პერსონალიზებული მედიცინის ინსტიტუტი Institute for Personalized Medicine

Home
Georgia
Tbilisi
პერსონალიზებული მედიცინის ინსტიტუტი Institute for Personalized Medicine

პერსონალიზებული მედიცინა - ახლებური ?

11/08/2025

2025: რა ახალია ონკოლოგიაში? რა იმედები და მოლოდინები უნდა გვქონდეს 💙

ონკოლოგიაში ძალიან პრაქტიკული პროგრესი მივიღეთ — უფრო ზუსტი დიაგნოსტიკა, მეტად პერსონალიზებული მკურნალობა და რეალური შანსი, რომ ზოგი პაციენტი ქიმიოთერაპიის გარეშე/ან ნაკლები გვერდითი მოვლენებით იმკურნალებს.
1) ადრეული აღმოჩენა და მონიტორინგი (სისხლიდან)
„თხევადი ბიოფსია/ctDNA (MRD)“ უფრო ფართოდ შედის გაიდლაინებს — კოლორექტალურ კიბოში MRD დადებითი პასუხი ითვლება მაღალი რისკის ნიშნად. აშშ-ში უკვე იფარება Medicare-ით რიგი MRD ტესტები, განსაკუთრებით ოპერაციის შემდეგ მონიტორინგისთვის. ეს ეხმარება ექიმს, ვის მართებს დამატებითი თერაპია და ვის — არა. OncLiveGuardant Health Investor RelationsCenters for Medicare & Medicaid Services
2) „ცხოვრების წესი როგორც მკურნალობა“
• ახალი მტკიცებულებები: ინდივიდუალურად შემუშავებული ფიზიკური ვარჯიში ოპერაციის/ქიმიოთერაპიის დასრულების შემდეგ და მიკრობიომის მუდმივი მონიტორინგი კოლორექტალურ კიბოში ამცირებს რეციდივის რისკს და ზრდის გადარჩენას (დაზუსტებული, დიდი რანდომიზებული კვლევა). პრაქტიკაში ეს ხშირად brisk walking-ის დონეა, მაგრამ ადაპტირდება ინდივიდუალურად. New England Journal of MedicineASCO
3) ახალი სამიზნეები და პრეპარატები :
• პროსტატის კიბო (PSMA-თერაპია): Pluvicto უკვე ნებადართულია ქიმიოთერაპიამდე გამოყენებისთვისაც PSMA-დადებით, ARPI-ით ნამკურნალებ mCRPC პაციენტებში. U.S. Food and Drug Administration
• კოლორექტალური კიბო (KRAS G12C): დამტკიცდა სოტორასიბი + პანიტუმუმაბი — მიზნობრივი კომბინაცია ადრე ნამკურნალ mCRC პაციენტებისთვის. U.S. Food and Drug Administration
• საშვილოსნოს დანამატები (დაბალი-გრეიდის G1-G2 სეროზული საკვერცხის კიბო, KRAS+): ამ წლის მაისში დაჩქარებული დამტკიცება მიიღო avutometinib + defactinib კომბომ. U.S. Food and Drug Administration
• ანტისხეულ-წამლის კონიუგატები (ADC):
 ძუძუს კიბოში HR+ / HER2- ნაირსახეობისთვის დამტკიცდა Datroway (datopotamab deruxtecan-dlnk). U.S. Food and Drug Administration
 EGFR-მუტაციურ ფილტვის კიბოში ამავე პრეპარატმა მიიღო დაჩქარებული დამტკიცება წინარე თერაპიის შემდეგ. FDA Access Data
• თავ-კისრის კიბო: 2025 ივნისიდან პემბროლიზუმაბი ნებადართულია როგორც ნეოადიუვანტური რეჟიმის ნაწილი რეზექცირებად, PD-L1-დადებით HNSCC-ში. U.S. Food and Drug Administration
• თავის ტვინის იშვიათი სიმსივნე (Diffuse Midline Glioma, H3 K27M): ამ კვირაში FDA-მ პირველად დაამტკიცა სისტემური თერაპია — დორდავიპრონი (Modeyso). ეს ისტორიული ნაბიჯია ამ დიაგნოზისთვის. U.S. Food and Drug Administration
4) სიმსივნური ვაქცინები (პირადმიახლებული, mRNA) — სად ვართ ახლა?
• მელანომაში mRNA-4157/V940 + პემბროლიზუმაბმა 3-წლიანი თვალყურის შემდეგ აჩვენა მდგრადი რეციდივისგან დაცვა; მიმდინარეობს ფაზა 3 და რეგისტრაციის გზაა განხილვაში. (ჯერ არ არის სტანდარტი და ყველასთვის ხელმისაწვდომი არაა). ASC PublicationsModerna Investors
• პანკრეასის კიბოში, პატარა მაგრამ ხანგრძლივ დაკვირვებებში, პერსონალიზებულმა mRNA ვაქცინამ ნაწილ პაციენტებში გამოიწვია გრძელვადიანი T-უჯრედული იმუნიტეტი და რეციდივის გადავადება — მიმდინარეობს უფრო დიდი კვლევები. Nature
5) TIL თერაპია — „სიმსივნიდან აღებული აღებული ცოცხალი ლიმფოციტები“
• 2024 წლიდან მელანომისთვის უკვე არსებობს პირველი TIL-თერაპია - Amtagvi — ის გამოიყენება მაშინ, როცა PD-1 თერაპია (და საჭიროებისამებრ BRAF/MEK) უკვე ნანახია. U.S. Food and Drug AdministrationCancer.gov
6) CAR-T უჯრედული თერაპია
• მრავლობითი მიელომა:
 Carvykti (cilta-cel) ახლა შეიძლება გამოვიყენოთ უკვე 1 ხაზის შემდეგ lenalidomide-რეფრაქტერულ პაციენტებში. U.S. Food and Drug Administration
 Abecma (ide-cel) — ნებადართულია ≥2 ხაზის შემდეგ (ადრე მხოლოდ ≥4 ხაზი იყო). U.S. Food and Drug Administration

რას ნიშნავს ეს ჩვენთვის?
რას ნიშნავს ეს ჩვენთვის?
1) იკითხეთ ბიომარკერებზე: KRAS, EGFR, HER2/TROP2, PD-L1, PSMA-PET და სხვ. სწორი ბიომარკერი → სწორი თერაპია.
2) განიხილეთ ctDNA/MRD მონიტორინგი: ოპერაციის შემდეგ/მკურნალობისას ინდივიდუალური გადაწყვეტილებებისთვის.
3) ითხოვეთ „ვარჯიშის რეცეპტი“: ზედამხედველობითი პროგრამა = უკეთესი შედეგები.
4) ჰკითხეთ კლინიკურ კვლევებზე: პერსონალიზებული ვაქცინები და სხვა ინოვაციები ხშირად პირველ რიგში კვლევებშია.

როგორ ეხმარება „ტრადიციული/ალტერნატიული“ მედიცინა კლასიკურ თერაპიას?
რა ვგულისხმობთ інтეგრაციას?
მეცნიერებაზე დაყრდნობილი დამატებითი მეთოდები — აკუპუნქტურა, იოგა/გონივრული სიმშვიდის ტექნიკები (mindfulness), მასაჟი, მუსიკოთერაპია, ტაი-ჩი/ჩიგუნი, უსაფრთხო კვებითი ჩარევები — რომლებიც კლასიკურ მკურნალობასთან ერთად ამცირებს სიმპტომებს და აუმჯობესებს ცხოვრების ხარისხს. (ეს არასოდეს ცვლის ოპერაციას, ქიმიოთერაპიას ან რადიოთერაპიას). ASC Publications
სად გვაქვს ყველაზე კარგი მტკიცებულება (მოკლედ):
• შფოთვა/დისფორია, განწყობა: ყურადღებიანი ცნობიერება (mindfulness), იოგა, არტთერაპია — რეკომენდირებულია როგორც ეფექტური დამატება სიმპტომების შესამსუბუქებლად. ASC PublicationsIntegrative OncologyThe ASCO Post
• ტკივილი: აკუპუნქტურა/აკუპრესურა და მასაჟი შეიძლება შევთავაზოთ ტკივილის მართვის გასაუმჯობესებლად როგორც ანალგეზიის მხარდამჭერი გზა. ASC Publications+1PubMed
• ქიმიოთერაპიით გამოწვეული გულისრევა: აკუპუნქტურა/აკუპრესურა ზოგ პაციენტში ამსუბუქებს გულისრევის სიმძიმეს. ASC Publications
• ართრალგია არომატაზას ინჰიბიტორებზე (ძუძუს კიბო): აკუპუნქტურამ მეტაანალიზებში აჩვენა კლინიკური სარგებელი. PubMedPMC
• დაღლილობა (Cancer-related fatigue): იოგა, მასაჟი და ზოგ შემთხვევაში სინათლის თერაპია/აკუპრესურა — გათვალისწინებულია საერთაშორისო გაიდლაინებში პაციენტებისთვის. beoncosup-acc.sciensano.beNCCN
რა არის პრაქტიკული უპირატესობა პაციენტისთვის?
• უკეთესი კონტროლი ტკივილზე, გულისრევაზე, შფოთვასა და დაღლილობაზე;
• იმუნური სისტემის მგრადობის, ყურადღების კონცენტრაციის, ემოციების რეგულირება, მიკრობიომის მოწესრიგება, ბიოაქტიური ფიტონუტრიენტებით მხარდაჭერა (ყოველთვის შეუთანხმეთ მკურნალ ექიმს და მიიღეთ რეკომენდაცია სერთიფიცირებული სპეციალისტისაგან)
• ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესება და მკურნალობაზე უკეთესი შედეგი (adherence);
• მეტი კონტროლისა და მონაწილეობის განცდა საკუთარ განკურნების გზაზე. ASC Publications+1
უსაფრთხოდ გამოყენების 3 წესი:
1. ყოველთვის შეათანხმეთ ონკოლოგთან. დანამატებმა შეიძლება იმოქმედოს წამლების მეტაბოლიზმზე/შეკა¬¬ვებაზე; თვითნებურად ნუ დაიწყებთ. ASC Publications
2. აირჩიეთ კვალიფიციური სპეციალისტები (ლიცენზირებული აკუპუნქტორები, ონკო-დიეტოლოგები, ფიტოთერაპევტები სერტიფიცირებული თერაპევტები). PMC
3. პროგრამა იყოს „მზომადი და რბილი“ — მცირე ნაბიჯებით, რეგულარული შეფასებით (რა გეხმარებათ ყველაზე უკეთ?).
მოკლე დასკვნა: ინტეგრაციული მიდგომა = თანამედროვე ონკოლოგიის პარტნიორი. სწორად შერწყმისას, ის ამცირებს სიმპტომებს და გეხმარებათ სტანდარტული მკურნალობის ბოლომდე გავლისას თავს უკეთ იგრძნოთ. (ყველაფერი ინდივიდუალურია — ვგეგმავთ პერსონალურად.) ASC Publications+1

