چارەسەری دەروونی بە هونەر Art Therapy

09/04/2024

زەبر (تراوما) دیاردەیەکی زۆر ئاڵۆزە،
تەنها وەک کۆست و قەیرانيکی تاکەکەسی یان ڕووداويکی دژوار ليیناڕوانريت، بەڵکو کاریگەری بەکۆمەڵ (کۆليکتیڤی) دريژخایەن بەجێدەهيڵيت.
تراوما دەتوانێت تاک و کۆمەڵگا لاواز بکات، بەڵام لەهەمان کاتیشدا دەتوانێت ببێتە هۆی هەستکردن بە ناسنامە، بەهێزتربوون، یەکگرتوویی کۆمەڵایەتی، و نوێبووەوە.
Irene Visser 2015
Decolonizing Trauma Theory: Retrospect and Prospects

04/06/2022

28/05/2022

(Art Psychotherapy) چارەسەری دەروونی بە ھونەر
دەروون عومەر حەمە *
ھونەر ھەمیشە دەروازەیەکە بۆ گفتوگۆكردنی مرۆڤ لەگەڵ ناخی خۆی و ڕێگایەکە بۆ گرێدانی جیھانی ناوەوەی مرۆڤ بە جیھانی دەرەوە. بۆیە دەکرێت بگوترێت کە ھونەر ئامرازێکە بۆ دەربڕین و ئاشنابوون بە خود. لەم ڕوانگەیەوە، لە چارەسەری ھونەریدا گفتوگۆ لە نێوان چارەسەرساز چارەسەروەرگردا لەڕێگای وێنەوە ڕوودەدات و وێنە دەبێتە ڕەگەزێکی یاریدەدەر بۆ گەشە و گۆڕان لە ڕێگای پەیوەندی چارەسەریەوە. چارەسەری دەروونی بە ھونەر شێوازێکە لە چارەسەری دەروونی کە دەرفەتی وێنەکێشان و کاری ھونەری دەڕەخسێنێت بۆ ئەو کەسانەی کە تەنگەژە و گرژی باری دەروونیان سەختی بۆ ژیانی ڕۆژانە و بەرەوپێشچونیان دروستدەکات، تاوەکو بە ئارامی ھەست و سۆزە خەفەکراو و سەختەکانی خۆیان پەیپێبەرن و دەریببڕن. ئامانج لە چارەسەری دەروونی بە ھونەر؛ توانا بەخشینە بە وەرگری چارەسەر بۆ بەھێزکردنی ھەستی بە ‘خود’ و باوەڕبەخۆبوون، تاوەکو بە شێوازێکی ئازادتر و سەربەخۆتر بتوانێت ڕووبەڕووی واقعی ژیانی خۆی ببێتەوە، باشتر لە جوڵێنەرەکانی ھەست و سۆزی خۆی تێبگات و بە شێوەیەکی گونجاو زاڵببێت بەسەر دوودڵی و لاوازیەکانیدا ( Daley,
Rfikind & Terry 1993 ؛Moon,2007).

ئەنجامی لەو چەشنە دەکرێت لە چوارچێوەی بنەما و سنورەکانی کەشی چارەسەرسازیدا بەدەستبھێنرێت کاتێک کە تەکنیک و تیوریەکانی چارەسەری
ھونەری لەلایەن چارەسەرسازی ھونەرییەوە شارەزایانە بەکاربھێنرێت.
چارەسەری دەروونی بە ھونەر، لە زۆر لە وڵاتە پێشکەوتووەکاندا؛ لە نەخۆشخانە دەروونیەکان، ناوەندەکانی خوێندن، خوێندنگای خاوەن پێداویستیە تایبەتیەکان،

ناوەندەکانی ڕاھێنانەوەی ئالودەبووان بە ماددە کھولی و ھۆشبەرەکان، خانەی بەساڵاچوان، و ھەر جێگایەکی تر کە تێیدا خزمەتوەرگر بە باری دەروونی نائاساییدا تێبپەڕێت، پێشکەشدەکرێت. لە دانیشتنەکانی سەرەتادا،
ھەڵسەنگاندن بۆ ئاستی ئامادەیی چارەسەروەرگر بۆ ئەو چارەسەریە دەکرێت، پاشان بەشێوەیەکی بەردەوام و چوونیەک، لە کەشێکی متمانەئامێزدا، ھەفتەی
جارێک یان دوو جار بۆ ماوەی کاتژمێرێک یان کەمتر دانیشتنەکان بەڕێوەدەچن.

