29/11/2015
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Το κύριο νόημα της ύπαρξης των ζωντανών οργανισμών είναι η
συνέχεια της ζωής μέσω της εξασφάλισης των ευνοϊκών συνθηκών, οι οποίες θα συμπίπτουν με τις αυθεντικές ανάγκες του κάθε οργανισμού, αρχικά παρέχοντας τη δυνατότητα ομαλής λειτουργίας του ίδιου και ύστερα δημιουργώντας κατάλληλες προϋποθέσεις για την αναπαραγωγή, την ανατροφή και την αντίστοιχη εκπαίδευση των απογόνων.
Οι απλούστερες μορφές που ακολουθούν το στατικό τρόπο ζωής εξαναγκάζονται στην προσαρμογή, διαμορφώνοντας σταδιακά κατά την εξέλιξη την εσωτερική τους δομή και τον τρόπο λειτουργίας της, σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές συνθήκες. Η προσαρμοστικότητά τους αποτυπώνεται στα γονίδια, και δεν απαιτεί κάποιες άμεσες αυτόβουλες προσπάθειες. Ούτε προκύπτει κάποια ανάγκη της περαιτέρω μετάδοσης των δεξιοτήτων, αποκτηθέντων κατά την επανειλημμένη
εύστοχη εφαρμογή τους.
Εάν οι συνθήκες είναι σταθερές, η κατάσταση διαιωνίζεται και δεν προκύπτει κάποια ανάγκη επιπρόσθετης προσαρμογής. Ενώ η επιβίωση σε ένα ασταθές περιβάλλον, και πολύ περισσότερο κατά τις σχετικά απότομες αλλαγές του, προϋποθέτει τη γρήγορη ανταπόκριση για έναν οργανισμό που προσπαθεί να διατηρήσει σταθερό το εσωτερικό του περιβάλλον. Όταν δηλαδή οι συνθήκες αλλάζουν συνεχώς, αλλά οι ανάγκες παραμένουν ίδιες, ένας οργανισμός καλείται να ανταποκριθεί σε αυτές ενεργά μέσω αυτόβουλης κίνησης και αντίστοιχων
επιλογών.
Οι πρώτες προσαρμοστικές ικανότητες κίνησης ήδη παρουσιάζονται στα φυτά. Υπάρχουν είδη που τα άνθη τους ακολουθούν την πορεία του ήλιου, άλλα έχουν αποκτήσει σαρκοβόρες ιδιότητες και παγιδεύουν τα έντομα ή μικρά πουλιά. Αλλά οι κινήσεις τους παραμένουν αργές, και το πιο βασικό, δε συνοδεύονται από την άμεση συλλογή, μετάδοση και αποθήκευση των πληροφοριών. Οι πληροφορίες για το περιβάλλον των φυτών αποτυπώνονται στη δομική τους μορφή, και η όποια μετάδοσή τους στις επόμενες γενιές πραγματοποιείται μόνο γονιδιακά. Για το λόγο αυτό η διαδικασία παθητικής προσαρμογής είναι χρονοβόρα, αργή και συχνά συνοδεύεται από τον αφανισμό ολόκληρων γενεών ή ειδών που δεν κατάφεραν να ανταποκριθούν έγκαιρα
στις απαιτήσεις των περιστάσεων.
Τα πρωτόζωα εμφανίζουν πλέον τις πρώτες ικανότητες της ενεργούς προσαρμογής μέσω της ανάπτυξης της ειδικής αισθητικότητας, η οποία τους επιτρέπει να αντιλαμβάνονται τις πληροφορίες του περιβάλλοντος και να εξειδικεύουν τις αντιδράσεις αντίστοιχα με το είδος της κάθε πληροφορίας. Τα έντομα και τα ζώα βρίσκονται σε υψηλότερη κλίμακα εξελικτικής ανάπτυξης συγκριτικά με τα φυτά, και αυτό επιτρέπει τα πρώτα να τρέφονται με τα τελευταία, καθώς η εξασφάλιση της ζωτικότητας βασίζεται σε δύο βασικές προϋποθέσεις: στη διατήρηση της σωματικής ακεραιότητας και της εσωτερικής δομής ενός ζωντανού οργανισμού και στην ικανότητά του να εξασφαλίζει τους
αναγκαίους θρεπτικούς και δομικούς πόρους από το εξωτερικό πε-
ριβάλλον.
