Μαρία Πρένγκα, Ψυχολόγος MSc, Συστημική Ψυχοθεραπεύτρια

21/10/2025

Η Jane Goodall (1934-2025) θεωρείται πρωτοπόρος στην ηθολογία, την ανθρωπολογία και τη μελέτη του περιβάλλοντος. Η έρευνά της συνέβαλε σημαντικά στην καλύτερη κατανόηση της σχέσης ανθρώπου-ζώου, ενώ όλο της το έργο ήταν προσανατολισμένο στον σεβασμό και την προστασία της φύσης. Σε συνέντευξη που έδωσε πριν το τέλος της ζωής της (Famous Last Words, Netflix) αναφέρει πόσο καθοριστική ήταν η στάση της μητέρας της στην επίτευξη των στόχων που είχε από παιδί. Ανακαλώντας μνήμες από την παιδική της ηλικία, όπου η κλίση της γινόταν φανερή, επισημαίνει πως η μητέρα της αντί να καταπνίξει το ενδιαφέρον της, την άκουγε, αποδεχόταν τα ενδιαφέροντά της, τα προωθούσε και στήριζε τα όνειρά της. Όταν εκείνη ήταν ενθουσιασμένη, περνώντας χρόνο με τα ζώα, παρατηρούσε και έθετε ερωτήσεις, λάμβανε αποδοχή και στήριξη. ‘’Στάθηκα τυχερή’’ τονίζει.

Πράγματι, η ενθάρρυνση της περιέργειας και η καλλιέργεια των ενδιαφερόντων ενός παιδιού από τους γονείς και τους υπόλοιπους ενήλικες που το περιβάλλουν, μπορούν να επηρεάσουν πολύ θετικά την ανάπτυξή του. Έτσι, προωθείται η βαθύτερη κατανόηση και η ουσιαστική μάθηση. Ακόμα, με αυτόν τρόπο μπορεί να καλλιεργηθεί η αυτοπεποίθηση, η αυτονομία και η ικανότητα για κριτική σκέψη. Ένα παιδί που βρίσκεται σε σχέσεις, όπου υπάρχει ενδιαφέρον για τις απορίες και τα λάθη του, αισθάνεται ασφάλεια και αποδοχή. Από πολλές οπτικές μια τέτοια στάση αποτελεί ένα από τα ωραιότερα δώρα, που μπορεί να λάβει ένα παιδί από έναν σημαντικό ενήλικα.

10/10/2025

Ψυχική υγεία και Συναισθήματα

Σήμερα, ενώ βρισκόμουν στο σούπερ μάρκετ, άκουσα δύο νεαρά άτομα να κουβεντιάζουν δίπλα μου. Είχαν καιρό να συναντηθούν κι έλεγαν τα νέα τους. Το ένα από αυτά είχε χάσει τη δουλειά του πρόσφατα υπό δυσάρεστες συνθήκες. Το δεύτερο άκουγε και κάποια στιγμή ρώτησε: ‘’ πώς νιώθεις; ‘’.

Μια καλή ερώτηση μπορεί να ανοίξει κόσμους και να στήσει γέφυρες ουσιαστικής επικοινωνίας. Ο δέκτης έχει τη δυνατότητα να στραφεί προς τα μέσα και να δει τι γίνεται εκεί, να αναγνωρίσει, να καταλάβει. Δεν είναι λίγες οι φορές που οι άνθρωποι δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα του συναισθηματικού χώρου για πληθώρα λόγων και δεν καταλαβαίνουν πώς νιώθουν μέχρι κάποιος να τους ρωτήσει με ειλικρίνεια. Ένα ‘’πώς νιώθεις’’ μπορεί να μειώσει τη σύγχυση, να βοηθήσει το άτομο να καταλάβει ποιες ανάγκες βρίσκονται κάτω από τα συναισθήματά του και να δημιουργήσει ασφάλεια και εμπιστοσύνη σε μια σχέση. Δίνει το δικαίωμα στην παραδοχή ότι είναι βαθιά ανθρώπινο κάποιος να μην είναι καλά και στην ελευθερία να το βάλει σε λόγια.

Τα νεαρότερα σε ηλικία άτομα φαίνεται πως είναι πιο εξοικειωμένα με τη γλώσσα των συναισθημάτων. Άλλα άτομα μπορεί να παραξενεύονται με τέτοιες ερωτήσεις, επειδή έχουν μάθει να δείχνουν το ενδιαφέρον τους με άλλους τρόπους, όπως για παράδειγμα ένα χάδι ή το σφίξιμο του χεριού. Ακόμα, σε τόπους και κόσμους που άνθρωποι στερούνται βασικές ανάγκες, τέτοιες ερωτήσεις μπορεί να μην έχουν τόσο χώρο. Κι εκεί ακόμα οι άνθρωποι είναι εντυπωσιακά ευέλικτοι και δείχνουν αλλιώτικα το νοιάξιμο για τον άλλο, όπως για παράδειγμα κερνώντας ένα τσάι. Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να φτιαχτούν ασφαλείς συνδέσεις και να χτιστούν γέφυρες αληθινής επικοινωνίας και φυσικά εξαρτώνται από τις αφετηρίες και τις δυνατότητες των ανθρώπων που τις διασχίζουν.

