Μαρία Μαγγανάρη Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική (2025)

05/09/2025

Όσοι μεγαλώσαμε σε ένα περιβάλλον
όπου η επίκριση ήταν συνεχής,
αργότερα ως ενήλικες
έχουμε έναν Εσωτερικό Κριτή
που μιμείται εκείνες τις φωνές
κάνοντας δύσκολο να σωπάσουμε
την αυτοαμφισβήτηση.

Via

📷 Bjork, by David Strick, 1994

05/09/2025

Η ντροπή πεθαίνει
Όταν αφηγούμαστε τις ιστορίες μας
Σε μέρη όπου αισθανόμαστε ασφάλεια.

Ann Voskamp

04/09/2025

Υπενθύμιση

Δεν χρειάζεται να είσαι πιο τακτικός,
πιο αδύνατος, πιο αστείος ή πιο έξυπνος.

Δεν χρειάζεται να είσαι πιο διεκδικητικός,
πιο φιλόδοξος, πιο κοινωνικός
ή πιο παραγωγικός.

Μπορείς να συνεχίσεις να εξελίσσεσαι,
αλλά δεν χρειάζεται να είσαι «περισσότερο»
σε κάτι για να αξίζεις.

Ήδη αξίζεις.

Erica Layne / tinybuddha.com

Art by Fujiyama Nobu
Lotus Leaves - Evening Blue (2018)

04/09/2025

Τα προσανατολισμένα προς τους συνομηλίκους παιδιά χάνουν την προστασία τους απέναντι στο άγχος

[...] Πέρα από τη σταθερή επέλαση από τραγωδίες και τραύματα που συμβαίνουν παντού γύρω μας, ο προσωπικός κόσμος του παιδιού είναι γεμάτος με έντονες αλληλεπιδράσεις και γεγονότα που μπορούν να το πληγώσουν: να αδιαφορήσουν για εκείνο, να μη θεωρείται σημαντικό, να το απομονώσουν, να μη «μετράει», να βιώνει αποδοκιμασία, να μην είναι αγαπητό, να μην το προτιμούν, να το απορρίπτουν ή να το κοροϊδεύουν. Αυτό που προστατεύει το παιδί από το πλήγμα όλου αυτού του στρες είναι η προσκόλληση σε έναν γονιό.

[...] Όταν ο γονιός αποτελεί το σημείο αναφοράς για το παιδί, τα μηνύματα που περνά σε εκείνο είναι σημαντικά. Όταν συμβεί το τραυματικό γεγονός, εκείνο στρέφεται στον γονιό για να αντιληφθεί κατά πόσο πρέπει να ανησυχεί. Από τη στιγμή που η προσκόλλησή τους είναι ασφαλής, ακόμα κι αν πέσει ο ουρανός στο κεφάλι τους ή καταστραφεί όλος ο κόσμος, τα παιδιά θα είναι προστατευμένα από επικίνδυνα αισθήματα ευαλωτότητας.[...]

Ένας πατέρας μού περιέγραψε πώς είχε διαπιστώσει αυτή τη δύναμη της προσκόλλησης, όταν ο γιος του, τον οποίο θα ονομάσουμε Μπράντεν, ήταν περίπου πέντε χρονών. «Ο Μπράντεν ήθελε να παίξει ποδόσφαιρο στην τοπική ομάδα της κοινότητας. Την πρώτη μέρα των προπονήσεων, κάποια μεγαλύτερα παιδιά του έκαναν τη ζωή δύσκολη. Κάθε φορά που άκουγα να τον χλευάζουν και να τον κοροϊδεύουν, γινόμουν αμέσως ένας προστατευτικός μπαμπάς. Ήμουν έτοιμος να δώσω σε εκείνους τους μικρούς νταήδες ένα καλό μάθημα σωστής συμπεριφοράς, όταν είδα τον Μπράντεν να αναμετριέται μαζί τους, να ορθώνει το ανάστημά του, να βάζει τα χέρια στη μέση και να προτάσσει το στήθος του. Τον άκουσα να λέει κάτι σαν “Δεν είμαι και τόσο μικρός και ανόητος βλάκας! Ο μπαμπάς μου λέει ότι είμαι ποδοσφαιριστής”. Και αυτό ήταν όλο.»

Αυτό που πίστεψε ο Μπράντεν ότι σκεφτόταν ο πατέρας του για εκείνον τον είχε προστατεύσει πιο αποτελεσματικά, από ό,τι θα κατάφερνε ποτέ ο πατέρας του με μια άμεση παρέμβαση. Η αντίληψη που είχε ο πατέρας του για εκείνον πήρε το προβάδισμα και ο Μπράντεν ήταν σε θέση να αποκρούσει τις προσβολές των συνομηλίκων του. Αντιθέτως, ένα προσανατολισμένο προς τους συνομηλίκους παιδί, που δεν στρέφεται πλέον στους γονείς του για την αυτοεκτίμησή του, δεν απολαμβάνει αυτή την προστασία.

Gabor Mate & Dr Gordon Neufeld
Μείνετε κοντά στα παιδιά σας
Γιατί οι γονείς επιβάλλεται να είναι πιο σημαντικοί από τους ευνομήλικους
KEY BOOKS

📷 Tim Mossholder

03/09/2025

7 σημάδια της Αποφευκτικής Διαταραχής Προσωπικότητας
Κατανοώντας μια συνθήκη απομόνωσης και πόνου

Η Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας (ΑπΔΠ) είναι μια διαταραχή που παραλύει τις κοινωνικές και προσωπικές σχέσεις. Υπολογίζεται ότι περίπου το 2,5% των ενηλίκων ζουν με αυτή τη διαταραχή (Lampe & Malhi, 2018), ενώ το φύλο δεν φαίνεται να αποτελεί παράγοντα πρόβλεψης.

