25/06/2021
Η Μεταιχμιακή Διαταραχή Προσωπικότητας
Κλινική εικόνα-συμπτώματα
Εκτός από τον μεγάλο ψυχικό πόνο που βιώνουν τα άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας -που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό και το άμεσό τους περιβάλλον- αυτό που χαρακτηρίζει τα άτομα αυτά είναι η εκρηκτική παρορμητικότητά τους, οι έντονες, και αρκετές φορές απρόσμενες εναλλαγές της διάθεσής τους, η αρνητική εικόνα που έχουν συνήθως για τον εαυτό τους καθώς και η εικόνα τους για τους άλλους που εναλλάσσεται ανάμεσα στην εξιδανίκευση και την πλήρη υποτίμηση. Τα άτομα με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας (Μ.Δ.Π.) είναι υπερβολικά ευάλωτα συναισθηματικά, σε σημείο που άτομα του περίγυρού τους να δυσκολεύονται να κατανοήσουν το λόγο που προκάλεσε την έντονη αντίδρασή τους. Όλα αυτά τα στοιχεία καθιστούν συχνά τις διαπροσωπικές σχέσεις των ατόμων με Μ.Δ.Π. πολύ έντονες, τρικυμιώδεις και χαοτικές.
Μία ακόμη ιδιαίτερα επώδυνη και ευάλωτη πλευρά των ατόμων αυτών είναι η ευαισθησία τους απέναντι σε κάθε είδους αποχωρισμό ή απειλή αποχωρισμού. Μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, τα άτομα με Μ.Δ.Π. βιώνουν μια απύθμενη απόγνωση, απόλυτη εγκατάλειψη και ένα αίσθημα απέραντου κενού που κάνει τη ζωή τους να φαντάζει παντελώς δίχως νόημα. Όταν αντιμετωπίζουν μια τέτοια κατάσταση, οι αυτοκατηγορίες και τα αισθήματα αναξιότητας έρχονται στο προσκήνιο, επιδεινώνοντας ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Οι αποχωρισμοί και το αίσθημα κενού μπορεί να οδηγήσουν τα άτομα αυτά σε πράξεις αυτοτραυματισμού ή ακόμα και σε απόπειρα αυτοκτονίας. Τα άτομα με Μ.Δ.Π. παραμένουν συχνά σε προβληματικές σχέσεις εξαιτίας του έντονου φόβου τους για τον αποχωρισμό.
Οι σοβαρές απόπειρες αυτοκτονίας ατόμων με μεταιχμιακή διαταραχή προσωπικότητας ανεβάζουν ψηλά τα ποσοστά θνησιμότητάς τους που κυμαίνονται στο 8-10 %, τουλάχιστον μεταξύ αυτών που έχουν νοσηλευτεί σε κάποιο κλειστό ψυχιατρικό τμήμα.
Άλλα συνήθη συμπτώματα ατόμων με Μ.Δ.Π. είναι οι διαφόρων ειδών εξαρτήσεις καθώς και η χρήση ουσιών ή οινοπνεύματος που αντιπροσωπεύουν μια απέλπιδα προσπάθειά τους να τιθασεύσουν το έντονο άγχος, την κακή διάθεση και το αίσθημα κενού που συχνά βιώνουν.
Ορισμένα άτομα με Μ.Δ.Π. μπορεί να εμφανίσουν κάποια διατροφική διαταραχή (π.χ. ανορεξία, βουλιμία) ή να έχουν μια άκριτη και επικίνδυνη σεξουαλική ζωή με συχνή και αλόγιστη εναλλαγή ερωτικών συντρόφων.
Αιτιολογία
Όπως και για κάθε άλλη ψυχική διαταραχή, έτσι και για τη Μ.Δ.Π. δεν είναι απόλυτα σαφείς και τεκμηριωμένοι οι αιτιολογικοί της παράγοντες.
Η ψυχαναλυτική εξελικτική θεωρία ενοχοποιεί, κατά κύριο λόγο, ελλείψεις στην πρώιμη σχέση του παιδιού με τη μητέρα του ή με άλλο βασικό φροντιστή του (0-3 ετών)
Η βιο-κοινωνική θεωρία υποστηρίζει πως η Μ.Δ.Π. είναι το αποτέλεσμα της συνέργιας μιας υπάρχουσας συναισθηματικής ευαλωτότητας του παιδιού και ενός ανεπαρκούς περιβάλλοντος που δεν κατάφερε να το προστατέψει επαρκώς και να το μάθει να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του.