گەڵاڵەبوونی ناخودئاگایی لەڕێگای ھونەرەوە دەکرێت کاری ھونەری وەک دەنگێکی ئەودیو-ھۆشیاری ھونەرمەند لێکبدرێتەوە و دەربڕینێکبێت لە جیھانی ناوەوەی ھونەرمەندەکە. لە کاتی وێنەکێشاندا، کەسی وێنەکێش وەک نێوەندگیرێک لە نێوان ھۆشیاری و ناخودئاگایی خۆیدا ڕەفتاردەکات. بۆیە لە چارەسەری ھونەریدا ئامانج ئەوەیە کە جیھانی ناوەکی چارەسەروەرگر لەڕێگای نیگارەوە نمایشبکرێت، لەو کاتەی کە پرۆسەی تێکەڵکردنی کاریگەری دەرەکی لەسەرناخودئاگایی خودی چارەسەروەرگر لە بەڕێوەچووندایە (Schaverien,1992). بە لەبەرچاوگرتنی گرنگی ئەو پرۆسە ناوەکییە، پێویستە چارەسەرسازی ھونەری لە ڕێگای شارەزایی پێشویەوە لەسەر ھونەر و دانەبرانی لە کاری ھونەریەوە لەو پرۆسە ھونەرییە تێبگات ( 2007 B.Moon).

خاڵی سەرەکی کە دەبێتە ھۆی جیاکردنەوەی چارەسەری دەروونی بە ھونەر لە شێوازەکانی تری چارەسەری دەروونی، ڕۆڵی پرۆسەی وێنەکێشانە. ھەندێك لە چارەسەرسازە ھونەریەکان بەشێوەیەکی سەرەکی گرنگیدەدەن بە ڕۆڵی وێنە و کارە ھونەریەکان، وەک ئامرازێک بۆ سازدانی لێکنزیکبوونەوەیەکی زمانەوانی
لەنێوان خۆیان و چارەسەروەرگرەکانیاندا. ئەمە لەکاتێکدا بەشێکی تر لە چارەسەرسازە ھونەریەکان وێنە کێشراوەکان وەک پەنجەرەیەک بۆ خسنتنەڕووی کێشەی چارەسەروەرگرەکانیان تەماشادەکەن.

(Sympathy) وابەستەبوونی ھاوسۆزی
(Empathy) و تێگەیشتن لە ھەستی بەرامبەر

کاتێک کەسی چارەسەروەرگر بەشێوەیەکی چالاک ڕۆدەچێتە ناو پرۆسەی نیگارکێشانەوە سەرقاڵدەبێت بەوەی کە چۆن ھێڵ و ڕەنگەکان بگونجێنێت و ڕێکبخات، بەبێئەوەی کە بەشێوەیەکی جدی ھەوڵبدات کە کردەوەکانی خۆی بخاتە ژێرپرسیارەوە. ئەم قۆناغە بە 'وابەستەبوونی ھاوسۆزی' نێوان چارەسەروەرگر و وێنەکەی دەناسرێت. بەڵام لەلایەکی ترەوە دەبێت چارەسەرساز خۆیبەدووربگرێت لە ھاوسۆزبوون لەگەڵ چارەسەروەرگر تاوەکو بێلایەنی و جودایی خۆی بپارێزێت. ھەروەھا زۆر لە چارەسەرسازەھونەریەکان زیاتر لایەنگری ئەوەن کە پەیوەندیان بە چارەسەروەرگر و وێنەکێشراوەکانەوە تەنھا لە چوارچێوەی تێگەیشتنەوەبێت لە ھەستی بەرامبەر نەک ھاوسۆزبوون لەگەڵیان.

