Μιχάλης Πατεράκης Γραφείο Ψυχανάλυσης & Ψυχικής Υγείας

  • Home
  • Greece
  • Athens
  • Μιχάλης Πατεράκης Γραφείο Ψυχανάλυσης & Ψυχικής Υγείας

Μιχάλης Πατεράκης Γραφείο Ψυχανάλυσης & Ψυχικής Υγείας Ψυχαναλυτική Ψυχοθεραπεία

Βραχεία και μακροχρόνια ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία. Αναλαμβάνονται περιπτώσεις αγχωδών διαταραχων, καταθλιπτικών αντιδράσεων, φοβικής συμπτωματολογίας, κρίσεων πανικού, ανορεξίας-βουλιμίας, ψυχοσωματικων εκδηλώσεων, παρατεταμένης μελαγχολίας, ψυχώσεων, διαταραχων της προσωπικότητας όπως υστερική, αποφευκτική, σχιζοειδής, σχιζότυπη, αντικοινωνική, οριακή, Ιδεοψυχαναγκαστική, παθητικοεπιθετική, κτλ Επίσης αναλαμβάνεται θεραπεία διαζυγίου, διαχείριση θυμού - εκρήξεων, αντιμετώπιση διαταραχης μετατραυματικού stress, κτλ.

16/10/2025

Η μοναξιά ως αποτέλεσμα ενός έκτακτου περιστατικού: η παρεμβολή στην μοναδιαία δυάδα

(Μια ψυχαναλυτική ανάλυση υπό το πρίσμα της θεωρίας της Margaret Mahler)

Η Margaret Mahler, με τη θεωρία της για τη συμβιωτική φάση και τη διαδικασία αποχωρισμού-εξατομίκευσης, έθεσε τις βάσεις για την κατανόηση της πρώιμης σχέσης ανάμεσα στο βρέφος και τη μητέρα (ή το πρωταρχικό αντικείμενο). Η «μοναδιαία δυάδα» (mother-infant unit) αποτελεί την απαρχή της ψυχικής ζωής: η εμπειρία του βρέφους δεν διαχωρίζει ακόμη το «εγώ» από τον Άλλον· η μητέρα δεν είναι εξωτερικό αντικείμενο αλλά προέκταση του ίδιου του εαυτού. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οποιαδήποτε παρεμβολή, έκτακτη ή απρόβλεπτη, μπορεί να εγγραφεί ως βαθύ τραύμα, γεννώντας την αίσθηση μιας μοναξιάς που δεν είναι απλώς κοινωνική αλλά οντολογική.

1. Η φύση της μοναδιαίας δυάδας

Η Mahler περιέγραψε την αρχική συμβιωτική φάση ως περίοδο όπου το βρέφος βιώνει μια κατάσταση «all-powerful merger», μια εμπειρία παντοδυναμίας που ενισχύεται από την επαρκή μητρική διαθεσιμότητα. Το αίσθημα ασφάλειας εδώ θεμελιώνεται όχι στη γνώση ότι «υπάρχει κάποιος», αλλά στην εμπειρία ότι «είμαι ένα με τον άλλον». Αυτή η συνθήκη, αν και απατηλή, είναι αναγκαία για να οργανωθεί η αίσθηση εαυτού.

2. Η παρεμβολή του έκτακτου περιστατικού

Όταν, μέσα σε αυτή τη λεπτή ισορροπία, συμβεί ένα έκτακτο περιστατικό —π.χ. μια απουσία της μητέρας λόγω ασθένειας, μια ξαφνική αλλαγή στο περιβάλλον, η βίαιη παρουσία τρίτου προσώπου— η εμπειρία καταγράφεται ως ρήξη. Δεν πρόκειται για απλή «απουσία»· είναι η εισβολή του πραγματικού που σπάει τη φαντασίωση της αδιάρρηκτης δυάδας. Το βρέφος βιώνει κάτι σαν «πρώιμη μοναξιά»: έναν απότομο εκπαραθυρισμό από τον κόσμο της παντοδυναμικής συμβίωσης σε έναν κόσμο διάκρισης και απώλειας.

3. Η εγγραφή της μοναξιάς στο ψυχικό σώμα

Αυτή η εμπειρία δεν γίνεται αντιληπτή γνωστικά· χαράσσεται ως μνήμη σώματος, ως σιωπηλή εγγραφή. Η μοναξιά δεν έρχεται αργότερα μόνο ως κοινωνικό βίωμα· προϋπάρχει σαν «negative imprint» από τη στιγμή που η μοναδιαία δυάδα διαταράχθηκε. Έτσι, σε ενήλικες θεραπευόμενους, συναντούμε μορφές άγχους που δεν συνδέονται με πραγματικές απώλειες, αλλά με την αναβίωση εκείνης της πρώτης παρεμβολής: ένα βλέμμα που απουσιάζει, ένα απρόοπτο που θυμίζει στο ασυνείδητο ότι το κράτημα του Άλλου δεν είναι δεδομένο.

4. Η μοναξιά ως «ξαφνικό βίωμα» και όχι ως σταδιακή απομάκρυνση

Η Mahler υπογράμμισε τη σημασία της σταδιακής αποχωριστικής διαδικασίας: το παιδί μαθαίνει βήμα-βήμα να αντέχει την απόσταση, να αποκτά τον δικό του χώρο. Όταν όμως ο αποχωρισμός γίνει απότομα και όχι με ρυθμισμένη διαμεσολάβηση, η μοναξιά βιώνεται όχι ως εξέλιξη αλλά ως πτώση. Το βρέφος δεν έχει ακόμη τα ψυχικά εργαλεία να φαντασιωθεί το «επιστρέφει» ή να εσωτερικεύσει τη σταθερότητα του αντικειμένου. Έτσι, το έκτακτο περιστατικό αποκτά τραυματικό χαρακτήρα.

5. Κλινικά ίχνη στην ενήλικη ζωή

Στην ψυχαναλυτική πράξη, το σχήμα αυτό εμφανίζεται συχνά: ενήλικες που καταρρέουν μπροστά σε μικρές απορρίψεις, που νιώθουν απόλυτη μοναξιά όταν ο άλλος δεν απαντά σε ένα μήνυμα, που βιώνουν την απουσία όχι ως χρονικό διάστημα αλλά ως αφανισμό. Αυτά τα φαινόμενα δεν μπορούν να κατανοηθούν αποκλειστικά κοινωνιολογικά· είναι η αναβίωση της πρώτης εκείνης ρήξης στην μοναδιαία δυάδα.

