30/04/2025
Εκφύλιση της ωχράς κηλίδας: Μπορεί ένα κοκτέιλ συμπληρωμάτων να την επιβραδύνει;
Ενθαρρυντικά νέα ευρήματα δείχνουν ότι ο συνδυασμός AREDS2 μπορεί να έχει αποτέλεσμα ακόμη και στην ξηρή μορφή ΕΩΚ προχωρημένου σταδίου.
Η σχετιζόμενη με την ηλικία εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΕΩΚ) είναι η κύρια αιτία απώλειας της όρασης στα άτομα ηλικίας 50 ετών και άνω, στις ΗΠΑ. «Η συχνότητα εμφάνισης της ΕΩΚ αυξάνεται καθώς μεγαλώνουμε. Περισσότεροι από 40% από εμάς θα εμφανίσουμε κάποια μορφή της νόσου έως την ηλικία των 80 ετών», δηλώνει η δρ Joan Miller, διευθύντρια Οφθαλμολογίας στο συνεργαζόμενο με το Χάρβαρντ Massachusetts Eye and Ear και στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
H συχνότερη μορφή αυτής της οφθαλμολογικής πάθησης είναι η ξηρή ΕΩΚ. Αντιπροσωπεύει το 90% των περιστατικών ΕΩΚ, πλήττοντας περίπου 20 εκατομμύρια ενήλικες στις ΗΠΑ και εκατοντάδες εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν πολλά που μπορούμε να κάνουμε για να σταματήσουμε την πάθηση – ιδίως όταν έχει φθάσει σε προχωρημένο στάδιο. Ωστόσο, νέα στοιχεία δίνουν κάποιες ελπίδες.
Τι είναι η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας;
Η ΕΩΚ καθιστά θαμπή την κεντρική όραση ή μπορεί ακόμη και να την καταργήσει. Η νόσος αναπτύσσεται όταν καταστρέφονται κύτταρα στην ωχρά κηλίδα, το κεντρικό τμήμα του αμφιβληστροειδούς (του λεπτού στρώματος νευρικού ιστού που βρίσκεται στο πίσω μέρος του οφθαλμού και μετατρέπει το φως σε σήματα τα οποία ο εγκέφαλος διαβάζει ως εικόνες).
Στην ξηρή ΕΩΚ, η ωχρά κηλίδα αρχίζει να λεπταίνει και η κατάσταση επιδεινώνεται, καθώς πίσω από τον αμφιβληστροειδή συσσωρεύονται εναποθέσεις λίπους και πρωτεΐνης (drusen). Αυτό συνήθως συμβαίνει αργά, σε στάδια. Στο πρώιμο ή στο ενδιάμεσο στάδιο μπορεί να μην υπάρχουν συμπτώματα. Το όψιμο (προχωρημένο) στάδιο προκαλεί μια κεντρική θαμπή κηλίδα στην όραση, η οποία μεγαλώνει ή επιδεινώνεται με το πέρασμα του χρόνου. Σε αυτό το στάδιο η ΕΩΚ μπορεί να γίνει «υγρή».
Στην υγρή μορφή ΕΩΚ, μέσα στην ωχρά κηλίδα και κάτω από αυτήν αναπτύσσονται νέα, παθολογικά αιμοφόρα αγγεία. Αυτά τα αιμοφόρα αγγεία είναι εύθραυστα, εμφανίζουν διαρροή και αιμορραγούν, καταστρέφοντας γρήγορα τους φωτοϋποδοχείς και προκαλώντας θαμπή κεντρική όραση.
Θεραπεία
Η θεραπεία εξαρτάται από τον τύπο ΕΩΚ που έχετε.
Για την υγρή μορφή ΕΩΚ, οι γιατροί εγχέουν μέσα στον οφθαλμό ένα φάρμακο το οποίο σταματά τη διαρροή και την ανάπτυξη νέων παθολογικών αιμοφόρων αγγείων στην ωχρά κηλίδα. Το φάρμακο (αντι-αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας (αντι-VEGF) ανακαλύφθηκε, αναπτύχθηκε και ελέγχθηκε από επιστήμονες βιοϊατρικής στο Χάρβαρντ και αλλού, συμπεριλαμβανομένου του δρος Miller.
Για την ξηρή μορφή ΕΩΚ, η θεραπεία περιορίζεται σε μια προσπάθεια επιβράδυνσης της εξέλιξης της νόσου. Η πλέον αποτελεσματική προσέγγιση είναι ένας συνδυασμός υγιεινής για την καρδιά διατροφής και ενός κοκτέιλ αντιοξειδωτικών θρεπτικών στοιχείων (βιταμίνες C και E, χαλκός, λουτεΐνη, ζεαξανθίνη και ψευδάργυρος) που ονομάζεται AREDS2 (η ονομασία του προέκυψε από μια μελέτη αυτού του συνδυασμού θρεπτικών στοιχείων σε άτομα με ΕΩΚ).
Τα συστατικά του AREDS2 καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες είναι μόρια που αφθονούν στον αμφιβληστροειδή και προκαλούν οξειδωτικό στρες (το οποίο μπορεί να καταστρέψει τις πρωτεΐνες και το DNA μέσα στα κύτταρα). Μελέτες έχουν δείξει ότι αυτός ο συνδυασμός συμπληρωμάτων μπορεί να μειώσει σε ποσοστό έως και 25% την εξέλιξη της ξηρής ΕΩΚ στο όψιμο στάδιο.