(Transference) گواستنه‌وه‌ی كاردانەوە بەرامبەر بە وێنەکان لەڕێگای و . (Counter-Transference) پێچەوانەوە گواستنه‌وه‌ی
دەکات بەوەی کە بریتیە لە دووبارە ئەزموونکردنەوەی (Transference) فرۆید پێناسەی حاڵەتی گواستنەوە حەزی جنسی لە ناخودئاگاییدا، کە لە پێشوودا بەشێکبووە لە ژیانی سۆزداری نەخۆشەکە، بەڵام لە ئانجامی کاردانەوە بەرامبەر بە حاڵەتی ھۆشیاریدا لەیادکراوە ( 1909 Freud). گواستنەوە (ترانسفێرانس)، چارەسەرسازی ھونەری دوچاری’ گواستنەوەی پێچەوانە’ دەبێت لەسەر ھەردوو ئاستی ھۆشیاری و ناخودئاگایی ( 1992 Schaverien).
جەدەلی ئەوەی کە ئایا حاڵەتی ” گواستنەوە” یان “گواستنەوەی_ پێچەوانە” کامیان یەکەمجار سەرھەڵدەدات، ئاڵۆزیەکی زیاتر دەبەخشێت بە پەیوەندیە چارەسەریەکە و ھیچ پێوەر و پێشبینیەک ناکرێت دەستنیشانی سەرھەڵدانی ئەو حاڵەتە بکات. لە چارەسەری دەروونی بە ھونەردا، وێنەی کێشراو لەلایەن چارەسەروەرگرەوە دەکرێت ھەر خۆی ببێتە بابەتی گواستنەوە و گواستنەوەی-پێچەوانە وەک شێوازێکی گفتوگۆی نازاره‌كی ( 1992 Schaverien).
دەکرێت وێنەکان بپارێزرێن و بە نەگۆڕی بھێڵرێنەوە، بەڵام کاریگەریان بەردەوام بەرەو پەرەسەندن و گۆڕان دەچن. ھەروەک چۆن کە تێڕوانین بەرامبەر بە ھەر شتێک دەگۆڕدرێت کاتێک کە ھۆکارێک ببێتە ھۆی وروژاندنی بیرۆکە و تێڕامان بەرامبەری ( 1977 Todorov).

وەرگێڕان
دیارە چارەسەرسازی ھونەری لەڕێگای ئەزموون و زانیاری خۆیەوە لە بوارەکەدا شارەزای کێشەی چارەسەروەرگرەکە دەبێت، بەڵام بۆ ئەوەی بگاتە ئاستی تێگەیشتن، دەبێت لێکدانەوە بۆ زانیاریەکانی خۆی بکات، ئەمەش لەڕێگای بەستنەوەی بیرۆکەکان بەیەکتریەوە و ئاڕاستەکردنیان ڕووەو مەبەستێک بەدەستدێت. دۆناڵد وینیکۆت دەڵێت؛ وەرگێڕانی وێنەکێشراوەکان لەلایەن چارەسەرسازەوە بۆ ھەندێک پەیام و زانیاری دەبێتە ھۆی ئەوەی کە چارەسەروەرگر سنوری تێگەیشتنی چارەسەرسازی بۆدەرکەوێت (Winnicot 1971). بۆیە زۆر گرنگە لەکاتی دانیشتنەکانی چارەسەری ھونەریدا، چارەسەرسازی ھونەری بە ھیچ شێوەیەک لە جێگای چارەسەروەرگر لێکدانەوە و وەرگێڕان بۆ وێنە دروستکراوەکان نەکات، تاوەکو:

-توانای چارەسەروەرگر لە دۆزینەوەی مانادا پشتگوێ نەخرێت
- ھانی پێشتبەستنی چارەسەروەرگر بە تێگەیشتنی چارەسەرسازەوە نەدات
- ڕێگریبکرێت لەوەی کە چارەسەروەرگر، چارەسەرساز لە ئەنجامەکان بە بەرپرسیار بزانێت.

