08/09/2025
Ασκηση και Στρες
Θέλεις τώρα που ξεκινάει η σχολική χρονιά, να γραφτείς σ’ ένα γυμναστήριο; Να βάλεις στο πρόγραμμα την άσκηση ακόμη και αν αυτό είναι περπάτημα μ έναν φίλο; Να βρεις προσωπικό γυμναστή να έρχεται σπίτι; Να κάνεις κάτι τέλος πάντων;
Θέλεις;
Το στρες είναι διεθνής όρος της νευροβιολογίας που χρησιμοποιείται για να δηλώσει οποιαδήποτε κατάσταση έντασης ή επέμβασης, η οποία απειλεί να μεταβάλει την εσωτερική ισορροπία ή ομοιοστασία ενός οργανισμού. Είναι η απόκριση δηλαδή του σώματός μας με σκοπό ν’ απαιτήσει να πάρουμε μέτρα για να ξεπεράσουμε τα άσχημα συναισθήματα που αισθανόμαστε. �Ένα φυσικό στρες, όπως π.χ. το ψύχος, η ζέστη, ο θόρυβος, ο τραυματισμός, το χειρουργικό σοκ, μια μολυσματική νόσος, προκαλεί βιολογικές αντιδράσεις. Ένα ψυχολογικό στρες, όπως για παράδειγμα η απογοήτευση, η σύγχυση, η στέρηση, η σύγκρουση, προκαλούν ψυχοδυναμικούς μηχανισμούς άμυνας. Ο άνθρωπος αντιδρά στα φυσικά και ψυχολογικά στρες με ένα συνδυασμό ψυχικών και φυσιολογικών μηχανισμών άμυνας.
Το στρες, το οποίο έχει αποδοθεί στα Ελληνικά ως ψυχολογική πίεση, είναι αναπόφευκτη συνέπεια της ζωής και συνιστά ένα ιδιαίτερα πολύπλοκο φαινόμενο στη σύγχρονη τεχνολογική κοινωνία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η επιτυχία ή η αποτυχία ενός ατόμου να ελέγχει καταστάσεις, που μπορούν να προκαλέσουν στρες, ασκούν επίδραση στη λειτουργική του ικανότητα. Αυτή του η ικανότητα να αντιμετωπίζει το στρες είναι που κυριαρχεί στην ψυχοσωματική έρευνα. Οι ερευνητές αναφέρουν στατιστικά σημαντική σχέση μεταξύ στεφανιαίας καρδιοπάθειας και ατόμων τα οποία παρουσιάζουν πρότυπα συμπεριφοράς που δημιουργούν στρες. Τα πρότυπα αυτά αντικατοπτρίζονται σ’ έναν τρόπο ζωής, ο οποίος χαρακτηρίζεται από ανυπομονησία και την αίσθηση του κατεπείγοντος, σκληρή ανταγωνιστικότητα και συνεχή απασχόληση με επαγγελματικές και συναφείς χρονικές προθεσμίες.
ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΗΓΑΖΕΙ
Απαιτήσεις του εργασιακού ή εκπαιδευτικού χώρου και ματαιώσεις που μπορεί να νιώσουμε
Αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα για τον εαυτό μας
Αλλαγές στο σώμα μας
Προβλήματα με τους φίλους μας
Ανασφαλές περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων και των γειτόνων μας
Διάσταση ή διαζύγιο
Χρόνια ασθένεια ή σοβαρό οικογενειακό πρόβλημα
Θάνατο συγγενικού ή αγαπημένου μας προσώπου
Ανάληψη υπερβολικών δραστηριοτήτων ή υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό μας
Οικονομικά προβλήματα
Όλος ο οργανισμός μπαίνει σ’ επιφυλακή για να προστατευτεί. Ο φόβος είναι μια μορφή στρες που επιδρά στον οργανισμό με διαφορετικούς τρόπους: οι κόρες των ματιών διαστέλλονται για να επιτρέψουν την είσοδο περισσότερου φωτισμού, τα επινεφρίδια εκκρίνουν περισσότερη αδρεναλίνη που, μαζί με άλλες ορμόνες, εισβάλλουν στο αίμα, οι χτύποι της καρδιάς αυξάνονται, η πίεση ανεβαίνει, οι μύες βρίσκονται σε ένταση. Το ήπαρ μετατρέπει το άμυλο σε σάκχαρο για περισσότερη ενέργεια, η χώνευση επιβραδύνεται, η παραγωγή ιδρώτα αυξάνεται και οι τρίχες του σώματος ανασηκώνονται. Όμως… όλες αυτές οι αντιδράσεις του οργανισμού δεν είναι και τόσο χρήσιμες για τον σύγχρονο άνθρωπο και στην πραγματικότητα μπορεί να είναι καταστροφικές, εάν ο οργανισμός τίθεται σε τέτοιας μορφής επιφυλακή πολλές ώρες κάθε ημέρα. Το υπερβολικό στρες επιδρά στο ανοσοποιητικό σύστημα, το εξασθενίζει και το κάνει ευάλωτο σε κρυολογήματα, βήχα και μολύνσεις.