Τα συμπτώματα αρχίζουν να εκδηλώνονται από την παιδική ηλικία, αλλά η διαταραχή συνήθως δεν διαγιγνώσκεται μέχρι την ενηλικίωση, όταν οι σχέσεις σε όλους τους χώρους, από τον κοινωνικό μέχρι τον επαγγελματικό, γίνονται πολύ πιο πολύπλοκες. Οι ενδείξεις στην παιδική ηλικία ότι η διαταραχή μπορεί να αναπτυχθεί, περιλαμβάνουν την έλλειψη θετικών και υγιών σχέσεων με τους ενήλικες, καθώς και την αδυναμία ανάπτυξης φιλικών σχέσεων με συνομηλίκους. Η ακραία συστολή και η απροθυμία να συμμετάσχουν σε καθημερινές κοινωνικές συναναστροφές μπορεί επίσης να είναι σημάδια της μετέπειτα ανάπτυξης της ΑπΔΠ. Πιστεύεται ότι η ΑπΔΠ είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού επιρροών από τα γονίδια και το περιβάλλον, καθώς μπορεί να υπάρχει μια έμφυτη τάση για ακραία ντροπαλότητα, αλλά το περιβάλλον και οι πρώιμες σχέσεις με τους ενήλικες παίζουν πιθανότατα ρόλο στην εκδήλωση της διαταραχής.

Πώς είναι να έχεις ΑπΔΠ;
Τα άτομα που εμφανίζουν τα συμπτώματα της ΑπΔΠ, σπάνια είναι ικανοποιημένα από την ζωή τους. Αναγνωρίζουν ότι είναι απομονωμένοι ενώ νιώθουν τη λαχτάρα να συμμετέχουν σε υγιείς, αμοιβαίες σχέσεις. Οι άνθρωποι αποζητούν την κοινωνική αλληλεπίδραση και οι κοινωνικοί δεσμοί έχει αποδειχθεί ότι είναι προγνωστικός παράγοντας για την υγεία, τη μακροζωία και την υποκειμενική ευημερία κατά τη διάρκεια της ζωής. Δυστυχώς, τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με ΑπΔΠ αισθάνονται ανίκανα να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις. Η αίσθηση ανεπάρκειας και ο φόβος της απόρριψης δημιουργούν εμπόδια στις περισσότερες προσπάθειες σύναψης νέων σχέσεων. Η μοναξιά και το αίσθημα ότι δεν ταιριάζουν με τους άλλους μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη συναισθηματική και σωματική τους υγεία.

Σε μια πρόσφατη μελέτη ο Sorensen (2020) σημείωσε ότι τα άτομα που έχουν διαγνωστεί με ΑπΔΠ μπορεί να αποδίδουν τις συμπεριφορές τους σε εμπειρίες σχέσεων στην πρώιμη παιδική ηλικία. Είτε ανατράφηκαν από ανεπαρκώς προετοιμασμένους ή κακοποιητικούς γονείς, είτε βίωσαν πειράγματα και εκφοβισμό στο σχολείο. Ήδη από μικρά παιδιά, κυριαρχεί μέσα τους η αίσθηση ότι τους κρίνουν, τους απορρίπτουν ή τους αντιμετωπίζουν διαφορετικά. Μέχρι τη στιγμή που η διάγνωση της ΑπΔΠ γίνεται στην ενήλικη ζωή, το πλαίσιο αναφοράς και τα γνωστικά μοτίβα της αρνητικής αυτοαξιολόγησης είναι βαθιά ριζωμένα και μπορεί να είναι δύσκολο να αναιρεθούν.

Επίδραση στην επαγγελματική ζωή
Η τάση για απομόνωση της ΑπΔΠ περιορίζει τις επαγγελματικές επιλογές του ατόμου. Η εξεύρεση μιας καριέρας στην οποία ο κίνδυνος κοινωνικής εμπλοκής είναι περιορισμένος, είναι συχνά ο πιο σημαντικός παράγοντας. Η αυξημένη έμφαση στην ένταξη, την ομαδικότητα και τη συνεργασία στους σημερινούς χώρους εργασίας δημιουργεί ένα παράδοξο για τα άτομα με ΑπΔΠ: ενώ αποζητούν αυτές τις συνθήκες, ο φόβος τους για απόρριψη και επίκριση αποκλείει την απασχόληση σε τέτοιου είδους περιβάλλοντα. Οι συνεντεύξεις για δουλειά μπορεί να φαντάζουν τρομακτικά επικίνδυνες για τα άτομα που φοβούνται μην τυχόν πουν τη λάθος απόκριση ή μην έχουν τη λάθος εμφάνιση. Μπορεί όλοι αυτοί οι φόβοι να τους μπλοκάρουν τόσο πολύ ώστε ακόμη και να θυσιάσουν ευκαιρίες για εξέλιξη προκειμένου να αποφύγουν την απειλή να κριθούν ως ανεπαρκείς.

