02/10/2022
Καφές και Καρδιά:
Πώς η κατανάλωση καφέ φαίνεται να συσχετίζεται με μειωμένη καρδιαγγειακή νοσηρότητα και θνησιμότητα
Κώστας Τούτουζας
Καθηγητής Καρδιολογίας ΕΚΠΑ
Παγκόσμια ημέρα καφέ σήμερα και η σχέση του καφέ με την καρδιά έχει περάσει πολλά κύματα. Παλαιότερες μελέτες είχαν αντικρουόμενα αποτελέσματα για την επίδραση του καφέ στην καρδιακή λειτουργία. Όλοι έχουμε διαβάσει στο παρελθόν διάφορες επιδράσεις του καφέ στην καρδιακή συχνότητα, στην αρτηριακή πίεση και στις αρρυθμίες. Η νέα ανάλυση όμως της προοπτικής Βιοτράπεζας του Ηνωμένου Βασιλείου (UK Biobank) που δημοσιεύθηκε περασμένη εβδομάδα ήταν καθησυχαστική για τους λάτρεις του καφέ. Έδειξε ότι η κατανάλωση 2 έως 3 φλιτζανιών καφέ καθημερινά, συμπεριλαμβανομένου του αλεσμένου, στιγμιαίου ή χωρίς καφεΐνη, σχετίζεται με σημαντική μείωση στην εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων και στη θνησιμότητα, συγκριτικά με την αποφυγή κατανάλωσης καφέ, όπως υποστηρίζει νέα ανάλυση της. Πολύ ενδιαφέρον επίσης προκαλεί ότι η κατανάλωση αλεσμένου και στιγμιαίου καφέ, αλλά όχι του καφέ χωρίς καφεΐνη, συσχετίστηκε με μειωμένο κίνδυνο για νέο-εμφανιζόμενη αρρυθμία, συμπεριλαμβανομένης της κολπικής μαρμαρυγής.
Πρόκειται ουσιαστικά για την πρώτη μελέτη που εξετάζει τους υποτύπους καφέ, με σκοπό να ξεκαθαρίσει σημαντικές διαφορές, οι οποίες θα μπορούσαν να εξηγήσουν μερικούς από τους μηχανισμούς μέσω των οποίων λειτουργεί ο καφές. Υποστηρίζει λοιπόν, ότι ο καφές είναι ασφαλής και ακόμη και δυνητικά ωφέλιμος, κάτι που συνάδει με τα περισσότερα προγενέστερα στοιχεία ως προς την κατανάλωση καφέ.
Η μελέτη είχε συνολικά 449.563 συμμετέχοντες στη Βιοτράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου (μέση ηλικία 58 έτη και 55% εξ αυτών γυναίκες), με έως τότε ελεύθερο ιστορικό αρρυθμιών ή άλλης καρδιαγγειακής νόσου, ανέφεραν το επίπεδο ημερήσιας πρόσληψης καφέ και τον προτιμώμενο τύπο καφέ, σε κατάλληλα διαμορφωμένα ερωτηματολόγια.
Από τα αποτελέσματα της μελέτης, η κατά συνήθεια κατανάλωση καφέ έως και 5 φλιτζανιών/ημέρα συσχετίστηκε με σημαντικές μειώσεις στον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακής νόσου, σε σύγκριση με όσους δεν καταναλώνουν καφέ. Πιο συγκεκριμένα:
Καφές και Αρρυθμία: Η κατανάλωση 1 έως 5 φλιτζανιών/ημέρα αλεσμένου ή στιγμιαίου καφέ, αλλά όχι καφέ χωρίς καφεΐνη, συσχετίστηκε με σημαντική μείωση των αρρυθμιολογικών συμβαμάτων. Ειδικότερα, ο χαμηλότερος κίνδυνος ήταν με 4 έως 5 φλιτζάνια/ημέρα για αλεσμένο καφέ και με 2 έως 3 φλιτζάνια/ημέρα για στιγμιαίο καφέ.
Καφές και Στεφανιαία Νόσος: Σημαντική μείωση του κινδύνου εμφάνισης στεφανιαίας νόσου συσχετίστηκε με την κατά συνήθεια πρόσληψη καφέ έως και 5 φλιτζάνια/ημέρα, με τον χαμηλότερο κίνδυνο για ΣΝ να παρατηρείται σε εκείνους που κατανάλωναν 2 έως 3 φλιτζάνια/ημέρα.
Καφές και Καρδιακή Ανεπάρκεια – Αγγειακό Εγκεφαλικό Επεισόδιο: Η κατανάλωση καφέ σε όλα τα επίπεδα συσχετίστηκε με σημαντική μείωση του κινδύνου για συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια και ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ). Ο χαμηλότερος κίνδυνος παρατηρήθηκε σε εκείνους που κατανάλωναν 2 έως 3 φλιτζάνια/ημέρα, για το ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο.
