Αγγελική Κουτελιά, Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια

13/07/2021

Πολλές φορές παίρνουμε δύναμη για να ανταπεξέλθουμε στην καθημερινότητά μας σκεφτόμενοι τις διακοπές. Ίσως να πρέπει να αναλογιστούμε πόσο πολύτιμο χρόνο ξοδεύουμε περιμένοντας να εκπληρώσουμε τις φαντασιώσεις μας περί ευχαρίστησης σε ένα πολύ μικρό μέρος από τη ζωή μας.

Πολλές φορές παίρνουμε δύναμη για να ανταπεξέλθουμε στην καθημερινότητά μας σκεφτόμενοι τις διακοπές. Ίσως να πρέπει να αναλογιστούμε πόσο πολύτιμο χρόνο ξοδεύου...

28/03/2021

Το κενό πρόσωπο της μητέρας

Όταν η μητέρα (ή οποιοδήποτε πρόσωπο λειτουργεί ως βασικός φροντιστής) δε γίνεται καθρέφτης, δεν κοιτάζει το παιδί της και αυτό δε βλέπει τον εαυτό του, δεν ταυτίζεται με το βλέμμα της μητέρας του, δεν μπορεί να δομήσει τα όρια της σωματικής του ταυτότητας, μπορεί να χάσει τα όριά του ή να κλειστεί στον εαυτό του.

Αν η επιθυμία της μητέρας για το παιδί είναι αβέβαιη, δεν θα μπορέσει να είναι για εκείνο ούτε οθόνη για να κοιταχτεί, ούτε στήριγμα για να υπάρξει.

Πού χάνεται το βλέμμα της μητέρας; Γιατί δεν κοιτάζει αυτό το παιδί;

Γιατί κοίταξε ένα άλλο από τα παιδιά της σε αυτή την κρίσιμη στιγμή της ανάπτυξής του;
Τι είχε λείψει από εκείνη ώστε να λείψει κι εκείνη με τη σειρά της στο παιδί της;
Η στιγμή που περίμενε το παιδί της τη βρήκε κάπως αποδιοργανωμένη;
Ο πατέρας έλειψε ή αρνήθηκε να “γίνει καθρέφτης” στη γυναίκα του;

Η μητέρα χαμένη σε αυτό το κενό, φαίνεται πως χάνει την ακτινοβολία της και δεν μπορεί πια να δώσει το φως της στο παιδί της, για να μπορέσει κι εκείνο να καθρεφτιστεί και να ταυτιστεί.
…………………………………………………………………………………………….
Απόσπασμα από το βιβλίο της Κλαίρης Συνοδινού “Ο παιδικός αυτισμός”, εκδόσεις Καστανιώτη

13/03/2021

Η μάσκα ως πρόσωπο

“Η Αννα, τριών χρόνων, στον παιδικό σταθμό έχει γνωρίσει μόνο δασκάλες με μάσκα. Η μάσκα είναι για εκείνη το πρόσωπο. Τη μέρα που είδε χωρίς μάσκα την αγαπημένη της δασκάλα, αναλύθηκε σε λυγμούς, «ποια είναι αυτή;».

Δίχως τη μάσκα το πρόσωπο γίνεται ανοίκειο, τρομακτικό. Η χάρτινη μάσκα ως πρόσωπο. Το χαρτί ως δέρμα.

Η αδελφή της Αννας είναι 14 χρονών. Είναι ερωτευμένη για πρώτη φορά. «Θέλω μόνο να αγγίξω το πρόσωπό σου, αλλά δεν πρέπει, δεν πρέπει», ψιθυρίζει στο WhatsApp. Το πρώτο σκίρτημα του έρωτα συναρτάται με ένα απαγορευτικό «δεν πρέπει».

Πoτέ άλλοτε δεν έχει τόσο άγρια κονταροχτυπηθεί το αγαθό της ασφάλειας με το αγαθό της ελευθερίας.

