01/12/2024
https://www.facebook.com/share/p/1D5CXALcnN/?mibextid=WC7FNe
Μια πάρα πολύ σύντομη ιστορία της ιατρικής μέχρι τον 18ο αι
Οι άνθρωποι (Homo sapiens) περπατάμε στη γη περίπου 250 χιλιάδες χρόνια. Από αυτά, τα τελευταία 5 χιλιάδες, θεραπευτές ανά τον κόσμο προσπαθούσαν να θεραπεύσουν ασθενείς. Σχεδόν σ΄ όλα αυτά τα χρόνια, εκτός από τα τελευταία 200, η αλήθεια είναι ότι μάλλον δεν τα κατάφερναν και πολύ καλά...
Εν αρχήν, όπως μας λέει ο Paul Offit* οι άνθρωποι πίστευαν ότι η ασθένεια ήταν μια θεϊκή πράξη:
✔- Στην Έξοδο, που γράφτηκε γύρω στο 1400 πχ, ο Θεός, τσατισμένος με τους Αιγύπτιους για την κακομεταχείριση των Εβραίων, τους τιμωρεί με δέκα πληγές, συμπεριλαμβανομένης μιας επιδημίας.
✔- Στην Ιλιάδα, που γράφτηκε γύρω στο 900 π.Χ., ο Όμηρος λέει ότι θεός Απόλλωνας κατέστρεψε το στρατόπεδο των Αχαιών με τα θανατηφόρα βέλη της επιδημίας: ¨Μέρες εννιά τα βέλη του θεού στόχευαν το στρατό”
✔-Στο βιβλίο Β΄ Σαμουήλ , που γράφτηκε γύρω στο 500 π.Χ., ο Θεός για να τιμωρήσει την υπερηφάνεια του Δαβίδ τον βάζει να επιλέξει μια από τις εξής τρεις ποινές: επτά χρόνια πείνας, τρεις μήνες φυγής από τους εχθρούς του ή τρεις ημέρες πανούκλας (θανατικό). Ο Δαβίδ επιλέγει την πανούκλα και ο Θεός σκοτώνει 77.000 ανθρώπους.
Επειδή ο Θεός ή οι θεοί προκαλούσαν ασθένειες, οι θεραπευτές ήταν σαμάνοι, μάγισσες και ιερείς, και οι θεραπείες ήταν προσευχές, φυλαχτά και θυσίες.
Στη συνέχεια, ξεκινώντας με τη σχολή του Ιπποκράτη (ή αν θέλετε του Εμπεδοκλή), το 400 π.Χ., η "συνταγή" άλλαξε. Δεν προσδιορίζονταν πλέον οι ασθένειες με υπερφυσικούς όρους, αλλά το πρόβλημα ήταν πλέον μέσα στο σώμα (βασικά έλεγαν ότι ναι μεν ότι οι νοσογόνες αιτίες συνήθως βρίσκονται έξω από το ανθρώπινο σώμα, αλλά ποια βλάβη θα προξενήσουν εξαρτάται και από την ιδιοσυστασία του οργανισμού).
Η "χυμοπαθολογία", ισχυριζόταν ότι όλες οι ασθένειες προκαλούνταν από την ανισορροπία των τεσσάρων «χυμών» - αίμα, λευκή χολή, φλέγμα και μαύρη χολή, παρομοιάζοντας αυτά τα στοιχεία με τα τέσσερα χρώματα (κίτρινο, μαύρο, λευκό και κόκκινο), τέσσερα στοιχεία (φωτιά, γη, νερό και αέρας), τέσσερις εποχές (καλοκαίρι, φθινόπωρο, χειμώνας και άνοιξη), τέσσερα όργανα (σπλήνας, χολή, πνεύμονες και συκώτι) και τέσσερις ιδιοσυγκρασίες (χολερική, μελαγχολική, φλεγματική και αιματική).
Έτσι σχεδιάστηκαν θεραπείες για την εξισορρόπησή τους, με κύρια την φλεβοτομία (πρόκληση αιμορραγίας), τα κλύσματα και τα εμετικά (φάρμακα που προκαλούν εμετό).
✔- Η ελονοσία δεν οφείλονταν σε κάποιο παράσιτο, αλλά ήταν το αποτέλεσμα της περίσσειας κίτρινης χολής από τον ζεστό καλοκαιρινό καιρό.
✔- Η επιληψία δεν συνδέθηκε με μη φυσιολογική εγκεφαλική δραστηριότητα, αλλά αιτία ήταν το υπερβολικό φλέγμα που έφραζε την τραχεία.
✔- Ο καρκίνος δεν ήταν ανεξέλεγκτη ανάπτυξη κυττάρων αλλά συσσώρευση μαύρης χολής.
✔- Η φλεγμονή δεν προέρχονταν από μια έντονη ανοσολογική απόκριση, αλλά από υπερβολική ποσότητα αίματος (άρα τι θέλει; αιμορραγία).
Διακόσια χρόνια αργότερα, τον δεύτερο αιώνα πχ, οι Κινέζοι θεραπευτές ασπάστηκαν μια παρόμοια ιδέα, με το σκεπτικό ότι οι ασθένειες προκαλούνται από μια ανισορροπία όχι χυμών αλλά “ενεργειών”.