Δυσκολίες στις σχέσεις
Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι τα άτομα με ΑπΔΠ μπορεί επίσης να εμφανίζουν Διαταραχή Εξαρτημένης Προσωπικότητας. Αυτή η διαταραχή αντανακλά μια ανθυγιεινή εξάρτηση από κάποιον άλλο σε βαθμό που η αίσθηση του Εαυτού του ατόμου να ασφυκτιά, προκειμένου να διασφαλίσει ότι είναι αποδεκτός από τον άλλο. Μόλις ένα άτομο με ΑπΔΠ σχηματίσει αμοιβαίο δεσμό με κάποιον άλλον, ο φόβος της απόρριψης μπορεί να το οδηγήσει σε ένα ρόλο υποτακτικής αφοσίωσης. Έτσι, ο φόβος της απόρριψης τους κρατάει δεμένους με ένα άτομο και μειώνει τα κίνητρα για να προσεγγίσουν άλλους πιθανούς νέους φίλους ή σημαντικούς άλλους.

Δυστυχώς, τα άτομα με ΑπΔΠ μπορούν να παρερμηνεύσουν τις κοινωνικές ενδείξεις καθώς και τα συναισθήματα των άλλων. Είναι ταόσο τοξυδερκείς παρατηρητές των άλλων και τόσο υπερ-επιφυλακτικοί απέναντι στη συμπεριφορά των γύρω τους, ώστε όσοι βρίσκονται κοντά τους παρατηρούν τη δυσφορία, την ένταση και την "απομάκρυνσή" τους. Αυτό μετατρέπει τους χειρότερους φόβους τους σε αυτοεκπληρούμενες προφητείες. Δημιουργούν τις συνθήκες ώστε να επιβεβαιωθεί η πεποίθησή τους ότι οι άλλοι θα τους απορρίψουν, λόγω της αδυναμίας τους να αισθάνονται άνετα και να συμμετέχουν σε κοινωνικά περιβάλλοντα.

7 συμπτώματα της Αποφευκτικής Διαταραχής Προσωπικότητας
Κάποιος που μπορεί να διαγνωστεί κλινικά με ΑπΔΠ θα εμφανίσει τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα επτά συμπτώματα (APA, 2013):
1. Δεν συμμετέχει σε επαγγελματικές δραστηριότητες που θα απαιτούσαν αρκετή διαπροσωπική επαφή, λόγω του φόβου του ότι θα επικριθεί ή θα απορριφθεί.
2. Αρνείται να εμπλακεί με άλλους, εκτός αν νιώθει σίγουρος ότι οι άλλοι θα τον συμπαθήσουν.
3. Οδηγείται από τον φόβο της ντροπής και της γελοιοποίησης ακόμη και στις στενές του σχέσεις, γεγονός που περιορίζει την ικανότητά του να είναι πλήρως παρών και αφοσιωμένος.
4. Δεν μπορεί να χαλαρώσει σε κοινωνικό περιβάλλον λόγω του επίμονου φόβου απόρριψης ή αποδοκιμασίας.
5. Το αίσθημα της ανεπάρκειας τον εμποδίζει να είναι πλήρως ο εαυτός του σε νέα κοινωνικά περιβάλλοντα.
6. Διαθέτει μια έντονα αρνητική αντίληψη για τις κοινωνικές του δεξιότητες, την προσωπικότητά του και την επάρκειά του.
7. Βιώνει ένα φόβο ντροπής και ταπείνωσης τόσο ισχυρό, που είναι εξαιρετικά απρόθυμος να πάρει προσωπικά ρίσκα ή να δοκιμάσει νέες δραστηριότητες.

Λήψη βοήθειας για την Διαταραχή Αποφευκτικής Προσωπικότητας
Σε πολλές διαταραχές προσωπικότητας, ακόμη κι αν κάποιος πληρεί τα κριτήρια διάγνωσης, μπορεί να μην συνειδητοποιεί ότι έχει πρόβλημα. Οι ναρκισσιστές δεν έχουν κανένα πρόβλημα να βάζουν τον εαυτό τους πάνω από τους άλλους και είναι απόλυτα πεπεισμένοι για την "ιδιαιτερότητά" τους. Τα άτομα που συσσωρεύουν υπάρχοντα δεν αναγνωρίζουν τους κινδύνους που παρουσιάζουν τα ακατάστατα σπίτια τους. Τα άτομα με Οιστριονική Διαταραχή Προσωπικότητας πιστεύουν ότι αξίζουν την προσοχή που οι συμπεριφορές τους είναι σχεδιασμένες να προσελκύουν. Πολλοί άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί με Αποφευκτική Διαταραχή Προσωπικότητας, ωστόσο, αναγνωρίζουν ότι χάνουν τις χαρές της κοινωνικής σύνδεσης και του δεσμού που οι άλλοι απολαμβάνουν εύκολα.
Ο μετριασμός των συμπτωμάτων μπορεί να γίνει μέσω κατάλληλων θεραπευτικών παρεμβάσεων. Ο Centonze (2021) διαπίστωσε ότι η δημιουργία μιας ισχυρής συμμαχίας μεταξύ ψυχοθεραπευτή και θεραπευόμενου μπορεί να αποτελέσει μια σπουδαία αρχή. Η κατάλληλη θεραπεία θα υποστηρίξει τις προσπάθειες των ατόμων να αναπτύξουν πιο αποτελεσματικές κοινωνικές δεξιότητες, να ερμηνεύουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τα συναισθήματα των άλλων και να είναι πιο πρόθυμα να συμμετάσχουν στη δημιουργία νέων σχέσεων.

