ደራሽ የቤት ለቤት ህክምና ክሊኒክ/Derash Home Based Care/

25/05/2025

Mpox (formerly known as monkeypox) is a viral disease caused by the mpox virus, a member of the Orthopoxvirus genus, which also includes the viruses that cause smallpox and cowpox.

Key Facts about Mpox:

Transmission:
Mpox spreads through:

Close contact with infected people or animals.

Exposure to body fluids, skin lesions, or respiratory droplets.

Contaminated objects like bedding, clothing, or surfaces.

Symptoms:

Fever

Headache

Muscle aches

Swollen lymph nodes

Fatigue

Rash (usually starts on the face, then spreads to other parts of the body, including the ge****ls)

Incubation Period: 5 to 21 days (usually 6–13 days)

Severity:

Most cases are mild and self-limiting.

Severe cases can occur, especially in children, immunocompromised individuals, or those with comorbidities.

Prevention:

Avoid close contact with infected individuals or animals.

Practice good hygiene and use personal protective equipment (PPE) in healthcare settings.

Vaccination with smallpox vaccines (like MVA-BN, also known as Jynneos) can help prevent mpox.

Treatment:

Supportive care is the mainstay.

Antiviral drugs like tecovirimat (TPOXX) may be used in severe cases or for high-risk individuals.

02/09/2024

የኩላሊት በሽታ እንዴት ይከሰታል?

ኩላሊት በሆዳችን ጎን እና ጎን ላይ የሚገኙ ሁለት አካሎች ሲሆኑ፤ ለህይወታችን በጣም ወሳኝ የሆኑ ተግባራትን ይወጣሉ።

ከነእዚህም ተግባራቶች መካከል በደም ውስጥ ያሉትን ቆሻሻዎች እና ትርፍ ፈሳሾችን በማጣራት በደማችን ውስጥ የጨው እና የሚኒራል ግኝትን ያመጣጥናል፣ የደም ግፊትን ያስጠብቃል ወይም የተረጋጋ እንዲሆን ያደርጋል።

ኩላሊታችን በሚጎዳበት ጊዜ የሚወገዱ ቆሻሻዎች እና ፈሳሾች በሰውነታችን ውስጥ በመከማቸት የቁርጭምጭሚት ወይም የእግር እብጠት፣ ማስመለስ፣ የድካም ስሜት፣ የእንቅልፍ ማጣት እና የትንፋሽ ማጠር እንዲከሰት ያደርጋሉ።

በፍጥነት ሕክምና የማናደርግ ከሆነ ደግሞ ታማሚው ኩላሊታችን ሙሉ ለሙሉ ስራውን ያቆማል፤ ኩላሊትን ማጣት ደግሞ እጅግ ከባድ እና ገዳይ ነው።

ድንገተኛ የኩላሊት ጉዳት እንዴት ይከሰታል?

ድንገተኛ የኩላሊት ጉዳት በሶስት ዋና ዋና መነሻ መንስኤዎች ይከሰታል። እነሱም:- ወደ ኩላሊት የሚሄደው የደም ፍሰት ሲቀንስ ወይም ሲያንስ፤ ቀጥተኛ የሆነ የኩላሊት ጉዳት ሲኖር ፤ከኩላሊት የሚወጣው ሽንት ሲዘጋ፤ ድንገተኛ የኩላሊት ጉዳት ይከሰታል።

ሌሎች የተለመዱ መነሻ መንስኤዎች
ለድንገተኛ የኩላሊት ጉዳት ሌሎች የተለመዱ መነሻ መንስኤዎች ወይም ምክንያቶች. በተለያዮ ጉዳቶች ምክንያት ከፍተኛ የደም መፍሰስ ሲኖር፤ የፈሳሽ እጥረት/ድርቀትሲኖር ፤ በግጭት ምክንያት የኩላሊት ሙሉ ለሙሉ መጐዳት ፤የሽንት ፍሰት ሲዘጋ፤ በመድሃኒቶች ወይም በመርዛማ ነገሮች በሚመጣ ጉዳት ፤ከእርግዝና ጋር ተያይዘው የሚመጡ ችግሮች ናቸው።

የስኳር በሽታ እና ከፍተኛ የደም ግፊት ለዚህ ችግር መከሰት ከፍተኛውን ድርሻ ይወስዳሉ።

amharahealthbereau

ተጨማሪ መረጃዎችን ከአብክመ ጤና ቢሮ የመረጃ መረቦች ከታች ያሉ ሊንኮች በመጫን ማግኘት ትችላላችሁ፡፡
ፌስቡክ፡- https://www.facebook.com/profile.php?id
ቴሌግራም፡- https://t.me/AmharaHB
ዩቱዩብ፡- https://youtube.com/
ቲክቶክ፡- https://www.tiktok.com/.health.burea?
ዌብሳይት፡- https://arhb.gov.et?

