26/07/2025
«Το πρωτότοκο παιδί βιώνει εκθρόνιση με τη γέννηση του μικρότερου. Αυτό παράγει έντονα συναισθήματα κατωτερότητας και μια υπέρμετρη προσπάθεια επιτυχίας, ιδανικά για να ξανακερδίσει την προϋπάρχουσα αγάπη και κύρος.»
{...}
Υπάρχουν παιδιά που δεν είχαν ποτέ την πολυτέλεια να είναι παιδιά.
Που μεγάλωσαν με το βάρος ενός ρόλου που δεν ζήτησαν. Που, από την πρώτη στιγμή που ήρθε στον κόσμο ένα μικρότερο αδελφάκι, μετατράπηκαν αθόρυβα, αλλά ολοκληρωτικά, από αποδέκτες φροντίδας σε παρόχους.
Σύμφωνα με τον Άλφρεντ Άντλερ, η σειρά γέννησης δεν είναι μια απλή κοινωνιολογική λεπτομέρεια, είναι ένας άξονας γύρω από τον οποίο οργανώνεται η ψυχική ζωή του παιδιού.
Ο πρωτότοκος, αναφέρει, βιώνει μια μορφή «εκθρόνισης» με τον ερχομό του επόμενου παιδιού και στη θέση της ανεμελιάς, της αποκλειστικότητας και της ασφάλειας, φυτεύεται ένα αίσθημα καθήκοντος.
Σιωπηρό, επιβεβλημένο, συχνά ασυνείδητο.
Η ωριμότητα του πρωτότοκου δεν είναι πάντα εξέλιξη. Δεν είναι καρπός μιας φυσικής εσωτερικής διαδρομής. Είναι, όπως αναφέρει και η φράση που συγκλόνισε την ψυχή μου, «απουσία δικαιώματος στο λάθος».
Είναι το μικρό παιδί που δεν του επιτράπηκε να πέσει, να κάνει σαχλαμάρες, να πει «δεν θέλω να βοηθήσω». Που του ανατέθηκε ρόλος μικρού ενήλικα, πριν ακόμα μπορέσει να χωνέψει τον δικό του εσωτερικό κόσμο.
Και έπειτα, μεγαλώνει αυτό το παιδί και συνεχίζει να παίζει τον ίδιο ρόλο παντού. Το παιδί που ξέρει, που αντέχει, που τα προλαβαίνει όλα.
Το παιδί που δεν θυμώνει ποτέ με το μικρότερο, γιατί «δεν πρέπει». Το παιδί που, όταν ζητάει, νιώθει ενοχή.
Που επιβραβεύεται μόνο όταν ξεπερνάει τον εαυτό του.
Και κάπου εκεί, μέσα στη συμβουλευτική γονέων:
- «Είναι τόσο ώριμος ο μεγάλος μου. Ποτέ δεν ζηλεύει. Ποτέ δεν διαμαρτύρεται.»
Κι εγώ σωπαίνω για λίγο. Ακούω εκείνο το παιδί πίσω από τη μάσκα της ωριμότητας να ψιθυρίζει:
«Νιώθω μόνος μου. Και δεν κάνει να το πω.»
Η δουλειά μας, δεν είναι να χειροκροτήσουμε την πρώιμη “ωριμότητα” αλλά να την ξεγυμνώσουμε από το βάρος που κουβαλά.
Να δώσουμε στα πρωτότοκα παιδιά πίσω το δικαίωμα στο λάθος, στην παιδικότητα, στην ανεμελιά.
Να τους δώσουμε γονείς που δεν θα τους χρειάζονται ως βοηθούς, αλλά θα τους κρατούν ως παιδιά. Αγαπημένα, πλήρη.
Όχι μικρούς σωτήρες των μικρότερων.
Ούτε συναισθηματικούς εγγυητές της οικογενειακής τάξης.
Η ωριμότητα έχει αξία μόνο όταν έρχεται ως δώρο ζωής, όχι ως εργαλείο επιβίωσης.
Τί δεν γνωρίζουμε, σύμφωνα με τον Adler
Αν έχει προηγηθεί παιδί (ή κύηση) που υπήρξε στην ψυχική και σωματική εμπειρία των γονέων, τότε το επόμενο παιδί, δεν είναι το πρώτο παιδί. Είναι το δεύτερο. Ακόμα κι αν είναι το πρώτο που μεγάλωσε.
📌 1. Συμπλέγματα κατωτερότητας:
Ο Adler υποστήριξε ότι τα παιδιά αναπτύσσουν αισθήματα κατωτερότητας όταν χάνουν την προνομιακή θέση τους μέσα στην οικογένεια. Για το πρωτότοκο, αυτό συμβαίνει όταν γεννιέται το δεύτερο παιδί.
📌 2. Υπερσυμμόρφωση και υψηλά ιδανικά ως αντιστάθμιση:
Για να αντιμετωπίσει αυτά τα αισθήματα, το πρωτότοκο παιδί συχνά καταφεύγει σε υπερπροσπάθεια, τελειοθηρία και υψηλές φιλοδοξίες, ώστε να ξανακερδίσει την αποδοχή ή να αποδείξει την αξία του.
📌 3. Η "εκθρόνιση":
Αυτός είναι ο πιο χαρακτηριστικός όρος που χρησιμοποιεί ο Adler, το πρωτότοκο εκθρονίζεται με τον ερχομό των επόμενων παιδιών, και η εμπειρία αυτή μπορεί να αφήσει ανεξίτηλα ίχνη στην προσωπικότητα.
*Alfred Adler, "Understanding Human Nature"
*Alfred Adler, summarized in Richard M. Ryckman, “Theories of Personality”
