03/08/2025
🌷ĐỐI THOẠI ĐÔNG Y - ĐẠI ĐẠO CHÍ GIẢN🌷
Buổi trưa hè oi ả, tiếng ve vang rền mọi ngóc ngách trong thôn, tôi chạy vội vào phòng đọc sách, bức tường đắp đất và mái ngói từ đá đen cổ giúp cho cái nóng ngày hè được hạ xuống đáng kể. Căn phòng đọc sách này là nơi yêu thích nhất của tôi tại thôn Trung y, không khí ở đây khác hẳn bên ngoài - mùi giấy cũ hòa quyện hương thảo dược nhè nhẹ, phảng phất sự trầm tư của ngàn năm y lý. Ánh nắng xiên qua song cửa gỗ, rọi lên những giá sách cao vút chứa đầy những cuốn cổ thư đã ngả màu thời gian. Trên tường, những bức thư pháp phiêu dật, uyển chuyển như rồng bay phượng múa, đều mang dòng lạc khoản khiêm tốn: "Từ Trung bút". Chữ của Từ Trung tiên sinh, vị lão làng được cả thôn kính trọng, người được coi là cây đại thụ của nơi đây từ những ngày đầu xây dựng thôn.
Tôi chọn một góc khuất, đang chìm đắm trong tư duy của cuốn sách cũ do danh y Triều Tiên - Hur Jun viết, thì tiếng bước chân rộn rã cắt ngang sự tĩnh lặng. Một chàng trai trẻ, vẻ mặt hăng hái, bước vào, ánh mắt đưa khắp nơi tìm kiếm. Rồi anh ta hướng thẳng đến bàn làm việc nơi Từ Trung tiên sinh đang ngồi, tay phải cầm bút lông, tay trái lật giở một cuốn sách nặng trịch. Nhìn cậu đi tới, thầy ngẩng lên, nở nụ cười hiền hậu nhìn thanh niên.
"Chào Từ tiên sinh! Cháu đến từ Hà Nam, rất ngưỡng mộ Đông y. Cháu tự học được một thời gian rồi, đã thuộc lòng mấy chục phương thuốc hay trị ho, cảm, đau dạ dày... Cháu nghĩ mình cũng tạm ổn rồi, nhưng muốn hỏi tiên sinh về một phương thuốc 'thần tốc' nhất cho chứng mất ngủ kinh niên ạ? Cứ cái nào nhanh, hiệu quả tức thì là được ạ!" Giọng thanh niên đầy tự tin, thậm chí có chút tự mãn.
Thầy Từ Trung đặt chiếc bút lông xuống, ánh mắt sâu thẳm nhìn chàng thanh niên. Không vội trả lời, Thầy nhẹ nhàng hỏi lại:
"Tự học... vậy cậu đã đọc qua những sách nào? 'Hoàng Đế Nội Kinh' cậu xem tới đâu rồi?"
Chàng thanh niên hơi ngớ người, vẻ mặt thoáng chút bối rối: "Dạ... 'Nội Kinh' ạ? Sách đó dày quá, toàn lý luận trừu tượng khó hiểu. Cháu thấy không cần thiết lắm. Học phương thuốc cụ thể, biết bệnh nào dùng thuốc nấy, thấy hiệu quả nhanh là được rồi ạ. Cháu chỉ cần biết thêm phương 'thần tốc' trị mất ngủ thôi!"
Một tiếng thở dài khẽ thoát ra từ Từ tiên sinh. Thầy đứng dậy, bước đến một giá sách cao, rút ra một cuốn sách cổ kính, bìa đã sờn màu – chính là 'Hoàng Đế Nội Kinh Tố Vấn'. Thầy mở ra một trang, giọng trầm ấm vang lên trong không gian tĩnh lặng:
"Học Đông y mà không học từ gốc rễ, không thông 'lý', chỉ chăm chăm đi nhặt 'thuật', khác nào trồng cây không cần rễ, chỉ lo hái quả! Cái cây ấy sớm muộn cũng khô héo mà thôi."
Thầy chỉ vào dòng chữ trong sách: "Bất trị dĩ trị, vị chi dã; trị dĩ bất trị, vị chi công. (Không chữa cái đã thành bệnh (phòng bệnh) mới là giỏi; chữa khi bệnh đã phát mà không để lại di chứng mới gọi là công)." Cậu thấy không? Ngay từ ban đầu, cổ nhân đã dạy ta phải hiểu cái LÝ của bệnh tật, của âm dương khí huyết, chứ không phải chỉ chạy theo cái NGỌN là triệu chứng hay một phương thuốc cụ thể."