27/08/2024

የመርሳት በሽታ ምንድን ነው? ማንንስ ያጠቃል?

በየቀኑ ወደ አዕምሯችን የሚመጡትን መረጃዎችን አዕምሯችን መዝግቦ የትውስታ ማህደር ክፍላችን ውስጥ ማስቀመጥ ይኖርበታል፡ ነገር ግን አዕምሯችን ይህንን ተግባር በትክክል ማከናወን ካቃተው ፣ አንድ ግለሰብ የተለመደ ስራውን ማከናወን ይቸገራል ፡ ይህ ችግር ያለበት ግለሰብ የመርሳት ችግር እንዳለበት በማሰብ አስፈላጊውን ምርመራና ህክምና ሊደረግለት ይገባል ። የመርሳት ችግር ብዙ ጊዜ ከእድሜ ጋር ተያይዞ የሚከሰት ቢሆንም አሁን ላይ ጥናቶች እንደሚያሳዩት በየትኛውም እድሜ ክልል ሊከሰት እንደሚችል ነው። ይሁንና እድሜያቸው ከ65 አመት በታች የሆኑት ላይ ግን አነስተኛ ነው።

መንስኤዎች፡-
አልዛይመር፣ የደም ግፍት ወይም መርጋት ህመም፣ የHIV/AIDS ህመም፣ አንጎላችን ተደጋጋሚ አካላዊ ጥቃት ሲደርስበት ለምሳሌ ጭንቅላታቸው በተደጋጋሚ የተመቱ ሰዎች፣ የተለያዩ ሌሎች የአእምሮ ህመሞች በተለይ የድብርት ህመም፣ አካላዊ የህመም አይነቶች ምሳሌ የቫይታሚን ምግብ እጥረቶች፣ የእንቅርት ህመም፣ የተለያዩ የአንጎል እጢዎች፣ ለረጅም ጊዜ ማጨስና የአልኮል መጠጥ ማዘውተር፣ እንዲሁም በዘር የመጋለጥ ሁኔታ እና የመሳሰሉትን ምክንያቶች የመርሳት ችግር ሊያመጡ ይችላሉ ።

ዋና ዋና ምልክቶች፡-
ያስቀመጡትን እቃ መርሳት፣ በሂደት ቀጠሮ መርሳት ፣ እቃ ገዝተው መልስ አለመቀበል ፣የሚሰሩትን ስራ በአግባቡ ለመስራት መቸገር የመርሳት ፣ችግሩ እየባሰ ሲመጣ የሚያውቋቸውን ሰዎች ስም መቀላቀል ፣ ሁኔታው እየበረታ ሲሄድ እድሜያቸው በገፉ ሰዎች ላይ ሲሆን የልጆቻቸውን ስም እስከ መርሳት ፣ አንድ ወሬ ደጋግመው ማውራት ፣ ቤታቸው ቁጭ ብለው ቤቴ ውሰዱኝ ማለት፣ የቅርብ ጊዜ ክንውኖችን አለማስታወስ ወይም አዲስ መረጃ መያዝ አለመቻል፣ እየቆየ ሲሄድ ራቅ ባለጊዜ የተከናወነውን ጭምር መርሳት ይመጣል፣ ኑራቸውን በእቅድና በማስተዋል ለመምራት መቸገር፣ ዘዋሪ መሆን ወይም አላማ የሌለው እንቅስቃሴ ቤት አካባቢ ወይም ከቤት ውጪ ሲያደርጉ ማስተዋል፣ በቀላሉ ቁጡ መሆን፣ መነጫነጭ፣ ዝምታን መምረጥ ፣የመከፋት ወይም የመጨነቅ ስሜት ማሳየት፣ ተጠራጣሪ መሆን፣ በህይወት የሌሉ ሰዎችን አብረው እንዳሉ ማሰብ እና እንቅልፍ በአግባቡ አለመተኛት ወይንም የእንቅልፍ ሰአት መዛባት