ყველაფერი კარგად იქნება, გავუფრთხილდეთ ერთმანეთს და გავუფრხილდეთ გარემოს❤️❤️❤️

28/05/2025

შაქრები და ონკოლოგიური დაავადებები -
მიღწევები და გამოწვევები ...

თავის ტვინის უჯრედების ერთადერთ/ძირითად საკვებ პროდუქტს გლუკოზა წარმოადგენს, ხოლო გლუკოზით ორგანიზმის შიმშილის დროს იწყება გლუკონეოგენეზი ანუ ღვიძლში სამარაგო გლიკოგენის დაშლა და სისხლში გლუკოზის დონის მატება, რომ თავის ტვინის უჯრედებმა მიიღოს შაქრების ადექვატური „ულუფა„, წინააღმდეგ შემთხვევაში მოიშლება ნერვული კონტროლი ორგანიზმზე და სიმსივნური დაავადება უფრო მეტად დაპროგრესირდება. ვინაიდან სიმსივნურ ზრდაში გარკვეულ შემაკავებელ გავლენას სრულყოფილად - ბალანსირებულად ფუნქციონირებადი ნერვული/ელექტროქიმიური რეაქციები წარმოადგენს.
პერსონალიზებული მედიცინის ისტიტუტმა - თსსუ-ის აფილირებული კლინიკა (საქართველო, თბილისი) და გუსტავ-რუსის ინსტიტუტის (საფრანგეთი, პარიზი) ერთობლივი კვლევებით (მკვლევარები, პროფესორები: ალექსანდრე თავართქილაძე, ფაბრის ანდრე, კენ ოლოსენი, ბენჟამენ ბესსი) დამატებით დავადგინეთ, რომ:
გლუკოზის მეტაბოლიზმის პენტოზოფოსფატურ გზას (PPP) ნორმალურ (არასიმსივნურ) უჯრედებში უკავია, საერთო რაოდენობის 3-5%, ხოლო სიმსივნურ უჯრედებში 1/3-დან ½-მდე. მიუხედავად იმისა, რომ PPP ენერგეტიუკული თვალსაზრისით გაცილებით ნაკლებეფექტურია, ვიდრე აერობული - ჟანგბადიანი სუნთქვა (კრებსის ციკლი), მას მაინც მას მაინც მნიშვნელოვნად მაღალი წილი უკავია სიმსივნური უჯრედის ცხოველმოქმედების პროცესში, უფრო მეტიც სიმსივნური უჯრედის სიცოცხლისუნარიანობა PPP-ის გარეშე სავსებით შეუძლებელია, როგორც ინ ვიტრო ისე ინ ვივო პირობებში. აღნიშნულის მიზეზი ის არის, რომ PPP -ის ააქვს სასიცოცხლო მნიშვნელობა მაღალი პროლიფერაციული (მიტოზური, Ki67 მაღალი პროცენტით სიმსივნეები, ამ დროს არავითარი მნიშვნელობა არ ააქვს სიმსივნური უჯრედის დიფერენცირების ხარისხს ე.წ. Grade ანუ G) აქტივობის მქონე უჯრედებში, რადგანაც ამ დროს გლუკოზა არ იწვება ბოლომდე ანუ ნახშირორჟანგისა და წყლის წარმოქმნით, არამედ PPP -ის როლი არის პენტოზოფოსფატებით ნუკლეინის მჟავების სინთეზისათვის საჭირო ნუკლეოტიდების რეაქციებში მონაწილეობა. თუ ცილის ბიოსინთეზი ზოგადად ორგანიზმის პლასტიკური მასალით უზრუნველყოფაა, PPP წარმოადგენს დნმ-ის და რნმ-ის პლასტიკური მასალის - ნუკლეოტიდების წყაროს. აღსანიშნავია, რომ თუ ნორმალური უჯრედები ორგანიზმის ჰიპეროქსიგენაციის პირობებში თითქმის მთლიანად აერობულ სუნთქვაზე გადადიან და გლიკოლიზი და PPP ამ დროს ორგანიზმში კრიტიკულ დონეზე ეცემა (ამიტომაც ითვლება მთაში დასვენება ორგანიზმის სპეციფიკურ დასვენებად, ამ დროს მინიმალურია მუტაციები, რადგანაც ნუკლეინის მჟავების ბიოსინთეზი ძალიან დაბალი სიჩქარით მომდინარეობს, სამაგიეროდ მკეთრად გააქტიურებულია დნმ-ის რეპარაციის ანუ დაზიანებული უბნების აღდგენის პროცესები ჰიპოქსიის ფაქტორების გაძლიერებული სეკრეციის გამო, ყველა ტიპის მაღალი სიცოცხლისუნარიანი არსება და თუნდათ პირობითად უკვდავი მითიური ღმერთები მთებში ცხოვრობდნენ, მაღალმთიან რეგიონებში მათ შორის საქართველოშიც: აჭარასა და სვანეთში ფიქსირდება ყველაზე მაღალი სიცოცხლის ადამიანები, ასევე იაპონიის, ჩინეთის - ჰიმალაის, ტიბეტის და ინდოეთის მაღალმთიანეთში ყველაზე მეტი სიცოცხლის ნანგრძლივობის მქონე ადამიანებია აღრიცხული. მათ ორგანიზმში - სისხლის პლაზმაში PPP-ის და გლიკოლიზის პროდუქტების ძალიან მცირე პროცენტი ფიქსირდება). ცნობილია, რომ მაღალსიცოცხლისუნარიან მცენარეერბში მაგალითად მუხაში, ბაობაბში და სექვოიაში, ასევე, გრენლანდიური ვეშაპის (Balaena mysticetus) და კუს ორგანიზმში საერთოდ არ არსებობს გლიკოლიზი და PPP, საინტერესოა, რა გზით სინთეზირდება მათში ნუკლეოტიდები PPP -ის გარეშე. ორგანიზმის მაღალმთიან რეგიონებში ან ჰიპეროქსიგენაციულ გარემოში, უჯრედების აერობულ სუნთქვაზე გადასვლას პასტერის ეფექტი ეწოდება, (პასტერის ეფექტი არის ჟანგბადის მაინჰიბირებელი ეფექტი ფერმენტაციის პროცესზე. ეს არის ანაერობული მეტაბოლიზმის უეცარი გარდაქმნა აერობულში. ეს ეფექტი 1857 წელს ლუი პასტერმა აღმოაჩინა, რომელმაც აჩვენა, რომ საფუარიანი ბულიონის აერაცია/ოქსიგენაცია იწვევს საფუარის უჯრედების ზრდას, ხოლო, პირიქით, დუღილის სიჩქარე მცირდება) ასეთივე პირობებში სიმსივნურ უჯრედებში მეტაბოლიზმის სხადასხვა გზების შეფარდება არ იცვლება, ანუ ოქსიგენაცია, გავლენას ძალიან ნაკლებად ახდენს სიმსივნური უჯრედების სუნთქვის ტიპის ხასიათზე, ე.წ. კრებტრის ეფექტი. თუმცა კრებტრის ეფექტი პაციენტის მკურნალობის პროცესში მაინც გასათვალისწინებელია. სწორედ სიმსივნური უჯრედების შესწავლამ გამოიწვია კრებტრის ეფექტის აღმოჩენა. სიმსივნურ უჯრედებს აქვთ მსგავსი მეტაბოლიზმი ნებისმიერ გარემოში, ე.წ. ვარბურგის ეფექტი, რომელშიც ისინი ხელს მეტად უწყობენ გლიკოლიზს ოქსიდაციური/ჟანგვითი ფოსფორილირების გზაზე. ონკოლოგიაში, ვარბურგის ეფექტი გულისხმობს, რომ კიბოს უჯრედების უმეტესობა გამოიმუშავებს ენერგიას ძირითადად არა "ჩვეულებრივი" ლიმონმჟავას ციკლით და ოქსიდაციური ფოსფორილირებით მიტოქონდრიაში, როგორც ეს შეინიშნება ნორმალურ უჯრედებში, არამედ "ნაკლებად ეფექტური პროცესის" მეშვეობით. აერობული გლიკოლიზი, რომელიც შედგება გლუკოზის ათვისებისა და გლიკოლიზის მაღალი დონისგან, რასაც მოჰყვება რძემჟავა დუღილი, რომელიც მიმდინარეობს ციტოზოლში და არა მიტოქონდრიაში, თუნდაც უხვი ჟანგბადის თანდასწრებით. ეს დაკვირვება პირველად გამოაქვეყნა ოტო ჰაინრიხ ვარბურგმა, რომელსაც 1931 წელს მიენიჭა ნობელის პრემია მედიცინასა და ფიზიოლოგიაში „რესპირატორული ფერმენტის ბუნებისა და მოქმედების რეჟიმის აღმოჩენისთვის“. თუმცა, ვარბურგის ეფექტის ზუსტი მექანიზმი და თერაპიული შედეგები დღემდე გაურკვეველი რჩება...