Τα φυτά έχουν επιτύχει το στόχο αυτό με τη διαδικασία της σύνθεσης των οργανικών ουσιών από την ανόργανη ύλη. Όλα τα υπόλοιπα είδη εξαναγκάζονται στην αναζήτηση των έτοιμων θρεπτικών ουσιών τρώγοντας το ένα το άλλο. Στο πλαίσιο αυτό δημιουργούνται τακτικές άμυνας και επίθεσης όπου η ενίσχυση της μιας αναπόφευκτα συνοδεύεται από την αντίστοιχη προσαρμογή της άλλης και προβάλλει την ανάγκη διαμόρφωσης μιας πολυπλοκότερης προσαρμοστικής συμπεριφοράς.
Η αρχική απλή αισθητικότητα των πρωτόζωων δεν ήταν αρκετή στη συνέχεια και εξανάγκασε τους περισσότερο περίπλοκους οργανισμούς στην ανάπτυξη του νευρικού συστήματος με στόχο την ευστοχότερη συλλογή και επεξεργασία των πληροφοριών και τη δυνατότητα διαμόρφωσης αποτελεσματικότερης συμπεριφοράς και αντιδράσεων, με αποκορύφωμα τη δημιουργία και την εξέλιξη ενός κεντρικού επεξεργαστή με τη μορφή του εγκεφάλου. Ο επεξεργαστής αυτός επιτρέπει την άμεση επεξεργασία των τρεχόντων φαινομένων και την αποθήκευσή τους στη μνήμη, αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό την προσαρμοστικότητα των οργανισμών που τον κατέχουν μέσω της χρήσης των έτοιμων λύσεων προερχόμενων από τις παλιότερες εμπειρίες υπό
τη μορφή των αντιλήψεων.
Οι βασικές αντιδράσεις όλων των οργανισμών διαμορφώνονται
κατά τα εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, αποτυπώνονται σε μορφή των
αντανακλαστικών και μεταδίδονται γονιδιακά ως ένστικτο, το οποίο
είναι αρκετό για την εξασφάλιση της ζωτικότητας μόνο σε σχετικά
σταθερό περιβάλλον. Η αστάθεια του περιβάλλοντος και πολύ πε-
ρισσότερο η περίπλοκη συμπεριφορά της υποψήφιας τροφικής πηγής
προβάλλει την ανάγκη ανάπτυξης της ικανότητας εκμάθησης από
τη μηδενική βάση, καθώς εάν η συνειδητή συμπεριφορά και οι αυ-
τόβουλες επιλογές ακολουθούσαν το άκαμπτο πλαίσιο των έτοιμων
ενστικτωδών λύσεων, προφανώς θα προέκυπτε η αναντιστοιχία τους
σε κάποιες νέες συνθήκες και αυτό θα στερούσε τους συγκεκριμένους
οργανισμούς από τη δυνατότητα επιβίωσης.
Για το λόγο αυτό ένας νεοσύστατος οργανισμός έχει μηδενική αντί-
ληψη, η οποία σταδιακά αναπτύσσεται και εμπλουτίζεται από τα προ-
σωπικά βιώματα και εμπειρίες, θετικές ή αρνητικές. Οι θετικές εμπει-
ρίες ενισχύουν μια συμπεριφορά και προτρέπουν στην επανάληψή
της, ενώ οι αρνητικές την αποδυναμώνουν και εξασφαλίζουν τη μελ-
λοντική αποφυγή της.
