25/04/2025
by Tina Tsaleza
💬Με την ευκαιρία των ολυμπιακών και παραολυμπιακών αγώνων, των παρελάσεων εθνικών εορτών, μαζικών ατυχημάτων που έχουν συμβεί ανά την υφήλιο τελευταία αλλά και διαφόρων δηλώσεων δημόσιων προσώπων στα πρόσφατα αυτά νέα, σαν φυσικοθεραπευτές αισθανόμαστε την υποχρέωση να κάνουμε κάποια σχόλια με διάθεση να εκπαιδεύσουμε το κοινό στο τι συνιστά ορθό, με ενσυναίσθηση, μη μισαναπηρικό λόγο.
🧑🦽 Τα άτομα με αναπηρία δεν συνιστούν κάποια ενιαία κοινωνική ομάδα. Έχουν ποικίλες ανάγκες και ιδιαιτερότητες, διαφορετικές προσωπικότητες και επιλογές ζωής, όπως άλλωστε κάθε άλλο άτομο δίχως αναπηρία.
🧑🦽Ο σωστός τρόπος αναφοράς στα άτομα με αναπηρία (ΑμεΑ) πρέπει να είναι με σεβασμό, αξιοπρέπεια και χωρίς στερεότυπα, όπως όταν αναφερόμαστε σε κάθε άλλο άτομο.
🧑🦽Σε ότι αφορά τα πρότυπα και τα συναισθήματα που εκφράζουμε με τον λόγο μας, καλό είναι να είμαστε προσεκτικοί και όχι απλά να στηριζόμαστε στις «καλές μας προθέσεις» αφού μιλάμε για την ζωή και την προσωπικότητα ενός πραγματικού ατόμου και όχι μιας ιδέας που εξυπηρετεί την δική μας οπτική.
🚫Για παράδειγμα, το να εκθειάζουμε ένα άτομο με αναπηρία (ΑμεΑ) που παρελαύνει υποβασταζόμενο, όπως έγινε πρόσφατα στα ελληνικά μέσα, μπορεί να θεωρηθεί μισαναπηρικό γιατί υποδηλώνει ότι η αξία του έγκειται στο ότι “ξεπερνά” την αναπηρία του, αντί να αναγνωρίζεται ισότιμα όπως όλοι οι άλλοι. Σημειώνουμε πως το άτομο μπορεί να επιλέξει να κάνει ότι θέλει, η ερμηνεία όμως της επιλογής του είναι αυτή που θέλει προσοχή από το κοινωνικό σύνολο και ειδικότερα από τα ΜΜΕ.
Για να πετύχουμε συμπεριληπτική, μη στιγματιστική γλώσσα ακολουθούμε βασικές αρχές που ενισχύουν την ισότητα και την ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία:
1️⃣ Κεντρικά στον λόγο μας πρέπει να βρίσκονται τα άτομα, όχι η αναπηρία – Προτιμάμε “άτομο με αναπηρία” αντί για “ανάπηρος”.
2️⃣ Αποφυγή αρνητικών ή οίκτιρων όρων – Εκφράσεις όπως “καημένος” ή “θύμα” ενισχύουν τον οίκτο, όχι την ισότητα.
3️⃣ Προτιμήστε ουδέτερη ή θετική διατύπωση – Π.χ. “Άτομο που χρησιμοποιεί αναπηρικό αμαξίδιο” αντί για “καθηλωμένο”.
4️⃣ Σεβασμός στις προτιμήσεις του ατόμου – Κάποιοι προτιμούν “ανάπηρα άτομα” αντί για “άτομα με αναπηρία”.
5️⃣ Αποφυγή γενικεύσεων – Μην υποθέτετε ότι όλα τα ΑμεΑ έχουν τις ίδιες ανάγκες ή δυνατότητες.
6️⃣ Χρήση σύγχρονης και σωστής ορολογίας – Στην Ελλάδα, ο επίσημος όρος είναι “άτομα με αναπηρία”.
✅ Ο σεβασμός και η ευαισθητοποίηση στον λόγο μας βοηθούν να προάγουμε την ισότητα και την ενσωμάτωση.
💬Ένα χαρακτηριστικό στερεότυπο που πρέπει να αποφεύγουμε είναι αυτό του “ήρωα”. Όταν εκθειάζουμε ένα άτομο με αναπηρία που συμμετέχει σε δραστηριότητες, ας αναγνωρίζουμε τη συμμετοχή του ως ισότιμη, όχι ως μια εκπληκτική υπέρβαση της αναπηρίας.