Ποιο θα είναι στη μετά πανδημία εποχή το αποτύπωμα αυτής της σύγκρουσης; Θα κερδίσει ο φόβος; Η ορμή της ζωής θα υποταχθεί στον καθησυχασμό μιας υπάκουης στον φόβο ζωής; Οι νέοι θα ακολουθούν απρόσκοπτα την ειρωνική προτροπή του Σαρτρ: Πρέπει να φοβάσαι, παιδί μου, έτσι θα γίνεις καλός πολίτης;

Τα όνειρα δεν έχουν όρια. Για τη μετά πανδημία εποχή ονειρεύομαι ακάλυπτα πρόσωπα. Την αναζήτηση της αλήθειας του «είναι» να καλύπτει το ψεύδος του «φαίνεσθαι»”.
………………………………………………………………………….
Απόσπασμα από τη συνέντευξη της Φ. Τσαλίκογλου με τίτλο “Η χύτρα σκάει με κρότο και λυγμό” στο tanea.gr

24/02/2021

Αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές

"Τα συναισθηματικά στερημένα παιδιά έχουν γνωρίσει μια πρώιμη έλλειψη ασφάλειας και επένδυσης συναισθημάτων σε αυτά. Πρόκειται κυρίως για παιδιά εγκαταλειμμένα, τα οποία δεν μπόρεσαν ποτέ να αποκτήσουν επαρκή βασική ασφάλεια , ούτε στήριγμα σε μεταβατικά αντικείμενα για να ηρεμήσουν.

Στηρίζονται κυρίως στον εαυτό τους από ότι στο εξωτερικό περιβάλλον. Όχι στο εσωτερικό τους κόσμο, αλλά σε εκείνα τα ίδια ως κινητικά όντα, στο σώμα, στις κινήσεις τους.

Ταλαντεύονται, χτυπούν το κεφάλι τους στην κούνια, δοκιμάζουν την αισθητικότητά τους, συμπεριλαμβανομένων των αυτοτραυματισμών, για να εφοδιαστούν με αισθήσεις, σε μια αναζήτηση καθησύχασης του εαυτού τους.

Κατά βάθος, επιχειρούν να μετριάσουν τις μείζονες ανησυχίες που βιώνουν, βρίσκοντας καταφύγιο στις αυτο- ηρεμιστικές διαδικασίες.

Στην εφηβεία, επιδίδονται σε μαζοχιστικά παιχνίδια τα οποία αποτελούν για εκείνα έναν τρόπο να επιβεβαιώσουν μέσω του πόνου ότι υπάρχουν. Χαρακώνονται, καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες αλκοόλ, υιοθετούν επικίνδυνες συμπεριφορές, για να δοκιμάσουν το σώμα τους, να επιβεβαιώσουν τα όρια της ύπαρξής τους και να επιχειρήσουν να περιχαρακώσουν την περίμετρό της, τον όγκο της".
---------------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο “Τόπος στο παιχνίδι” του Πατρίς Ιέρ

17/02/2021

Για να πεθάνω χρειάζομαι μια αγκαλιά.

“Η Α., σε τελικό στάδιο της νόσου, μου ζήτησε βοήθεια, γιατί είχε επιδεινωθεί η ψυχική της κατάσταση από την νευρολογική έκπτωση ύστερα από μεταστάσεις στον εγκέφαλο ενός καρκίνου του πνεύμονος. Κυριαρχεί έντονος εκνευρισμός και άγχος θανάτου που την εμποδίζει να κοιμηθεί.

“Μπορώ να σας αγκαλιάσω πριν φύγετε;” ρώτησε, σε καταληκτικό στάδιο πλέον, στο χώρο του νοσοκομείου. Άπλωσε τα χέρια της , ασυντόνιστα και μου έσφιξε τα δικά μου. Τη νύχτα κοιμήθηκε ήρεμα, ενώ το άγχος και η ευερεθιστότητα υποχώρησε. Λίγες μέρες αργότερα μπήκε σε κώμα και κατέληξε.

Γιατί βγήκε από τους εφιάλτες; Ίσως τη βοήθησε το άγγιγμα, το ενδιαφέρον για τις σωματικές της λειτουργίες. Χρειάστηκε να με νιώσει σαν μια αγκαλιά που θα καθιστούσε χειροπιαστή την αποδοχή και την φροντίδα, την πλαισίωση. Σαν να ενίσχυε τις πρώιμες εγγραφές του καλού αντικειμένου, ικανού να της παραστέκεται, να την προστατεύει, όταν αυτή κοιμάται, αλλά και όταν απολέσει την συνείδηση, όταν πεθάνει.