Όσο ένας οργανισμός ακολουθεί την πραγματικότητα και διαμορ-
φώνει την αντίληψή του σύμφωνα με τις υπαρκτές προσωπικές εμπει-
ρίες ή από τα έμπρακτα παραδείγματα των άλλων, η εκπαίδευσή του
εξελίσσεται ομαλά, χωρίς να παρουσιάζει αποκλίσεις. Τα πράγματα
αλλάζουν με την εμφάνιση της ικανότητας αφηρημένης σκέψης και
με το σύστημα εκπαίδευσης, βασισμένο σε ένα άκαμπτο πλαίσιο κοι-
νωνικών κανόνων, απαγορεύσεων, και περιορισμών μέσω της προ-
σπάθειας προσδιορισμού του μόνιμου και απόλυτου «καλού» και
«κακού», του θεμιτού και του ανεπιθύμητου.
Η εύπιστη εκμάθηση και η αυστηρή επιβολή των κοινωνικών προ-
τύπων συνοδεύονται από τη σύγκρουση με την πραγματικότητα και με
τις προσωπικές ανάγκες όταν οι πρώτες εφαρμόζονται δογματικά και
χάνουν τη λογική τους σχέση με την τρέχουσα πραγματικότητα. Και
επειδή η αντίληψη του εαυτού βασίζεται στο συναισθηματικό πλαί-
σιο, δημιουργούνται κατάλληλες προϋποθέσεις για ψυχολογικές συ-
γκρούσεις και έλλειψη ικανοποίησης με την καθημερινότητα.
Για παράδειγμα, στη σύγχρονη εποχή επικρατεί η αντίληψη ότι ένας
άνθρωπος είναι αναγκαίο να καταναλώνει τουλάχιστον δύο λίτρα
υγρών ημερησίως ή ότι ο αριθμός των γευμάτων δεν πρέπει να εί-
ναι λιγότερος από τις τρεις φορές την ημέρα. Προφανώς η αυστηρή
εφαρμογή μιας τέτοιας αντίληψης δε συμπεριλαμβάνει τη βασική αρχή
της προσαρμοστικότητας, όταν οι ανάγκες του συγκεκριμένου οργα-
νισμού μπορούν να προσδιοριστούν μόνο από τον ίδιο και σύμφωνα
με τις ιδιαιτερότητες των συνθηκών που τον περιβάλλουν τη συγκε-
κριμένη στιγμή. Διότι ένας οργανισμός μπορεί να έχει μία ανάγκη από
υγρά σε ένα κρύο περιβάλλον, και τελείως διαφορετική σε ένα θερμό
περιβάλλον, όταν τα υγρά του σώματος με τη μορφή του ιδρώτα εξα-
σφαλίζουν τη διατήρηση της θεμιτής θερμοκρασίας του σώματος.
Το ζήτημα της κατάλληλης εκπαίδευσης για τους οργανισμούς με
πολύπλοκο κοινωνικό σύστημα και ανεπτυγμένη ικανότητα αφηρη-
μένης σκέψης αποκτά μείζων σημασία, καθώς οι ευνοϊκές περιβαλ-
λοντικές συνθήκες συνήθως οδηγούν στην ανάπτυξη του θετικού
δυναμικού της προσαρμοστικότητάς τους. Με τον τρόπο αυτό, το σύ-
νολο των ικανοτήτων της προσωπικότητας που είναι απαραίτητο για
την ικανοποίηση των προσωπικών αναγκών βρίσκει εφαρμογή στην
πραγματικότητα. Η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να είναι πάντα ίδια με την
έννοια της ομοιομορφίας της, διότι η επιρροή της ποικιλίας των συν-
θηκών που περιβάλλει την ανθρώπινη ύπαρξη, αρχίζοντας από την
πρώτη παιδική ηλικία, διαμορφώνει και προσδιορίζει πολλές απο-
χρώσεις της δομής της συγκεκριμένης προσωπικότητας.