6. Η μοναξιά και η εξιδανίκευση του Άλλου

Συχνά, η ενήλικη ζωή φέρνει μαζί της την προσπάθεια να ανακατασκευαστεί η τέλεια δυάδα. Οι ερωτικές σχέσεις, οι φιλίες, ακόμη και οι θεραπευτικές σχέσεις φορτίζονται με την προσδοκία μιας απόλυτης διαθεσιμότητας. Όμως το παραμικρό «έκτακτο περιστατικό» (μια άρνηση, ένα «όχι», μια καθυστέρηση) βιώνεται ως απόλυτη μοναξιά. Έτσι, το τραύμα της πρώτης παρεμβολής επανενεργοποιείται ξανά και ξανά.

7. Η θεραπευτική διάσταση

Η ψυχαναλυτική εργασία, ειδικά υπό το πρίσμα της Mahler, δεν στοχεύει να ακυρώσει την εμπειρία αυτής της μοναξιάς, αλλά να δημιουργήσει ένα holding environment όπου η επαναβίωση της μοναξιάς θα αντέχεται. Η παρουσία του θεραπευτή, η σταθερότητα των συναντήσεων, η ικανότητα να αντέξει τα αρνητικά συναισθήματα χωρίς εγκατάλειψη, επιτρέπουν στον θεραπευόμενο να ξαναγράψει το σενάριο: ότι η παρεμβολή δεν ισοδυναμεί πάντα με αφανισμό.

8. Συμπέρασμα

Η μοναξιά που γεννιέται από ένα έκτακτο περιστατικό δεν είναι απλώς μια ψυχολογική εμπειρία· είναι η ανάμνηση μιας αρχέγονης ρήξης στη μοναδιαία δυάδα. Η συμβολή της Mahler μάς βοηθά να κατανοήσουμε πώς η απουσία δεν είναι μόνο εξωτερικό γεγονός αλλά εσωτερική δομή, και πώς η θεραπεία μπορεί να μετατρέψει το τραύμα σε ανεκτή εμπειρία σχέσης. Η μοναξιά δεν μπορεί να εξαλειφθεί· μπορεί, όμως, να αποκτήσει νέο νόημα όταν γίνει μέρος ενός δεσμού που αντέχει ακόμη και την παρεμβολή.

Michalis Paterakis
Psychologist · Psychotherapist
University of Indianapolis, USA
Middlesex University, UK

📞 211 7151 801
✉️ paterakismichael@yahoo.gr
🌐 www.psychotherapy.net.gr
📍 Karneadou 37, Kolonaki
—— —-
——- ——-
Παρακαλώ έχετε υπόψιν:

Η πληροφορία δεν είναι θεραπεία

Τα κείμενα, είτε σε μορφή σχολίου, δοκιμίου ή σημειώματος, η αρθογραφία μου γενικότερα, όσο εκτενής, επεξεργασμένη, βαθιά, εξειδικευμένη ή αναλυτική και αν είναι, δεν αντικαθιστά την θεραπεία και δεν θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ή να εννοείται με αυτόν τον τρόπο από τον αναγνώστη. Οι αποτυπωμένες αυτές σκέψεις σε κείμενα, αποτελούν δείγματα της ψυχαναλυτικής μου δουλειάς, όπως αυτή ξεδιπλώνεται, καλλιεργείται και εμβαθύνεται μέσα στις πολύχρονες θεραπευτικές σχέσεις όπου εργάζομαι με διάφορες μορφές βαρύτερης ψυχοπαθολογίας ή αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών και προβλημάτων με τον εαυτό και τις σχέσεις των ζευγαριών. Το πόνημα της θεραπείας αυτής καθεαυτής, η ανάδυση του ατομικού ασυνείδητου υλικού καθώς και ο ενδιάμεσος χώρος της σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, είναι ο τόπος όπου συντελείται η πραγματική μετακίνηση των ορμών και των επενδύσεων. Εκεί επισυμβαίνουν οι πραγματικές αλλαγές. Γι’ αυτό και η θεραπεία δεν είναι θεωρία, όσο βαθιά ή εύστοχα κι αν διατυπωθεί. Θεραπεία είναι το βίωμα του εαυτού μέσα στην δυαδική σχέση.

Η ψυχανάλυση προσφέρει έναν χώρο εμπιστευτικό και ασφαλή, όπου τέτοια ερωτήματα και προβληματισμοί όπως αυτοί που παρατίθενται παραπάνω, μπορούν να ειπωθούν χωρίς φόβο, σε ένα πλαίσιο όπου το απόρρητο είναι διασφαλισμένο και το αίτημα βρίσκει χώρο να ανακαλύψει την διατύπωσή του. Στην θεραπεία, το αίτημα βρίσκει λόγο εκεί όπου πριν υπήρχε μόνο σιωπή.

- Πολιτική Αναδημοσιεύσεων -

**Κάθε κείμενο σε αυτή τη σελίδα, αποτελεί πρωτότυπη επιστημονική και επαγγελματική εργασία του Μιχάλη Πατεράκη, Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπευτή (University of Indianapolis – University of Middlesex). Απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά, με μοναδική εξαίρεση τη δημοσίευση στο Facebook, η αναδημοσίευση, τροποποίηση, αντιγραφή, ενσωμάτωση ή οποιαδήποτε μορφή χρήσης του συνόλου ή μέρους του, χωρίς την έγγραφη άδεια του δημιουργού.

Οι ιδέες, οι διατυπώσεις, η δομή και η ουσία των κειμένων φέρουν διακριτό θεωρητικό στίγμα και ταυτότητα και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται από τρίτους ή από δήθεν επαγγελματίες που επιχειρούν να προβληθούν ως ειδικοί, παραπλανώντας το κοινό. Κάθε παραβίαση θα αντιμετωπιστεί σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας (Ν. 2121/1993 και διεθνείς συμβάσεις.