Το παιδί όταν έρχεται στον κόσμο έχει την ανάγκη το αντικείμενο να υποδεχτεί το σώμα του. Τις ενορμήσεις του και μέσα στον χρόνο να του αποκωδικοποιεί τις δυνάμεις που βιώνει μέσα του (σεξουαλικότητα, επιθετικότητα κτλ) τις σχέσεις του με τους άλλους και με τον θάνατο. Όμως και για το πέρασμα από την ζωή στον θάνατο ο άνθρωπος χρειάζεται επίσης ένα αντικείμενο- περιέχον, το οποίο να μπορέσει να αντέξει το άγχος θανάτου ή να το διαχειριστεί μέσα από οικογενειακά ή κοινοτικά τελετουργικά”.
………………………………………………………………………………….
Απόσπασμα από το βιβλίο “Επτά παραμύθια ζωής. Είναι η Νόσος ένα Αμετάφραστο Μήνυμα;” του Σάββα Σαββόπουλου, εκδόσεις Αρμός

10/02/2021

Μα πόση μοίρα υπάρχει στο όνομά μας;

Στην αρχαιότητα φαίνεται πως υπήρξαν δούλοι- αγγελιοφόροι που μετέφεραν τα μηνύματα που τους εμπιστεύονταν, γραμμένα πάνω στον ξυρισμένο σβέρκο τους, έτσι ώστε να διαφυλαχθεί το μυστικό. Μεταφέροντας το μήνυμα στον παραλήπτη τους δεν μπορούσαν επομένως με κανέναν τρόπο να διαβάσουν το μυστικό.

Κάθε παιδί φέρει στο ξυρισμένο σβέρκο του τα -μη αναγνώσιμα ίχνη του Άλλου. Είμαστε “γραμμένοι”, μιλημένοι, σημαδεμένοι από τον Άλλον. Φέρουμε στο σβέρκο μας τις αποφάσεις, τις κατάρες, τις ευχές, τις ελπίδες, τις επιθυμίες και τις χαρές της μητέρας και του πατέρα μας. Φέρουμε πάνω μας τη γραφή του Άλλου χωρίς ποτέ να μπορούμε να τη διαβάσουμε καθαρά, ούτε να την αποκωδικοποιήσουμε εντελώς.

Το ίχνος δεν ιχνογραφεί μια αμείλικτη μοίρα, είναι προορισμένο για ατελείωτους συνδυασμούς με άλλα ίχνη. Τα “μνημονικά” ίχνη που φέρει γραμμένα στον ξυρισμένο σβέρκο του είναι γραμμένα πίσω μας. Η προέλευση δείχνει πώς το παρελθόν συνεχίζει να σημαδεύει σε βάθος το παρόν και το μέλλον.

Το όνομα εμφανίζεται ως το πρώτο ίχνος του Άλλου. Δεν είναι ο Άλλος που επιλέγοντας το πριν ακόμα έρθουμε στον κόσμο, έχει χαράξει την πρώτη γραμμή της μοίρας μας, με ένα όνομα βασιλιά, αγίου, εξερευνητή, φυτού, πόλης, ζωντανού ή νεκρού συγγενή; Το όνομά μας δεν είναι άραγε το όνομα ενός Άλλου;

Γινόμαστε αγαπητοί ή περιφρονημένοι, περιττοί ή απαραίτητοι, πληγωμένοι ή σωσμένοι, λατρεμένοι ή καταραμένοι από τα λόγια του Άλλου.
-----------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο “Το μυστικό του παιδιού”, του Massimo Recalcati, εκδόσεις Κέλευθος.

08/02/2021

Η ασημαντότητά μου

“Ήταν ένα από τα παιδιά που περνάνε απαρατήρητα. Ξέρω από αόρατους ανθρώπους. Έχω υπάρξει. Περπατάμε στα δωμάτια σαν να τα διαπερνάμε μέσα απ’ τους τοίχους, λες και η διάφανη προσωπικότητά μας είναι τόσο διακριτική, που τελικά δεν αφήνει κανένα χρώμα στο δωμάτιο, καμία νέα οσμή, η κανονικότητα συνεχίζεται με έναν ρυθμό που δεν τον ορίζουμε ποτέ εμείς.