Η βιο-ψυχο-κοινωνική θεωρία υποστηρίζει πως η Μ.Δ.Π. είναι το αποτέλεσμα της συνέργιας βιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων. Ως ψυχολογικοί παράγοντες θεωρούνται διάφορες τραυματικές εμπειρίες κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας -όπως φυσική και ψυχική κακοποίηση, απώλεια γονιού ή γονιών- ή η ύπαρξη γονιών που έχουν κάποια σοβαρή ψυχική διαταραχή. Ως κοινωνικοί παράγοντες θεωρούνται οι έντονες και γρήγορες κοινωνικές αλλαγές που έχουν ως αποτέλεσμα τη διάλυση ή αποδυνάμωση των οικογενειακών δομών, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται.
Ένας ακόμη αιτιολογικός παράγοντας για την εξέλιξη μιας Μ.Δ.Π. μπορεί να είναι η ύπαρξη ορισμένων χαρακτηριστικών της προσωπικότητας του ατόμου, όπως η παρορμητικότητα, που μπορεί, για παράδειγμα, να ωθήσει το άτομο στη χρήση ουσιών ή στη δημιουργία χαοτικών σχέσεων, στην προσπάθειά του να διαχειριστεί την κατάθλιψή του. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο επιδεινώνει την κατάθλιψη του ατόμου που με τη σειρά της οδηγεί σε ακόμα πιο παρορμητικές πράξεις που αρχίζουν να συγκροτούν μια Μ.Δ.Π.
Διάγνωση και νοσηρότητα
Πολλές είναι οι έρευνες που δείχνουν πως η Μ.Δ.Π. συνυπάρχει, μεταξύ άλλων, με την αγχώδη διαταραχή, με διάφορες εξαρτήσεις και χρήση ουσιών, με σύνδρομο διάσπασης προσοχής και υπερκινητικότητας, με διατροφικές διαταραχές και με το σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Μπορεί, επίσης, να συνυπάρχει συχνά και με άλλες διαταραχές προσωπικότητας, κυρίως την αντικοινωνική, την παρανοειδή, τη φοβική και την καταναγκαστική.
Αντιμετώπιση
Άτομα με Μ.Δ.Π. είναι συχνά πρόθυμα να ξεκινήσουν κάποια ψυχολογικού τύπου θεραπεία (π.χ. ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία) που τεκμηριωμένα βοηθά σε μεγάλο βαθμό στην καλύτερη διαχείριση των τεράστιων δυσκολιών τους με τον περίγυρο και τη διάθεσή τους, καθώς και στην αποτροπή του κινδύνου απόπειρας αυτοκτονίας. Επειδή συχνά η κινητοποίησή τους για θεραπεία δεν είναι σταθερή -κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε διακοπή της- μια θεραπευτική στάση που να χαρακτηρίζεται από συναισθηματική εγγύτητα, συναισθαντικότητα και απόλυτη σαφήνεια μπορεί να αποτρέψουν ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να είναι απαραίτητη η χορήγηση κάποιας φαρμακευτικής αγωγής για τη μείωση της έντασης ή της εξάλειψης συγκεκριμένων συμπτωμάτων όπως η κατάθλιψη ή κάποια οριακά προς την ψύχωση συμπτώματα (π.χ. παρανοειδείς ιδεασμοί).
Τα όρια ανοχής και αντοχής ενός θεραπευτή δοκιμάζονται σκληρά στη θεραπεία με άτομα που έχουν μια Μ.Δ.Π. Στη διάρκεια της θεραπείας, ο θεραπευτής γίνεται αποδέκτης των εντονότατων εναλλαγών συναισθημάτων του θεραπευόμενου τα οποία θα πρέπει να αποδεχθεί, να τα επεξεργασθεί και κατόπιν να τα επιστρέψει στον θεραπευόμενο με μια πιο «εύπεπτη» μορφή ώστε να γίνουν αποδεκτά και κατανοητά και από τον ίδιο.
Αν ο θεραπευτής καταφέρει να ανταποκριθεί σε αυτόν το δύσκολο ρόλο, τότε θα γίνει σταδιακά θετικό μοντέλο ταύτισης για τον θεραπευόμενο και πηγή αισιοδοξίας και πίστης πως εκεί έξω υπάρχουν και άτομα που μπορείς χωρίς φόβο να εμπιστευθείς και να αγαπήσεις.