© Μιχάλης Πατεράκης

Michalis Paterakis
Psychologist · Psychotherapist
University of Indianapolis, USA
Middlesex University, UK

📞 211 7151 801
✉️ paterakismichael@yahoo.gr
🌐 www.psychotherapy.net.gr
📍 Καρνεάδου 37, Κολωνάκι

English
Reposting Policy
All texts on this page constitute original scientific and professional work by Michalis Paterakis, Psychologist – Psychotherapist (University of Indianapolis – University of Middlesex).
It is strictly and categorically prohibited to:
* republish,
* modify,
* copy,
* integrate or otherwise use, in whole or in part,
without the prior written permission of the author.�
The only exception: publication on Facebook.
The ideas, expressions, structure, and essence of the texts bear a distinct theoretical signature and identity. They may not be used by third parties or by self-proclaimed professionals seeking to present themselves as experts and mislead the public.
Any violation will be dealt with in accordance with applicable copyright law (Law 2121/1993 and international conventions).

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologist · Psychotherapist�University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK
📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

Français

Politique de Republipostage
Tous les textes de cette page constituent un travail scientifique et professionnel original de Michalis Paterakis, Psychologue – Psychothérapeute (University of Indianapolis – University of Middlesex).
Il est strictement et catégoriquement interdit de :
* republier,
* modifier,
* copier,
* intégrer ou utiliser de quelque manière que ce soit, en tout ou en partie,
sans l’autorisation écrite préalable de l’auteur.�
La seule exception : la publication sur Facebook.
Les idées, formulations, structures et contenus des textes portent une signature et une identité théoriques distinctes. Ils ne peuvent être utilisés par des tiers ou par de prétendus professionnels cherchant à se présenter comme experts et à induire le public en erreur.
Toute violation sera traitée conformément à la législation en vigueur sur la propriété intellectuelle (Loi 2121/1993 et conventions internationales).

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologue · Psychothérapeute�
University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK

📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

Deutsch

Richtlinie zur Weiterveröffentlichung
Alle Texte auf dieser Seite stellen eine originelle wissenschaftliche und berufliche Arbeit von Michalis Paterakis, Psychologe – Psychotherapeut (University of Indianapolis – University of Middlesex), dar.
Es ist strengstens und kategorisch untersagt:
* erneut zu veröffentlichen,
* zu verändern,
* zu kopieren,
* ganz oder teilweise einzubinden oder in sonstiger Weise zu verwenden,
ohne die vorherige schriftliche Genehmigung des Autors.�Die einzige Ausnahme: Veröffentlichung auf Facebook.
Die Ideen, Formulierungen, Struktur und der Inhalt der Texte tragen eine unverwechselbare theoretische Handschrift und Identität. Sie dürfen nicht von Dritten oder von sogenannten Fachleuten genutzt werden, die versuchen, sich als Experten darzustellen und die Öffentlichkeit zu täuschen.
Jeder Verstoß wird gemäß dem geltenden Urheberrechtsgesetz (Gesetz 2121/1993 und internationale Übereinkommen) verfolgt.

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologe · Psychotherapeut
�University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK
📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

16/10/2025

Η φαντασίωση του «τέλειου» και οι συνιστώσες της εξιδανίκευσης.

Η φαντασίωση του «ιδανικού» είναι μια από τις πιο διαρκείς και ισχυρές ψυχικές διεργασίες. Στην ψυχαναλυτική σκέψη, το «ιδανικό» δεν είναι απλώς μια εσωτερική εικόνα για το πώς θα έπρεπε να είναι κανείς ή πώς θα έπρεπε να είναι οι άλλοι· είναι μια ολόκληρη κατασκευή που κρατάει τον ψυχισμό ενωμένο, δίνει συνοχή στο Εγώ και προσφέρει την ψευδαίσθηση ότι υπάρχει ένα απόλυτο σημείο αναφοράς. Από την παιδική ηλικία, το παιδί προβάλλει στο γονεϊκό αντικείμενο την εξιδανίκευση: το βλέπει ως παντοδύναμο, αλάνθαστο, φορέα της ασφάλειας και της πληρότητας. Αυτό το πρώτο σχήμα της εξιδανίκευσης εγγράφεται ως δομή: αναζητούμε πάντα έναν Άλλον που θα ενσαρκώνει το ιδανικό, που θα καλύψει την έλλειψη, που θα φέρει μια αίσθηση τελειότητας.

Ωστόσο, η εξιδανίκευση έχει ένα τίμημα. Όσο περισσότερο ο ψυχισμός παραδίδεται στη φαντασίωση του ιδανικού, τόσο λιγότερο αντέχει την ατέλεια. Η σχέση με τον Άλλον –είτε πρόκειται για ερωτικό σύντροφο, θεραπευτή, φίλο ή ηγέτη– χτίζεται συχνά πάνω στη φαντασίωση ότι εκείνος θα εκπληρώσει όλα τα κριτήρια του ιδανικού. Αυτό όμως σημαίνει ότι η παραμικρή ασυνέπεια, η παραμικρή απόκλιση από το φαντασιωμένο σχήμα, δεν βιώνεται ως απλή απογοήτευση, αλλά ως προδοσία. Η ψυχή δεν έχει περιθώρια ανοχής· η φαντασίωση του τέλειου δεν γνωρίζει τη σταδιακή φθορά, γνωρίζει μόνο την απόλυτη πτώση.

Ο Freud μίλησε για το «ιδανικό του Εγώ» ως την εσωτερική αναπαράσταση των προσδοκιών που έχουμε από τον εαυτό μας και τους άλλους. Όταν το Εγώ δεν ανταποκρίνεται σε αυτό το ιδανικό, η ντροπή και η ενοχή γίνονται αβάσταχτες. Στο ίδιο πνεύμα, ο Heinz Kohut ανέδειξε πόσο σημαντικό είναι το ναρκισσιστικό ιδανικό: ο άνθρωπος χρειάζεται «ιδανικοποιημένα αντικείμενα εαυτού» για να σταθεί. Αν όμως αυτά τα αντικείμενα καταρρεύσουν απότομα, ο ψυχισμός βυθίζεται σε μια εμπειρία κατακερματισμού, σαν να χάνει το ίδιο το πλαίσιο που τον κρατάει όρθιο.