ორგანიზმში და განსაკუთრებით სიმსივნურ უჯრედებში, PPP-ის წილის ხელოვნურად, საგრძნობლად შემცირებით შესაძლებელი იქნება შესაძლებელი გახდება სიმსივნური უჯრედებუს სიცოცხლისუნარიანობის დაქვეითება- დაკარგვა...
როგორ მივაღწიოთ ამას?
გლუკოზის მეტაბოლიზმი იწყება უჯრედის ციტოპლაზმაში მისი ფოსფორილირებით ჰექსოკინაზურ რეაქციაში გლუკოზო-6-ფოსფატის წარმოქმნით. ღვიძლის უჯრედებში ამ რეაქციას ახორციელებს ფერმენტი - გლუკოკინაზა. ყურადღება მივაქციოთ იმას, რომ ეს რეაქცია შეუქცევადია. ამის შემდგომ გლუკოზის გარდაქმნა შეიძლება წავიდეს სხვადასხვა გზებით. თუ გლუკოზო-6-ფოსფატი იზომერიზდება ფრუქტოზო-6-ფოსფატში, რომელიც მეორეჯერ ფოსფორილირდება ფრუქტოზო-1,6-ბისფოსფატის წარმოქმნით, ფერმენტ ფრუქტოზო-6-ფოსფოკინაზას კატალიზირებით (გლიკოლიზის სხვა რეაქციებისაგან განსხვავებით, ეს რეაქცია ისევე როგორც პირველი ჰექსოკინაზური და მეათე პირუვატკინაზური რეაქციები ასევე შეუქცევადია. აქ ყურადღება უნდა გავამახვილოთ შემდეგ ფაქტზე, გლუკონეოგენეზი მიმდინარეობს ან ენდერგონიური რეაქციების შემოვლით. კერძოდ, ფრუქტოზო-1,6-ბისფოსფატი უკუგარდაიქმნება ფრუქტოზო-6-ფოსფატში, რაც კატალიზდება ფერმენ ფრუქტოზო-ბისფოსფატაზათი), ამ შემთხვევაში ნახშირწყლების დაშლა მიმდინარეობს ჩვეულებრივი გლიკოლიზური გზით პირუვატამდე, რომელიც ან ლაქტატდეჰიდროგენაზას დახმარებით გარდაიქმნება ლაქტატად (ამიტომაც ითვლება LDH უნივერსალურ „ონკომარკერად“), ანდა იჟანგება აცეტილ-კოენზიმ-A -მდე, რომელიც შემდგომ კრებსის ციკლში ჩაერთვება (ეს პროცესი კი უკვე მიტოქონდიებში მიმდინარეობს). ხოლო, თუ გლუკოზო-6-მონოფოსფატი მეორეჯერ არ ფოსფორილირდება, მაშინ ეს ერთხელ ფოსფორილირებული გლუკოზა შეიძლება ჩართული იქნას PPP-ის ციკლში.
რაც შეეხება ზემოთ ხსენებულ ენდერგონიული რეაქცია არის ის, რომელიც საჭიროებს თავისუფალ ენერგიას თვითგასაგრძელებლად. ბიოლოგიური ინტერესის მქონე ენდრგონული რეაქციის მაგალითია ფოტოსინთეზი. ფოტოსინთეზური ორგანიზმები: მცენარეები ახორციელებენ ამ რეაქციას მზის მიერ პროდუცირებული ფოტონების გამოყენებით ნახშირორჟანგის გლუკოზამდე და წყლის ჟანგბადად დაჟანგვის/გარდაქმნის მიზნით - პარალელი მარტივი დასანახია
რიგი პროცესების გავლით, ამინომჟავები და ლიპიდების დაშლის პროდუქტი - ცხიმოვანი მჟავები გარდაიქმნება აცეტილკოენზიმ-A-დ, რომელიც ჩაერთვება კრებსის ციკლში. გარდა ამისა გლიკოგენური ამინომჟავები გარდაიქმნება პირუვატში და აქედან ერთვება გლუკონეოგენეზის პროცესში, ხოლო ლიპიდების დაშლის მეორე პროდუქტი - გლიცერინი გარდაიქმნება გლიცერალდეჰიდ-3-ფოსფატში და აქედან ერთვის გლუკონეოგენეზის პროცესში. ანუ ორივე შემთხვევაში ჩართვა ხდება გლუკონეოგენეზის იმ სტადიამდე, რომელზეც გლუკოზო-6-ფოსფატის სინთეზისათვის ჯერ კიდევ „გადასალახია“ ცალმხრივი რეაქცია: ფრუქტოზო-6-ფოსფატიდან ფრუქტოზო 1,6-ბისფოსფატამდე (ამ დროს იხარჯება ერთი მოლეკულა ატფ, კატალიზატიორებია: პირდაპირი რეაქციის 6-ფოსფოფრუქტოკინაზა, ხოლო უკურეაქციის ფრუქტოზო-ბისფოსფატაზა, გამოიყოფა ფოსფორმჟავას 1 მოლეკულა).
რატომ იქნა ჩვენს მიერ ყურადღება გამახვილებული ყოველივე ზემოთაღნიშნულზე?!
როგორც ზემოთ ვთქვით, სიმსივნური უჯრედის სიცოცხლისუნარიანობის დაქვეითება/დაკარგვისათვის მნიშვნელოვანია ხელოვნურად საგრძნობლად შევამციროთ მათში გლუკოზის მეტაბოლიზმის საერთო რაოდენობიდან PPP-ის წილი. ამის ერთ-ერთი გზა იქნებოდა „სისტემაში“ მკვეთრად შემცირდეს გლუკოზო-6-ფოსფატი, რომლითაც იწყება PPP-ის პროცესი. ამავე დროს, იმისათვის, რომ ჯანსაღმა უჯრედებმა არ განიცადონ „გლუკოზური შიმშილი“, რაც ნეირო - და იმუნოსუპრესიის და შემდგომში სიმსივნური დაავადების მეტად პროგრესირების მიზეზი გახდება, შესაძლებელია ორგანიზმს გარედან მივაწოდოთ (კალკულაციურად) ფრუქტოზო-1,6-ბისფოსფატი. ხოლო იმისათვის, რომ ამ ნივთიერებიდან გლუკონეოგენეზის პროცესში ვერ იქნას მიღებული გლუკოზო-6-ფოსფატი, საჭიროა პარალელურად, ასევე გარედან ორგანიზმს მიეწოდოს ფრუქტოზო-2,6-ბისფოსფატი, რომელიც ააქტიურებს 6-ფოსფოფრუქტოკინაზას და აინჰიბირებს ფრუქტოზო-1,6-ბისფოფატაზას.
გვრჩება კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი საკითხი, თუ როგორ შევამციროთ სიმსივნურ უჯრედებში გლუკოზო-6-ფოსფატის ის რაოდენობა, რომელიც ჩვეულებრივ წარმოიქნება სისხლში მოცირკულირე გლუკოზიდან? ამ შემთხვევაში ტკბილის მიღების შეზღუდვა არ გამოდგება, იმიტომ რომ ჩაირთვება გლუკონეოგენეზი და გლუკოზა სისხლში მაინც ნორმალურ დონეს მიაღწევს, პაციენტის ორგანიზმი კი ამ რეაქციებისათვის ბევრ ენერგიას დახარჯავს ატფ-ის სახით და კიდევ მეტად დასუსტდება, გამოვფიტავთ ორგანიზმს გლუკოზით შიშილის გზით? ვერა, იმიტომ რომ ამინომჟავებსაც, გლიცერინსაც და ცხომოვან მჟავებსაც ააქვთ უნარი გლუკოზის დეფიციტის ფონზე ორგანიზმში გლუკოზად გარდაიქმნან და თავის ტვინს და იმუნოკომპენენტურ უჯრედებს მიაწოდონ საკმარისი რაოდენობით შაქარი. ამიტომ შაქრის და ტკბილი პროდუქტების მიღების აკრძალვა ონკოპაციენტებისათვის ფარმაკოლოგიურად, ნუტრიციოლოგიურად და ბიოქიმიურად გაუმართლებელია და საბაზისო ცოდნის დეფიციტზე მიგვანიშნებს (თუმცა ჭარბი შაქრების მიღება ჯანმრთელი ორგანიზმისათვისაც არ არის რეკომენდებული, ისევე, როგორც ჭარბი ალკოჰოლი და ჭარბი ცხიმი). მივუბრუნდეთ, იმ კითხვას „თუ როგორ შევამციროთ სიმსივნურ უჯრედებში გლუკოზო-6-ფოსფატის ის რაოდენობა, რომელიც ჩვეულებრივ წარმოიქნება სისხლში მოცირკულირე გლუკოზიდან?“ ამ კითხვაზე პასუხი იქნება გადამწყვეტი ნაბიჯი ონკოლოგიური დაავადების მკურნალობაში და კითხვაზე პასუხი იქნება მალე ... ხოლო მანამდე მავნე შაქრებს არა გლუკოზას, არამედ გლუკოზო-6-ფოსფატის დონის შემცირებას შეგვიძლია მივყვეთ ექიმის მეთვალყურეობით იმ მეთოდებით, რომლებიც ზემოთ აღვწერეთ: ზუსტი გამოთვლით დოზირებულად ორგანიზმს გარედან მივაწოდოთ ორი ნივთიერება: ფრუქტოზო-1,6-ბისფოსფატი. ფრუქტოზო-2,6-ბისფოსფატი და აპოპტოზის გამააქტიურებელი რამოდენიმე ბიომოლეკულა ... ✍️✍️🙏