Νέα στοιχεία
Επί χρόνια, οι γιατροί πίστευαν ότι το κοκτέιλ AREDS2 δεν μπορούσε να βοηθήσει τους πάσχοντες όταν αυτοί είχαν πλέον φθάσει στο όψιμο στάδιο της ΕΩΚ.
Μια υγιεινή για την καρδιά διατροφή, η οποία περιλαμβάνει όσπρια και λαχανικά, συμβάλλει στην υγεία των ματιών.
Ωστόσο, σήμερα η άποψη αυτή αλλάζει, βάσει των ευρημάτων που δημοσιεύθηκαν στο τεύχος Ιανουαρίου 2025 του Ophthalmology. Οι ερευνητές ανέλυσαν δεδομένα από περισσότερα από 1.200 άτομα που συμμετείχαν στις δύο μεγάλες μελέτες του AREDS, τα οποία είχαν χωριστεί με τυχαίο τρόπο σε δύο ομάδες προκειμένου να λάβουν είτε μια παραλλαγή του AREDS είτε εικονικό φάρμακο.
Οι ερευνητές βρήκαν ότι το μείγμα συμπληρωμάτων μπορούσε να επιβραδύνει την εξέλιξη της λέπτυνσης του αμφιβληστροειδούς στο κέντρο της ωχράς κηλίδας, αν και δεν φαινόταν να επιβραδύνει τη συνολική εξάπλωση της βλάβης και της λέπτυνσης. Αυτή η «διαφύλαξη» του κέντρου της ωχράς κηλίδας αντιστοιχούσε σε βραδύτερη απώλεια όρασης στα άτομα που λάμβαναν το συμπλήρωμα.
«Τα ευρήματα μας έκαναν να αναθεωρήσουμε τη χρήση του συμπληρώματος», λέει η δρ Miller. «Παλαιότερα λέγαμε ότι δεν μπορεί να βοηθήσει πραγματικά όταν έχει σημειωθεί εξέλιξη στο όψιμο στάδιο. Τώρα συνιστώ στους ασθενείς να το συνεχίσουν».
Νέα φάρμακα
Μια άλλη, πρόσφατη εξέλιξη στη θεραπεία της ξηρής ΕΩΚ είναι περισσότερο αμφιλεγόμενη. Το 2023, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ ενέκρινε τα πρώτα φάρμακα για την αντιμετώπιση της ΕΩΚ όψιμου σταδίου: τις οφθαλμικές ενέσεις πεγκετακοπλάνης και αβακινκαπτάδης πεγόλης. Τα φάρμακα αυτά δεν εγκρίθηκαν από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές αρχές.
«Και οι δύο εγκρίσεις από τον FDA βασίστηκαν σε μελέτες που έδειξαν επιβράδυνση της λέπτυνσης του αμφιβληστροειδούς, αλλά κανένα από τα δύο φάρμακα δεν έδειξε όφελος ως προς τη λειτουργία της όρασης», επισημαίνει η δρ Miller. «Επιπλέον, τα φάρμακα αυξάνουν τον κίνδυνο μετατροπής της ΕΩΚ σε υγρή ΕΩΚ, για την οποία απαιτούνται ενέσεις αντι-VEGF».
Αντιθέτως, το μείγμα AREDS2 έχει βρεθεί ότι επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου στο κέντρο του οφθαλμού και επιβραδύνει με ασφάλεια την απώλεια της όρασης.
Τι πρέπει να κάνετε
Η δρ Miller συνιστά στους ασθενείς της με ενδιάμεσο ή όψιμο στάδιο ξηρής ΕΩΚ να λαμβάνουν το κοκτέιλ AREDS2 και να ακολουθούν υγιεινό τρόπο ζωής, ο οποίος μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου για οφθαλμοπάθεια, όπως άσκηση, υγιεινή για την καρδιά διατροφή, αποφυγή του καπνίσματος και έλεγχο της αρτηριακής πίεσης.
Eίναι πιθανό να έχουμε περισσότερες εξελίξεις σχετικά με τις θεραπείες που αντιμετωπίζουν την ξηρή ΕΩΚ και προλαμβάνουν την εξέλιξη στο όψιμο στάδιο, καθώς και άλλα φάρμακα βρίσκονται υπό μελέτη.
Εάν ενδιαφέρεστε να δοκιμάσετε τα δύο νέα φάρμακα που εγκρίθηκαν στις ΗΠΑ, η δρ Miller συνιστά να μιλήσετε με τον οφθαλμίατρό σας. Προσθέτει πως η χρήση των φαρμάκων αυτών είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη και ότι πολλοί ειδικοί είναι επιφυλακτικοί, συμπεριλαμβανομένων αυτών που συνεργάζονται με την Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ.
Ωστόσο, είναι πιθανό να έχουμε περισσότερες εξελίξεις σχετικά με τις θεραπείες που αντιμετωπίζουν την ξηρή ΕΩΚ και προλαμβάνουν την εξέλιξη στο όψιμο στάδιο, καθώς και άλλα φάρμακα βρίσκονται υπό μελέτη για την ικανότητά τους να διατηρούν τα κύτταρα του αμφιβληστροειδούς. «Ελπίζουμε», αναφέρει η δρ Miller, «ότι τα επόμενα χρόνια θα εμφανιστούν πιο ασφαλή και πιο αποτελεσματικά φάρμακα».
Harvard Health Publishin
(δημοσίευση από το φύλλο της Καθημερινής)