Η απότομη πτώση της φαντασίωσης του ιδανικού δεν είναι απλώς μια «ματαίωση». Είναι κάτι πιο βίαιο: μια ασυνέχεια, μια ψυχική κατακρήμνιση. Το άτομο που μέχρι χθες έβλεπε τον Άλλον ως τέλειο, σήμερα τον βλέπει ως εντελώς ανάξιο, ακόμα και μισητό. Η αγάπη γίνεται μίσος, ο θαυμασμός μετατρέπεται σε περιφρόνηση, η αφοσίωση σε εκδίκηση. Στο φαινόμενο αυτό βλέπουμε την ωμή λειτουργία της διχοτόμησης, όπως την περιέγραψε ο Otto Kernberg στις οριακές οργανώσεις: όταν το αντικείμενο δεν αντέχει την πίεση του ιδανικού, διαλύεται στην άλλη άκρη του φάσματος και βιώνεται ως πλήρως κακό.

Η ελληνική κοινωνική σκηνή προσφέρει πολλά παραδείγματα αυτής της δυναμικής. Από την πολιτική μέχρι τις προσωπικές σχέσεις, ο θαυμασμός μετατρέπεται εύκολα σε οργή, η εξιδανίκευση σε αποκαθήλωση. Ο έρωτας που ξεκινά με την αίσθηση της «μοναδικότητας» συχνά καταλήγει σε μια βίαιη ρήξη, γιατί η πραγματικότητα του Άλλου –οι αδυναμίες, οι αντιφάσεις, οι ατέλειες– έρχονται αναπόφευκτα να διαλύσουν τη φαντασίωση. Το ίδιο βλέπουμε και στην ψυχοθεραπεία: ο θεραπευτής εξιδανικεύεται ως παντοδύναμος, και η παραμικρή αποτυχία (μια καθυστέρηση, μια «λάθος» φράση, ένα όριο) μπορεί να προκαλέσει έκρηξη απογοήτευσης ή απόσυρση.

Κλινικά, αυτή η κατάρρευση φέρνει το άτομο αντιμέτωπο με συναισθήματα που μοιάζουν δυσανάλογα: βαθύ μίσος, απόγνωση, ακόμα και καταθλιπτική βύθιση. Δεν πρόκειται μόνο για τη ματαίωση μιας σχέσης ή μιας προσδοκίας· πρόκειται για την κατάρρευση μιας ψυχικής δομής που κρατούσε ενωμένα τα θραύσματα του εαυτού. Όταν ο Άλλος «πέφτει» από το βάθρο του, το υποκείμενο αισθάνεται ότι πέφτει κι εκείνο στο κενό.

Η ψυχαναλυτική εργασία σε αυτές τις περιπτώσεις δεν αποσκοπεί στο να «διορθώσει» την εξιδανίκευση ούτε στο να πείσει τον ασθενή ότι ο Άλλος «δεν είναι τόσο κακός». Αντιθέτως, στοχεύει στη σταδιακή δυνατότητα του ψυχισμού να αντέξει τις αντιφάσεις: ότι το ίδιο πρόσωπο μπορεί να είναι και καλό και κακό, και αξιαγάπητο και απογοητευτικό. Αυτή η ικανότητα, που στην κλαϊνική θεωρία ονομάζεται «καταθλιπτική θέση», είναι το αντίδοτο στην απότομη πτώση του ιδανικού: η δυνατότητα να δει κανείς τον Άλλον ως ολόκληρο, με τα ελαττώματα και τις αρετές του, χωρίς να χρειάζεται να τον καταστρέψει για να σωθεί.

Σε βαθύτερο επίπεδο, η φαντασίωση του ιδανικού αγγίζει την ίδια τη σχέση με τον εαυτό. Όταν το άτομο δεν αντέχει τις δικές του ατέλειες, τις προβάλλει στους άλλους και τους ζητάει να ενσαρκώσουν την τελειότητα που δεν βρίσκει μέσα του. Η απότομη πτώση του Άλλου αποκαλύπτει τελικά την ίδια την αδυναμία του Εγώ να δεχτεί την ατέλειά του. Η θεραπευτική διαδικασία γίνεται τότε ένας τόπος όπου μπορεί να δοκιμαστεί ξανά και ξανά η εμπειρία του απογοητευτικού αλλά και του αρκετά καλού Άλλου, ώσπου να πάψει το ιδανικό να είναι φρούριο και να γίνει πηγή δημιουργίας.

Η κατάρρευση της φαντασίωσης του ιδανικού, όσο οδυνηρή κι αν είναι, δεν αποτελεί μόνο καταστροφή. Μπορεί να γίνει και αφετηρία ωρίμανσης. Όταν το άτομο αντέξει την πτώση χωρίς να βυθιστεί σε απόλυτο μηδενισμό, ανοίγει ο δρόμος για μια πιο ρεαλιστική, πιο ανθεκτική σχέση τόσο με τους άλλους όσο και με τον εαυτό του. Η ψυχανάλυση μας δείχνει ότι μόνο μέσα από τη ματαίωση και την πτώση του ιδανικού μπορούμε να αγγίξουμε την αλήθεια της ανθρώπινης σχέσης: την αλήθεια της ατέλειας που δεν καταστρέφει, αλλά επιτρέπει την πραγματική συνάντηση.

