay Luna, napansin niyang umiiyak ang bata.
“Gusto ko nang matapos,” sabi ni Luna. “Pagod na ako, ayokong kumain ng laman, ayokong matakot sa sarili ko.”
Lumapit si Mara, hinawakan ang balikat ng bata.
“Paano kita matutulungan?”
Ngumiti si Luna, at unti-unting nagbago ang kanyang anyo — mula sa batang babae tungo sa pusang itim na may p**ang mata.
“Maaari mo akong palayain,” sabi niya sa isip ni Mara. “Dalhin mo ito.”
Sa tabi ng pusa, may lumang kuwintas na may hugis buwan. Kinuha ito ni Mara, at sa isang iglap — bumalik siya sa kasalukuyan. Ang bahay ay wasak, at ang pusa ay wala na.
Ngunit sa kanyang palad, mahigpit pa rin niyang hawak ang kuwintas.
Mula noon, hindi na nakita ni Mara ang baryo sa kahit anong mapa. Parang nabura ito sa mundo.
Ngunit tuwing kabilugan ng buwan, naririnig niya ang mahina at pamilyar na pag-iyaw mula sa labas ng kanyang bahay.
At tuwing titingnan niya ang kuwintas sa kanyang dibdib, may bahagyang liwanag na lumalabas dito — parang tanda ng isang kaluluwang sa wakas, nakalaya na.
Wakas… o baka simula pa lang.
Sapagkat sa ilalim ng bawat buwan,
may pusang nakamasid —
at may alamat na hindi kailanman namamatay. 🕯️😺