Οι εκδηλώσεις της προσωπικότητας μπορούν να διαφέρουν και ο
κάθε άνθρωπος δύναται να χαρακτηρίζεται ως ήπιος ή σκληρός, κα-
χύποπτος ή εύπιστος, με αυτοπεποίθηση ή λιγότερο σίγουρος για τον
εαυτό του, μοναχικός ή έκδηλα κοινωνικός. Το άτομο μπορεί να ανα-
πτύξει μοναδικές ικανότητες του εαυτού, αλλά προς όποια πλευρά και
να κατευθύνεται η ανάπτυξη αυτή, σε κάθε περίπτωση θα αναπτύσσο-
νται οι δικές του προσωπικές ιδιαιτερότητες που θα είναι σημαντικές
μόνο για το ίδιο και αντίστοιχες στις συγκεκριμένες συνθήκες.
Υπό την επίδραση ορισμένων ειδικών συνθηκών ο άνθρωπος μπο-
ρεί να αποξενώνεται από τις ιδιότητες που συνήθως τον χαρακτηρί-
ζουν ή που είναι αναγκαίες για την ικανοποίηση των προσωπικών του
αναγκών. Στην περίπτωση αυτή, ο κύριος όγκος των δυνάμεων και της
ενέργειάς του μετατοπίζεται προς τις προσπάθειες επίτευξης κάποιων
άλλων στόχων, κατά κανόνα κάποιων κοινών θεμιτών προτύπων,
μέσω αυστηρού συστήματος εσωτερικών κανονισμών. Και τότε τίποτα
άλλο δεν μπορεί να τον ικανοποιήσει εκτός από τις κοινές αρετές που
καλείται να κατακτήσει, που θα μπορούσε να κατέχει ή που θα έπρε-
πε να κατέχει. Οι αρετές αυτές καθορίζονται από τις γενικά αποδεκτές
αξίες, από τη δεοντολογία και από την ηθική της συγκεκριμένης κοι-
νωνίας που περιβάλλει το κάθε άτομο.
Θα μπορούσαν να προσδιοριστούν τρεις βασικές έννοιες της κοινώς
αποδέκτης ηθικής, βασισμένες σε διαφορετικές ερμηνείες της ουσίας
της ανθρώπινης φύσης:
Στην πρώτη περίπτωση, εκτιμάται ότι ο άνθρωπος από τη φύση του
είναι αμαρτωλός, «κακός» και υποκινείται από καταστροφικά ένστι-
κτα και αυτό καθιστά αναγκαία την επιβολή των απαγορεύσεων και
των περιορισμών. Η ηθική σε τέτοια περίπτωση, αντί να διασφαλίσει
την ανάπτυξη της προσαρμοστικής προσωπικότητας, προσπαθεί να
δαμάσει, να καταδυναστέψει ή να ξεπεράσει τις φυσικές ανθρώπινες
επιθυμίες, για να αφομοιώσει τη συμπεριφορά του συγκεκριμένου αν-
θρώπου με τα κοινώς αποδεκτά πρότυπα, να προστατέψει τον εαυτό
του και την κοινωνία που τον περιβάλλει από τις δυνητικές απειλές,
που προέρχονται από τις καταστροφικές επιπτώσεις των εσωτερικών
του τάσεων.
Ο σκοπός της ηθικής στη δεύτερη περίπτωση διαμορφώνεται κά-
πως διαφορετικά για εκείνους που ισχυρίζονται ότι ο άνθρωπος από
τη φύση του έχει παράλληλα και «καλές» και «κακές» πλευρές. Μία
τέτοια προσέγγιση μετατρέπει το νόημα της ηθικής στην προσπάθεια
εξασφάλισης της τελικής «νίκης» της πρωταρχικής καλοσύνης (θετι-
κής κατά την κοινή αντίληψη), η οποία αποσαφηνίζεται, οδηγείται και
ενισχύεται από στοιχεία όπως η πίστη, η νοημοσύνη, η βούληση ή η
ευγένεια, σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της επικρατούσας νοοτροπί-
ας ή κάποιου θρησκευτικού δόγματος που αποτελεί τη βάση της ιδεο-
λογίας της συγκεκριμένης κοινωνίας.