Michalis Paterakis
Psychologist · Psychotherapist
University of Indianapolis, USA
Middlesex University, UK

📞 211 7151 801
✉️ paterakismichael@yahoo.gr
🌐 www.psychotherapy.net.gr
📍 Karneadou 37, Kolonaki
—— —-
——- ——-
Παρακαλώ έχετε υπόψιν:

Η πληροφορία δεν είναι θεραπεία

Τα κείμενα, είτε σε μορφή σχολίου, δοκιμίου ή σημειώματος, η αρθογραφία μου γενικότερα, όσο εκτενής, επεξεργασμένη, βαθιά, εξειδικευμένη ή αναλυτική και αν είναι, δεν αντικαθιστά την θεραπεία και δεν θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ή να εννοείται με αυτόν τον τρόπο από τον αναγνώστη. Οι αποτυπωμένες αυτές σκέψεις σε κείμενα, αποτελούν δείγματα της ψυχαναλυτικής μου δουλειάς, όπως αυτή ξεδιπλώνεται, καλλιεργείται και εμβαθύνεται μέσα στις πολύχρονες θεραπευτικές σχέσεις όπου εργάζομαι με διάφορες μορφές βαρύτερης ψυχοπαθολογίας ή αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών και προβλημάτων με τον εαυτό και τις σχέσεις των ζευγαριών. Το πόνημα της θεραπείας αυτής καθεαυτής, η ανάδυση του ατομικού ασυνείδητου υλικού καθώς και ο ενδιάμεσος χώρος της σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, είναι ο τόπος όπου συντελείται η πραγματική μετακίνηση των ορμών και των επενδύσεων. Εκεί επισυμβαίνουν οι πραγματικές αλλαγές. Γι’ αυτό και η θεραπεία δεν είναι θεωρία, όσο βαθιά ή εύστοχα κι αν διατυπωθεί. Θεραπεία είναι το βίωμα του εαυτού μέσα στην δυαδική σχέση.

Η ψυχανάλυση προσφέρει έναν χώρο εμπιστευτικό και ασφαλή, όπου τέτοια ερωτήματα και προβληματισμοί όπως αυτοί που παρατίθενται παραπάνω, μπορούν να ειπωθούν χωρίς φόβο, σε ένα πλαίσιο όπου το απόρρητο είναι διασφαλισμένο και το αίτημα βρίσκει χώρο να ανακαλύψει την διατύπωσή του. Στην θεραπεία, το αίτημα βρίσκει λόγο εκεί όπου πριν υπήρχε μόνο σιωπή.

- Πολιτική Αναδημοσιεύσεων -

**Κάθε κείμενο σε αυτή τη σελίδα, αποτελεί πρωτότυπη επιστημονική και επαγγελματική εργασία του Μιχάλη Πατεράκη, Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπευτή (University of Indianapolis – University of Middlesex). Απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά, με μοναδική εξαίρεση τη δημοσίευση στο Facebook, η αναδημοσίευση, τροποποίηση, αντιγραφή, ενσωμάτωση ή οποιαδήποτε μορφή χρήσης του συνόλου ή μέρους του, χωρίς την έγγραφη άδεια του δημιουργού.

Οι ιδέες, οι διατυπώσεις, η δομή και η ουσία των κειμένων φέρουν διακριτό θεωρητικό στίγμα και ταυτότητα και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται από τρίτους ή από δήθεν επαγγελματίες που επιχειρούν να προβληθούν ως ειδικοί, παραπλανώντας το κοινό. Κάθε παραβίαση θα αντιμετωπιστεί σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας (Ν. 2121/1993 και διεθνείς συμβάσεις.

© Μιχάλης Πατεράκης

Michalis Paterakis
Psychologist · Psychotherapist
University of Indianapolis, USA
Middlesex University, UK

📞 211 7151 801
✉️ paterakismichael@yahoo.gr
🌐 www.psychotherapy.net.gr
📍 Καρνεάδου 37, Κολωνάκι

English
Reposting Policy
All texts on this page constitute original scientific and professional work by Michalis Paterakis, Psychologist – Psychotherapist (University of Indianapolis – University of Middlesex).
It is strictly and categorically prohibited to:
* republish,
* modify,
* copy,
* integrate or otherwise use, in whole or in part,
without the prior written permission of the author.�
The only exception: publication on Facebook.
The ideas, expressions, structure, and essence of the texts bear a distinct theoretical signature and identity. They may not be used by third parties or by self-proclaimed professionals seeking to present themselves as experts and mislead the public.
Any violation will be dealt with in accordance with applicable copyright law (Law 2121/1993 and international conventions).

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologist · Psychotherapist�University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK
📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

Français

Politique de Republipostage
Tous les textes de cette page constituent un travail scientifique et professionnel original de Michalis Paterakis, Psychologue – Psychothérapeute (University of Indianapolis – University of Middlesex).
Il est strictement et catégoriquement interdit de :
* republier,
* modifier,
* copier,
* intégrer ou utiliser de quelque manière que ce soit, en tout ou en partie,
sans l’autorisation écrite préalable de l’auteur.�
La seule exception : la publication sur Facebook.
Les idées, formulations, structures et contenus des textes portent une signature et une identité théoriques distinctes. Ils ne peuvent être utilisés par des tiers ou par de prétendus professionnels cherchant à se présenter comme experts et à induire le public en erreur.
Toute violation sera traitée conformément à la législation en vigueur sur la propriété intellectuelle (Loi 2121/1993 et conventions internationales).

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologue · Psychothérapeute�
University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK

📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

Deutsch

Richtlinie zur Weiterveröffentlichung
Alle Texte auf dieser Seite stellen eine originelle wissenschaftliche und berufliche Arbeit von Michalis Paterakis, Psychologe – Psychotherapeut (University of Indianapolis – University of Middlesex), dar.
Es ist strengstens und kategorisch untersagt:
* erneut zu veröffentlichen,
* zu verändern,
* zu kopieren,
* ganz oder teilweise einzubinden oder in sonstiger Weise zu verwenden,
ohne die vorherige schriftliche Genehmigung des Autors.�Die einzige Ausnahme: Veröffentlichung auf Facebook.
Die Ideen, Formulierungen, Struktur und der Inhalt der Texte tragen eine unverwechselbare theoretische Handschrift und Identität. Sie dürfen nicht von Dritten oder von sogenannten Fachleuten genutzt werden, die versuchen, sich als Experten darzustellen und die Öffentlichkeit zu täuschen.
Jeder Verstoß wird gemäß dem geltenden Urheberrechtsgesetz (Gesetz 2121/1993 und internationale Übereinkommen) verfolgt.