ህክምናው፡- አንድ የቤተሰብ አባል በመርሳት ህመም ሲጠቃ ግለሰቡን ለመርዳት ወይንም ራሳቸውን ካላስፈላጊ ጫና ለመጠበቅ የሚከተሉትን ነጥቦች መሞከር ያስፈልጋል ምክንያቱም ጫናው እየበዛ ሲመጣ ጤናማ የነበሩትን የቤተሰብ አባላት ለድብርት ወይንም ለጭንቀት ህመም ሊጋለጡ ይችላሉ።
እንዲህ አይነት ችግር የተስተዋለበት ሰው ቶሎ ወደ ህክምና ቦታ መውሰድ፣ እንዲሁም ግለሰቡን የሚንከባከቡ ሰዎች ቶሎ ቶሎ ባይቀያየሩ፣የሚኖሩበት ክፍል የበዛ ብርሃን ባይኖረው እንዲሁም ጫጫታ የማይበዛበት ቢሆን ይመረጣል፣ የማታ እንቅልፋቸው ለማሻሻል ቀን ላይ እንዳይተኙ ፣ የሚያነቃቁ ነገሮችን እንዳይወስዱ ፣ሞቅ ባለ ውሃ ገላቸውን እንዲታጠቡ ማድረግ እና በተጨማሪም የተዛባ የእንቅልፍ ሁኔታ፣ አግባብነት የሌለው የበዛ ጥርጣሬ ፣ ብስጩነት፣ እንዲሁም ከላይ የተዘረዘሩት መሰል የባህሪይ ለውጦችን በመድሃኒት ማሻሻል ስለሚቻል ቶሎ ወደ ህክምና ቦታ መሄድ ያስፈልጋል።

ተጨማሪ መረጃዎችን ከአብክመ ጤና ቢሮ የመረጃ መረቦች ከታች ያሉ ሊንኮች በመጫን ማግኘት ትችላላችሁ፡፡
ፌስቡክ፡- https://www.facebook.com/profile.php?id
ቴሌግራም፡- https://t.me/AmharaHB
ዩቱዩብ፡- https://youtube.com/
ቲክቶክ፡- https://www.tiktok.com/.health.burea?
ዌብሳይት፡- https://arhb.gov.et?

26/08/2024

,የ አማራ ጤና ቢሮ
አጣዳፊ ተቅማጥና ትውከት /አተት/ በሽታ

የአጣዳፊ ተቅማጥና ትውከት በሽታ በተለያዩ ጥቃቅን በዓይን በማይታዩ ተዋህሲያን አማካይነት የሚከሰት በሽታ ሲሆን ከንጽህና መጓደል በተለይም በተህዋሲያን በተበከሉ ምግቦች፣ የመጠጥ ውሃ እና በሌሎች መተላለፊያ መንገዶች ከሰው ወደ ሰው በከፍተኛ ፍጥነት የሚተላለፍ ነዉ፡፡ በተለይም በጎርፍ ምክንያት ምንጮች፣ ወንዞች፣ የውሃ ጉድጓዶች ስለሚበከሉ በአጣዳፊ ተቅማጥና ትውከት የሚያዙ ሰዎች ቁጥር ይጨምራል፡፡

በበሽታው የተያዘ ሰው በተደጋጋሚ አጣዳፊ ተቅማጥና ትውከት ይኖረዋል፡፡ በዚህም የተነሳ የሰውነት ፈሳሽና ጠቃሚ የሆኑትን ንጥረ ነገሮች መጠን ያዛባል፡፡ በተጨማሪም፡-
አጣዳፊ መጠነ ብዙ የሆነ ውኃማ ተቅማጥ፣ ትውከትና ቁርጥማት፣ የአይን መስርጐድ፣ የአፍና የምላስ መድረቅ፣ እንባ አልባ መሆን፣ የሽንት መጠን መቀነስ እና የቆዳ ድርቀትና መሸብሸብ በመጨረሻም ከፍተኛ የሆነ የሰውነት ድርቀት በማስከተል ህመምተኛው በወቅቱ ካልታከመ ለሞት ሊያበቃው ይችላል፡፡

አጣዳፊ ተቅማጥና ትውከት የሚያስከትለው ችግር ምንድነው ?