26/05/2025

სიმსივნის მიკროგარემო და ქრონიკული ციტოკინური ანთების მნიშვნელობა სიმსივნის განვითარებაში ---

სიმსივნის მიკროგარემო (Tumor Microenvironment – TME) არის რთული და დინამიკური სისტემა, რომელიც სიმსივნის უჯრედებისა და მათთან მჭიდრო ურთიერთქმედებაში მყოფი სხვა უჯრედების, ნივთიერებებისა და ქსოვილების ერთობლიობას მოიცავს. ეს მიკროგარემო მნიშვნელოვან გავლენას ახდენს სიმსივნის ზრდაზე, პროგრესირებაზე, ინვაზიასა და მეტასტაზირებაზე.
სიმსივნის მიკროგარემო რამდენიმე ძირითადი კომპონენტისგან შედგება. პირველ რიგში, თავად სიმსივნური უჯრედები, რომელთა გენეტიკური და ეპიგენეტიკური ცვლილებები იწვევს წარმოქმნას მრავალი ციტოკინის, ქემოკინის და ზრდის ფაქტორების, რომლებიც ხელს უწყობენ ჯანსაღი უჯრედების გარდაქმნას, ქსოვილების დაზიანებასა და მეტასტაზირებას. სიმსივნური უჯრედები ხშირად იმყოფებიან ჰიპოქსიურ, ანუ ჟანგბადის დეფიციტურ გარემოში, რაც ააქტიურებს ჰიპოქსიის ფაქტორებს (მაგ., HIF-1α), რომლებიც, თავის მხრივ, ხელს უწყობენ სიმსივნის ზრდასა და ანგიოგენეზს – ახალი სისხლძარღვების წარმოქმნას.
მიკროგარემოში მნიშვნელოვანი როლი აქვთ სტრომულ უჯრედებს, მათ შორის სიმსივნესთან ასოცირებულ ფიბრობლასტებს (Cancer-Associated Fibroblasts – CAFs), რომლებიც აქტიურად გამოყოფენ ზრდის ფაქტორებს (TGF-β, VEGF, FGF), რაც ხელს უწყობს სიმსივნის ზრდასა და იმუნოსუპრესიას. ასევე, მნიშვნელოვანია ენდოთელური უჯრედები, რომლებიც ახალ სისხლძარღვებს ქმნიან, რის შედეგადაც სიმსივნეს ჟანგბადი და საკვები ნივთიერებები მიეწოდება.
სიმსივნის მიკროგარემოში იმუნური უჯრედების როლიც განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. აქ ძირითადად მოქმედებენ სიმსივნესთან ასოცირებული მაკროფაგები (TAMs), რომლებიც, როგორც წესი, M2 ტიპის, ანუ იმუნოსუპრესიული მაკროფაგები არიან. ისინი ხელს უწყობენ ქსოვილოვან რემოდელირებას, სიმსივნის ზრდას, ანგიოგენეზსა და იმუნური პასუხის დათრგუნვას. ამ პროცესში მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ T-ლიმფოციტები (განსაკუთრებით Tregs) და მიელოიდური წარმოშობის სუპრესორული უჯრედები (MDSCs).
ექსტრაცელულარული მატრიქსი (ECM) წარმოადგენს სიმსივნის მიკროგარემოს სტრუქტურულ საფუძველს, რომელიც შედგება კოლაგენის, ფიბრონექტინის, ჰიალურონის მჟავისგან და პროტეოგლიკანებისგან. ECM-ის გადამუშავებას სიმსივნური უჯრედები ახდენენ მატრიქსული მეტალოპროტეინაზების (MMPs) მეშვეობით, რაც ხელს უწყობს სიმსივნის უჯრედების ინვაზიასა და მეტასტაზირებას.
სიმსივნის უჯრედებში მიმდინარე მეტაბოლური ცვლილებები (მაგ., Warburg-ის ეფექტი) ქმნის ჰიპოქსიურ და მჟავე გარემოს, რომელიც ხელს უწყობს ქრონიკული ანთების განვითარებას. ქრონიკული ანთება სიმსივნის მიკროგარემოში სტერილური/ასეპტიკური და მუდმივი პროცესია, რომელიც ხელს უწყობს სიმსივნის პროგრესირებას, ქსოვილების დაზიანებასა და იმუნური სისტემის დასუსტებას.
ხშირად სიმსივნესთან დაკავშირებულ ქრონიკულ ანთებას თან ახლავს ძლიერი სისუსტე, ადინამია, ჰიპოტენზია და სისხლში მკვეთრად მომატებული ანთებითი ციტოკინების დონეები (IL-6, CRP, TNF-α, SAA), რაც შეგვიძლია აღვიქვათ როგორც „სიმსივნესთან ასოცირებული ქრონიკული ციტოკინური სინდრომი“. მართალია, ეს მდგომარეობა მკვეთრი და მწვავე ფორმის „ციტოკინური შტორმისგან“ განსხვავდება, მაგრამ მას აქვს იგივე მექანიზმები და ამიტომ აუცილებლად მოითხოვს მკურნალობას. როდესაც პაციენტს აქვს სიმსივნე, ქრონიკული ანთება, ძლიერი სისუსტე, ადინამია, ჰიპოტენზია და სისხლში მკვეთრად მომატებულია ანთებითი ციტოკინები (SAA, IL-6, CRP, TNF-α), შეიძლება განვიხილოთ, როგორც ერთგვარი „ციტოკინური შტორმის მსგავსი“ მდგომარეობა. თუმცა, მნიშვნელოვანია ხაზგასმით აღვნიშნოთ, რომ კლასიკური „ციტოკინური შტორმი“ (Cytokine Storm) ჩვეულებრივ უფრო მწვავე მდგომარეობას აღწერს, რომელიც მკვეთრად და სწრაფად ვითარდება, მაშინ როცა სიმსივნის დროს განვითარებული ქრონიკული, მაღალი ინტენსივობის ანთება წარმოადგენს მუდმივ, გახანგრძლივებულ, „ქრონიკულ ციტოკინურ სინდრომს“. ამ შემთხვევაში, მეტად მართებული იქნება ტერმინის გამოყენება: „ქრონიკული ციტოკინური სინდრომი“ (Chronic cytokine syndrome) ან „სიმსივნესთან დაკავშირებული ქრონიკული ციტოკინური ანთება“ (Tumor-associated chronic cytokine Storm) რატომ არის მართებული ამ მდგომარეობის ამგვარად აღწერა? სიმსივნის მიკროგარემოში ვითარდება ქრონიკული ანთება, რაც მუდმივად ინარჩუნებს ორგანიზმში მომატებულ ციტოკინურ ფონს, იწვევს ქსოვილების დაზიანებას, სიმსივნის პროგრესირებას, იმუნოსუპრესიას და პაციენტის მდგომარეობის გაუარესებას. შეგვიძლია თუ არა პერიტუმორული ანთების ჩახშობით შევაჩეროთ სიმსივნის პროგრესირება? დიახ, ანთების შემცირება სიმსივნის მიკროგარემოში შეიძლება გახდეს ძალიან ეფექტური თერაპიული სტრატეგია, რადგან ანთება ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია, რომელიც ხელს უწყობს: სიმსივნური უჯრედების პროლიფერაციას, ანგიოგენეზის სტიმულაციას, ქსოვილების დაშლას და სიმსივნის მეტასტაზირებას. იმუნოსუპრესიული გარემოს შექმნას პაციენტის ზოგადი მდგომარეობის გაუარესებას (კახექსია, სისუსტე, ადინამია) ქრონიკული ციტოკინური ანთების/შტორმის მართვის ძირითადი სტრატეგიები:
1. IL-6-ის ინჰიბირება: Tocilizumab (აქტემრა) აქტიურად გამოიყენება სიმსივნეებთან ასოცირებული ქრონიკული ანთების შემცირებისთვის.
2. TNF-α-ის ინჰიბირება: Infliximab, Etanercept, Adalimumab ეფექტურია სიმსივნის პერიტუმორული ანთების შესამცირებლად.
3. IL-1β-ის ინჰიბირება: Anakinra, Canakinumab ხელს უშლის ქსოვილების დაზიანებას, ანთების შემცირებას.
4. COX-2-ის ინჰიბირება: Celecoxib ამცირებს პროსტაგლანდინ E₂-ის დონეებს და აქვეითებს ქრონიკულ ანთებას.
5. NF-κB და STAT3 სიგნალური გზების ინჰიბირება: კურკუმინი, რეზვერატროლი, EGCG (მწვანე ჩაის კომპონენტი) ეფექტურად თრგუნავს ქრონიკული ანთების სასიგნალო კასკადებს და აქვეითებს სიმსივნის პროგრესირებას.
პრაქტიკული მიდგომა: სიმსივნის მართვის თანამედროვე, პერსონალიზებული მიდგომა მოიცავს არა მხოლოდ უშუალოდ სიმსივნური უჯრედების განადგურებას, არამედ ასევე ანთების, იმუნოსუპრესიისა და მიკროგარემოს რეგულაციას. მსგავსი სიტუაციების დროს მიზანშეწონილია პაციენტის მკურნალობის სტრატეგიაში დაემატოს: ანთების საწინააღმდეგო თერაპია (ანტიციტოკინური პრეპარატები) იმუნური სისტემის აქტივაციის ხელშეწყობა (იმუნოთერაპიული მიდგომები) მეტაბოლური და ენერგეტიკული მხარდაჭერა (მულტიმოდალური მკურნალობის ნაწილი) ასეთი მდგომარეობის დროს, ანთების საწინააღმდეგო, იმუნომოდულაციური და მიკროგარემოს რეგულაციისკენ მიმართული თერაპიული მიდგომები ახდენს სიმსივნის პროგრესირების შენელებას, პაციენტის ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებასა და საერთო მდგომარეობის სტაბილიზაციას.
სიმსივნესთან დაკავშირებული ქრონიკული ციტოკინური ანთების მართვა არა მხოლოდ პაციენტის ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებისთვისაა აუცილებელი, არამედ მნიშვნელოვნად ამცირებს სიმსივნის პროგრესირების, ინვაზიისა და მეტასტაზირების სიჩქარეს. ამისათვის გამოიყენება სპეციალური მედიკამენტები, როგორიცაა IL-6-ის, TNF-α-ს, IL-1β-ს ინჰიბიტორები და COX-2-ის ინჰიბიტორები. ასევე, სასარგებლოა NF-κB და STAT3 სასიგნალო გზების ინჰიბიტორების გამოყენება (კურკუმინი, რეზვერატროლი etc).
Take home messages:
1. სიმსივნის მიკროგარემო მნიშვნელოვან როლს ასრულებს სიმსივნის ზრდისა და პროგრესირების პროცესში.
2. ქრონიკული ციტოკინური ანთება/შტორმი არის სიმსივნის განვითარების მთავარი ხელშემწყობი ფაქტორი.
3. სიმსივნესთან დაკავშირებული ქრონიკული ციტოკინური სინდრომის მართვა აუცილებელია სიმსივნის პროგრესირების შენელებისა და პაციენტის მდგომარეობის გაუმჯობესებისთვის.
4. ანთების საწინააღმდეგო და იმუნომოდულაციური მკურნალობა სიმსივნის თერაპიის აუცილებელი კომპონენტია.