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologe · Psychotherapeut
�University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK
📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

16/10/2025

Η ντροπή για το σώμα (μορφή, υγεία, γήρανση): μια ψυχαναλυτική προσέγγιση

GR I FR
Το άρθρο διατίθεται και στα γαλλικά

Η ντροπή για το σώμα είναι μια από τις πιο σιωπηρές αλλά επίμονες εμπειρίες που διατρέχουν την ψυχική ζωή. Δεν αφορά μόνο την εξωτερική εικόνα —το πώς φαίνεται κανείς στον καθρέφτη ή πώς τον βλέπουν οι άλλοι— αλλά αγγίζει την ίδια τη δομή του εαυτού, το πώς βιώνεται η ύπαρξη μέσα στο σωματικό περίβλημα. Από τη νεότητα ως τη γήρανση, το σώμα γίνεται σκηνή επάνω στην οποία εγγράφονται η επιθυμία, η ματαίωση, η ευαλωτότητα. Η ψυχαναλυτική προσέγγιση μας επιτρέπει να δούμε ότι η ντροπή για το σώμα δεν είναι απλώς κοινωνικό κατασκεύασμα· είναι αποτέλεσμα βαθιών ψυχικών συγκρούσεων.

Ο Heinz Kohut, με τη θεωρία του εαυτού, ανέδειξε ότι η αίσθηση του σωματικού εαυτού αποτελεί βασική διάσταση της ναρκισσιστικής συγκρότησης. Το παιδί χρειάζεται «αντικείμενα εαυτού» που θα καθρεφτίσουν την αξία του, θα του δώσουν εμπειρία αρμονίας και πληρότητας. Όταν αυτά τα αντικείμενα αποτύχουν —είτε μέσα από υπερβολική κριτική, είτε μέσα από αδιαφορία— το παιδί εσωτερικεύει μια εικόνα σωματικής ανεπάρκειας. Ο ενήλικος τότε βιώνει το σώμα του ως μόνιμα εκτεθειμένο στο βλέμμα του Άλλου, φοβούμενος ότι οποιαδήποτε ατέλεια σημαίνει και κατάρρευση του ναρκισσιστικού εαυτού.

Η ντροπή δεν αφορά μόνο την αισθητική διάσταση του σώματος (μορφή, «καλλονή» ή «ασχήμια»), αλλά και την υγεία και τη γήρανση. Ο άρρωστος ή ο γηράσκων οργανισμός γίνεται συχνά πηγή ντροπής, γιατί θυμίζει στο υποκείμενο τη θνητότητά του και την αδυναμία του να παραμένει παντοδύναμος. Ο Kohut θα έβλεπε σε αυτές τις εμπειρίες μια αποτυχία της ναρκισσιστικής συνέχειας: το σώμα που προδίδει τον εαυτό προκαλεί ναρκισσιστική πληγή, καθώς ανατρέπει την ψευδαίσθηση μιας άτρωτης ταυτότητας.

Από την άλλη πλευρά, ο Otto Kernberg, δουλεύοντας με τις οριακές οργανώσεις της προσωπικότητας, περιέγραψε πώς η ντροπή για το σώμα συνδέεται με τις πρώιμες διχοτομήσεις του αντικειμένου. Οριακοί ασθενείς συχνά βιώνουν το σώμα τους είτε ως «εντελώς τέλειο» είτε ως «εντελώς σιχαμερό». Το σώμα γίνεται έτσι φορέας των εσωτερικών αντικειμένων: όταν κυριαρχεί το ιδεατό αντικείμενο, το σώμα βιώνεται ως πανίσχυρο και επιθυμητό· όταν αναδύεται το διωκτικό αντικείμενο, το σώμα μετατρέπεται σε πεδίο ντροπής, μίσους και αυτοαπόρριψης. Η εναλλαγή αυτή είναι χαρακτηριστική των οριακών καταστάσεων και οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές: υπερβολική φροντίδα της εμφάνισης, αυτοτραυματισμούς, παραμέληση ή εμμονή με την υγεία.

Στο κοινωνικό πλαίσιο, η ντροπή για το σώμα ενισχύεται από πολιτισμικές αφηγήσεις που εξιδανικεύουν τη νεότητα και την αρτιότητα. Οι σύγχρονες κοινωνίες προβάλλουν εικόνες σώματος που λειτουργούν ως «ιδανικά αντικείμενα», αφήνοντας εκτεθειμένο τον καθένα που αποκλίνει. Ο ψυχισμός, όμως, δεν αποδέχεται απλώς την κοινωνική πίεση· την ενσωματώνει μέσα σε ασυνείδητα σχήματα. Έτσι, η ντροπή δεν είναι μόνο εξωτερική επιβολή· είναι και εσωτερικευμένη δομή που αναπαράγει την αυτοαπόρριψη.

Κλινικά, η ντροπή για το σώμα εμφανίζεται με διαφορετικά προσωπεία. Κάποιοι θεραπευόμενοι φέρνουν άμεσα την ανησυχία για την εμφάνιση ή την υγεία τους, με υπερβολικό άγχος γύρω από τη γήρανση, τις ρυτίδες, τα κιλά. Άλλοι την εκφράζουν έμμεσα, μέσω αποφυγής σεξουαλικής επαφής, κοινωνικής έκθεσης ή ακόμη και ιατρικών εξετάσεων. Στον πυρήνα τους, αυτές οι εκδηλώσεις δείχνουν τον τρόμο ότι το σώμα θα προδώσει την ψευδαίσθηση ενός «καλού» εαυτού και θα αποκαλύψει την «κακή» και «ανάξια» πλευρά.

Η θεραπευτική εργασία δεν αποσκοπεί να πείσει τον ασθενή ότι το σώμα του «είναι καλό». Στόχος είναι να δημιουργηθεί ένας χώρος όπου η ντροπή μπορεί να ειπωθεί, να αντέξει την παρουσία του Άλλου χωρίς απόρριψη. Ο Kohut θα μιλούσε εδώ για την επανόρθωση της ναρκισσιστικής πληγής μέσω της ενσυναίσθησης, ενώ ο Kernberg θα τόνιζε τη σημασία της ενσωμάτωσης των διχοτομημένων εικόνων του σώματος σε μια πιο σύνθετη, ανεκτική αναπαράσταση.