Οι Κινέζοι θεραπευτές αντιμετώπισαν αυτή την ανισορροπία τοποθετώντας μια σειρά από λεπτές βελόνες στο δέρμα (βελονισμός). Ωστόσο, επειδή απαγορεύτηκε στους Κινέζους γιατρούς να ανατέμνουν ανθρώπινα σώματα, δεν γνώριζαν ότι τα νεύρα προέρχονταν από το νωτιαίο μυελό. Στην πραγματικότητα, δεν ήξεραν τι ήταν τα νεύρα. Ή τι ήταν ο νωτιαίος μυελός. Ή τι ήταν ο εγκέφαλος. Αντίθετα, ερμήνευσαν τα γεγονότα μέσα στο σώμα με βάση αυτό που μπορούσαν να δουν έξω, όπως ποτάμια και ηλιοβασιλέματα.
Οι Κινέζοι γιατροί πίστευαν ότι η ενέργεια έρεε μέσω μιας σειράς δώδεκα μεσημβρινών που έτρεχαν σε διαμήκη τόξα από την κορυφή μέχρι τα νύχια, επιλέγοντας τον αριθμό δώδεκα επειδή υπάρχουν δώδεκα μεγάλα ποτάμια στην Κίνα. Για την απελευθέρωση της ζωτικής ενέργειας, του,chi , και αποκαθιστώντας την κανονική ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών ενεργειών, τις οποίες ονόμαζαν yin και yang, τοποθετήθηκαν βελόνες στο δέρμα κατά μήκος αυτών των μεσημβρινών γραμμών. Ο αριθμός των σημείων βελονισμού —περίπου 360— καθορίστηκε από τον αριθμό των ημερών του έτους.
Και κάπως έτσι συνέχισαν τα πράγματα μέχρι τα τέλη του 1700 τουλάχιστον. Οι θεραπευτές συνέχισαν να προσφέρουν θεραπείες που βασίζονταν είτε σε θρησκευτικές αντιλήψεις περί θεϊκής παρέμβασης ή σε αρχαιοελληνικές έννοιες εξισορρόπησης χυμών ή σε κινεζικές αντιλήψεις για εξισορροπητικές ενέργειες. (Ορισμένες, όπως τα καθαρτικά, ο βελονισμός, η αρωματοθεραπεία, η κρυσταλλοθεραπεία, τα κλύσματα, η μαγνητοθεραπεία, η υδροθεραπεία κι άλλα τέτοια νόστιμα εξακολουθούν να υπάρχουν σήμερα.)
Από όλες όμως τις υποτιθέμενες θεραπείες που έχουν τις ρίζες τους σε αρχαίες πεποιθήσεις, καμία δεν ήταν πιο διαδεδομένη ή γενικά πιο αποδεκτή στον δέκατο όγδοο αιώνα από την φλεβοτομία. Οι Ευρωπαίοι "γιατροί" αιμορραγούσαν τους ασθενείς τους δύο φορές το μήνα. Συνήθως όμως αυτό ήταν δουλειά του κουρέα, με τις βδέλλες του.
💈Το barber pol, δηλαδή το κόκκινο-λευκό κοντάρι του κουρέα αντιπροσωπεύει έναν λευκό επίδεσμο τυλιγμένο γύρω από ένα ματωμένο χέρι. Επίσης οι κουρείς έφτιαχναν έμπλαστρα και αλοιφές (όπως έκαναν και εξαγωγές δοντιών). Ενώ συχνά στα μοναστήρια παρασκευάζονταν φαρμακοτεχνικά σκευάσματα, ποτά και αρώματα.
Στις ΗΠΑ, ο Benjamin Rush (αξιοσέβαστος γιατρός που υπέγραψε τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας), ήταν μεγάλος υπέρμαχος της αφαίμαξης. Ο Rush είχε τόσο μεγάλη επιρροή που όταν ο George Washington υπέστη οξεία επιγλωττίτιδα (μια φλεγμονή στην τραχεία ), οι γιατροί του επέλεξαν την αιμορραγία αντί της τραχειοτομής που θα μπορούσε να του σώσει τη ζωή. Του πήραν πέντε λίτρα αίματος - περίπου το μισό του συνολικού όγκου αίματος του καθώς αυτός πάλευε να αναπνεύσει. Στις 14 Δεκεμβρίου 1799, ο Τζορτζ Ουάσιγκτον, ένας άνθρωπος που είχε επιβιώσει από ευλογιά και σφαίρες, έπαθε σοκ - και πέθανε από αιμορραγία.
Ο Sir William Osler, συνιδρυτής του Johns Hopkins Hospital, στη Βαλτιμόρη, έγραψε το κατάλληλο υστερόγραφο. «Ο άνθρωπος στο τέλος του δέκατου όγδοου αιώνα γνώριζε λίγα μόνο περισσότερα από τους αρχαίους Έλληνες».
🔚
* Αμερικανός παιδίατρος που ειδικεύεται σε μολυσματικές ασθένειες, εμβόλια, ανοσολογία και ιολογία. Είναι ο συν-εφευρέτης ενός εμβολίου ροταϊού. Aρκετές από τις πληροφορίες τις βρήκα στο βιβλίο του "Do You Believe in Magic?, μερικές ακόμη από την "Ιστορία της φαρμακευτικής" της Ελένης Σκαλτσα, κάποιες συμπλήρωσα από το διαδίκτυο και λίγες "ιδιοπαραγωγή"
Καλό μήνα να έχουμε και αν σκέφτεστε να κάνετε δώρο βιβλίο για τις γιορτές να μας προτιμήσετε έτσι 😜;