References
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Washington, DC: Author.
Centonze, A., Popolo, R., MacBeth, A., & Dimaggio, G. (2021). Building the alliance and using experiential techniques in the early phases of psychotherapy for avoidant personality disorder. J Clin Psychol., 77, 1219– 1232. https://doi.org/10.1002/jclp.23143
Lampe L, & Malhi GS. (2018). Avoidant personality disorder: current insights. Psychol Res Behav Manag., 11, 55-66. https://doi.org/10.2147/PRBM.S121073
Sorenson, K. D., Wilberg, T., Berthelsen, E., & Rabu, M. (2020). Subjective experience of the origin and development of avoidant personality disorder. Journal of Clinical Psychology, 76, 2232-2248.
https://www.psychologytoday.com/us/blog/lifetime-connections/202208/7-signs-avoidant-personality-disorder?fbclid=IwAR2Spl0hz5C4xQX4GYobr1yh3M31cmPVINxCqbxIh3UUQzv4c_a4yJWkMX

Πηγή: psychologytoday.com
Συγγραφέας: Suzanne Degges-White Ph.D.
Μετάφραση: Μαρία Μαγγανάρη
MSc in Person – Centred Counseling and Psychotherapy
Person – Centred Family and Couples Therapy
P.E.T., T.E.T., M.B.A.
mariamanganari.gr

03/09/2025

"Υπάρχει ένα είδος θλίψης που προέρχεται από το να γνωρίζεις πάρα πολλά, από το να βλέπεις τον κόσμο όπως αλήθεια είναι.

Είναι η θλίψη της κατανόησης ότι η ζωή δεν είναι μια μεγάλη περιπέτεια, αλλά μια σειρά από μικρές, ασήμαντες στιγμές, ότι η αγάπη δεν είναι ένα παραμύθι, αλλά ένα εύθραυστο, φευγαλέο συναίσθημα, ότι η ευτυχία δεν είναι μια μόνιμη κατάσταση, αλλά μια σπάνια, φευγαλέα ματιά σε κάτι που δεν μπορούμε ποτέ να το κρατήσουμε.

Σε αυτήν την κατανόηση, υπάρχει μια βαθιά μοναξιά, μια αίσθηση αποκοπής από τον κόσμο, από τους άλλους ανθρώπους, από τον εαυτό μας τον ίδιο».

Βιρτζίνια Γουλφ

📷 m.kento_portrait

02/09/2025

Οι άνθρωποι νομίζουν ότι η οικειότητα
έχει να κάνει με το σεξ.

Αλλά η οικειότητα έχει να κάνει
με την αλήθεια.
Όταν συνειδητοποιείς
ότι μπορείς να πεις σε κάποιον την αλήθεια σου,
όταν μπορείς να δείξεις τον εαυτό ολόκληρο,
όταν στέκεσαι μπροστά του
και η απάντησή του είναι
«είσαι ασφαλής μαζί μου»

Αυτό είναι οικειότητα.

— Taylor Jenkins Reid

📷 akito_iwanaga

02/09/2025

4 κανόνες για τα κινητά

Στο βιβλίο του "Η γενιά του Άγχους", ο Jonathan Haidt, κοινωνικός ψυχολόγος, προτείνει τους παρακάτω τέσσερις κανόνες για την χρήση των κινητών απ’ τα παιδιά. Υπάρχουν ολοένα και περισσότερα στοιχεία που δείχνουν ότι από το 2012, όταν τα smartphones απέκτησαν κάμερες για selfie, η ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων έχει καταρρεύσει. Οι έφηβοι περνούν πλέον 5-9 ώρες την ημέρα στις οθόνες. Αυτό τους κοστίζει χρόνο από τον ύπνο τους, την άσκηση και την παρέα με φίλους.

Οι 4 νέοι κανόνες
1) Όχι smartphones πριν το λύκειο (ηλικία 14/15)
Τα απλά τηλέφωνα είναι εντάξει. Οι Millennials είχαν κινητά παλαιού τύπου και δεν υπέστησαν καμία αρνητική επίδραση.

2) Όχι social media πριν τα 16
Τα social media δεν είναι κατάλληλα για ανηλίκους και σίγουρα δεν είναι κατάλληλα για την πρώιμη εφηβεία. Ας αφήσουμε τα παιδιά να περάσουν το μεγαλύτερο μέρος της εφηβείας πριν εκτεθούν.

3) Σχολεία χωρίς τηλέφωνα
Τα τηλέφωνα πρέπει να φυλάσσονται (σε ντουλάπια, απλά κουτιά ή ειδικές θήκες) για όλη τη διάρκεια της σχολικής ημέρας και να μην είναι διαθέσιμα κατά τη διάρκεια των μαθημάτων ή των διαλειμμάτων. Έτσι τα παιδιά έχουν 6-7 ώρες απρόσκοπτης μάθησης και κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

4) Περισσότερη ανεξαρτησία, ελεύθερο παιχνίδι και ευθύνη στον πραγματικό κόσμο
Τα παιδιά χρειάζονται ανεπιτήρητο παιχνίδι, δραστηριότητες που εμπλέκουν το σώμα και ρίσκα κατάλληλα για την ηλικία τους, ώστε να εκπαιδευτούν στην ανεξαρτησία.