Η ντροπή για το σώμα μάς δείχνει πόσο βαθιά συνδέεται το σωματικό με το ψυχικό. Το σώμα δεν είναι απλώς βιολογικό κέλυφος· είναι ο καθρέφτης της ιστορίας μας, των σχέσεων μας, των φαντασιώσεων μας. Η ψυχανάλυση, φωτίζοντας τον ψυχισμό του σώματος, μας καλεί να δούμε ότι πίσω από τη ντροπή κρύβεται η ανάγκη για αποδοχή, για αναγνώριση, για μια σχέση που θα αντέξει την ευαλωτότητα της σάρκας χωρίς να την απορρίψει.

Michalis Paterakis
Psychologist · Psychotherapist
University of Indianapolis, USA
Middlesex University, UK

📞 211 7151 801
✉️ paterakismichael@yahoo.gr
🌐 www.psychotherapy.net.gr
📍 Karneadou 37, Kolonaki
—— —-
——- ——-
Παρακαλώ έχετε υπόψιν:

Η πληροφορία δεν είναι θεραπεία

Τα κείμενα, είτε σε μορφή σχολίου, δοκιμίου ή σημειώματος, η αρθογραφία μου γενικότερα, όσο εκτενής, επεξεργασμένη, βαθιά, εξειδικευμένη ή αναλυτική και αν είναι, δεν αντικαθιστά την θεραπεία και δεν θα πρέπει να γίνεται αντιληπτή ή να εννοείται με αυτόν τον τρόπο από τον αναγνώστη. Οι αποτυπωμένες αυτές σκέψεις σε κείμενα, αποτελούν δείγματα της ψυχαναλυτικής μου δουλειάς, όπως αυτή ξεδιπλώνεται, καλλιεργείται και εμβαθύνεται μέσα στις πολύχρονες θεραπευτικές σχέσεις όπου εργάζομαι με διάφορες μορφές βαρύτερης ψυχοπαθολογίας ή αγχωδών και καταθλιπτικών διαταραχών και προβλημάτων με τον εαυτό και τις σχέσεις των ζευγαριών. Το πόνημα της θεραπείας αυτής καθεαυτής, η ανάδυση του ατομικού ασυνείδητου υλικού καθώς και ο ενδιάμεσος χώρος της σχέσης μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, είναι ο τόπος όπου συντελείται η πραγματική μετακίνηση των ορμών και των επενδύσεων. Εκεί επισυμβαίνουν οι πραγματικές αλλαγές. Γι’ αυτό και η θεραπεία δεν είναι θεωρία, όσο βαθιά ή εύστοχα κι αν διατυπωθεί. Θεραπεία είναι το βίωμα του εαυτού μέσα στην δυαδική σχέση.

- Πολιτική Αναδημοσιεύσεων -

**Κάθε κείμενο σε αυτή τη σελίδα, αποτελεί πρωτότυπη επιστημονική και επαγγελματική εργασία του Μιχάλη Πατεράκη, Ψυχολόγου – Ψυχοθεραπευτή (University of Indianapolis – University of Middlesex). Απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά, με μοναδική εξαίρεση τη δημοσίευση στο Facebook, η αναδημοσίευση, τροποποίηση, αντιγραφή, ενσωμάτωση ή οποιαδήποτε μορφή χρήσης του συνόλου ή μέρους του, χωρίς την έγγραφη άδεια του δημιουργού.

Οι ιδέες, οι διατυπώσεις, η δομή και η ουσία των κειμένων φέρουν διακριτό θεωρητικό στίγμα και ταυτότητα και δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιούνται από τρίτους ή από δήθεν επαγγελματίες που επιχειρούν να προβληθούν ως ειδικοί, παραπλανώντας το κοινό. Κάθε παραβίαση θα αντιμετωπιστεί σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία περί πνευματικής ιδιοκτησίας (Ν. 2121/1993 και διεθνείς συμβάσεις.

© Μιχάλης Πατεράκης

Michalis Paterakis
Psychologist · Psychotherapist
University of Indianapolis, USA
Middlesex University, UK

📞 211 7151 801
✉️ paterakismichael@yahoo.gr
🌐 www.psychotherapy.net.gr
📍 Καρνεάδου 37, Κολωνάκι

English
Reposting Policy
All texts on this page constitute original scientific and professional work by Michalis Paterakis, Psychologist – Psychotherapist (University of Indianapolis – University of Middlesex).
It is strictly and categorically prohibited to:
* republish,
* modify,
* copy,
* integrate or otherwise use, in whole or in part,
without the prior written permission of the author.�
The only exception: publication on Facebook.
The ideas, expressions, structure, and essence of the texts bear a distinct theoretical signature and identity. They may not be used by third parties or by self-proclaimed professionals seeking to present themselves as experts and mislead the public.
Any violation will be dealt with in accordance with applicable copyright law (Law 2121/1993 and international conventions).

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologist · Psychotherapist�University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK
📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

Français

Politique de Republipostage
Tous les textes de cette page constituent un travail scientifique et professionnel original de Michalis Paterakis, Psychologue – Psychothérapeute (University of Indianapolis – University of Middlesex).
Il est strictement et catégoriquement interdit de :
* republier,
* modifier,
* copier,
* intégrer ou utiliser de quelque manière que ce soit, en tout ou en partie,
sans l’autorisation écrite préalable de l’auteur.�
La seule exception : la publication sur Facebook.
Les idées, formulations, structures et contenus des textes portent une signature et une identité théoriques distinctes. Ils ne peuvent être utilisés par des tiers ou par de prétendus professionnels cherchant à se présenter comme experts et à induire le public en erreur.
Toute violation sera traitée conformément à la législation en vigueur sur la propriété intellectuelle (Loi 2121/1993 et conventions internationales).

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologue · Psychothérapeute�
University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK

📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

Deutsch

Richtlinie zur Weiterveröffentlichung
Alle Texte auf dieser Seite stellen eine originelle wissenschaftliche und berufliche Arbeit von Michalis Paterakis, Psychologe – Psychotherapeut (University of Indianapolis – University of Middlesex), dar.
Es ist strengstens und kategorisch untersagt:
* erneut zu veröffentlichen,
* zu verändern,
* zu kopieren,
* ganz oder teilweise einzubinden oder in sonstiger Weise zu verwenden,
ohne die vorherige schriftliche Genehmigung des Autors.�Die einzige Ausnahme: Veröffentlichung auf Facebook.
Die Ideen, Formulierungen, Struktur und der Inhalt der Texte tragen eine unverwechselbare theoretische Handschrift und Identität. Sie dürfen nicht von Dritten oder von sogenannten Fachleuten genutzt werden, die versuchen, sich als Experten darzustellen und die Öffentlichkeit zu täuschen.
Jeder Verstoß wird gemäß dem geltenden Urheberrechtsgesetz (Gesetz 2121/1993 und internationale Übereinkommen) verfolgt.