በአተት የተያዘ ሰው ከሰውነቱ ብዙ ፈሳሽ ስለሚወጣ በሽተኛው የሰውነት ድርቀት /Dehydration/ ያስከትልበታል፡፡ ይህ ሁኔታ ደግሞ በአተት የተያዘው ሰው በአጭር ጊዜ ራሱን እንዲስት ያደርገዋል፡፡ ከዚህ በተጨማሪ አፋጣኝ የሕክምና ዕርዳታ ካላገኘ በበሽታው የመሞት አጋጣሚው ሃምሳ ከመቶ /5ዐ%/ ነው፡፡ ነገር ግን አስፈላጊው የሕክምና ዕርዳታ ከተደረገለት የመሞት አጋጣሚው ከአንድ ከመቶ /1%/ ወይም ከዚያ በታች ማድረግ ይቻላል፡፡

አጣዳፊ ተቅማጥና ትውከት /አተት/ በሽታን የሽታው መለያ መንገዶች በመሆናቸዉ ምልክቶቹን በማየት እና በላብራቶሪ ሊረጋገጥ ይችላል መበመሆኑም መከላከያና መቆጣጠሪያ መንገዶቹም መፀዳጃ ቤት መገንባትና በአግባቡ መጠቆም፣ ምግብን በሚገባ አብስሎ መመገብ፣ በውኃ /መድሃኒት/ በውኃ አጋር/ የታከመ ውሃ ለመጠጥ መጠቀም ወይም ውኃ አፍልቶና አቀዝቅዞ መጠጣት እና እጅን በውኃና በሳሙና /በአመድ በደንብ አጥርቶ ከመጸዳጃ ቤት መልስ፣ ምግብ ከማዘጋጀት በፊት፣ ምግብ ከማቅረብ በፊት፣ ምግብ ከመመገብ በፊት፣ ሕጻናትን ካጸዳዱ በኋላ፣ ህጻናትን ጡት ከማጥባት በፊት እና በበሽታዉ የተያዙ ሰዎችን እንክብካቤ ከደረጉ በኃላመታጠብ::

ተጨማሪ መረጃዎችን ከአብክመ ጤና ቢሮ የመረጃ መረቦች ከታች ያሉ ሊንኮች በመጫን ማግኘት ትችላላችሁ፡፡
ፌስቡክ፡- https://www.facebook.com/profile.php?id
ቴሌግራም፡- https://t.me/AmharaHB
ዩቱዩብ፡- https://youtube.com/
ቲክቶክ፡- https://www.tiktok.com/.health.burea?
ዌብሳይት፡- https://arhb.gov.et?

21/08/2024

www.youtube.com/-v8m

ቁጡ አንጀት /IBS/ -ምንድን ነው?

- ለ IBS /Irritable Bowel Syndrome/ የበሽታውን ይዘት የሚገልጽ የአማርኛ አቻ ስሙን ለመተርጎም አስቸጋሪ ቢሆንም በዚህ ጽሁፍ አንባቢ ይረዳው ዘንድ “ቁጡ አንጀት” የሚለው የተሻለ ሆኖ በመገኘቱ በዚሁ መልክ ተተርጉሟል።
- IBS /ቁጡ አንጀት/-ሥር የሰደደ የሆድ ሕመም እና ጤናማ ያልሆነ የአንጀት እንቅስቃሴ (ተቅማጥ/ድርቀት) የሚያስከትል በሽታ ሲሆን፡ ዓለም አቀፍ ሲርጭቱ ከ11-23% ይድርሳል።
ጤናማ የአንጀት እንቅስቃሴ የትኛው ነው?
- አንድ ጤናማ ሰው በአማካኝ በሳምንት ከ3 እስከ 21 ጊዜ የሽንት ቤት አጠቃቀም ልማድ ካለውና ሰገራው ጠንካራ ያልሆነና ደም የሌለው እንድሁም ያለ ብዙ ጥረት ወይም ህመም የሚያልፍ ከሆነ ጤናማ የአንጀት እንቅስቃሴ አለው ማለት ይቻላል።
የቁጡ አንጀት ምልክቶች ምንድናቸው?
- የሆድ ህመም /ቁርጠት
- ጋዝ መብዛት
- ሆድ መንፋት
- አስቸኳይ የሰገራ ፍላጎት/ጥድፊያ
- ከሰገራው ጋር ንፍጥ መታየት
- የሆድ ድርቀት/ተቅማጥ
- እነዚህ ምልክቶች በወር ከሶስት ጊዜ በላይ ለሦስት ወራት ያህል ከታዩ : እና በህይወት ላይ ጣልቃ መግባትን ካስከተለ IBS ሊሆን ይችላል።
መንስዔው?
ቁጡ አንጀት -የብዙ ነገሮች ውህደት ውጤት ነው፡-
- የአንጀትጡንቻ መደበኛ ያልሆነ እንቅስቃሴ፣
- ከአንጀትጋር የተጣበቁ ነርቮች ስሜታዊነት/irritation/ ከፍተኛ መሆን፣
- በአዕምሮ እና በአንጀት ነርቮች መካከል ያለው ግንኙነት ላይ ያሉ ችግሮች ተጠቃሽ ናቸው።
ምርመራው?
- ቁጡ አንጀት /IBS/ እንዳለብን ለማረጋገጥ የሚደረግ ምርምራ የለም፡፡
- ሆኖም የሕመም ምልክቶችዎን የሚያመጣ ሌላ ጉዳይ አለመኖሩን ለማረጋገጥ፤
- የሰገራ እና የደም ምርመራ
- እንደ አስፈላጊነቱ ኮሎኖስኮፒ ወይም ኢንዶስኮፒ ሊያስፈልግ ይችላል፡፡