Έχω περάσει πολλά βράδια της εφηβείας μου να τρυπάω το δέρμα μου με καρφίτσες για να δω αν είμαι ζωντανός, να δω αν στάζει καθόλου αίμα και αφού τελικά ναι, όντως κάτι κυλάει μες τις φλέβες μου, δεν είμαι από νερό, τότε γιατί η δική μου ασημαντότητα είναι τόσο τρανταχτή; Γιατί κάνει τελικά τόσο κρότο;”
-------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο “Ιστορίες που (δεν) είπα στον ψυχολόγο μου- Τατιάνα Κίρχοφ, εκδόσεις ΠΟΛΙΣ

05/02/2021

Πως διαχειριστήκατε τα συναισθήματά σας σήμερα?

Eίστε μεταξύ 18- 30 ετών και θέλετε να μπείτε στην κλήρωση για δύο δωροεπιταγές των 25 ευρώ, για τις ηλεκτρονικές σας αγορές από τα καταστήματα Public?

Αν θέλετε να συμμετάσχετε πατήστε το λινκ:

https://research.sc/participant/login/dynamic/996C1142-0549-4238-AB3A-8F95EDA8335A

Η συμμετοχή σας θα βοηθήσει να κατανοήσουμε τις γνωστικές και ψυχολογικές επιδράσεις κοινωνικών συναισθημάτων όπως η αυτό- απέχθεια στον ελληνικό πληθυσμό.

Η συμμετοχή είναι εθελοντική και μπορείτε να αποχωρήσετε από την έρευνα οποιαδήποτε στιγμή θελήσετε. Οι πληροφορίες που θα δώσετε θα είναι ανώνυμες και θα προστατευτούν σύμφωνα με το GDPR. Για περαιτέρω ερωτήσεις μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου στο +306977181951 και στο varistotelidou1@sheffield.ac.uk. Η συμμετοχή στην κλήρωση απαιτεί την ολοκλήρωση της πειραματικής διαδικασίας

Σας ευχαριστώ εκ των προτέρων για τη συμμετοχή σας στην έρευνα!

Αριστοτελίδου Βασιλεία

Υποψήφια διδάκτορας,

Τμήμα ψυχολογίας,

Πανεπιστήμιο του Sheffield

Make the world a better place by participating in cutting edge behavioural research

03/02/2021

Ο καλός αποχαιρετισμός στην απώλεια.

"Όποιος κλείνει τα μάτια στην απώλεια, καταδικάζει τον εαυτό του να τη βιώνει ατέρμονα.

Όποιος δεν αποχαιρετά καλώς το απολεσθέν αγαπημένο ον, το καταδικάζει να του τρώει τα σπλάχνα χωρίς τέλος.

Όποιος αρνείται την παροδικότητα και όσων αγαπάμε, την παρερμηνεύει ως προδοσία της αγάπης του.

Όποιος δεν χύνει τα αναγκαία δάκρυα, πνίγεται στο έλος του άγονου παράπονου".

Νίκος Σιδέρης

27/01/2021

Το αντιδραστικό παιδί

“Συχνά οι κρίσεις του ζευγαριού βάζουν ακούσια το παιδί σε θέση ομηρίας. Το μεταμορφώνουν σε αντικείμενο διαπραγματεύσεων, αντιποίνων, αιφνίδιων πεισματικών αποφάσεων του Άλλου.

Όταν χάνεται η ασφάλεια του δεσμού ανάμεσα στους γονείς, μένουν πάντα νοητικά ίχνη στα παιδιά. Ίχνη πόνου, σύγχυσης, άγχους, ενοχής έντονου θυμού που μεταμορφώνονται σε άρνηση των κανόνων και των τρόπων καλής συμπεριφοράς.