© Michalis Paterakis

Michalis Paterakis�Psychologe · Psychotherapeut
�University of Indianapolis, USA | Middlesex University, UK
📞 +30 211 7151 801�✉️ paterakismichael@yahoo.gr
📍 37 Karneadou Street, Kolonaki, Athens

La honte du corps (forme, santé, vieillissement) : une approche psychanalytique

La honte du corps est l’une des expériences les plus silencieuses mais aussi les plus persistantes de la vie psychique. Elle ne concerne pas seulement l’image extérieure —la façon dont on se voit dans le miroir ou dont on est perçu par les autres— mais touche à la structure même du soi, à la manière dont l’existence est vécue à travers l’enveloppe corporelle. De la jeunesse à la vieillesse, le corps devient une scène où s’inscrivent le désir, la frustration et la vulnérabilité. L’approche psychanalytique nous permet de comprendre que la honte du corps n’est pas simplement une construction sociale ; elle résulte de conflits psychiques profonds.

Heinz Kohut, avec sa théorie du self, a montré que le sentiment du soi corporel constitue une dimension fondamentale de l’organisation narcissique. L’enfant a besoin « d’objets-self » qui reflètent sa valeur et lui donnent une expérience d’harmonie et de complétude. Lorsque ces objets échouent —par une critique excessive ou par l’indifférence— l’enfant intériorise une image d’insuffisance corporelle. L’adulte vit alors son corps comme constamment exposé au regard de l’Autre, craignant que la moindre imperfection n’entraîne l’effondrement du soi narcissique.

La honte ne se limite pas à la dimension esthétique du corps (beauté ou laideur), mais englobe aussi la santé et le vieillissement. Le corps malade ou vieillissant devient souvent source de honte, car il rappelle au sujet sa mortalité et son impuissance à rester tout-puissant. Kohut y verrait un échec de la continuité narcissique : le corps qui trahit le soi inflige une blessure narcissique, puisqu’il brise l’illusion d’une identité invulnérable.

De son côté, Otto Kernberg, en travaillant sur les organisations limites de la personnalité, a décrit comment la honte du corps est liée aux clivages précoces de l’objet. Les patients borderline vivent souvent leur corps soit comme « absolument parfait », soit comme « absolument répugnant ». Le corps devient ainsi le réceptacle des objets internes : lorsque l’objet idéalisé domine, le corps est ressenti comme puissant et désirable ; lorsque l’objet persécuteur surgit, le corps se transforme en champ de honte, de haine et d’auto-rejet. Cette alternance, typique des états limites, conduit à des comportements extrêmes : surinvestissement de l’apparence, automutilations, négligence ou obsession de la santé.

Sur le plan social, la honte du corps est renforcée par les récits culturels qui idéalisent la jeunesse et la perfection. Les sociétés contemporaines diffusent des images corporelles qui fonctionnent comme des « objets idéaux », laissant vulnérables tous ceux qui s’en écartent. Or, le psychisme ne se contente pas de subir cette pression sociale ; il l’intériorise dans ses schèmes inconscients. La honte devient alors une structure interne qui reproduit sans cesse l’auto-dévalorisation.

Cliniquement, la honte corporelle se manifeste sous des visages variés. Certains patients expriment directement leur inquiétude quant à leur apparence ou à leur santé, avec une angoisse excessive face au vieillissement, aux rides, au poids. D’autres l’expriment de façon indirecte, par l’évitement des relations sexuelles, de l’exposition sociale ou même des examens médicaux. Au cœur de ces expressions se trouve la terreur que le corps trahisse l’illusion d’un « bon » soi et révèle une face « mauvaise » ou « indigne ».

Le travail thérapeutique n’a pas pour but de convaincre le patient que son corps est « bon ». Il vise à créer un espace où la honte peut être dite et supportée en présence de l’Autre, sans rejet. Kohut parlerait ici de la réparation de la blessure narcissique par l’empathie, tandis que Kernberg insisterait sur l’importance d’intégrer les images clivées du corps dans une représentation plus complexe et plus tolérante.

La honte du corps révèle à quel point le somatique et le psychique sont intimement liés. Le corps n’est pas une simple enveloppe biologique ; il est le miroir de notre histoire, de nos relations, de nos fantasmes. La psychanalyse, en éclairant la psyché du corps, nous invite à reconnaître que derrière la honte se cache le besoin d’acceptation, de reconnaissance, d’un lien capable de supporter la vulnérabilité de la chair sans la rejeter.

Address

Καρνεάδου 37, Κολωνάκι
Athens
10676

Opening Hours

Monday 16:00 - 22:00
Tuesday 16:00 - 22:00
Wednesday 16:00 - 22:00
Thursday 16:00 - 22:00
Friday 16:00 - 22:00

Telephone

+302117151801

Website

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Μιχάλης Πατεράκης Γραφείο Ψυχανάλυσης & Ψυχικής Υγείας posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Shortcuts

Featured

Share

Share on Facebook Share on Twitter Share on LinkedIn
Share on Pinterest Share on Reddit Share via Email
Share on WhatsApp Share on Instagram Share on Telegram

Category

Our Story

Τα σημαντικά πράγματα στη ζωή κρύβονται στις σχέσεις μας με τους άλλους ανθρώπους. Αυτές τις σχέσεις διερευνούμε στην θεραπεία. Σε ένα ασφαλές και έμπιστο περιβάλλον με τη βοήθεια του εξειδικευμένου ψυχοθεραπευτή. Με ευαισθησία και κατανόηση. Έτσι μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα και να ευχαριστηθούμε τη ζωή. Να δώσουμε και να πάρουμε χαρά. Να καταλάβουμε καλύτερα τον εαυτό μας.