🚫 Αυτό το στερεότυπο εντάσσεται στο φαινόμενο του “inspiration porn”, όπου τα άτομα με αναπηρία προβάλλονται ως πηγή έμπνευσης για τους μη ανάπηρους, συχνά μέσα από αφήγημα λύπησης ή υπέρβασης. Αυτο συμβαίνει συχνά και σε αθλητές ΑΜΕΑ ή άτομα που έχουν επιζήσει απο κάποιο ατύχημα.
Αυτή η οπτική είναι προβληματική γιατί:
1. Εστιάζει στη “νίκη” απέναντι στην αναπηρία, αντί στην ισότιμη συμμετοχή – Η αναπηρία δεν είναι κάτι που πρέπει να “ξεπεραστεί”, αλλά μια συνθήκη ζωής που απαιτεί κοινωνική προσβασιμότητα και αποδοχή.
2. Δίνει έμφαση στο ατομικό επίτευγμα αντί στη συλλογική ευθύνη – Αντί να αναδεικνύεται η ανάγκη για δομές που επιτρέπουν τη συμμετοχή όλων, προβάλλεται η αναπηρία ως ατομικό εμπόδιο που κάποιος “παλεύει” να νικήσει.
3. Ενισχύει στερεότυπα – Αν αντιμετωπίζουμε ένα ΑμεΑ που συμμετέχει στην παρέλαση ως “ήρωα”, υπονοούμε ότι είναι “φυσιολογικό” να μην μπορεί να συμμετέχει και ότι το γεγονός πως τα κατάφερε είναι “έκπληξη”.
💪 Πραγματική ισότητα σημαίνει να δίνουμε στα ΑμεΑ τις ευκαιρίες να συμμετέχουν σε όλους τους τομείς της κοινωνίας, χωρίς να τα βλέπουμε ως ήρωες ή θύματα.Η αναπηρία δεν είναι κάτι που πρέπει να “ξεπεραστεί”, αλλά μια συνθήκη ζωής που απαιτεί κοινωνική προσβασιμότητα και αποδοχή.
✅Η ουσιαστική συμπερίληψη σημαίνει ότι τα ΑμεΑ δεν είναι απλώς “αντικείμενα συζήτησης” αλλά ενεργά υποκείμενα του διαλόγου και της πολιτικής δράσης. Πέρα από την χρήση μη στιγματιστικής γλώσσας, η συμπερίληψη των ατόμων με αναπηρία (ΑμεΑ) στον δημόσιο λόγο απαιτεί σεβασμό, προσβασιμότητα και ενεργή συμμετοχή τους. Ορισμένοι βασικοί τρόποι για να επιτευχθεί αυτό είναι οι εξής:
1️⃣ Συμμετοχή των ίδιων των ΑμεΑ στη συζήτηση
• Να προσκαλούνται σε πάνελ, συνέδρια και δημόσιες συζητήσεις όχι ως “ειδικές περιπτώσεις” αλλά ως ισότιμοι συνομιλητές.
• Να λαμβάνονται υπόψη οι απόψεις των αναπηρικών οργανώσεων και ακτιβιστών στις αποφάσεις που τους αφορούν.
2️⃣ Προσβασιμότητα στον δημόσιο διάλογο
• Οι εκδηλώσεις και οι συζητήσεις πρέπει να είναι προσβάσιμες (διερμηνεία στη νοηματική, υπότιτλοι, προσβάσιμα κείμενα, φυσική προσβασιμότητα).
• Τα ΜΜΕ και οι επίσημες ανακοινώσεις να χρησιμοποιούν απλή και κατανοητή γλώσσα, διαθέσιμη και σε μορφές φιλικές προς τα ΑμεΑ (π.χ. braille, ηχητικά αρχεία).
3️⃣ Ανάδειξη θεμάτων που αφορούν τα ΑμεΑ
• Όχι μόνο σε ειδικές περιστάσεις (π.χ. Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία) αλλά ως μόνιμη θεματολογία.
• Συζήτηση για δικαιώματα, εργασιακή ισότητα, εκπαίδευση, προσβασιμότητα και όχι μόνο για ιστορίες “έμπνευσης”.
4️⃣ Πολιτικές και νομοθετικές παρεμβάσεις
• Να προωθούνται πολιτικές που διασφαλίζουν την ισότιμη συμμετοχή των ΑμεΑ στην κοινωνία.
• Ο δημόσιος λόγος πρέπει να συνοδεύεται από πράξεις, όπως η βελτίωση των υποδομών, η ενίσχυση της προσβασιμότητας και η καταπολέμηση των διακρίσεων.
✅ Για μια κοινωνία που είναι πραγματικά προσβάσιμη και ισότιμη για όλους, ας προχωρήσουμε σε δράσεις που διασφαλίζουν την ενεργό συμμετοχή των ΑμεΑ σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής.
#Σεβασμός #Ισότητα #Συμπερίληψη #ΑμεΑ #Δικαιώματα
