23/05/2025
Ο Streptococcus pyogenes (στρεπτόκοκκος ομάδας Α) είναι ένα Gram-θετικό βακτήριο που προκαλεί συχνές και συνήθως ήπιες λοιμώξεις, όπως φαρυγγίτιδα και οστρακιά. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις, η λοίμωξη γίνεται διεισδυτική (iGAS), όταν το παθογόνο εισέρχεται σε στείρες περιοχές του οργανισμού, οδηγώντας σε σοβαρές και ενίοτε απειλητικές για τη ζωή καταστάσεις, όπως σηψαιμία, τοξικό στρεπτοκοκκικό σοκ και νεκρωτική περιτονίτιδα. Το φαινόμενο αυτό έχει αυξηθεί παγκοσμίως, ιδιαίτερα σε παιδιατρικούς πληθυσμούς, μετά την πανδημία COVID-19, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη πρόληψης.
Μέτρα πρόληψης σε ατομικό και πληθυσμιακό επίπεδο
1. Υγιεινή χεριών
Η σωστή και συχνή υγιεινή των χεριών με σαπούνι και νερό αποτελεί τη βασική γραμμή άμυνας. Η χρήση αλκοολούχων αντισηπτικών είναι χρήσιμη όταν δεν είναι διαθέσιμο το νερό. Η εφαρμογή της υγιεινής πρέπει να διδάσκεται και να εποπτεύεται ιδίως σε παιδιά σχολικής και προσχολικής ηλικίας.
2. Έγκαιρη απομάκρυνση κρουσμάτων
Τα άτομα με στρεπτοκοκκική λοίμωξη θα πρέπει να παραμένουν εκτός σχολείου ή εργασίας για τουλάχιστον 24 ώρες μετά την έναρξη της αντιβιοτικής αγωγής, ώστε να μειωθεί η διασπορά. Σε νοσηλευόμενα περιστατικά iGAS, εφαρμόζονται μέτρα απομόνωσης επαφής και σταγονιδίων.
3. Εντοπισμός και προστασία των στενών επαφών
Οι στενές επαφές ατόμων με σοβαρές μορφές iGAS (π.χ. τοξικό σοκ ή νεκρωτική λοίμωξη) και ιδίως όσοι ανήκουν σε ομάδες αυξημένου κινδύνου (βρέφη, ανοσοκατεσταλμένοι, έγκυες) ενδέχεται να ωφεληθούν από χημειοπροφύλαξη με αντιβιοτικά, κατόπιν εκτίμησης από ειδικό. Επιπλέον, προτείνεται παρακολούθηση για 30 ημέρες.
4. Καθαρισμός και απολύμανση
Η τακτική απολύμανση επιφανειών σε χώρους συγκέντρωσης παιδιών (σχολεία, παιδικοί σταθμοί) είναι ουσιώδης, ιδιαίτερα σε περιόδους έξαρσης. Πρέπει να χρησιμοποιούνται απολυμαντικά με τεκμηριωμένη δράση κατά των Gram-θετικών κόκκων.
5. Φροντίδα δερματικών βλαβών
Οι δερματικές κακώσεις, ακόμη και οι ελάχιστες, μπορούν να αποτελέσουν πύλες εισόδου του παθογόνου. Η έγκαιρη καθαριότητα, απολύμανση και κάλυψη τραυμάτων, καθώς και η αναζήτηση ιατρικής φροντίδας σε σημεία φλεγμονής ή έκκρισης είναι ζωτικής σημασίας.
6. Ενημέρωση και εκπαίδευση
Η ευαισθητοποίηση γονέων, εκπαιδευτικών και επαγγελματιών υγείας για τα πρώιμα σημεία των στρεπτοκοκκικών λοιμώξεων (υψηλός πυρετός, εξάνθημα, έντονος πόνος, σημεία σήψης) ενισχύει την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία και μειώνει τον κίνδυνο επιπλοκών.
7. Υποχρεωτική δήλωση και επιδημιολογική επιτήρηση
Η διεισδυτική νόσος από στρεπτόκοκκο ομάδας Α είναι υποχρεωτικά δηλούμενη λοιμώδης νόσος στην Ελλάδα. Η έγκαιρη αναγγελία προς τον ΕΟΔΥ επιτρέπει την ταχεία ενεργοποίηση μέτρων δημόσιας υγείας και την ιχνηλάτηση των επαφών.
8. Εμβολιασμός – το μέλλον της πρόληψης
Αν και προς το παρόν δεν διατίθεται εγκεκριμένο εμβόλιο για τον S. pyogenes, πολλά υποψήφια εμβόλια βρίσκονται σε στάδιο ανάπτυξης. Η εισαγωγή αποτελεσματικού εμβολίου στο μέλλον αναμένεται να μεταβάλει ριζικά την πρόληψη του iGAS.
Η πρόληψη των διεισδυτικών λοιμώξεων από στρεπτόκοκκο ομάδας Α στηρίζεται στην επαγρύπνηση, την υγιεινή, την εκπαίδευση και την έγκαιρη ιατρική παρέμβαση. Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δίνεται στους παιδικούς πληθυσμούς και στις δομές φιλοξενίας τους, καθώς και στις ομάδες υψηλού κινδύνου. Με δεδομένη την απουσία εμβολίου, η τήρηση των προληπτικών μέτρων παραμένει η ισχυρότερη γραμμή άμυνας απέναντι σε μία δυνητικά θανατηφόρα λοίμωξη.