Η έμφαση δε δίνεται αποκλειστικά στη νίκη επί του «κακού» ή στην
καταστολή του, αλλά εμπεριέχει και την ανάπτυξη μιας θετικής αρχής
που χαρακτηρίζει τον άνθρωπο. Η ηθική καλείται να στηριχθεί σε κά-
ποιου είδους υπερφυσική προσπάθεια ή σε ένα ισχυρό πρότυπο της
νοημοσύνης και πίστης , τα οποία και πάλι αυτονόητα περιλαμβάνουν
την επιβολή των απαγορευτικών και περιοριστικών εσωτερικών κα-
νονισμών.
Τέλος, τα ζητήματα της ηθικής παρουσιάζονται σε εντελώς διαφο-
ρετική μορφή όταν επικρατεί η αντίληψη ότι ο άνθρωπος έχει έμφυτες
εποικοδομητικές δυνατότητες εξέλιξης της προσωπικότητάς του και
ότι ακριβώς αυτές ενθαρρύνουν την εφαρμογή των ενσωματωμένων
ικανοτήτων. Αυτό σημαίνει ότι ο άνθρωπος κατά τη βάση του δεν εί-
ναι ούτε καλός, ούτε κακός (διότι το αντίθετο θα υπονοούσε την αρ-
χική γνώση του καλού και του κακού), και από τη φύση του τείνει να
εξελίσσει στον εαυτό του τις ικανότητες που δεν εμποδίζουν τη φυσι-
κή σκοπιμότητα.
Προφανώς ο άνθρωπος δεν μπορεί να αποκαλύψει το προσαρμο-
στικό δυναμικό του, εάν δεν πιστέψει ο ίδιος στον εαυτό του, δε γί-
νει ενεργός και παραγωγικός, και δεν είναι σε θέση να κατακτήσει την
απαραίτητη ποσότητα και ποιότητα γνώσεων για τη δομή του εσωτερι-
κού του κόσμου, για τις πραγματικές του ανάγκες και για τους κανόνες
του εξωτερικού του περιβάλλοντος, στο οποίο καλείται να ικανοποι-
εί τις ανάγκες αυτές. Κατά συνέπεια, ο άνθρωπος μπορεί να αναπτυ-
χθεί, με την πραγματική έννοια της λέξης, μόνο στην περίπτωση της
ανάληψης των αναγκαίων ευθυνών για τον εαυτό του και για την πο-
ρεία της ζωής του.
Το κύριο κριτήριο επιλογής, το τι είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί ή να
εξαλειφθεί στον εαυτό του κάθε ανθρώπου, μετατρέπεται στο ερώτη-
μα: κατά πόσο το κάθε τι που αντιμετωπίζει κατά τη σταδιοδρομία του
παρεμποδίζει ή ευνοεί την ικανοποίηση των προσωπικών του αναγκών;
Όπως δείχνει η εμπειρία της ανθρωπότητας, το κάθε είδος εξανα-
γκασμού μπορεί εύκολα να μετατρέψει την εποικοδομητική ενέρ-
γεια σε μια μη εποικοδομητική ή και ακόμα σε καταστροφική. Αντίθε-
τα, η κατάκτηση των απαραιτήτων γνώσεων για τον εαυτό του, οδη-
γεί τον άνθρωπο στην έλλειψη ανάγκης εσωτερικών ζουρλομανδύ-
ων για την επίτευξη της αυθεντικότητάς του ή του μαστιγίου των εσω-
τερικών κανονισμών που στοχεύουν στην αμετάκλητη σύμπτωση με
τα κοινά πρότυπα.