გამოყენებული ლიტერატურა ---
• Hanahan, D., Weinberg, R.A. (2011). Hallmarks of Cancer: The Next Generation. Cell, 144(5), 646–674. DOI: 10.1016/j.cell.2011.02.013
• Mantovani, A., Allavena, P., Sica, A., Balkwill, F. (2008). Cancer-related inflammation. Nature, 454(7203), 436–444. DOI: 10.1038/nature07205
• Greten, F. R., Grivennikov, S. I. (2019). Inflammation and Cancer: Triggers, Mechanisms, and Consequences. Immunity, 51(1), 27–41. DOI: 10.1016/j.immuni.2019.06.025
• Balkwill, F., Mantovani, A. (2012). Cancer-related inflammation: common themes and therapeutic opportunities. Seminars in Cancer Biology, 22(1), 33–40. DOI: 10.1016/j.semcancer.2011.12.005

03/05/2025

ონკოპაციენტებისთვის ყოველდღიური კვების მოკლე რეკომენდაციები ---

(ყოველდღიურად სასურველია შემდეგი პროდუქტების მიღება)

P.S. ქვემოთ ჩამოთვლილია იმ საკვების სია, რომლებიც კვლევებით დადასტურებულად ეხმარება სიმსივნით დაავადებულებს ძალების შენარჩუნებაში, მკურნალობის გვერდითი ეფექტების შემსუბუქებაში და ინფექციური გართულებების პრევენციაში. მოცემულია ყოველდღიური პორციები საშუალო სტატისტიკური მოზრდილისათვის (საერთო კალორიული მოთხოვნა -≈ 25-30 კკალ/კგ, ცილა -≈ 1,2-1,5 გ/კგ).

1. წყალზე და ჰიდრატაცია
• სუფთა წყალი – 1,5-2,0 ლ/დღე. სურვილის შესაბამისად შესაძლებელია მინერალური ან ჩვეულებრივი.
• მწვანე ჩაი – 2 ჭიქა (≈400 მლ); მდიდარია კატექინებით (EGCG) - აუცილებლად შემოწმებული მძიმე მეტალებზე და მიკოტოქსინებზე!!!, ეხმარება ანთების კონტროლსა და ანტიოქსიდანტურ დაცვაში.
• თხილიანი/ხილის სმუზი – ჰიდრატაციის გაზრდის ალტერნატიული გზა მათ, ვისაც უბრალოდ წყლის სმა უჭირს… (შგვიძლია ხილთან ერთად გამოვიყენოთ, ნუში, თხილი, კაკალი, სელის თესლი)
2. ბოსტნეულ-ხილეული (ანტიოქსიდანტები და ბოჭკო)
• მუქი მწვანე ფოთლოვანი ბოსტნეული (ისპანახი, ოხრახუში, ბროკოლი) – ≈150 გ ნებისმიერი მომზადებული.
• ფერადი ბოსტნეული (სტაფილო, ჭარხალი, წითელი ბულგარული) – ≈120 გ უმი ან ნახევრად მოთუშული.
• კენკრა (მოცხარი, მარწყვი, მოცვი, ჟოლო) – ≈150 გ, სეზონური თუ გაყინული ხილის სახით …
• ციტრუსები (ფორთოხალი, მანდარინი) – 1 საშუალო ნაყოფი ფორთოხალი ან 3 მანდარინი/ დღეში.
ჯამში რეკომენდებულია მინიმუმ 400-500 გ ბოსტნეულ-ხილეული, რაც უზრუნველყოფს 5-ზე მეტ პორციას.
3. ხარისხიანი ცილების წყაროები
• თეთრი ქათმის ან ინდაურის ხორცი – 90-100 გ მოხარშული.
• ცხიმიანი თევზი (ორაგული, სკუმბრია) – 150 გ 2-3-ჯერ კვირაში; ომეგა-3 მჟავების წყარო.
• პარკოსნები (ლობიო, ბარდა) – 1 ჭიქა მოხარშული (≈150 გ) ყოველდღიურად; ცილასთან ერთად ორგანიზმს აწვდის ბუნებრივ ბოჭკოს.
• უცხიმო ან დაბალი ცხიმის ხაჭო / იოგურტი – 150-200 გ; ნაწლავური მიკრობიომის მხარდაჭერისათვის.
4. სუპერფუდები და მიკრონუტრიენტები
• თხილეული და თესლი (ნუში, კაკალი, ჩიას ან სელის თესლი) – 30 გ (ერთი მუჭა); მაგნიუმი + E ვიტამინი + ძვალი/კუნთის მხარდაჭერა.
• ახალი სელის ზეთი ან ექსტრა ვირჯინ ზეთისხილის ზეთი – 1-2 ს/კ; ანთების საწინააღმდეგო მონოუჯერი ცხიმოვანი მჟავები.
• კურკუმა + პიპერინი – ½-1-ი ჩ/კ კურკუმა + შავი პილპილი (სუპში ან ბოსტნეულის გარნირში); აძლიერებს ანთების საწინააღმდეგო ეფექტს.
• პარკოსანთან/ბოსტნეულთან ერთად ახალი კოჭა (ჯინჯერი) – 5-7 გ; ეხმარება ორგანიზმს დეტოქსიკაციაში და გულისრევა ღებინების წინააღმდეგ.
5. მარცვლეული და კომპლექსური ნახშირწყლები
• სრული მარცვლის პური ან ქატოიანი ბრინჯი/ფეტვის მარცვლები – 2 ნაჭერი პური ან 150 გ მოხარშული მარცვალი; 25-30 გ ბოჭკოვანზე გათვლილი მთლიანი დღიური დოზის მისაღებად. თაფლი 25-50 გრამი დღეში, საქაროზა 25 გრამი დღეში.
პერსონალიზებული მორგება:
• მკვეთრი წონის კლების, დისპეფსიის ან ქიმიოთერაპიის გამო მადის დაქვეითების შემთხვევაში ენერეგიულად გაიზარდოს კალორიულობა სითხეები გამდიდრებული შრატით (200 მლ რძე + ½ ბანანი. + ½ ავოკადო, 1 ჩაის კოვზი სელის თესლი), არაქისის კარაქით ან ავოკადოთი.
• სარეაბილიტაციო პერიოდში ცილა შეიძლება 2 გ/კგ-მდე დღეში გაიზარდოს.
• ხარისხიანი დამატები (D ვიტამინი (ქოლეკაციფეროლის სახით) ≥ 1000 სე/დღე, B12 ≥ 2,4 მკგ/დღე)

P.S. რათქმაუნდა ეს არ გამორიცხვას სხვა პროდუქტების მიღების შესაძლებლობას... აქ მოწოდებულია აუცილებელი მინიმუმი...

ყველა გადაწყვეტილება მიიღეთ მკურნალ ონკოლოგთან ერთად.