“Μα, με όλα αυτά που είδα στο σπίτι μου, με όλα αυτά που μου λείπουν, με τη θλίψη για αυτά που έχω χάσει, νομίζετε ότι μπορώ να υπακούσω στους κανόνες;”

Γιατί ένα παιδί θα έπρεπε να αντέχει το καθετί και ταυτόχρονα να είναι υπάκουο;

Ένα παιδί μπορεί να είναι αντιδραστικό, επιθετικό, ανήσυχο, ανόρεκτο, και αναιδές, από θυμό, από απογοήτευση, από ματαίωση των προσδοκιών του για τους μεγάλους, από υπερβολικό οικογενειακό στρες, απαντώντας έτσι στο οικογενειακό ρήγμα”.
----------------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο “Το υπερκινητικό παιδί” του Uberto Zuccardi Merli, εκδόσεις Κέλευθος

16/01/2021

Διαταραχή πανικού-Στο σταυροδρόμι των αποφάσεων

“Η διαταραχή πανικού εκφράζει τη σύγκρουση επιθυμίας και ευθύνης. Όταν η επιθυμία για αλλαγή σε κρίσιμες αποφάσεις ζωής έρχεται σε σύγκρουση με την ευθύνη, τότε η μη κατανόηση και επεξεργασία της ψυχικής σύγκρουσης παράγει αυτό το τσουνάμι του άγχους, που κατακλύζει την ύπαρξη και την ακινητοποιεί.

Διαταραχή πανικού παθαίνουν οι άνθρωποι που παλεύουν στα τεράστια κύματα των επιθυμιών τους, αλλά και στην ευθύνη τους να μην παραδοθούν άκριτα σε αυτές.

Οι επιθυμίες τους είναι ενοχοποιημένες. Οι οικογένειες καταγωγής τους ήταν κλειστά συστήματα που το άνοιγμα καταγραφόταν σαν καταστροφή. Που οι εντάσεις ήταν τόσο έντονες, ώστε δεν επέτρεπαν την έκφραση επιθυμίας του παιδιού δίχως αυτό να προξενεί αλυσιδωτές διαμάχες των γονιών.

Αντίστοιχο συναίσθημα έχει και ως ενήλικος, όταν νιώθει ότι βρίσκεται σε εγκλωβιστικές καταστάσεις. Ο εγκλωβισμός αν και καταγράφεται ως εξωτερική συνθήκη, στην πραγματικότητα αφορά μιαν εσωτερική έντονη αίσθηση που εκφράζει τις αμφιβολίες για τις επιλογές του, τη δυσφορία για τον τρόπο ζωής του.

Θέλει να ξεφύγει, αλλά δεν γνωρίζει τον τρόπο. Υπάρχει η εσωτερική σύγκρουση για το αν θα μείνει στα υπάρχοντα στα οποία νιώθει ασφάλεια, αλλά όχι χαρά, ή στα φανταστικά, που υπόσχονται απελευθέρωση, αλλά και αποσταθεροποίηση”.
----------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο “Αλλάζει ο άνθρωπος;” του Δημήτρη Καραγιάννη, εκδόσεις Αρμός.

13/01/2021

Ο φόβος της επαφής

“Είμαι αναποφάσιστος. Το βάζω συνέχεια στα πόδια. Δειλία, αυτό είναι το χαρακτηριστικό μου. Η τιποτένια συμπεριφορά είναι το χαρακτηριστικό μου. Όλες μου οι κινήσεις έχουν κάτι άτολμο, καταπιεσμένο και φοβισμένο έτσι ώστε μονίμως να μοιάζω με άνθρωπο που μη έχοντας τα δικά του ρούχα να φορέσει, φοράει τα ρούχα κάποιου άλλου. Προσπαθώ να γίνω αόρατος, γυρεύοντας συνέχεια κάπου να κρυφτώ. Πασχίζοντας να ακούσω αν μιλάνε για το χάλι μου και με κοροϊδεύουν και για την κατάντια μου. Κοκκινίζω. Πασχίζω να φανώ όσο πιο μικρός γίνεται.

Σε κανέναν δεν επιτρέπω να αποκτά μαζί μου οικειότητα. Δεν θα αφήσω ποτέ κανέναν να με χρησιμοποιήσει σαν πατάκι για να σκουπίσει τα παπούτσια του. Ποτέ και κανέναν δεν θα αφήσω να με προσβάλει και πολύ περισσότερο να με χρησιμοποιήσει σαν πατάκι για να λασπωμένα του παπούτσια. Ίσως, στο μυαλό κάποιου να του έχει περάσει να με μετατρέψει σε χαλάκι της πόρτας και έστω ότι το πετυχαίνει ατιμωρητί, χωρίς ιδιαίτερη αντίσταση, το αποτέλεσμα θα είναι ένα πατάκι της πόρτας και όχι ένας κος Γκολιάτκιν. Ένα τιποτένιο και βρωμερό πατάκι, αν και όχι απλώς ένα πατάκι”.