Αναμφίβολα, τέτοιες πειθαρχικές τεχνικές μπορούν να βοηθήσουν
αρκετά στην καταστολή των ανεπιθύμητων εκδηλώσεων, αλλά αδι-
αμφισβήτητο επίσης είναι το γεγονός ότι αυτές δεν μπορούν να είναι
επιλεκτικές και, παρεμποδίζοντας τις ανεπιθύμητες εκδηλώσεις, πα-
ράλληλα καταστέλλουν τις υπόλοιπες πρωτοβουλίες, στερώντας από
το άτομο την ικανότητα αυτοανάπτυξης.
Ο άνθρωπος από τη φύση του δεν έχει ιδιαίτερη ανάγκη από περιο-
ρισμούς, διότι υπάρχει πιο αποτελεσματικός τρόπος για την ανάπτυ-
ξη της προσωπικότητάς του, που αποτελείται από την αυτογνωσία, η
οποία επιτυγχάνεται μέσω της ολοένα αυξανόμενης συνειδητοποίη-
σης και κατανόησης του εαυτού του και των προσωπικών αναγκών.
Συνεπώς, η αυτογνωσία, στην προκειμένη περίπτωση δεν αποτελεί
τον αυτοσκοπό, αλλά χρησιμεύει ως μέσο ενεργοποίησης της αυθόρ-
μητης ανάπτυξης της προσωπικότητας. Η αναγκαιότητά της προκύπτει
από την κοινωνικοποίηση του ανθρώπου, κατά την οποία δέχεται πε-
ριορισμούς και απομακρύνεται από τις προσωπικές του ανάγκες και
από τον πραγματικό του εαυτό.
Υπό την έννοια αυτή, η αυτογνωσία μετατρέπεται από μια ηθική υπο-
χρέωση του κάθε ατόμου σε πρωταρχικό του ηθικό προνόμιο, καθώς
οι θεμιτές αλλαγές της προσωπικότητάς του θα εξαρτώνται από την
προθυμία να ερευνήσει και να επεξεργαστεί τον εαυτό του, προκειμέ-
νου να επιτευχθεί η εσωτερική ισορροπία και η αρμονία που θα βα-
σίζονται σε μια σταθερή ικανοποίηση των προσωπικών του αναγκών.
Μόνο το ίδιο το άτομο έχει τη δυνατότητα να αναπτύξει τα απαιτού-
μενα χαρακτηριστικά τα οποία είναι αναγκαία για μια πορεία που θα
συνοδεύεται από ένα σταθερό αίσθημα ικανοποίησης σε σχέση με την
καθημερινότητα. Η επιτυχία της ισορροπημένης ανάπτυξης της προ-
σωπικότητας προϋποθέτει την ύπαρξη κάποιων στοιχειωδών γνωστι-
κών θεμελίων, τα οποία δε θα διαστρεβλώνουν την αντίληψή του για
τον εξωτερικό κόσμο που συχνά το αναγκάζει να καταβάλλει δαπανη-
ρές και άστοχες προσπάθειες για την υπέρβαση των νοητών καταστά-
σεων και εμποδίων.
Το έργο του συγκεκριμένου βιβλίου καλείται να συμβάλλει στην
απελευθέρωση της προσωπικότητας από την υπερβολική προσκόλ-
ληση στις δικλίδες των κοινωνικά αποδεκτών αξίων και συνηθισμέ-
νων πεποιθήσεων, όταν αυτές δεν αντιστοιχούν στις προσωπικές
πραγματικές ανάγκες του συγκεκριμένου ατόμου σε κάθε δεδομένη
κατάσταση. Με αλλά λόγια, επιχειρείται να μεταδοθεί στον αναγνώ-
στη ένα σύνολο ελάχιστων αναγκαίων γνώσεων για τον εαυτό του, τις
φυσικές ανάγκες και τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την ανάπτυξη
της προσωπικότητάς του, ώστε να είναι δυνατή η επίτευξη της ψυχικής
ισορροπίας του.