World Health Organization. 2015. Guideline: Sugars Intake for Adults and Children. Geneva: WHO. ISBN 978-92-4-154902-8.
World Health Organization (WHO)

Muscaritoli, M., J. Arends, P. Bachmann, et al. 2021. “ESPEN Practical Guideline: Clinical Nutrition in Cancer.” Clinical Nutrition 40 (5): 2898-2913. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2021.02.005.
Clinical Nutrition

American Institute for Cancer Research. 2023. “The Sugar–Cancer Connection.” News article, AICR. Accessed 3 May 2025. https://www.aicr.org/news/the-sugar-cancer-connection/.
AICR

Hao, Siyuan, Ling Ji, and Yan Wang. 2022. “Effect of Honey on Pediatric Radio/Chemotherapy-Induced Oral Mucositis (R/CIOM): A Systematic Review and Meta-Analysis.” Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine 2022: 6906439. https://doi.org/10.1155/2022/6906439.
PubMed

Palomo-de León, B. A., H. Castro, M. E. Sánchez-Murillo, et al. 2023. “Glycemic and Satiety Response to Three Mexican Honey Varieties.” Foods 12 (19): 3670. https://doi.org/10.3390/foods12193670.
MDPI

Akhlaghi, M., F. Sadeghi, S. Salehi, and A. Kohanmoo. 2019. “Effect of Natural Honey on Glycemic Control and Anthropometric Measures of Patients with Type 2 Diabetes: A Randomized Controlled Crossover Trial.” International Journal of Preventive Medicine 10: 3. https://doi.org/10.4103/ijpvm.ijpvm_109_18.
PubMed

Herrera-Martínez, A. D., S. León Idougourram, C. Muñoz Jiménez, et al. 2023. “Standard Hypercaloric, Hyperproteic vs. Leucine-Enriched Oral Supplements in Patients with Cancer-Induced Sarcopenia: A Randomized Clinical Trial.” Nutrients 15 (12): 2726. https://doi.org/10.3390/nu15122726.
PubMed

Cancer Research UK. 2023. “Sugar and Cancer – What You Need to Know.” Updated 16 August 2023. Accessed 3 May 2025. https://news.cancerresearchuk.org/2023/08/16/sugar-and-cancer-what-you-need-to-know/.
Cancer Research UK - Cancer News

World Cancer Research Fund International & American Institute for Cancer Research. 2018. Diet, Nutrition, Physical Activity and Cancer: A Global Perspective. Continuous Update Project Expert Report. https://www.wcrf.org (accessed 3 May 2025).
AICR

European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN). 2021. ESPEN Practical Guideline—Clinical Nutrition in Cancer (PDF version).https://www.espen.org/files/ESPEN-Guidelines/ESPEN-practical-guideline-clinical-nutrition-in-cancer.pdf (accessed 3 May 2025).