01/09/2025

Μερικοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι κάνουν ghosting:

🟧Για να αποφύγουν μια δύσκολη συζήτηση

🟧Για να μην πληγώσουν ή απογοητεύσουν τον άλλον

🟧Για να προστατέψουν την συναισθηματική ή σωματική τους ασφάλεια

🟧Έλλειψη συναισθηματικής διαθεσιμότητας λόγω προβλήματος ψυχικής υγείας

🟧Για να αποφύγουν να αντιμετωπίσουν τα δικά τους εσωτερικά συναισθήματα

🟧Νευροδιαφορετικές καταστάσεις που επηρεάζουν την ενσυναίσθηση / έλλειψη κοινωνικών δεξιοτήτων

🟧Αυτοσαμποτάζ και αποφευκτικό στυλ δεσμού

Via

01/09/2025

Το πένθος στην καθημερινότητα.
Μια προσωπική προοπτική για τις απώλειες και τις επιλογές της καθημερινής ζωής.

Ένα email που έλαβα από τη δουλειά ήταν αρκετό για να μου προκαλέσει λίγο άγχος την προτελευταία ημέρα των διακοπών μου: χρειαζόντουσαν μια απάντηση σύντομα. Λαμβάνοντας υπόψιν τον επείγοντα χαρακτήρα του email και θέλοντας να το βγάλω από το μυαλό μου, έγραψα στα γρήγορα και πάτησα αποστολή. Μέσα σε μια ώρα είχα μια κοφτή απάντηση. Ξαναδιάβασα την επιστολή μου. Ακολούθησε μπόλικη αυτοαμφισβήτηση. Ο εκνευρισμός μου που έπρεπε να δουλέψω όσο έλειπα, μάλλον θόλωσε την κρίση μου. Θα έπρεπε να περιμένω, θα έπρεπε να το είχα συζητήσει με κάποιον άλλο, θα έπρεπε να το είχα διατυπώσει διαφορετικά, θα έπρεπε. Θα έπρεπε.

Έτυχε να διαβάσω στις διακοπές μου ένα βιβλίο με τίτλο "Ο Εγκέφαλος που Πενθεί", γραμμένο από τη γνωστική νευροεπιστήμονα Mary-Frances O'Connor. Η Ο' Κόνορ υποστηρίζει ότι οι άνθρωποι που έχουν χάσει ένα αγαπημένο τους πρόσωπο συχνά αρχίζουν να σκέφτονται αυτό που αποκαλεί "Θα έπρεπε να είχαν, θα ήθελαν να είχαν, θα μπορούσαν να είχαν" Λένε: "Έπρεπε να του είχα πει να μην πιει το τελευταίο ποτό." "Έπρεπε να είχα επιμείνει να πάει στο γιατρό νωρίτερα." Αυτά τα "θα έπρεπε" κρατούν τον πενθούντα εγκλωβισμένο σε έναν φανταστικό κόσμο στον οποίο είναι δυνατή μια άλλη έκβαση. Η αλήθεια όμως είναι ότι το άτομο έχει φύγει, και καμία σκέψη δεν μπορεί να το φέρει πίσω. Έτσι, η ατελείωτη επανεξέταση πιθανών σεναρίων είναι κάτι χειρότερο από άχρηστη. Στην πραγματικότητα μας εμποδίζει να προχωρήσουμε μπροστά και να αποδεχτούμε τη νέα πραγματικότητα, αυτή στην οποία το άτομο έχει πεθάνει. Αυτή η αποδοχή - αυτή η νέα μάθηση - είναι η ουσία του πένθους. Τα "θα έπρεπε" μας κρατούν σαν φρένα που μας εμποδίζουν να προχωρήσουμε μπροστά στη ζωή μας.

Η αλήθεια είναι πως κανείς δεν πέθανε εξαιτίας του email μου. Αλλά το είχα ήδη στείλει. Και καμία αναπόληση για το τι θα έπρεπε ή τι θα μπορούσα να είχα κάνει δεν θα έφερνε την απάντησή μου ποτέ πίσω. Πάτησα το κουμπί αποστολή και είχε ήδη εξαφανιστεί. Ο παραλήπτης το είχε ήδη διαβάσει και είχε απαντήσει. Η πραγματικότητά μου ήταν αυτή στην οποία το είχα στείλει και ό,τι έκανα για να προχωρήσω μπροστά έπρεπε να περιλαμβάνει αυτή την πραγματικότητα. Στην ουσία, έπρεπε να θρηνήσω την άλλη πραγματικότητα - αυτή στην οποία δεν έστειλα το email. Σταμάτησα να είμαι θυμωμένη με τον εαυτό μου και αντ' αυτού ήμουν απλά λίγο απογοητευμένη. Πήρα μια ανάσα, χαλάρωσα τους ώμους μου και πήγα μια βόλτα. Είχα θρηνήσει και προχώρησα μπροστά. Απόλαυσα το υπόλοιπο ταξίδι μου και ασχολήθηκα με την αντίδραση στο email μετά την επιστροφή μου.