Η σύνθετη αντίληψη του ανθρώπου εξαρτάται από τη δομή της προ-
σωπικότητάς του, η οποία αποτελεί το αναπόφευκτο αποτέλεσμα της
ανάπτυξης του εγκεφάλου και της πολύπλοκης δομής της κοινωνίας
στην οποία είναι αναγκαίο να λειτουργεί. Ωστόσο κάθε σύνθετο σύστη-
μα, όσο πολύπλοκο και να είναι, αποτελείται από απλά βασικά πρω-
ταρχικά στοιχεία. Η επαρκής γνώση των πρωταρχικών στοιχείων επι-
τρέπει την κατανόηση και την αποτελεσματική διαχείριση του κάθε πι-
θανού συνδυασμού τους. Φαίνεται πως θα ήταν εύστοχη μια προσπά-
θεια προσδιορισμού των βασικών εννοιών της δομής της ανθρώπινης
προσωπικότητας που, μέσω της επιστημονικά και πειραματικά αποδε-
δειγμένης κατανόησης, θα αποσαφήνιζε τη λειτουργική σημασία τους
και ταυτόχρονα θα τους παρουσίαζε σε συνδυασμό με τη μορφολογία
και την εξελικτική διαδικασία.
Το βιβλίο αυτό προορίζεται για οποιονδήποτε προσπαθεί να κατανο-
ήσει την ουσία των εσωτερικών ενδοψυχικών διεργασιών, με σκοπό
έναν πιο εύστοχο προσδιορισμό των ενεργειών που στο τέλος θα μπο-
ρούσαν να οδηγήσουν στην επίτευξη της ψυχικής ισορροπίας και της
εσωτερικής αρμονίας. Οι πληροφορίες που παρουσιάζονται μπορούν
να είναι χρήσιμες τόσο για ειδικούς που δραστηριοποιούνται στον το-
μέα της ψυχολογίας, όσο και για ανθρώπους που προσπαθούν να κα-
ταλάβουν τον εαυτό τους, να αντιμετωπίσουν ψυχολογικές συγκρού-
σεις (οι οποίες είναι αναπόφευκτες στην υπάρχουσα δομή της κοινω-
νίας και της εκπαίδευσης) και να διαχειρίζονται την καθημερινότητά
τους με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα.
Αδιαμφισβήτητα, αρκετά θέματα και αρκετές έννοιες που παρου-
σιάζονται είναι σύνθετα και μπορούν να προκαλέσουν δυσκολίες
στην κατανόηση για έναν άπειρο αναγνώστη. Όμως, για τη μελέτη του
οποιουδήποτε αντικειμένου είναι απαραίτητο ένα ελάχιστο ποσοστό
σχετικών γνώσεων, έτσι ώστε όχι μόνο να γίνει κατανοητή η ουσία των
συστατικών και των λεπτομερειών του, αλλά και να επιτευχθεί η εύ-
στοχη διαχείρισή τους.
Με την ίδια αναλογία, η εκμάθηση του χειρισμού του ηλεκτρονικού
υπολογιστή απαιτεί ένα ορισμένο επίπεδο γνώσεων, δεξιοτήτων και
ικανοτήτων λογικής σκέψης. Επομένως, όσοι επιθυμούν να ανακαλύ-
ψουν την ουσία του εαυτού τους, αρχίζοντας από τις βασικές έννοι-
ες, να διαχωρίζουν τις λεπτομέρειες της δομής και της λειτουργίας της
ψυχής τους και να διαχειρίζονται εύστοχα και αποτελεσματικά την κα-
θημερινότητά τους, είναι αναγκαίο να κατέχουν την απαραίτητη γνώ-
ση ορισμένων πραγμάτων και εννοιών ή να την αποκτήσουν. Διότι, δεν
υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να πετύχει ένας άνθρωπος όταν το θέλει
πραγματικά.