24/04/2025

სამედიცინო განათლების პირამიდის კონცეფცია ონკოლოგიასა და ჰემატოლოგიაში -

სამედიცინო განათლება ონკოლოგიაში ეყრდნობა WFME-ისა და AMEE-ს პრინციპებს. დოკუმენტში მკაფიოდაა აღწერილი, სად არის სახელმძღვანელოების (ტექსტბუქები/ჰენდბუქები) ადგილი, როგორ და რა დროს უნდა გამოვიყენოთ გაიდლაინები (რომლებიც ქვეყნებს შორის შეიძლება განსხვავდებოდეს) ზედა საფეხურზე, და როგორ შეიძლება მთლიანობაში ჩაერთოს ჰოლისტიკური, ინტეგრაციული და პერსონალიზებული მედიცინა (ფარმაკოგენომიკის ცენტრით). გარდა ამისა, განხილულია გენომიკის, პროტეომიკის, დაბალმოლეკულური ბიორეგულატორებისა და სიმსივნის მიკროგარემოს ბიომარკერების მნიშვნელობა პერსონალიზებული, ფარმაკოგენომიკაზე დაფუძნებული ონკოლოგიური მკურნალობისთვის.
1. რატომ გვჭირდება ორგანიზებული „პირამიდული“ მიდგომა ონკოლოგიურ და ჰემატოლოგიურ განათლებაში
ონკოლოგიური სამედიცინო განათლება უნდა იყოს ყოვლისმომცველი, სტანდარტიზებული და ამავე დროს მოქნილი, რათა შეითვისოს უახლესი სამეცნიერო აღმოჩენები და რეგიონული თავისებურებები. ასეთ ვითარებაში, ისეთი გლობალური ორგანიზაციების, როგორიცაა World Federation for Medical Education (WFME) და Association for Medical Education in Europe (AMEE), სტანდარტები უზრუნველყოფს სამედიცინო განათლების ძირითად საყრდენს. ეს განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ისეთ დინამიკურ სფეროში, როგორიცაა ონკოლოგია, სადაც ცოდნა ყოველდღიურად ახლდება.
განათლების პირამიდული კონცეფცია საშუალებას გვაძლევს დავყოთ სასწავლო რესურსები ლოგიკურად: ყველაზე ქვედა საფეხურზე – სახელმძღვანელოები და საბაზისო კვლევითი მასალები (სპეციალური წიგნები, სახელმძღვანელოები რომლებსაც უნივერსიტეტებში ვსწავლობთ და რომელთა ცოდნის გარეშე ექიმობა ყოვლად წარმოუდგენელია), შემდეგ – გაიდლაინები ანუ რეკომენდაციები, რომლებიც უფრო დეტალური, კლინიკური ორიენტაციის რჩევებს გვაწვდის, ბოლოს კი – სპეციალიზებული, როგორც ინტეგრაციული (ჰოლისტიკური) მიდგომები, ისე პერსონალიზებული (ფარმაკოგენომიკური) სტრატეგიები.
ამ პირამიდაში საფუძვლად გვევლინება ფუნდამენტური სასწავლო მასალა (ტექსტბუქები და ჰენდბუქები), რომლის გარეშეც შეუძლებელია guideline-ების ეფექტიანად გამოყენება. მეორე მხრივ, უახლესი მიღწევები – გენომიკა, პროტეომიკა, ეპიგენეტიკა, ბიომარკერები – გვაძლევს საშუალებას, მკურნალობა მოვარგოთ პაციენტს ინდივიდუალურად (პერსონალიზებული მედიცინა). თუმცა, ეს ყველაფერი უნდა მოხდეს WFME-სა და AMEE-ს სტანდარტებში ჩამოყალიბებული საერთო პრინციპების დაცვით: ანუ „გაყოფა“ – სტანდარტული მიდგომა vs. პერსონალიზაცია – რეალურად არჩევანი კი არ არის, არამედ ჰარმონიული თავსებადი ელემენტებია.
2. პირამიდის საყრდენი: სახელმძღვანელოები (ტექსტბუქები) და ჰენდბუქები როგორც სავალდებულო ბაზა
2.1. WFME-ის სტანდარტები ხაზს უსვამს, რომ სამედიცინო განათლებამ, იქნება ეს საბაკალავრო, რეზიდენტურა თუ უწყვეტი სამედიცინო განათლება, უნდა ჰქონდეს მკაფიო შედეგებზე ორიენტირებული მიზანი და უწყვეტი ხარისხის უზრუნველყოფის მექანიზმი. AMEE ჰგავს WFME, მაგრამ მეტ აქცენტს აკეთებს სასწავლო მეთოდოლოგიაზე, კურიკულუმის დაპროექტებასა და სტუდენტთა შეფასებაზე. ორივე ორგანიზაცია იზიარებს მოსაზრებას, რომ მთავარი საყრდენი ინფორმაციის წყაროებია უნივერსალური, საერთაშორისო დონის სახელმძღვანელოები. სწორედ ეს სახელმძღვანელოები (ტექსტბუქები) ეყრდნობა მთელ კულტურას იმ საბაზისო პრინციპებზე, რომლებიც ყველა მომავალი მედიკოსისთვის ერთადერთი სავალდებულო „ეტაპია“… (წარმოუდგენელია ნებისმიერი პროფილის ექიმმა არ იცოდეს ფარმაკოლოგიის ან ბიოქიმიის ბაზისური ელემენტები და იყოს დიპლომირებული ექიმი)
2.2. რა როლი აქვს სახელმძღვანელოებსა და ჰენდბუქებს
სახელმძღვანელოები და ჰენდბუქები (უფრო მოკლე, მეტად პრაქტიკულ ტექსტად დაყვანილი) ძირითადი სამედიცინო ცოდნის მონაცემთა ბაზაა, რომელთა ცოდნის ჩარჩოებში შეუძლია ნებისმიერ პრაქტიკოს ექიმს თავისი სამუშაო სერთიფიკატის თუ დიპლომის ფარგლებში შექმნას პაციენტზე მორგებული მკურნალობის ალგორითმი. ესენია აკადემიური დასაყრდენი ფუნდამეტური და განახლებადი წიგნები, სადაც ჩამოყალიბებულია:
 ონკოგენების, სიმსივნის სუპრესორ გენების, უჯრედული რეგულაციის საბაზისო პრინციპები.
 კანცეროგენეზის მექანიზმები, ეპიდემიოლოგია და სტატისტიკური ასპექტები.
 დიაგნოსტიკის სტანდარტული სქემები (მათ შორის, სიმსივნის სტადირება და კლინიკური დიფერენციაციის მეთოდები).
 მკურნალობის კლასიკური მეთოდები (ქირურგია, ქიმიოთერაპია, თარგეთიული თერაპია, იმუნოთერაპია, სხივური თერაპია etc), მათი მათი კომბინირებულად გამოყენების პრინციპები.
 პაციენტის მხარდაჭერა, პალიატიური მკურნალობა და მსგავსი საყოველთაო საკითხები.
სახელმძღვანელოები ისეა შედგენილი, რომ მუდმივი იყოს (წიგნის მრავალჯერადი გამოცემა, განახლებული ინფორმაციის შეჯერება), რათა სტუდენტი, რეზიდენტი თუ მოქმედი ექიმი დაეყრდნოს საყოველთაოდ აღიარებულ სამეცნიერო ფაქტებს. ეს არის „ბირთვული“ შრე, რომლის გამოტოვებაც დაუშვებელია.
2.3. აკრედიტაცია და ხარისხის კონტროლი
კლინიკური განათლების პროგრამები, რომლებიც შესაბამისობაშია WFME-ის სტანდარტებთან, როგორც წესი, სერიოზულ ყურადრებას აქცევს, რომ მათ პროგრამაში აისახოს საერთაშორისო აღიარებული სახელმძღვანელოები. რეზიდენტისა თუ სტაჟიორის გამოცდები, უმეტეს შემთხვევაში, სწორედ ამ ტექსტბუქებში მოცემულ ფაქტებსა და პრინციპებზე აგებს კითხვებს. ამიტომ, როგორც დაუწერელი კანონი, პირველ რიგში, ყველა უნდა ეცნობოდეს ამ საბაზისო მასალას, იგივე ონკოლოგიური სახელმძღვანელოებისა და შესაბამისი ჰენდბუქების სახით, იმისთვის, რომ მომდევნო საფეხურებზე გააზრებულად გადავიდეს.
3. გაიდლაინები ანუ რეკომენდაციები: პირამიდის მეორე „სართულზე“
3.1. გაიდლაინების მრავალფეროვნება
სახელმძღვანელოებისგან განსხვავებით, გაიდლაინები ტემპერატურულად უფრო „ხშირად იცვლება“ – ხშირად განახლებად დოკუმენტებს წარმოადგენს, სადაც, როგორც წესი, მითითებულია უკანასკნელი კვლევების შედეგებზე დაფუძნებული რეკომენდაციები. ეს შეიძლება იყოს როგორც საერთაშორისო დონის – მაგალითად, NCCN (National Comprehensive Cancer Network) ან ESMO (European Society for Medical Oncology), ისე ეროვნულ დონეზე შემუშავებული პროტოკოლები. გაიდლაინები უფრო ფოკუსირებულია იმაზე, რა გავაკეთოთ დღევანდელ პრაქტიკაში, რა ნაბიჯები გადავდგათ დიაგნოსტირებისა და მკურნალობისას.
გაიდლაინები შეიძლება განსხვავდებოდეს ქვეყნების მიხედვით; ზოგი ქვეყანა მეტი რესურსით სარგებლობს, ზოგან – ნაკლები. ზოგან მოსახლეობის გენეტიკური პროფილია თავისებური; სხვაგან – სხვა ფაქტორებია პრიორიტეტული. სწორედ ამით აიხსნება, რომ ერთი საერთაშორისო გაიდლაინი შესაძლოა სხვა კონტინენტზე სრულად ვერ იყოს ადაპტირებული, თუმცა ძირითადი პრინციპები მაინც საერთო რჩება, თუმც გაიდლაინებში არ აისახება ხშირად ის ელემენტები, რაც უკვე პირველ საფერურზე ანუ სახელმძღვანელოებში ისწავლება, რადგან სამედიცინო განათლების მსოფლიო ფედერაციის მკაცრი ჩარჩო მოიაზრებს, რომ მეორე ეტაპზე მყოფმა ექიმმა პირველი ეტაპის მასალა უნდა იცოდეს.
3.2 გაიდლაინების სავალდებულო მნიშვნელობა კლინიკურ პრაქტიკაში — და მისი ზღვარი „მესამე საფეხურის“ ექიმის შემთხვევაში
გაიდლაინები წარმოგვიდგენს მეორე საფეხურს — სავალდებულო ინსტრუმენტს, რომელიც სახელმძღვანელოებში აღწერილ ზოგად პრინციპებს აქცევს კლინიკურ „ქმედებათა ალგორითმად“ (მაგ., პირველი ხაზის თერაპიის არჩევა, რეციდივის მართვა, ტოქსიკურობის მონიტორინგი და სხვა) (WFME 2020)wfme.org. უმეტეს კლინიკაში გაიდლაინების დაცვა ოქროს სტანდარტად ითვლება და ყოველგვარი გადახრა საჭიროებს მეცნიერულ დასაბუთებასა და დოკუმენტირებას. ეს განსაკუთრებით აქტუალურია რეზიდენტურის სასწავლო პროგრამებში, სადაც იქმნება შემთხვევების „სცენარები“ სწორედ გაიდლაინების მიხედვით და განვითარებად ქვეყნებში სადაც არ ყავთ შესაბამისი კვალიფიკაციის ფარმაკოგენომიკის, კლინიკური ფარმაკოლოგიის, სამედიცინო გენეტიკის, იმუნოგენეტიკის და პერსონალიზებული მედიცინის სპეციალისტები.
თუმცა WFME-ის უპირობო პრინციპი არის ის, რომ გაიდლაინები არ არის დირექტივა, არამედ „ზოგადი რეკომენდებული ჩარჩო“, რომლის გამოყენება ნებაყოფლობითია და ლოკალურ კონტექსტს უნდა მოერგოს (WFME 2030)PMC. სწორედ ამიტომ, მესამე (უფრო მაღალი) საფეხურზე დგანან ფართო, ინტერდისციპლინური ცოდნის მქონე კლინიცისტები, რომლებსაც გადამწვეტად ესმით:
• კლინიკური ფარმაკოლოგია – მედიკამენტის ფარმაკოკინეტიკა/ფარმაკოდინამიკა ინდივიდუალურ დონეზე;
• შინაგანი მედიცინა და იმუნოლოგია – საშუალება, პაციენტის კომორბიდობები და იმუნური ლანდშაფტი სწორად ინტეგრირდეს;
• კლინიკური გენეტიკა/ფარმაკოგენომიკა საგანგებო სერტიფიკატით – რომლის მეშვეობითაც ექიმი ხედავს, რომ ერთი და იგივე გაიდლაინური სქემა ორ პაციენტში ფარმაკოგენომიკური პროფილის გამო განსხვავებულ შედეგს გამოიღებს (Raby et al. 2023);
• კლინიკური ონკოლოგია და ჰემატოლოგია – სიღრმისეული ცოდნა თარგეთული, იმუნო- და უჯრედული თერაპიების მექანიზმებზე;
• საბაზისო საგნები (პათოფიზიოლოგია, ბიოქიმია, მოლეკულური ბიოლოგია) — რის გარეშეც ინდივიდუალური სქემის აგება შეუძლებელია.
ასეთი „მესამე საფეხურის“ სპეციალისტს უფლება აქვს (და ხშირ შემთხვევაში ვალდებულიც არის) პერსონალიზებული სტრატეგიის დამოუკიდებლად შექმნა:
• მშრალი გაიდლაინური დოზა შეასუსტოს ან გააძლიეროს ან შეცვალოს / ჩაანაცვლოს, თუ პაციენტის ციტოქრომ P450-ის პანელზე ნაპოვნია სწრაფი ან ნელი მეტაბოლიზმი (Overview of pharmacogenomics, 2025);
• “სტანდარტული” ქიმიოთერაპია ჩაანაცვლოს მცირე მოლეკულის ინჰიბიტორით, როდესაც NGS-panel-მა აჩვენა სამიზნე მუტაცია (Christensen et al. 2025);
• დაამატოს ჰოლისტიკური ინტერვენცია (სტრესის მართვა, ტკივილის ინტეგრირებული კონტროლი, ფიტოთერაპია - შესაბამისი დიპლომით ან სპეციალიზაციის სერთიფიკატით), რადგან ეს თავად NCCN-ის supportive care-ის თავშიც უფრო და უფრო ხშირად აისახება (Steiling et al. 2023).
ამგვარი მოქნილობა სრულად თავსებადია WFME/AMEE-ის ჩარჩოსთან, რადგან ორგანიზაციების განცხადებებით, სტანდარტი ვერ იქნება უნივერსალური ყველა პაციენტისთვის, ხოლო მაღალკვალიფიციურ ექიმს ევალება გააკეთოს ინდივიდუალური გადაწყვეტილება, როდესაც ძლიერი მეცნიერული არგუმენტი არსებობს (Implementation of PCM 2023)MDPI.
ამრიგად, გაიდლაინები რჩება მეორე საფეხურის სავალდებულო საფუძვლად, თუმცა არა “დაურღვევლ” დოგმად იმ კლინიცისტ - მეცნიერთათვის, ვისაც აქვს პერსონალიზებული მედიცინის უმაღლესი კვალიფიკაცია. ასეთ ექიმს შეუძლია და ვალდებულია პაციენტის ბიომარკერებსა და ფარმაკოგენომიკურ მონაცემებზე დაყრდნობით, შექმნას საკუთარი ალგორითმი — სრული შესაბამისობით გლობალურ ეთიკურ სტანდარტებსა და მტკიცებულებებზე დაფუძნებულ მედიციასთან.
4. პირამიდის უმაღლესი საფეხური: ჰოლისტიკური, ინტეგრაციული და პერსონალიზებული მედიცინის შერწყმა
4.1. ჰოლისტიკური და ინტეგრაციული ონკოლოგია
ჰოლისტიკური მედიცინის მიზანია, პაციენტის როგორც ფიზიკური, ისე ფსიქო-სოციალური საკითხების ერთობლივი გაუმჯობესება. ინტეგრაციული ონკოლოგია კი ისეთ მეთოდებს (მაგალითად, აკუპუნქტურა, მედიტაცია, ნუტრიციული მხარდაჭერა, ფუნქციური აქტივობა) უმატებს სტანდარტულ თერაპიას, რომლებიც, შემსუბუქებულ გვერდით მოვლენებთან ერთად, აუმჯობესებენ ცხოვრების ხარისხს.
თუმცა, ამგვარი ინტეგრაცია არასდროს უნდა ეწინააღმდეგებოდეს მყარი სამეცნიერო ბაზის მქონე მკურნალობას, როგორიცაა ქირურგია, ქიმიოთერაპია, მიზნობრივი თერაპია. WFME და AMEE წაახალისებს პაციენტზე ორიენტირებულ მიდგომებს, ასე რომ, განათლებაში თუ პრაქტიკაში ჰოლისტიკური მიდგომების დანერგვა დასაშვებია იმ პირობით, რომ ეფუძნება მტკიცებულებას, არ ეწინააღმდეგება სტანდარტებს და ემსახურება პაციენტის კეთილდღეობას.
4.2. პერსონალიზებული მედიცინა ექცევა თერაპიული მედიცინის ეპიცენტრში: ფარმაკოგენომიკის არსი
პერსონალიზებული მედიცინის ბირთვი ონკოლოგიაში ისაა, რომ მკურნალობა მოზომილი იყოს კონკრეტული პაციენტის გენეტიკურ, პროტეომიკურ, ეპიგენომიკურ, ბიომარკერულ მონაცემებზე . განსაკუთრებით ამაღლებული ყურადღება ექცევა ფარმაკოგენომიკას – როგორ ახდენს გენეტიკა ზეგავლენას მედიკამენტის ფარმაკოკინეტიკასა და ფარმაკოდინამიკაზე.
1. მეტაბოლიზმის ენზიმები: მაგალითად, ციტოქრომ P450 (CYP2D6, CYP2C19 და სხვ.) პოლიმორფიზმები შეიძლება განაპირობებდეს ქიმიოთერაპიული პრეპარატის სწრაფ თუ ნელ მეტაბოლიზმს, რაც ეხება დოზირების შერჩევის დახვეწას.
2. ტრანსპორტერების ვარიანტები: თუ გენეტიკური სხვაობა არის ტრანსპორტერულ პროტეინში, შეიძლება შეიცვალოს პრეპარატის შეღწევა ან გამოდინება სიმსივნის უჯრედიდან.
3. სამიზნე მუტაციები/რეცეპტორები: მაგალითისთვის, EGFR, HER2, ALK, BRAF და სხვა ცნობილი გენეტიკური ვარიაციები განსაზღვრავს, იქნება თუ არა სპეციფიკური „თარგეთული“ თერაპია ეფექტური.
დღეს უკვე მრავალი გაიდლაინი (მაგ., ფილტვის კიბოს, ძუძუს კიბოს, კოლორექტალური კიბოს მართვის) პირდაპირ ადგენს, რომ საჭირო ხდება მსგავსი მოლეკულური ტესტირება მკურნალობის წინ. აქედან გამომდინარე, ფარმაკოგენომიკის პრინციპები იქცა სავალდებულო კომპონენტად თანამედროვე ონკოლოგიაში.
5. „ომიკები“ ონკოლოგიაში: გენომიკა, პროტეომიკა, ბიორეგულატორები, ბიომარკერები და სიმსივნის მიკროგარემო
წინამდებარე დოკუმენტში ხაზგასმულია, რომ გენომიკა, პროტეომიკა, დაბალმოლეკულური ბიორეგულატორები და სიმსივნის მიკროგარემოს ანთებითი მარკერები წარმოადგენს კრიტიკულ რგოლს პერსონალიზებულ ონკოლოგიურ მიდგომაში.
5.1. გენომიკა და პროტეომიკა
გენომიკა სწავლობს გენეტიკურ ცვლილებებს, რომლებიც შეიძლება იყოს როგორც მემკვიდრეობითი (germline), მაგალითად, BRCA1/BRCA2 მუტაციები ძუძუს ან საკვერცხის კიბოს დროს , ისე სომატური, როგორიცაა KRAS, BRAF და სხვ. ზოგჯერ მასშტაბურ თხევად ბიოფსიას ან სრულიად ექსპრესიული გენეტიკური პანელები გამოიყენება, რამაც შეიძლება ერთდროულად გამოავლინოს მრავალი პოტენციური სამიზნე.
პროტეომიკა – ეს არის აქცენტი იმაზე, რა რეალური ცილები წარმოიქმნება უჯრედებში, რამდენად აქტიურია ეს ცილები ან როგორია მათი პოსტტრანსლაციური მოდიფიკაციები. რადგან გენების ექსპრესია მხოლოდ პირველ ნაბიჯს წარმოადგენს, შესაძლოა ცილის დონე შეიცვალოს ტრანსლაციური პროცესების ან დეგრადაციის სისტემების გამო. პროტეომიკის კვლევები ხშირად მნიშვნელოვანია სამიზნე რეცეპტორების იდენტიფიცირებისთვის (მაგ., HER2).
5.2. ბიომარკერები, ბიორეგულატორები და ტუმორის მიკროგარემო
• ბიომარკერები: შეიძლება იყოს გენეტიკური, პროტეომიკური ან იმუნური მაჩვენებელი, რომელიც მკურნალობის შედეგს, პროგნოზს ან რეციდივის შანსს განაპირობებს. მაგალითად, PD-L1 ექსპრესია აჩვენებს იმუნოთერაპიის გამოყენების პერსპექტივას.
• დაბალმოლეკულური ბიორეგულატორები: სისხლის შრატში ბევრი ნივთიერება (ციტოკინები, ქიმიოკინები, ჰორმონები) შეიძლება „აპროგნოზებდეს“ სიმსივნის ქცევას მომავალში ან თან ახლდეს იმუნურ პასუხს რეაქტიული ელემენტების სახით.
• სიმსივნის მიკროგარემო: კიბოს უჯრედები ურთიერთქმედებენ სტრომასთან, იმუნურ უჯრედებთან და ექსტრაცელულურ მატრიქსთან. ანთების ნიშნულები (ინტერლეიკინები, VEGF, მაკროფაგებით ინფილტრაცია) მნიშნელოვანია იმის განსაზღვრისთვის, თუ რამდენად აგრესიული იქნება სიმსივნე ან რამდენად უპასუხებს იმუნოთერაპიას.
ამ მრავალპარამეტრიანი ინდიკატორების ერთობლიობა იძლევა პასუხს მთავარ შეკითხვაზე: „რომელი პრეპარატი, რა დოზით, რა ხანგრძლივობით, კონკრეტულად რომელ პაციენტზე უნდა იქნეს გამოყენებული?“ სწორედ აქ ხდება პერსონალიზებული მიდგომა (თან ფარმაკოგენომიკა), როგორც სავალდებულო, რათა მიღწეულ იქნას მაქსიმალური ეფექტურობა, უსაფრთხოება და პაციენტის ინდივიდუალური საჭიროებების გათვალისწინება.
6. ინდივიდუალური მიდგომა და გაიდლაინები – თავსებადი ურთიერთობა
6.1. ინდივიდუალიზაცია გაიდლაინების დარღვევას არ ნიშნავს
ხშირად ფიქრობენ, რომ თუ მკურნალი ექიმი მსჯელობს „პერსონალიზებულ“ არჩევანზე, ეს შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს გაიდლაინებს. სინამდვილეში, პირიქითაა: გაიდლაინები წარმოადგენს ზოგად სტანდარტს (ძირითად სტანდარტს წარმოადგენს სახელმძღვანელოები: განახლებადი ტექსტბუქები და ჰენდბუქები); პერსონალიზაციამ უნდა კი არ უნდა გაართულოს, არამედ უნდა დახვეწოს ეს სტანდარტი, მორგებული პაციენტის კონკრეტულ გენეტიკურ, კლინიკურ, ფსიქო-სოციალურ თავისებურებებზე. მაგალითად:
• ანტიკოაგულაცია სიმსივნით დაავადებულ პაციენტებში: ზოგჯერ საჭიროა ფარმაკოგენომიკური მონაცემებით დასაბუთებული არჩევანი, იქნება ეს დაბალი მოლეკულური წონის ჰეპარინი თუ პირდაპირი მოქმედების ორალური ანტიკოაგულანტი. მაგალითად, შარდში მომატებული თრომბოქსანი B₂ (TXB₂) წარმოადგენს თრომბოციტების ციკლოოქსიგენაზა-1-ის უწყვეტი აქტივობის სუროგატს და მიანიშნებს, რომ აცეტილსალიცილის მჟავა (ASA) ვერ უზრუნველყოფს სასურველ თრომბოქსან-A₂-ის ინჰიბიციას.¹ როდესაც TXB₂ ~1 500 pg mg⁻¹ კრეატინინს აღემატება, ასპირინის „რეზისტენტობის“ ალბათობა მაღალია და თრომბოციტური დეზაგრეგაციული ეფექტი საგრძნობლად ქვეითდება (რაც ხშირად ხდება პოსტკორონალური დაავადებების მკურნალობის შემდგომი რელაფსის მიზეზი).¹ მხოლოდ ASA-ს დოზის გაზრდა ასეთ ვითარებაში იშვიათად აღადგენს სრულ დეზაგრეგაციულ პასუხს, რადგან TXB₂-ის მატება ხშირად გამოწვეულია დაჩქარებული თრომბოციტოპოეზით ან COX-ის არადამოკიდებული თრომბოქსანის ბიოსინთეზით და არა პრეპარატის არასაკმარისი ბიოშეღწევით.¹ აქედან გამომდინარე, რეკომენდებულია ალტერნატიული ან დამატებითი ანტიკოაგულაციური თერაპია, მაგალითად P2Y₁₂ რეცეპტორის ინჰიბიცია. P2Y₁₂ ინჰიბიტორის არჩევაც ინდივიდუალურ მიდგომას საჭიროებს. კლოპიდოგრელი პრო-პრეპარატია, რომლის ბიოაქტივაცია უმთავრესად CYP2C19-ზეა დამოკიდებული; CYP2C19-ის დაკარგული ფუნქციის ალელების (∗2, ∗3) მატარებლები აქტიურ მეტაბოლიტს

Address

Vazha-Pshavela Avenue 83/11
Tbilisi
0186

Telephone

+995322485800

Website

http://pmi.ge/

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when პერსონალიზებული მედიცინის ინსტიტუტი Institute for Personalized Medicine posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Practice

Send a message to პერსონალიზებული მედიცინის ინსტიტუტი Institute for Personalized Medicine:

Shortcuts

Want your practice to be the top-listed Clinic in Tbilisi?

ჩვენ შესახებ

პერსონალიზებული მედიცინის ინსტიტუტი ფუნქციონირებს 2015 წლიდან და გამოირჩევა ინოვაციური მკურნალობის მეთოდებით, რომელიც მოიცავს ჯანმრთელობაზე ზრუნვის ხარჯეფექტურ ინდივიდუალურ მიდგომას.

ამ დროისთვის, ინსტიტუტში წარმოდგენილია:

3 საოპერაციო დარბაზი;

რეანიმაციული განყოფილება;