Chàng thanh niên có chút ngượng ngùng, nhưng ánh mắt anh vẫn lóe lên sự bướng bỉnh, một sự cố chấp muốn bảo vệ quan điểm và cách học của mình. Anh ngập ngừng, rồi cất lời, giọng có phần gượng gạo:
"Thưa thầy... cháu hiểu ý thầy. Nhưng... cháu nghĩ, đại đạo vốn chí giản mà, thầy nhỉ? Những lý luận trong ‘Hoàng Đế Nội Kinh’, những học thuyết Âm Dương, Ngũ Hành, Kinh Lạc… nghe thật cao siêu, nhưng cũng quá phức tạp, rối rắm. Cháu thấy nó như một bức tường thành quá cao, thành rào cản cho những người mới học như chúng cháu muốn tiếp cận Đông y. Tại sao không đơn giản hóa đi cho dễ học, dễ làm? Cháu chỉ học phương thuốc cụ thể, cách nhận biết triệu chứng đơn giản, nhưng cháu đã giúp được vài người hàng xóm khỏi cảm mạo, đau bụng. Họ đều khỏi cả, đã có ai bị biến chứng gì đâu! Vậy chẳng phải cách học đơn giản, thiết thực như cháu vẫn có hiệu quả đó sao, thầy?"
Chàng thanh niên nói nhanh, như muốn trút hết những suy nghĩ đã tích tụ. Anh nhìn thầy Từ Trung với ánh mắt vừa mong đợi sự đồng tình, vừa có chút thách thức ngầm.
Từ tiên sinh lắng nghe chăm chú, rồi đứng dậy, giọng thầy vẫn trầm ấm, sâu lắng:
"Cậu này, tôi hiểu cái tấm lòng muốn giúp người, muốn học cái gì thiết thực nhanh chóng của cậu. Cái ý ‘đại đạo chí giản’ cậu nói, cũng không sai. Nhưng này …"
Thầy dừng lại, nói một cách nghiêm túc: "Chí giản không có nghĩa là 'chí thiển', càng không phải là 'chí nguy' đâu. Cái đơn giản chân chính là kết quả của sự thông tuệ, sau khi đã vượt qua được cái phức tạp, nắm được cái tinh túy, cái quy luật. Nó khác xa với sự đơn giản do… chưa biết gì, hoặc cố tình bỏ qua cái nền tảng!"
Từ tiên sinh tiếp lời: " Cậu chữa được vài người xung quanh, chưa thấy biến chứng – tôi rất mừng vì điều đó cho những người bệnh kia. Nhưng, cậu có dám chắc là nhờ tài năng của cậu, hay may mắn chưa gặp phải trường hợp phức tạp, hoặc sức đề kháng của người bệnh tốt nên tự hồi phục? Một cái cây non, gặp mưa thuận gió hòa, có thể lớn lên tươi tốt. Nhưng khi giông bão ập tới, chỉ những cây đã bám rễ sâu vào lòng đất, hiểu được quy luật của đất trời mới có thể đứng vững. Chữa bệnh cũng vậy. Cái ‘biến chứng’ cậu nói, nó không chỉ đến ngay lập tức. Có khi là sự tổn thương âm thầm bên trong, tích tụ lâu ngày, hoặc làm mất đi cơ hội chữa tận gốc, khiến bệnh tái phát nặng hơn sau này. Lúc đó, ai sẽ chịu trách nhiệm?"
Từ tiên sinh nói tiếp: "Cậu nói lý luận phức tạp là rào cản. Tôi đồng ý là nó không dễ. Nhưng con đường chân chính nào mà không đòi hỏi sự kiên nhẫn, công phu? Học phương thuốc mà không hiểu lý, khác nào cầm một mảnh bản đồ rời rạc không biết đặt vào đâu. Chữa bệnh này tạm khỏi, nhưng vô tình lại làm rối loạn chỗ khác, vì không thấy được cái ‘toàn thể’ của con người – một tiểu vũ trụ hài hòa Âm Dương, Ngũ Hành. Đơn giản hóa đúng nghĩa không phải là cắt xén nền tảng, mà là tinh luyện, học từ gốc rễ một cách hệ thống, rồi mới đúc kết ra cái giản dị, tinh túy. Giống như tôi viết thư pháp đây, mỗi nét chữ tưởng đơn giản, nhưng là kết quả cả đời công phu luyện tập, thấm nhuần thần vận của chữ."
Ông chấm bút vào mực, vừa viết vừa nói: "Tôi không phủ nhận thiện ý và các kết quả ban đầu của cậu. Nhưng muốn đi đường dài, muốn thực sự hành y chứ không chỉ dùng thuốc, cậu phải vượt qua cái rào cản tưởng tượng ấy. Có thể bắt đầu từ ‘Hoàng Đế Nội Kinh’, đọc chậm rãi, suy ngẫm. Gặp chỗ khó, cứ đến đây hỏi tôi hoặc thầy Dư hay các anh chị em đồng đạo khác trong thôn. Đừng sợ phức tạp. Khi cậu thông được cái lý, thấm được cái đạo, cậu sẽ thấy vạn biến không ngoài một lý, vạn thuật đều quy về một tâm. Cái đơn giản đích thực ấy, mới là sức mạnh vững bền, mới là y đức trọn vẹn, mới xứng đáng với niềm tin người bệnh gửi gắm."