Το κείμενο “Ο Σωσίας” του Φ. Ντοστογιέφσκι μας αφήνει μια αίσθηση οικείου. Ο φόβος της εγγύτητας, η ευχή να είμαστε αόρατοι, να μην υπάρχουμε γιατί κάθε στιγμή αλληλεπίδρασης με τον Άλλον μοιάζει απειλητική, το αίσθημα αναξιότητας: θέσεις γνώριμες σε όλους. Είναι πλευρές του εαυτού μας που όσο μας χωρίζουν από το μοίρασμα και την επαφή, άλλο τόσο μας ενώνουν γιατί είναι αγωνίες πανανθρώπινες. Όλοι μας έχουμε ζήσει τη στιγμή της απόλυτης εγγύτητας, που την ακολουθεί το τραύμα του αποχωρισμού. Τη στιγμή της γέννησής μας. Η μητρική φροντίδα χρειάζεται για να το αντέξουμε. Αν δεν υπάρχει αυτό το πλέγμα προστασίας, τότε “τα αισθήματα και η ψυχή δεν μπορούν να εκδηλωθούν, ακόμα και αν είναι βαθιά χωμένα μέσα στις βρώμικες εσοχές από το πατάκι”.

08/01/2021

Τα διλήμματα στην απώλεια

Είναι το βίωμα της απώλειας που τα αφήνει όλα μετέωρα. Αλλά ταυτόχρονα δεν αφήνει περιθώριο για διλήμματα. Τουλάχιστον στην αρχική της επεξεργασία, όπου όλα είναι εμποτισμένα με το άρωμα του κενού.

Πώς μπορεί να πάψει να υπάρχει ο σύντροφός μου, ενώ τα ρούχα του είναι στοιβαγμένα στη ντουλάπα μας, δίπλα απ’ τα δικά μου; Πώς μπορεί να μην είναι, ενώ όλα τα υπόλοιπα πράγματά του είναι εδώ, ζωντανά, συνεχίζουν με τη δική τους ιστορία;

Τι νόημα έχει να συνεχίζουν να αναπνέουν τα βιβλία του στα ράφια και η οδοντόβουρτσά του να διεκδικεί χώρο στη νυχτερινή μου ρουτίνα; Πόσα πράγματα μας ανήκουν όσο είμαστε ζωντανοί; Και εκείνη η κούπα από το ταξίδι μας; Σταματούν οι αναμνήσεις πετώντας τα αντικείμενα; Αν τα κρατήσω στην ίδια θέση, ακέραια; Θα κρατήσω κάτι από τον άνθρωπό μου ζωντανό; Αυτή η κούπα αν την εγκαταλείψω, θα είναι μια κοινή κούπα, σαν όλες τις άλλες; Δεν θα θυμίζει πια όλα τα βιαστικά πρωινά μας, με τον καφέ στο χέρι, πριν τη δουλειά;

Μέσα σε μια στιγμή χάνονται οι γνώσεις του, οι συνήθειές του, τα χαρίσματά του. Πώς σταματάει η κίνηση, τα γέλια, οι λύπες σε κάποιον που είναι ζωντανός; Πόσα δύσκολα ερωτήματα γυρεύουν επιτακτικά απάντηση;
---------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το κείμενό μου "Τα διλήμματα στην απώλεια" στο Cuemagazine.gr

02/01/2021

Αποχαιρετώντας το 2020

Πώς αποχαιρετούμε το 2020; Μα… με μια διαγραφή, με ένα Χ. Χ στον θάνατο, στη θλίψη, Χ στον πόνο, σε όλα τα οδυνηρά που συναρτήθηκαν με το 2020. Λέγοντας όμως όχι στον θάνατο, λες όχι και στη μνήμη του πόνου, στη μνήμη των νεκρών, στη μνήμη της θλίψης, του φόβου.

