02/11/2024
Porozmawiamy trochę o witaminach , w dzisiejszym dniu przyjrzyjmy się witaminie B12!
Witamina B12 czyli kobalamina po raz pierwszy została wyizolowana 1948 roku, lecz opisu swojej budowy doczekała się dopiero w roku 1956. Należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie i jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek, przemianach tłuszczów i węglowodanów oraz odgrywa istotną rolę we właściwym działaniu układu nerwowego.
Jedną z częstszych przyczyn poważnego niedoboru witaminy B12 w organizmie jest niedokrwistość Addisona i Biermera, czyli anemia złośliwa. Inne powody niedoboru tej witaminy obejmują m.in. niedostateczne dostarczanie jej w diecie, choroby przewodu pokarmowego czy alkoholizm. Objawy niedobor witaminy B12 to niedokrwistość megaloblastyczna, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, uszkodzenia układu nerwowego, problemy natury psychicznej i inne.
Właściwości witaminy B12
Witamina B12 to tak naprawdę grupa związków, które w organizmie człowieka swobodnie przechodzą z jednej formy w drugą. Zapotrzebowanie dzienne na witaminę B12 jest wprawdzie niewielkie (średnio 2 mg), ale dostarczanie jej w odpowiedniej ilości z pożywieniem jest bardzo ważne. Wchłanianie witaminy B12 z przewodu pokarmowego odbywa się w jelicie krętym, a żeby proces mógł zaistnieć, konieczna jest obecność czynnika wewnętrznego, IF (ang. intrinsic factor) inaczej czynnika Castle’a wytwarzanego w żołądku przez komórki okładzinowe.
Witamina B12 jest niezbędna w procesach krwiotwórczych – bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek. Ma też znamienne działanie na funkcjonowanie układu nerwowego – jest konieczna do budowy otoczek mielinowych w nerwach oraz uczestniczy w tworzeniu przekaźników nerwowych. Witamina B12 wpływa na przemiany metaboliczne tłuszczów i węglowodanów, bierze udział w syntezie białek i przemianach puryn i pirymidyn, zasad budujących DNA oraz jest niezbędna w procesach przemiany kwasu foliowego do biologicznie aktywnych postaci.
Objawy niedoboru witaminy B12
Niedobory witaminy B12 będą skutkować zaburzeniami w układzie krwiotwórczym. Zbyt niski poziom witaminy B12 w organizmie upośledza wytwarzanie erytroblastów, prowadzi do przedwczesnego niszczenia ich w szpiku, a nieprawidłowe erytrocyty (krwinki czerwone) we krwi żyją krócej. Efektem jest niedokrwistość z niedoboru witaminy B12, czyli niedokrwistość megaloblastyczna. Objawy obejmują ogólne symptomy anemii (osłabienie, wzmożona męczliwość, trudności z koncentracją, zawroty głowy, przyspieszona akcja serca, duszność, bladość) oraz objawy ze strony układu pokarmowego, takie jak spadek masy ciała i utrata apetytu, utrata smaku, nudności, biegunki lub zaparcia. Charakterystyczne jest pieczenie języka, który staje się ciemnoczerwony, gładki, lśniący i powiększony. W anemii z niedoboru witaminy B12 mogą wystąpić także objawy neurologiczne takie jak mrowienia czy kłucie w palcach, drętwienie rąk i nóg, zaburzenia czucia wibracji czy uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa podczas pochylania głowy ku przodowi (tzw. objaw Lhermitte’a).
Niedostateczna ilość witaminy B12 w organizmie może również prowadzić do zmian w błonie śluzowej przewodu pokarmowego oraz uszkodzeń układu nerwowego takich jak: neuropatia obwodowa, zwyrodnienie rdzenia kręgowego czy neuropatia nerwu wzrokowego. Powodem jest m.in. nieprawidłowa synteza zasad purynowych i upośledzony metabolizm kwasów nukleinowych, zaburzenie przemian mieliny i w efekcie zanik włókien nerwowych. Poważne braki witaminy B12 trwające powyżej 3 miesięcy mogą doprowadzić do trwałych i poważnych zmian w układzie nerwowym. Można zaobserwować także zaburzenia pamięci, zaburzenia depresyjne, otępienie, a nawet zaburzenia psychotyczne i inne objawy psychiatryczne. Kolejnym skutkiem niedoboru witaminy B12 jest hiperhomocysteinemia czyli wzrostu stężenie homocysteiny we krwi. Uważa się, że hiperhomocysteinemia prowadzi do narastania zmian miażdżycowych i zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, chorób układu nerwowego oraz nowotworów.
Przyczyny niedoboru witaminy B12
Jakie są przyczyny niedoboru witaminy B12? W przypadku ciężkich niedoborów, jedną z częstszych przyczyn są zaburzenia wchłaniania spowodowane upośledzoną budową czynnika Castle’a lub zaburzeniami receptorów w jelicie krętym. Ich powody mogą być rozmaite, a należą do nich np. anemia Addisona i Biermera (choroba autoimunologiczna prowadząca do uszkodzenia komórek okładzinowych produkujących czynnik wewnętrzny Castle’a), stany po usunięciu żołądka czy jelita krętego, choroba Leśniowskiego- Crohna (nieswoista choroba zapalna jelit), zespół rozrostu bakteryjnego, wrodzony niedobór czynnika wewnętrznego i inne. Inną przyczyną może być także wrodzony niedobór transkobalaminy, czyli białka odpowiedzialnego za transport witaminy B12 we krwi. Za niewielkie niedobory witaminy B12 w organizmie, odpowiedzialne mogą być: dieta wegańska lub wegetariańska, niedożywienie lub nadużywanie alkoholu. Także stosowanie niektórych leków utrudnia wchłanianie witaminy B12. Leki, które mogą spowodować takie skutki to: antagoniści receptora histaminowego H2, niektóre leki stosowane w nieswoistych zapalnych chorobach jelit, inhibitory pompy protonowej, niektóre antybiotyki czy metformina czyli jeden z najpowszechniej stosowanych leków w cukrzycy.