Αν θεωρήσουμε ως πένθος την μετάβαση από μια επιθυμητή πραγματικότητα στην πραγματικότητα έτσι ακριβώς όπως είναι, τότε πενθούμε κάθε μέρα. Μερικές φορές χάνουμε πράγματα -όπως όταν μας απολύουν από τη δουλειά – ενώ άλλες επιλέγουμε εμείς οι ίδιοι να κάνουμε αλλαγές - όπως όταν αποφασίζουμε να τερματίσουμε μία σχέση. Η O'Connor λέει ότι παρόλο που ο εγκέφαλός μας τείνει να σκέφτεται την εναλλακτική πραγματικότητα - αυτή που δεν συνέβη - για να προχωρήσουμε μπροστά πρέπει να αποδεχτούμε τα πράγματα ακριβώς έτσι όπως είναι. Το να αναρωτιόμαστε αν θα έπρεπε να είχαμε προσφερθεί να πληρώσουμε στο πρώτο ραντεβού ή αν θα έπρεπε να είχαμε πάρει εκείνη την άλλη δουλειά, μας κρατάει δεμένους στο παρελθόν και μας εμποδίζει να ζήσουμε τη ζωή - αυτή που πραγματικά συμβαίνει - στο έπακρο.

Ίσως θα πρέπει να εντάξουμε το πένθος στην καθημερινότητά μας, όπως την άσκηση ή τον διαλογισμό. Μπορούμε να έχουμε συναισθήματα για αυτά που μπορεί να χάσαμε ή δεν επιλέξαμε και συγχρόνως να τα χρησιμοποιήσουμε για να μας βοηθήσουν να προχωρήσουμε μπροστά αντί να μείνουμε κολλημένοι. Το καθημερινό ξεκαθάρισμα των "τι θα γινόταν αν" επιτρέπει στην ενέργεια που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ώρες σκέψης να αναλωθεί στη δημιουργία, τη ζωή και την αγάπη. Τα πένθη της καθημερινότητας μπορούν να μας βοηθήσουν να ζήσουμε τη ζωή μας πιο ολοκληρωμένα.

Πηγή: Psychologytoday.com
Συγγραφέας: Deborah L. Cabaniss M.D.
Μετάφραση: Μαρία Μαγγανάρη
MSc in Person – Centred Counseling and Psychotherapy
Person - Centred family and couples therapy
Person - Centred Supervision
P.E.T., T.E.T., M.B.A.
mariamanganari.gr

Βιβλιογραφία
O’Connor, Mary-Frances (2022). The Grieving Brain: The Surprising Science of How We Learn from Love and Loss.” Harper One, New York.

31/08/2025

Γιατί είναι σημαντική η άσκηση και γιατί αξίζει να τη δοκιμάσεις κι εσύ

Η άσκηση είναι πολύτιμη όχι μόνο για το σώμα, αλλά και για το μυαλό και την ψυχή μας. Μας χαρίζει δύναμη, αντοχή και καλύτερη διάθεση. Να πώς μπορείς να την κάνεις μέρος της ζωής σου:

1. Βρες το κίνητρο
Γιατί θέλεις να ασκείσαι; Για να νιώθεις πιο δυνατός/ή; Για να μειώσεις το άγχος; Για να βελτιώσεις την ψυχική σου υγεία ή την αυτοπεποίθησή σου; Ό,τι κι αν είναι, κράτησέ το στο μυαλό σου να θυμάσαι γιατί ξεκίνησες.

2. Θέσε στόχους
Μικρούς και ρεαλιστικούς. Μπορεί να είναι το να περπατάς πιο μακριά χωρίς να λαχανιάζεις ή να κάνεις λίγα παραπάνω λεπτά άσκησης. Απόφυγε τη σύγκριση με άλλους. Ο καθένας έχει την δική του, προσωπική διαδρομή.

3. Γίνε μέλος σε μια ομάδα ή τάξη
Η άσκηση με άλλους μπορεί να είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα. Μοιράζεσαι την ενέργεια, παίρνεις υποστήριξη και μειώνεται η πιθανότητα να τα παρατήσεις.

4. Παρακολούθησε την πρόοδό σου
Σημείωσε τι κάνεις, πόσο διαρκεί και πώς νιώθεις μετά. Θα βλέπεις τη βελτίωση σιγά-σιγά, κάτι που δίνει μεγάλη ικανοποίηση.

5. Η ποικιλία βοηθάει
Δοκίμασε διαφορετικά είδη άσκησης: γιόγκα, τρέξιμο, βάρη, χορό. Αν κάτι δεν σου ταιριάζει, άλλαξέ το. Σημασία έχει να το απολαμβάνεις.

6. Άκου το σώμα σου
Η ξεκούραση είναι εξίσου σημαντική με την άσκηση. Αν πονάς ή νιώθεις εξάντληση, δώσε χρόνο στον εαυτό σου. Άλλοτε πάλι, η έλλειψη ενέργειας οφείλεται στο ότι δεν έχεις κινηθεί αρκετά.

7. Να θυμάσαι
Η ζωή δεν είναι πάντα εύκολη. Όμως η δύναμη δεν φαίνεται μόνο στο αν πέφτεις, αλλά στο πόσο αντέχεις και συνεχίζεις να προχωράς.

8. Κάνε την αρχή
Κανείς δεν μπορεί να σε αναγκάσει να γυμναστείς. Ξεκίνα με 5 λεπτά την ημέρα, για έναν μήνα. Σιγά-σιγά θα χτίσεις τη συνήθεια. Αν χάσεις μια μέρα, ξεκίνα ξανά την επόμενη. Σημασία έχει να επιστρέφεις.