Δεν μας απειλεί η μνήμη των θανάτων που συνέβησαν αυτή τη χρονιά. Περισσότερο μας απειλεί η λησμοσύνη. Η άρνηση. Η διαγραφή. Ο,τι δεν έγινε, ό,τι έγινε. Αγέρωχοι και νηπενθείς να συνεχίζουμε μέσα στην αφροσύνη της ψευδο-επάρκειάς μας. Οχι! τίποτα δεν μοιάζει έτσι να έχουμε διδαχτεί από αυτό το «σκοτεινό μάθημα».

«Ενα κακό όνειρο ήταν και θα περάσει». Τα κακά όνειρα μεταμφιεσμένα, συμπυκνωμένα, συγκαλυμμένα, έχουν τον τρόπο τους να επανέρχονται.

Πώς θα υποδεχτούμε λοιπόν το 2021; Ως αρνητές της ζωής; Μια φορά λόγω του ίου και μια δεύτερη λόγω της απροθυμίας μας, βλέπε της αναπηρίας μας, να εντάξουμε στη ζωή μας το ρήγμα, το κενό, την απουσία, την οδύνη;

Ενα πλάσμα που θυμάται είναι ο άνθρωπος. Υποκλίνεται σε όλα όσα έχει χάσει, αλλιώς δεν υπάρχει αύριο.

Ευτυχισμένο το 2021, μαζί με ελπίδα, με μνήμη, με απαντοχή.
------------------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το άρθρο της Φ. Τσαλίκογλου “2020: Ένα έτος για να ξεχάσουμε;”

29/12/2020

“Ψυχοθεραπεία: όλα είναι δρόμος”

Δεν αλλάζουμε το παρελθόν, ό,τι έγινε έγινε, αλλά αλλάζουμε το νόημα που έχει για εμάς, αλλάζουμε την ιστορία μας.

Όταν κινητοποιούνται εκ νέου τα μνημονικά ίχνη μιας ανεπεξέργαστης τραυματικής εμπειρίας, ανοίγει ένα παράθυρο, ώστε στα παλιά ίχνη να προστεθεί ένα νέο κάθε φορά νόημα και έτσι να κάνει την εμπειρία πιο κατανοητή, πιο αποδεκτή στο συνειδητό, πιο παρούσα στην ψυχική ζωή.

Για να αφομοιώσουμε τις εμπειρίες μας, πρέπει να τους δώσουμε μορφές κατάλληλες για να τις αναγνώσει, να τις αναγνωρίσει η ψυχική ζωή, να μην τις απορρίψει ως μη συμβατές, να μην τις παραμερίσει στον πίθο του ασυνείδητου των ανεπεξέργαστων εμπειριών.

Την πραγματικότητα τη γνωρίζει κανείς αν τη ζήσει ως εμπειρία και αν τη μετασχηματίσει (της δώσει νόημα). Το πόσο παρών είναι κανείς για να ζήσει τις εμπειρίες του με την πραγματικότητα εξαρτάται με το αν δίνει επαρκές νόημα σε αυτές ώστε να τις εσωτερικεύσει και να γίνει πλήρως υποκείμενό του.
--------------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο του Σ. Μανωλόπουλου “Τα σύνορα του πολιτισμού”, εκδόσεις Αλεξάνδρεια.

22/12/2020

Το δέρμα

Το δέρμα μας, με περισσότερες από ενάμισι εκατομμύριο νευρικές απολήξεις, είναι το μεγαλύτερο όργανό μας.
Είναι το κάστρο μας, το τείχος που πρέπει να κρατήσει μακριά τον ιό.
Και την ίδια ώρα γίνεται φυλακή. Μας στερεί το χάδι, τις αγκαλιές, τη χαρά της εξερεύνησης του κόσμου που μας περιβάλλει.