Ngưng một lúc, rít một hơi tẩu thuốc bằng gỗ, Từ tiên sinh lại tiếp tục thuyết phục chàng trai, giọng đầy nhiệt huyết của một người dành nửa đời tôn thờ y đạo: "Y thuật là quan trọng, nhưng nó chỉ là cái 'ngói' để lợp mái nhà. Còn Y ĐẠO, cái lý luận nền tảng như 'Hoàng Đế Nội Kinh', 'Thương Hàn Luận', 'Kim Quỹ Yếu Lược'... chính là cái MÓNG, cái KHUNG nhà vững chắc. Không có móng, không có khung, ngói đẹp mấy cũng thành đống gạch vụn! Một phương thuốc 'thần tốc' cậu đòi hỏi, có thể tạm dập tắt triệu chứng cho một người, nhưng nếu không hiểu vì sao họ mất ngủ, có phải do Tâm hỏa vượng? Can khí uất kết? Tỳ hư đàm trở?..., thì chữa người này khỏi, áp dụng cho người khác có khi thành họa! Lại càng không thể 'bất trị dĩ trị' – ngăn bệnh từ khi chưa phát."
Thấy vẫn nhiều điều chưa nói hết, có lẽ cũng không muốn chàng trai giải thích thêm, thầy Từ liền nhìn thẳng vào mắt anh: "Sức mạnh thực sự của Đông y, nằm ở chỗ thông suốt LÝ LUẬN. Chỉ khi hiểu thấu cơ thể vận hành ra sao, bệnh tật sinh diệt thế nào theo quy luật Âm Dương, Ngũ Hành, Kinh Lạc... ta mới có thể 'Biện Chứng Luận Trị', tùy người, tùy bệnh, tùy thời mà lập phương, gia giảm linh hoạt. Mới thực sự mang lại hiệu quả LÂU DÀI và AN TOÀN cho người bệnh. Đó mới là Y ĐỨC chân chính – không chỉ chữa cái bệnh trước mắt, mà phải nghĩ đến cái gốc, cái toàn cục của con người ấy."
Chàng trai ngồi đó, mặt đỏ lên vì hổ thẹn. Sự tự mãn "học được mấy chục phương thuốc" bỗng trở nên nông cạn, vụn vặt trước chiều sâu mênh mông của y đạo mà Từ tiên sinh vừa vẽ ra. Anh lắp bắp: "Thưa Thầy... cháu... cháu đã sai. Cháu sẽ tìm học theo cách thầy chỉ ngay ạ."
Sự bướng bỉnh trong mắt chàng thanh niên đã phần nào vợi bớt, anh đã không còn biện bạch.
Từ Trung tiên sinh mỉm cười, gật đầu hài lòng, như người làm vườn thấy mầm cây non chịu vươn rễ xuống đất sâu. Thầy quay lại bàn, nhúng bút lông vào nghiên mực, và trên tờ giấy xuyến trắng tinh, những nét thư pháp mạnh mẽ mà uyển chuyển lại tuôn chảy: "Y Giả, Ý Dã" (Người thầy thuốc là dùng cái ý, cái tâm trí để trị bệnh). Cậu thanh niên cũng ngồi vào đó cầm bút vẽ theo sự hướng dẫn của thầy, nét tự mãn ban đầu đã tan biến, thay vào đó là thái độ kính cẩn cầu học trước lão tiền bối.
Tôi ngồi lặng trong góc quan sát cả cuộc hội thoại, lòng dâng trào cảm xúc khó tả. Cuộc đối thoại ngắn ngủi ấy như một tấm gương lớn, buộc tôi phải nhìn lại hành trình học tập của chính mình. Lời của Từ tiên sinh văng vẳng trong tâm trí: Không có cây nào sống nổi mà không bám rễ sâu vào lòng đất mẹ. Học Đông y, muốn thực sự giúp người, cứu người, phải trở về với cội nguồn. Phải đọc, phải ngẫm, phải thấm nhuần cái LÝ trong từng trang kinh điển, để Y thuật có chỗ dựa, Y đức có nền tảng. Chỉ khi đó, sức mạnh đích thực của Đạo làm Thầy thuốc mới tỏa sáng.
Tôi cầm cuốn sách trên tay, lật giở lại từ trang đầu tiên, với một sự kính cẩn và khiêm nhường hoàn toàn mới. Mùi giấy cũ và hương thuốc bỗng trở nên thiêng liêng lạ thường...
-- Nhậm Chi Đường Ký Sự - Bác sĩ Thương Yêu ---
Ảnh: Từ tiên sinh và thanh niên kia trong phòng đọc sách😉