Κατά τη διάρκεια των περισσότερων από 12,5 ετών παρακολούθησης, σημειώθηκαν 27.809 θάνατοι, οι οποίοι αντιστοιχούν σε ποσοστό 6,2%. Ο θάνατος από οποιαδήποτε αιτία μειώθηκε σημαντικά για όλους τους υποτύπους καφέ, με τη μεγαλύτερη μείωση κινδύνου να παρατηρείται με 2 έως 3 φλιτζάνια/ημέρα για καφέ χωρίς καφεΐνη, στον αλεσμένο καφέ και μικρότερη μείωση στον στιγμιαίο καφέ.
Πιθανοί Μηχανισμοί: Υπάρχει αξιοσημείωτος αριθμός προτεινόμενων μηχανισμών που εξηγούν τα οφέλη του καφέ στην καρδιαγγειακή νόσο.
Ως γνωστόν, η καφεΐνη παρουσιάζει αντιαρρυθμικές ιδιότητες μέσω της αναστολής των υποδοχέων αδενοσίνης Α1 και Α2Α, εξ ου και η διαφορά στις επιδράσεις του καφέ χωρίς καφεΐνη έναντι του καφέ πλήρους περιεκτικότητας σε καφεΐνη στις διαταραχές του καρδιακού ρυθμού. Ο καφές έχει επίσης αγγειοδιασταλτική δράση, ενώ περιέχει και αντιοξειδωτικές πολυφαινόλες, οι οποίες μειώνουν το οξειδωτικό στρες και ρυθμίζουν τον μεταβολισμό.
Ωστόσο, η εξήγηση για τη βελτιωμένη επιβίωση με την κατά συνήθεια κατανάλωση καφέ παραμένει ασαφής. Στους πιθανούς μηχανισμούς περιλαμβάνονται η βελτιωμένη ενδοθηλιακή λειτουργία, τα κυκλοφορούντα αντιοξειδωτικά, η βελτιωμένη ευαισθησία στην ινσουλίνη και η μείωση της φλεγμονής. Ένας άλλος πιθανός μηχανισμός περιλαμβάνει τις ευεργετικές επιδράσεις του καφέ στο μεταβολικό σύνδρομο.
Η καφεΐνη, ακόμη, παίζει ρόλο στην απώλεια βάρους μέσω της αναστολής της απορρόφησης των λιπαρών οξέων του εντέρου και της αύξησης του βασικού μεταβολικού ρυθμού. Επιπλέον, ο καφές έχει συσχετιστεί με σημαντικά χαμηλότερη συχνότητα εμφάνισης σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2.
Η μελέτη αυτή, προστίθεται στο σύνολο των στοιχείων από μελέτες παρατήρησης που συσχετίζουν τη «μέτρια» συχνότητα κατανάλωσης καφέ με την καρδιοπροστασία, κάτι που φαίνεται πολλά υποσχόμενο. Ωστόσο, με τις μελέτες παρατήρησης δεν είναι σαφές προς ποια κατεύθυνση τείνει η συσχέτιση. Για παράδειγμα, ο καφές μας κάνει υγιείς ή οι εγγενώς πιο υγιείς άνθρωποι καταναλώνουν καφέ; Απαιτούνται συνεπώς τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές για να κατανοηθεί πλήρως η σχέση μεταξύ καφέ και υγείας, προτού συγκροτηθούν επίσημες συστάσεις.
Προφανώς και δεν αναφέρεται η μελέτη αυτή στους θεριακλήδες που πίνουν καφέ και καπνίζουν. Προσοχή λοιπόν να απολαμβάνουμε τον καφέ χωρίς τις καταστρεπτικές επιδράσεις του τσιγάρου. Μια άλλη σημαντική επισήμανση είναι ότι δεν πρέπει να συστήνουμε σε όσους δεν πίνουν καφέ την έναρξή του. Η μελέτη αυτή δεν είναι προοπτική και έτσι θα πρέπει να προστεθεί σε μια πλειάδα άλλων παλαιοτέρων μελετών με αντικρουόμενα αποτελέσματα.
Συνοψίζοντας, η κατανάλωση καφέ συνδέεται με καρδιαγγειακά οφέλη και δεν πρέπει να διακόπτεται τυχόν εμπειρικά σε άτομα με υποκείμενες διαταραχές του καρδιακού ρυθμού ή καρδιαγγειακή νόσο, με την καθημερινή κατανάλωση καφέ να πρέπει κάθε άλλο παρά να αποθαρρύνεται από τους ιατρούς.
Επιμέλεια: κ. Οδυσσέας Κατσαρός, ειδικευόμενος Καρδιολογίας
Βιβλιογραφική πηγή
David Chieng, Rodrigo Canovas, Louise Segan, Hariharan Sugumar, Aleksandr Voskoboinik, Sandeep Prabhu, Liang Han Ling, Geoffrey Lee, Joseph B Morton, David M Kaye, Jonathan M Kalman, Peter M Kistler, The impact of coffee subtypes on incident cardiovascular disease, arrhythmias, and mortality: long-term outcomes from the UK Biobank, European Journal of Preventive Cardiology, 2022;
AbstractAims. Epidemiological studies report the beneficial effects of habitual coffee consumption on incident arrhythmia, cardiovascular disease (CVD), and mor