“Τα χείλη και το δέρμα ενθυμούνται, έχουν μνήμη”, λέει ο Καβάφης.
Θα θυμούνται, άραγε, τα χείλη και τα ακροδάχτυλά μας πόσα στερήθηκαν αυτή την περίοδο;
----------------------------------------------------------------
Απόσπασμα από το βιβλίο "Με βλέπεις;", των Φωτεινή Τσαλίκογλου και Τασούλα Επτακοίλη, εκδόσεις Καστανιώτη

17/12/2020

Φόβος εγγύτητας

Το άνοιγμα, το μοίρασμα επιφυλάσσει κάτι απειλητικό. Στην εποχή που διανύουμε η εγγύτητα έχει μεταμορφωθεί σε μια μολυσματική ασθένεια απ’ την οποία χρειάζεται να προστατευτούμε.

Για κάποιους ανθρώπους πάντα υπήρχε ο φόβος να πληγωθούν αν έρθουν κοντά με τον άλλον. Μοιάζει με τυραννία: η απεγνωσμένη ανάγκη για εγγύτητα συνυπάρχει με την ανάγκη προστασίας και ελέγχου που προσφέρει η απόσταση ασφαλείας.

Άνθρωποι απομονώθηκαν γιατί έχουν ζήσει στην ιστορία τους πως οι φροντιστές τους, αυτοί που τους μεγάλωσαν και τους προστάτευσαν ταυτόχρονα είχαν την ανάγκη να τους ελέγξουν, να τους επιβληθούν, να μην τους θέσουν ερωτήματα.

Ο χώρος που θα χρειαζόταν για να ανακαλύψουν τον εαυτό τους κατακλύστηκε από τις ανάγκες άλλων, μη γνωρίζοντας πως να τον αξιοποιήσουν στην ενήλικη ζωή τους.

Όμως στο σήμερα, με τη συγκυρία του κορονοϊού χρειάζεται να πάρουμε όλοι αποστάσεις. Να δημιουργήσουμε προστατευτικά φίλτρα. Βιώματα που τοποθετούσαν κάποιους ανθρώπους στην αντίπερα όχθη, γίνονται κοινά για όλους.

Όλοι έχουμε τις ευάλωτες πλευρές μας και δεν χρειάζεται να τις εξορίζουμε για χάρη μιας ψεύτικης ευτυχίας. Οι ρωγμές μας μπορούν να φροντιστούν, χωρίς να πρέπει να συγκαλυφθούν με εφήμερες λύσεις. Ίσως η κοινή αίσθηση ευαλωτότητας να μας δώσει ώθηση και το “μακριά” να το μετατρέψουμε σε “κοντά”, εφευρίσκοντας διαφορετικούς τρόπους εγγύτητας.

15/12/2020

Μοναξιά και ψυχοθεραπεία

Ένας θεραπευόμενος, κατά την ψυχοθεραπευτική του εμπειρία, περιέγραψε την αίσθηση για τον εαυτό του σαν μια παγωμένη θάλασσα, που τόσο καιρό περπατούσε πάνω της, αγνοώντας την ύπαρξη ζωντάνιας κάτω από αυτή.

Σιγά σιγά λιώνει ο πάγος, μου εξηγεί, και ανοίγει μια δίοδος επικοινωνίας με τον θαλάσσιο κόσμο, που έκπληκτος διαπιστώνει πως δε γνώρισε τόσα χρόνια, περπατώντας πάνω στους πάγους.

Πώς είναι άραγε αυτή η έλλειψη ζεστασιάς και οικειότητας; Πόση μοναξιά και απόσταση εμπεριέχει να περπατάει κάποιος στους πάγους; Πώς νιώθει ο θεραπευόμενος ανακαλύπτοντας πως υπάρχει κινητικότητα και ζωή, αν καταφέρει να λιώσει τους πάγους του;

Στην ψυχοθεραπεία θέτουμε ερωτήματα. Αυτό που προσφέρει ζωντάνια είναι να δημιουργούνται διαρκώς καινούρια νοήματα. Με τη βεβαιότητα είναι σαν να τελειώνει η ζωή.

Ενδεχομένως το “εγώ ξέρω” της μητρικής φροντίδας δεν του έδωσε χώρο να σκεφτεί τα δικά του θέλω. Έπνιξε τις επιθυμίες του κάτω από ένα παχύ περίβλημα πάγου. Ο θεραπευόμενος έχει πλέον τη δυνατότητα να μάθει πώς είναι να είναι διαφοροποιημένος από τον Άλλον, χωρίς να χάνει τη σύνδεση μαζί του. Χωρίς να απομονώνεται.