ሕክምናው?
- የሕክምናው ትኩረት የሕመም ምልክቶችን በማስታገስ እና የታካሚውን ችግር በመፍታት ላይ ያተኮረ ነው፡፡የቅርብ ጊዜ አነሳሽ ሁኔታዎች (መድሃኒቶች፣ የአመጋገብ ለውጦች)፣ የከባድ ህመም ስጋቶች፣ አስጨናቂ ሁኔታዎች እና የተደበቁ የአዕምሮ ህመሞችን ቅድሚያ ለይቶ ማውጣት ያስፈልጋል።

1ኛ) የአመጋገብ ለውጥ
- እያንዳንዱ የቁጡ አንጀት ታማሚ ከተወሰኑ ምግቦች ጋር የተዛመዱ ምልክቶችን ያስተውላል፡፡
- ከፍተኛ የ”FODMAP”* ይዘት ያላቸው የካርቦህይድሬት ምግቦችን ማስወገድ፡፡
ለምሳሌ፡-
• በስንዴ ላይ የተመሰረቱ ምርቶች፤ ባቄላ፣ምስር፣ሽንኩርት፣ነጭ ሽንኩርት ፣ማንጎ ፣ሀብሃብ፣ ማር፣ ሜንት፣ ወተት፣ እርጎ እና አይስ ክሬም ዓይነት ምግቦች ።
መደበኛው የአንጀት ባክቴሪያ እነዚህን ምግቦች እንደ ማገዶ በመጠቀም ውሃ ወደ አንጀት እንዲሳብ እና ጋዝ፣ የሆድ መነፋት ፣የሆድ ህመም እና ሰገራ መቅጠን ወይም መድረቅ የመሳሰሉ ምልክቶችን ያስከትላሉ።
- ፋይበር - ብዙውን ጊዜ የፋይበር መጠን መጨመር ይመከራል።
- አካላዊ እንቅስቃሴ - መጨመር በ IBS ምልክቶች ላይ ሊረዳ ይችላል።
2ኛ) መድሃኒት
- የሚታዘዘው መድሃኒት በታካሚው ዋና ዋና ምልክቶች ላይ በመመርኮዝ ይለያያል።
3ኛ) የስነ-ልቦና ሕክምናዎች
- ጭንቀትን መቆጣጠር እና የእውቀት (ኮግኒቲቭ) ባህሪ ሕክምናን ያካትታል፡፡

ማሳሰቢያ፦ የደም መፍሰስ፣ ትኩሳት፣ ክብደት መቀነስ እና የማይጠፋ ከባድ ህመም የ IBS መገለጫዎች አይደሉም።
* FODMAP (Fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides and polyols)
Source ፡ AGA IBS Guideline& UpToDate

ዶ/ር ፈውዛን አብዱልቃድር
( Internist)

awearnees creation,health counseling ,and health care programs and issues will included.

01/03/2023