👉 Η άσκηση δεν είναι τιμωρία, είναι φροντίδα. Είναι ένας τρόπος να δείχνεις στον εαυτό σου αγάπη και σεβασμό. Γιατί, τελικά, δεν έχει σημασία μόνο να ζούμε περισσότερο, αλλά να ζούμε καλύτερα.

Via
📷 salomeena

31/08/2025

Η ζωή με σύντροφο ναρκισσιστή

Στο βιβλίο της «Να μείνω ή να φύγω;» η Dr Ramani Durvasula, ειδικός στο ναρκισσισμό, προσφέρει έναν οδηγό επιβίωσης για τους συντρόφους ατόμων με χαρακτηριστικά ναρκισσιστικής διαταραχής. Υποστηρίζει πως οι διαταραχές προσωπικότητας ΔΕΝ αλλάζουν: Μπορεί ένας ναρκισσιστής να τροποποιήσει κάποιες συμπεριφορές του, δεν θα αποκτήσει όμως ποτέ ενσυναίσθηση για τον/την σύντροφό του. Πρόκειται για ανθρώπους «απερίσκεπτους», επιπόλαιους κι επιφανειακούς, που χρησιμοποιούν τους πάντες και τα πάντα προκειμένου να ικανοποιήσουν τις δικές τους, προσωπικές ανάγκες.

Ορισμός και αιτίες
Σύμφωνα με το πιο πρόσφατο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο των Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), η διαταραχή ναρκισσιστικής προσωπικότητας ορίζεται ως «ένα διάχυτο μοντέλο μεγαλομανίας, ανάγκης για θαυμασμό και έλλειψης ενσυναίσθησης». Οι βασικοί άξονες της διαταραχής αυτής είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ελλιπής συναισθηματική αυτορρύθμιση. Ως αιτίες θεωρούνται είτε το να είναι για οποιοδήποτε λόγο συναισθηματικά απόντες οι γονείς στην παιδική ηλικία, είτε γιατί ήταν οι ίδιοι οι γονείς ναρκισσιστές και τα παιδιά δεν ανέπτυξαν την συναισθηματική αυτορρύθμιση αλλά την μεγαλομανία, ενώ ο Alexander Lowen προτείνει πως ο ναρκισσισμός μπορεί να συνδέεται με συναισθήματα ντροπής και ταπείνωσης κατά την παιδική ηλικία, αν οι γονείς ήταν υπερβολικά ελεγκτικοί.

Μερικά χαρακτηριστικά
Η έλλειψη ενσυναίσθησης είναι ίσως το βασικότερο χαρακτηριστικό του ναρκισσισμού – αλλά και της ψυχοπάθειας. Οι ναρκισσιστές, ακόμη και άτομα που διατείνονται ότι αγαπούν όπως τον/την σύντροφο ή τα παιδιά τους, τους θυμούνται μόνο όταν τους είναι χρήσιμοι για κάποιον ίδιο σκοπό.

Μεγαλομανία και απληστία. Επειδή ο ναρκισσισμός είναι κατά βάση μια διαταραχή αυτοεκτίμησης, οι ναρκισσιστές κομπάζουν συνεχώς για τα επιτεύγματα, τα ταλέντα, τις γνωριμίες, τα υλικά αγαθά και τις εμπειρίες τους.

Δικαιωματικότητα. Άνθρωποι που λένε ή εκπέμπουν το μήνυμα «Ξέρεις ποιος είμαι εγώ;», «Έτσι είμαι και σε όποιον αρέσει», περιφρονούν τους περισσότερους ανθρώπους ή δείχνουν αλαζονεία, προκαλούν μεγάλη αμηχανία στους συντρόφους τους και αποτελούν βλαβερό πρότυπο για τα παιδιά τους.

Χειραγώγηση /gaslighting. Οι ναρκισσιστές είναι ειδήμονες στο να στρεβλώνουν την πραγματικότητα. Συχνά αυτό προκαλεί σύγχυση στον/στην σύντροφό τους, που συχνά νιώθει ότι «πάει να τρελαθεί».

Εκρήξεις οργής. Όλοι μας θυμώνουμε κάποιες φορές. Οι ναρκισσιστές όμως υποφέρουν από εξαιρετικά χαμηλή συναισθηματική αυτορρύθμιση. Οργίζονται δυσανάλογα όταν τα πράγματα δεν πάνε σύμφωνα με το σχέδιό τους. Είναι κυκλοθυμικοί και ικανοί για απρόβλεπτες εκρήξεις οργής, απειλές, ακόμη και άσκηση σωματική βίας.

Ζήλια και απιστία. Επειδή όπως είπαμε η αίσθηση του εαυτού είναι πολύ εύθραυστη στους ναρκισσιστές, νιώθουν ότι μονίμως απειλούνται από οποιονδήποτε θα μπορούσε να τους αντικαταστήσει. Για τον ίδιο όμως ακριβώς λόγω, επειδή δηλαδή έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, χρειάζονται συνεχώς την επιβεβαίωση έξωθεν, οπότε είναι εξαιρετικά επιρρεπείς στην απιστία και στα ψέματα.