Ο όρος στρες δημιουργήθηκε από τον Αυστροκαναδό βιοχημικό Xανς Ζέλυε .
Στο στρες ο οργανισμός απαντά με ειδικούς αμυντικούς μηχανισμούς (π.χ. ανοσιακή ή αντιμικροβιακή άμυνα) και με γενικές μη ειδικές αντιδράσεις, που χαρακτηρίζουν την κατάσταση του στρες. Ο φυσιολόγος Γ. Μπ. Κάνον και ο Ζέλυε ανακάλυψαν την σπουδαιότητα της έκλυσης αδρεναλίνης και της ορμονικής έκκρισης από την υπόφυση και τον φλοιό των επινεφριδίων στο στρες.
Το στρες τίθεται σε κίνηση από τον υποθάλαμο σε συνδυασμό με το μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου (ρινεγκέφαλος).
Σχηματικά, μπορεί να γίνει δεκτό ότι οι αντιδράσεις συμπαθητικού τύπου (ταχυκαρδία, ταχύπνοια κ.λπ.) εξαρτώνται από τον οπίσθιο υποθάλαμο και την ελευθέρωση αδρεναλίνης από την μυελώδη ουσία των επινεφριδίων.
Η ελευθέρωση, εξάλλου, στεροειδών ορμονών από την φλοιώδη μοίρα των επινεφριδίων, οφείλεται στην έκκριση από τον υποθάλαμο του εκλυτικού παράγοντα που διεγείρει την έκκριση από την υπόφυση της κορτικοτροπίνης. Η κορτικοτροπίνη δρα με την σειρά της στα επινεφρίδια, πράγμα που προκαλεί έκκριση γλυκοκορτικοειδών, με αποτέλεσμα άνοδο του σακχάρου του αίματος, ανοσιακή καταστολή και τάση προκλήσεως γαστροδωδεκαδοκτυλικών ελκών.
Φυσιολογικά, το σύστημα του στρες είναι προορισμένο να ενεργοποιείται για μικρό χρονικό διάστημα για να διατηρήσει την ομοιοστασία του οργανισμού χωρίς να επιφέρει ανεπιθύμητες παρενέργειες. Αντιθέτως, χρόνια ενεργοποίησή του φαίνεται να προκαλεί ευρύτερα προβλήματα, όπως χρόνια κατάθλιψη
Σε περίπτωση εκσεσημασμένης απάντησης στο στρες επέρχεται μια κατάσταση που μοιάζει με συνθήκες υπερκορτιζολαιμίας, δηλαδή αυξάνεται η ευπάθεια σε λοιμογόνους παράγοντες και όγκους, ενώ υπάρχει μία σχετική αντίσταση στην εκδήλωση αυτοάνοσων και φλεγμονωδών νοσημάτων. Αντίθετα, σε περίπτωση ανεπαρκούς απάντησης, η κατάσταση μοιάζει με συνθήκες ανεπάρκειας γλυκοκορτικοειδών με σχετική αντίσταση σε λοιμογόνους παράγοντες και όγκους, αλλά μεγαλύτερη ευαισθησία στην εκδήλωση αυτοάνοσων νοσημάτων. Εκσεσημασμένη και παρατεταμένη υπερκορτιζολαιμία σχετίζεται με κατάθλιψη, αρτηριακή υπέρταση, οστεοπόρωση, ανοσοκαταστολή, κεντρικού τύπου παχυσαρκία και συνολική έκφραση των χαρακτηριστικών του μεταβολικού συνδρόμου με συνέπεια αυξημένο κίνδυνο αρτηριοσκλήρυνσης και καρδιαγγειακών παθήσεων.
ΤΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
Σε περίοδο στρες το σώμα μας είναι έτοιμο για δράση, καθώς είναι σε κατάσταση υπερδιέγερσης. Συνήθως όμως εμείς είμαστε παθητικοί, μπροστά από ένα γραφείο, σ’ ένα καναπέ, ή στο τιμόνι του αυτοκινήτου μας ακινητοποιημένοι από το κυκλοφοριακό χάος. Η τακτική άσκηση βοηθάει τον οργανισμό μας να καταστείλει τη δράση των στρεσογόνων ορμονών και νευροδιαβιβαστών, ώστε να προφυλαχθούμε από τις ανεπιθύμητες μακροχρόνιες δράσεις τους. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η αερόβια άσκηση είναι ένα αποτελεσματικό αντικαταθλιπτικό και αγχολυτικό εργαλείο, και βοηθάει τον αποτελεσματικό ύπνο. Επίσης προκαλεί την παραγωγή ενδορφίνης, που ανακουφίζει τον χρόνιο πόνο, και βελτιώνει τη διάθεση του ανθρώπου. Για την αντιμετώπιση του ψυχολογικού στρες, αλλά και μορφών του φυσικού στρες που σχετίζονται με την φυσιολογική κατάσταση του ατόμου, έχει προταθεί για ήπιες μορφές, και η περισυλλογή (π.χ. η γιόγκα ή οι μορφές περισυλλογής της Άπω Ανατολής). Σε βαρύτερες μορφές συνιστάται ψυχοθεραπεία για την ανακάλυψη και την ανάλυση των βαθύτερων αιτίων
