17/06/2024
ხევსურებში არსებობს ერთი ლამაზი ჩვეულება, რომელსაც ისინი „ონჩხარს" უწოდებენ. იგი იმაში მდგომარეობს, რომ სოფელმა უნდა იცოდეს თავისი წმინდა მოვალეობა მეზობლის შემთხვევითი გაჭირვების დროს. ხევსურების ასეთი სამაგალითო ჩვეულება ვრცელდება არა მარტო თავის სოფელზე, არამედ მთელ თემზედაც. ეს საუცხოვო ჩვეულება ასეთია: როდესაც სოფელში, ან თემში ვისმეს რაიმე გაჭირვება მიადგება კარს, მისი ახლო მეზობელი ამაზე აცნობებს ჯერ თავის სოფელს, მერე მთელ თემს.
ცუდ მდგომარეობაში მყოფი ხევსური გამოხდის არაყს, ან ლუდს, დაუგზავნის სოფელს კაცებს (შვილს ან ძმას), რომელსაც დააბარებს: „აბა, ახლა არის ჩემი განსაცდელის დრო, ვისაც რა შეუძლია, იმით მომეხმაროს“.
გაჭირვება უმრავლეს შემთხვევაში იმაში გამოიხატება, რომ ზამთრის ჭირზე მას დააკლდება საქონლის გამოსაკვები თივა, ან თვით საარსებო პური, მაშინ ყველა გონიერი მეზობელი მივა გაჭირვებულის სახლში, შეეკითხება მას, თუ რამდენი და როგორი ღირებულების დახმარების აღმოჩენა არის საჭირო. ჯერ სანამ სმას დაიწყებენ ყველა სიფხიზლეში დაჰპირდება, ვინ რამდენს დაეხმარება და შემდეგ დაიწყებენ სმას. ეს იმიტომ, რომ ონჩხრის მომწყობმა არ სთქვას –სიმთვრალეში დაპირებას ფასი არა აქვსო. დახმარებით ყველა თავის ქონების მიხედვით ეხმარება. ამ რიგად, ყველა ხევსური ზნეობრივად მოვალეა „ონჩხარის“ მომწყობ გლეხს დახმარება გაუწიოს, მის გაჭირვებულ მდგომარეობაში შევიდეს, ხელი გაუმართოს მოძმე მეზობელს იმ შეგნებით, რომ შეიძლება თითონაც უარეს მდგომარეობაში ჩავარდეს მომავალ წელს. ასეთ შემთხვევაში ყოველი ხევსური მოვალედ სთვლის არა თუ მარტო თავის თავს, არამედ ის აგრეთვე აიძულებს იმ უთანაგრძნობო, ბუნებრივად მიუკარებელ ხევხურსაც, რომელიც თავისივე წრის კეთილ საქმეებს გაურბის. ასეთი ჩვეულება შენახულია ფშავშიაც, ოღონდ იქ ეწოდება „ოჩხარი“.
✍️ გიორგი თედორაძე - "ხუთი წელი ფშავ-ხევსურეთში". 1930 წ.