ئەو چوارچێوەیەی کە تێیدا پەیوەندی چارەسەرسازی ئەنجامدەدرێت:
کۆمەڵێک یاسای دیاریکراو ھەیە کە پێویستە ھەریەک لە چارەسەرساز و چارەسەروەرگر(ەکان) پابەندبن پێوەی تاوەکو ئەو چوارچێوە متمانەئامێزە پێکبھێنن. لەنێو ئەو چوارچێوەیەدا، چارەسەرساز وەک نێوەندگیرێک لەنێوان جیھانی دەرەوە و ناوەوەی چارەسەروەرگردا ڕەفتاردەکات (ھاوشێوەی ڕۆڵی دایک)، ئەو پەیوەندیە بە چەند قۆناغێکدا تێدەپەڕێت کاتێک کە وەڵامی بۆ پێویستیەکانی چارەسەروەرگر دەبێت. لە سەرەتادا کەسەکە چارەسەرساز دەناسێت، دەشێت و ێنای کاراکتەری چارەسەرساز بکات بە کەسایەتیەکی دیکەی ناو ژیانی خۆی. لەو دۆخەدا چارەسەرساز دەبێت بە شارەزاییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو ھەستەدا بکات. پاشان لەکاتی بەڕێوەچوونی پرۆسەی چارەسەرسازی و کێشانی وێنەدا، ئەگەری ڕوودانی گفتوگۆی ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لەنێوان چارەسەروەرگر و وێنەکەدا بەرپائەبێت. لێرەدا چارەسەرسازی ھونەری پردێک دەبێت بۆ ڕەخساندنی ئەو گفتوگۆ تایبەتە، کە ھەنگاوبەھەنگاو ڕەھەندەکانی پاڵنەرە دەروونیە خەفەکراوەکان بەدەردەخات. بەو شێوەیە چارەسەروەرگر بەرەو قۆناغی درککردن ھەنگاو دەنێت تا دەگاتە قۆناغی جیابوونەوە لە چارەسەرساز. خاڵی ھەرە گرنگ ئەوەیە کە ئەم پرۆسەیە لە دۆخێکی نھێنی-پاراستن و دڵنیایدا، بەدوور لە ھاتنەناوەوەی کەسانی تر، بەڕێوەبچێت.

‌ (Supervision) سه‌رپه‌رشتی
لێکچونێک ھەیە لە نێوان ڕۆڵی باوک و ڕۆڵی چاودێردا، کاتێک کە پشتیوانی بۆ ئەو کەسە دابیندەکات کە لە چارەسەری دەروونیدا ئاگای له‌ كه‌سێكی تره‌. کاریگەری کێشەکانی چارەسەروەرگر لەسەر ئاگایی و ناخودئاگایی چارەسەرساز ئەگەرێكی چاوەڕوانکراوە. دەشێت چارەسەرساز لە میانەی گوێگرتن و سەرقاڵبوون بە کێشەی چارەسەروەرگرەکەیەوە ھەندێك یادەوەری و ئەزموونی ڕابردووی خۆی لە دەرووندا بوروژێت. بۆیەوە گفتوگۆکردنی چارەسەرساز لەگەڵ شارەزایەکی تر لەو بوارەدا، لەبارەی پەیوەندیە چارەسەرسازیەکەی خۆی چارەسەروەرگرەکەیەوە پێویستدەبێت تاکو لێکدانەوەیەکی ھۆشیارانە بۆ .پەیوەندیە چارەسەرسازیەکە بکرێت لە چاودێریکردنی کلینکیدا پێویستە چوارچێوەیەکی ھاوشێوەی چوارچێوەی چارەسەرسازی دابینبکرێت بۆئەوەی کە چاودێر و چاودێرکراو یەکتری تێداببین و کۆببنەوە (ڕێکخراوی (چارەسەرسازی ھونەری بەریتانی).