Είναι, όμως, σίγουρο πως ο Λόγος είναι πανίσχυρο εργαλείο: ένα ‘’πώς νιώθεις;’’ αποτελεί μια πράξη ουσιαστικής φροντίδας κι ο κόσμος μας χρειάζεται περισσότερους τόπους και σχέσεις, πέρα από τα γραφεία των θεραπευτριών και των θεραπευτών, των φορέων ψυχικής υγείας και των οργανισμών, χρειάζεται μικρές ανθρώπινες συναναστροφές στο σούπερ μάρκετ, όπου θα δίνει και θα δέχεται το ενδιαφέρον και θα νιώθει άνετα να πει πως είναι λυπημένος, πενθεί ή φοβάται κι αυτό είναι απόλυτα φυσιολογικό.

Οι ερωτήσεις θέτονται από τον εαυτό προς τον εαυτό και από τον εαυτό προς τους άλλους. Και η δυνατότητα να θέτουμε ερωτήσεις είναι, αν μη τι άλλο, στο χέρι μας.

10 Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας

01/09/2025

Η φράση του ποιητή W. Whitman αποτυπώνει την κεντρική ιδέα της συστημικής σκέψης. Υπάρχουμε σε σχέση με κάτι άλλο, ως μέρη ενός ευρύτερου όλου, όπως η οικογένεια, οι δικοί, ο ίδιος μας ο εαυτός, η φύση.

Η γνώση και η σημασία δεν βρίσκονται στη μονάδα, αλλά στη σχέση και τις διαφορές που κάνουν τη διαφορά. Η συμπεριφορά ενός μέλους της οικογένειας δεν μπορεί να κατανοηθεί ανεξάρτητα, αλλά αποκτά νόημα μόνο μέσα στο πλαίσιο των σχέσεών του με τα άλλα μέλη. Αντίστοιχα, μια λέξη δεν έχει νόημα από μόνη της, αλλά μέσα σε μια πρόταση. Ένα δέντρο δεν υπάρχει απομονωμένα, αλλά αποκτά νόημα μέσω των αλληλεπιδράσεων με το έδαφος, τα έντομα και τα άλλα φυτά.

Εμείς, ως μέρη αυτού του ευρύτερου όλου, καθρεφτιζόμαστε μέσα σε όλες αυτές τις σχέσεις. Από αυτά τα «καθρεφτίσματα» αποκτούμε την εικόνα του εαυτού μας. Η ταυτότητά μας («I-dentity») είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ομαδική μας ταυτότητα («we-dentity»). Η αλληλεξάρτηση είναι η ίδια η ουσία της ύπαρξής μας, το πεδίο μέσα στο οποίο δημιουργούμαστε και εξελισσόμαστε. Δεν επικοινωνούμε απλώς, είμαστε η επικοινωνία.

Αυτή η θάλασσα πολυπλοκότητας και συνεχών αλλαγών εμπεριέχει τόσο τον φόβο όσο και τη δύναμη. Ο φόβος πηγάζει από την αναγνώριση της ευαλωτότητάς μας μέσα στο δίκτυο των σχέσεων. Η δύναμη, ωστόσο, βρίσκεται ακριβώς στην αποδοχή αυτής της ευαλωτότητας και στην ικανότητά μας να συνδεόμαστε. Η πραγματική δύναμη δεν είναι ατομική, αλλά συλλογική, και αναδύεται μέσα από την αλληλεξάρτηση.

28/07/2025

Μέσα από την τέχνη του κινηματογράφου είναι εφικτό να αυξηθεί η ενημερότητα και η ευαισθητοποίηση γύρω από ζητήματα ψυχικής υγείας, να δημιουργηθούν γέφυρες και να φτιαχτεί ένας χώρος ορατότητας για ανθρώπους που λαμβάνουν σχετικές υπηρεσίες. Για να γίνει αυτό χρειαζόμαστε περισσότερες ταινίες που προσεγγίζουν τις ψυχικές δυσκολίες και τα άτομα που τις αντιμετωπίζουν με ανθρωπιά και ρεαλισμό χωρίς να αναπαράγουν εσφαλμένες και αναχρονιστικές αντιλήψεις. Η ταινία '' Οδηγός Καλοκαιρινής Επιβίωσης '' της Μ.Καβταράτζε αποτελεί μια τέτοια ταινία και παραθέτω εδώ μερικές σκέψεις που έχω κάνει πάνω σε αυτή.

'' Ίσως ανάμεσα σε αυτά που θέλει να μας αφήσει η ταινία είναι η υπενθύμιση πως οι άνθρωποι ακόμα κι όταν αντιμετωπίζουν ψυχικές δυσκολίες είναι πολύ περισσότερα πέρα από αυτές, και ίσως χρειάζονται να φλερτάρουν, να απολαύσουν τη θάλασσα και να φοβηθούν. Να φοβηθούν για το αν τελικά θα βρουν την ασφάλεια στο νου τους από το θόρυβο του κόσμου, να φοβηθούν για τις επιπτώσεις της φαρμακευτικής αγωγής, να φοβηθούν για τις ετικέτες που τους αποδίδει η κοινωνία. ''

Με αφορμή την ταινία «Οδηγός Καλοκαιρινής Επιβίωσης», η ψυχολόγος Μαρία Πρένγκα μάς γράφει τις σκέψεις της σχετικά με τους ήρωες -νοσηλευτές και νοσηλευόμενους, το...