30/11/2025
Τι απομένει όταν ο Θεός πεθαίνει, αλλά η ανάγκη για νόημα παραμένει;
Κάποιοι φαντάζονται ότι ζούμε σε μια «μεταθρησκευτική» εποχή, αλλά η αλήθεια είναι πως ζούμε στην πιο θρησκόληπτη περίοδο των τελευταίων δεκαετιών, παριστάνοντας μάλιστα τους αυστηρά επιστημονικούς και τους υπερήφανα άθεους.
Σε έναν κόσμο όπου οι παλιές βεβαιότητες χάνονται, στρεφόμαστε απεγνωσμένα σε οτιδήποτε υπόσχεται κάποιου είδους πνευματική καθοδήγηση. Η θεραπευτική κουλτούρα καθιερώθηκε ως η νέα κοσμική θρησκεία της Δύσης – όχι επειδή την έχρισε κάποιος, αλλά επειδή το κενό άνοιξε και κάπως έπρεπε να καλυφθεί.
Το νέο ιερατείο δεν φορά ράσα, αλλά περιφέρεται στο διαδίκτυο υποσχόμενο «ευεξία» και «αυτοπραγμάτωση». Διαθέτει τα δικά του δόγματα, τα δικά του τελετουργικά και τους δικούς του «ιερείς». Και, κυρίως, μια υπόσχεση λύτρωσης στο εδώ και τώρα.
Η κουλτούρα της θεραπείας δεν περιορίζεται πια στα «ψυχολογικά προβλήματα» – διεκδικεί να ορίζει τι σημαίνει να είσαι «υγιής», «ώριμος», «κανονικός». Έχει εξελιχθεί σε ένα νέο σύστημα πειθάρχησης, με σαφείς οδηγίες για το πώς «πρέπει» να νιώθουμε, πώς «πρέπει» να μιλάμε, πώς «πρέπει» να υπάρχουμε. Και όταν κάποιος δεν ευθυγραμμίζεται με το κυρίαρχο θεραπευτικό ευαγγέλιο τον βαφτίζουμε – όχι «αμαρτωλό» φυσικά – αλλά «τοξικό», «ανώριμο» ή «αναχρονιστικό». Η ορολογία προφανώς εκσυγχρονίστηκε, αλλά η ηθικολογία έμεινε ίδια.
Η νέα θρησκεία, εκπαιδεύει και συμμορφώνει με τρόπο πολύ πιο ύπουλο από τις παλιές θρησκείες, και μάλιστα χωρίς καν μια υπόσχεση σωτηρίας σε κάποια άλλη ζωή. Και το πιο ενδιαφέρον; Την πιστεύουμε περισσότερο από ό,τι τα παλιά δόγματα, γιατί έρχεται ντυμένη με τη γλώσσα της «επιστήμης» και της «φροντίδας».
Είναι παραπάνω από προφανές: η θεραπευτική κουλτούρα δεν είναι ουδέτερη – είναι ιδεολογία. Και μάλιστα μια ιδεολογία χωρίς παράδοση, χωρίς ρίζες και – κυρίως – χωρίς επίγνωση της εξουσίας που ασκεί, ενώ προβάλλεται ως υπόθεση ελεύθερης επιλογής. Που όμως αντί να απελευθερώνει, συχνά αναπαράγει τις ίδιες ψυχοπολιτικές παθογένειες που δημιουργούν τα προβλήματα εξαρχής.
Η θεραπεία μπορεί να είναι πολύτιμη.
Αλλά όταν γίνεται «ιδεολογικό καθήκον», «νέος ηθικός κώδικας», «εργαλείο συμμόρφωσης» και «βιομηχανία νοήματος», τότε μάλλον έχουμε πρόβλημα.
Το ερώτημα είναι απλό: μήπως απλώς αντικαταστήσαμε την παραδοσιακή θρησκεία με μια φαινομενικά ορθολογική και προοδευτική, πιο καλαίσθητη, αλλά εξίσου καταπιεστική εκδοχή της; Και αν ναι, τι σημαίνει αυτό για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον άνθρωπο και τον κόσμο;
Και ένα ακόμη ερώτημα:
Θέλουμε θεραπεία ή απλώς μια νέα θρησκεία που παριστάνει ότι δεν είναι θρησκεία;
Το πλήρες άρθρο εδώ:
Η θεραπευτική κουλτούρα ως υποκατάστατο πνευματικότητας και πηγή νοήματος σε έναν μετα-θρησκευτικό απομαγευμένο κόσμο.