سەرەنجام
کاتێک گفتوگۆی زمانەوانی، وەک ئامرازێکی عەقڵانی، دەستەوەستان دەبێت لەوەی کە زیاتر لە • ماناکەی خۆی بگوێزێتەوە، ئەوکات شێوازی دەربڕینی نازارەکی بەکاردەھێنرێت بۆ دۆزینەوەی مانای قوڵتر، بەڵام دیارە ئەو شێوازە سەرنجی ورد و نزیکی کەسێکی تری پێویستە تاکو تێبینیبکرێت. ئەوەی ھەڵدەستێت بە سازدانی کەشی چارەسەری و ڕێنماییکردنی چارەسەروەرگر، چارەسەرسازی ھونەرییە، کە لە ئاستی خوێندنی باڵادا، ئەزموون و شارەزایی لەو بوارەدا بەدەستھێناوە. چارەسەری ھونەری ڕێگاخۆشکەرە بۆ گەشە و گۆڕان لەڕێگای یارمەتیدانی چارەسەروەرگر لە تێگەیشتن و وردبوونەوە لەو بابەتە ناخودئاگاییانەی کە ھێناویانە بۆ چارەسەری؛ وەک ڕێگایەک بۆ گرێدانی جیھانی ناوەوە و دەرەوەی چارەسەروەرگر بە یەکتریەوە. بەو شێوەیە چارەسەرسازی دەروونی بە ھونەر ئاسانکاریدەکات تا لەڕێگای بەکارھێنانی زمانی سیمبول و وێنەوە، دەربڕینی ھەست و ئەزموون لای چارەسەروەرگر بەرجەستەببێت.

سەرچاوەکان
- A

26/04/2022

هونەر و دەرووناسی؟
خواستی مرۆڤ بۆ دەربڕینی ناخی خۆی وەک پێویستیەکی بنەڕەتی هەستکردنە بە مرۆڤبوونی خۆی، مەبەستی سەرەکیشی لەم کارە بۆ تێگەیشتنە لە خۆی پێشئەوەی مەبەست و ئامانجەکانی لە ڕێگای ئاخاوتنیەوە لەگەڵ دەورووبەرەکەی بەدەستبهێنێت. هونەر، بە هەموو ژانرەکانیەوە ئامرازێکی تری مرۆڤە بۆ دەربڕینی ناخی خۆی، بۆیە زۆرجار کۆمەکدەکات لە دانیشتنی ڕەوانناسیدا.

19/04/2022

وانەیەکی گرنگ لەسەر لەدەستنەدانی بەهای خود دوای هەر ئەزموون و پێشهاتێکی سەخت. لەم وانەیەدا، مامۆستاکە سەرنجی خوێندکارەکان بۆ هەو ڕاستیە ڕادەکێشێت کە هەروەک چۆن ئەو دراوەی دەستی دوای هەموو هەوڵەکانی بۆ شێواندنی بەهاکەی خۆی لەدەستنادات، ئاوەهاش نابێت لە بەهای خودی خۆمان کەمبکەینەوە دوای ئەزموونە سەختەکانی ژیانمان کە دووچارمادەبێت.

A clever lesson in self worth: If you were compared to a painting itwould be the kind that no money can buy, no price would be high enough to show what you a...

15/12/2021

https://m.youtube.com/watch?v=WXSuSKYertk

Relaxation - ته‌كنیكی ئارامی و هێمنبوونه‌وه‌

17/11/2021

مرۆڤ بۆ دەربڕین لە ناخی خۆی ڕێگا و شێوازی جیاواز بەکاردەهێنێت، نەک تەنها وەک خواستێک، بەڵکو وەک مەرجێک بۆ هەستکردن بە بوونی خۆی. هونەر، بە هەموو ژانرەکانیەوە، کەناڵێکە بۆ گەیشتن بەو قوڵایانەی ناخی مرۆڤ کە وشەکان زۆرجار پێیان ناگەن. لێرە، لەڕێگای ئەم پەنجەرە ئەلکترۆنیەوە، گفتوگۆیەک، کە دەشێ وێنەو، دەنگ، و نوسین و چەند ئامرازێکی تر کۆمەک بکەن بۆ پێشکەشکردنی چەند ساتێک لە کاتی شارەزایەکی ئەو بوارە تا بەوپەڕی نهێنی پارێزییەوە ئەو یارمەتیە پێشکەشی ئەو ئازیزانە بکات کە بەدەست تەنگەژەیەک یان هەستێکی نەخوازراوەوە گیرۆدەن.