Έλλειψη ενοχής/ απερισκεψία. Το χαρακτηριστικό αυτό σχετίζεται με την έλλειψη ενσυναίσθησης. Αδυνατούν να παραδεχτούν την βαρύτητα των συνεπειών των πράξεών τους και θεωρούν ότι ο/η σύντροφός τους απλώς «υπερβάλλει». Η βασική διαφορά ανάμεσα στους ναρκισσιστές και στους ψυχοπαθείς είναι ότι οι ψυχοπαθείς πληγώνουν τους άλλους εσκεμμένα, ενώ οι ναρκισσιστές παρουσιάζουν την ίδια συμπεριφορά, απλώς για να ικανοποιήσουν τα δικά τους συμφέροντα.

Πώς μπλέξατε;
Είναι εξαιρετικά χαρισματικοί, γοητευτικοί και εμφανίσιμοι οι ναρκισσιστές. Επιπλέον, μολονότι υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτό που προβάλλουν προς τα έξω είναι μια πολύ υψηλή αίσθηση αυτοπεποίθησης. Ακόμη κι αν κάποιος φλερτάρει με στρατηγική και καχυποψία, οι ναρκισσιστές πιθανότατα θα κερδίσουν τις εντυπώσεις και θα αποκαλυφθούν πολύ αργότερα. Από την άλλη, πολλά άτομα που έλκουν ναρκισσιστές συντρόφους είχαν ναρκισσιστή γονέα ή έναν γονέα που να πρόσφερε την αγάπη μονάχα υπό αυστηρούς όρους. Αν λοιπόν κάποιος ως παιδί βιώνει ως οικείο το αίσθημα της απόρριψης, πολύ πιθανό να έλξει στη ζωή του έναν/μία σύντροφο με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά. Όπως και οι κουλοχέρηδες στο καζίνο, επειδή δεν είναι προβλέψιμοι, οι νάρκισσοι γίνονται συναρπαστικοί και εθιστικοί, αφού συντηρούν την ελπίδα. Τέλος, έλκουν συμπονετικούς ανθρώπους, συνήθως με το σύνδρομο του σωτήρα, μιας και συχνά πλάθουν αφηγήματα πολύ δακρύβρεχτα σχετικά με το παρελθόν τους.

Οι επιλογές
Κάποιοι επιλέγουν να μείνουν στη σχέση με τον ναρκισσιστή σύντροφό τους, για λόγους θρησκευτικούς, για τα παιδιά ή επειδή δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητοι. Άλλοι γιατί φοβούνται ή νιώθουν ενοχές, γιατί μπαίνουν στον ρόλο του σωτήρα, γιατί πιστεύουν ότι «η αγάπη όλα τα μπορεί» κι ελπίζουν ο/η σύντροφός τους θα καταλάβει και θα αλλάξει.

Σε αυτή την περίπτωση, Dr Durvasula προτείνει κάποιες στρατηγικές επιβίωσης:

Την παραδοχή πως ο σύντροφος ναρκισσιστής ΔΕΝ θα αλλάξει και την αποτίναξη του ρόλου του σωτήρα.

Την αποδοχή ότι συχνά παρουσιάζεται συννοσηρότητα με το ναρκισσισμό όπως διπολική διαταραχή, κατάθλιψη, κατάχρηση ουσιών και διατροφικές διαταραχές.

Την διαχείριση των προσδοκιών και την παραδοχή ότι πάντα θα υπάρχει μοναξιά μέσα στη σχέση.

Το να ΜΗ μοιραζόμαστε ό,τι καλό συμβαίνει με το νάρκισσο σύντροφό μας αλλά με άλλα υποστηρικτικά άτομα του κύκλου μας.

Το να παραιτηθούμε από την ελπίδα ότι ο σύντροφός μας θα αλλάξει και να ξεκινήσουμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας.

Όσοι αντίθετα αποφασίσουν να φύγουν από μια τέτοια σχέση, χρειάζεται καταρχάς να προετοιμαστούν κατάλληλα για την οργή που θα προκαλέσουν, αφού με την αποχώρησή τους θα ενεργοποιήσουν το ναρκισσιστικό τραύμα. Απαιτείται προσεκτική προετοιμασία και για τα πρακτικά ζητήματα όπως τα νομικά θέματα αλλά και για τα συναισθηματικά, όπως ψυχολογική ενίσχυση με ψυχοθεραπεία και ενημέρωση συγγενών και φίλων.

Η προσπάθεια «να εξημερωθεί το τέρας», στην περίπτωση του ναρκισσισμού πιθανότατα θα αποβεί άκαρπη. Χρειάζεται βαθιά συνειδητοποίηση και πολλή αυτοσυμπόνια ώστε να πάρουμε ώριμες αποφάσεις σχετικά με το πώς να διαχειριστούμε την σχέση με τον ναρκισσιστή σύντροφό μας.

Πηγή:
Durvasula, S. Ramani (2024) Να μείνω ή να φύγω; Πώς να επιβιώσετε σε μια σχέση με έναν ναρκισσιστή. GORDON HELLAS.

Monday	08:00 - 22:00
Tuesday	08:00 - 22:00
Wednesday	08:00 - 22:00
Thursday	08:00 - 22:00
Friday	08:00 - 22:00
Saturday	10:00 - 20:00
Sunday	09:00 - 17:00

Μαρία Μαγγανάρη Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεία και Συμβουλευτική

05/09/2025

05/09/2025

04/09/2025

04/09/2025

03/09/2025

03/09/2025

02/09/2025

02/09/2025

01/09/2025

01/09/2025

31/08/2025

31/08/2025

Address

Opening Hours

Telephone

Website

Alerts

Contact The Practice

Shortcuts

Share

On line ψυχοθεραπεία