12/09/2024
मधुमेह
बदललेली जीवनशैली व्यायामाचा अभाव आणि अयोग्य आहारांमुळे मधुमेह रुग्णांच्या संख्येत दिवसेंदिवस वाढ होत आहे. आज आपल्या देशातील तब्बल सात कोटींच्या आसपासचे लोक हे मधुमेहाने त्रस्त आहेत. येथे मधुमेह कशामुळे होतो त्याची लक्षणे व त्यावरील माहिती याविषयी आपण जाणून घेऊ.
स्वादुपिंड (Pancreas) या अवयवातून इन्सुलिन स्त्रावाची निर्मिती होत असते. रक्तातील साखरेवर नियंत्रण ठेवण्याचे महत्त्वाचे कार्य या इन्सुलिन स्त्रावामार्फत होत असते, मात्र मधुमेहाच्या अवस्थेमध्ये इन्सुलिनची उत्पत्ती कमी झाल्याने किंवा शरीराच्या पेशी ह्या इन्सुलिनला योग्य प्रतिसाद देत नसल्यास रक्तातील साखरेवर नियंत्रण ठेवले जात नाही, त्यामुळे रक्तातील साखर वाढू लागते, अशावेळी त्या स्थितीला मधुमेह म्हणजेच डायबिटीज असे म्हणतात.
डायबिटीज होतो म्हणजे शरीरात नेमके काय-काय होते?
१) स्वादुपिंडातून इन्सुलिन स्त्रावाची निर्मिती कमी प्रमाणात होते किंवा शरीराच्या पेशी या इन्सुलिनला योग्य प्रतिसाद देत नाहीत
२) रक्तातील साखरेवर नियंत्रण ठेवले जात नाही.
३) रक्तामधील साखरेचे प्रमाण वाढते.
४) साखरेचे शरीरात व्यवस्थित पचन होत नाही, त्यामुळे शरीराला आवश्यक ऊर्जा मिळत नाही.
५) वाढलेली साखर कोणत्याही कार्याशिवाय मुत्रातून बाहेर टाकली जाते.
६) मधुमेहाचा परिणाम आपल्या रक्तवाहिन्या, किडन्या, हृदय, डोळे मेंदू-मज्जासंस्था यावर सतत होऊ लागतो.
मधुमेहाचे प्रकार
मधुमेहाचे प्रामुख्याने तीन प्रकार आहेत.
१) टाईप १ मधुमेह
२) टाईप २ मधुमेह
३) गरोदरपणातील मधुमेह (Gestational Diabetes Mellitus)
टाईप १ मधुमेह:
हा मधुमेह प्रकार जास्त धोकादायक असून टाईप १ मधुमेह प्रकारचे रुग्ण कधीही डायबिटीज पासून बरे होत नाहीत. त्यांच्या शरीरात योग्य प्रमाणात इन्सुलिनची निर्मिती होत नाही, यासाठी त्यांना नेहमी बाहेरून इन्सुलिन इंजेक्शन घेणे गरजेचे असते.
२) टाइप २ मधुमेह:
अयोग्य आहार, बैठी जीवनशैली यामुळे वजन जास्त प्रमाणात वाढल्याने इन्सुलिन निर्मितीवर परिणाम झाल्याने टाईप २ मधुमेह होतो.
टाईप २ मधुमेह रुग्ण हे योग्य आहार आणि नियमित व्यायाम या उपायांनी मधुमेह नियंत्रणात ठेवू शकतात तसेच त्यांना गोळ्यांची किंवा इन्सुलिनची ही गरज भासू शकते.
३) गरोदरपणातील मधुमेह (Gestational Diabetes Mellitus)
गरोदरपणामध्ये अनेक स्त्रियांना रक्तातील साखरेचे प्रमाण वाढल्यास या प्रकारचा मधुमेह होत असतो. यावर इन्सुलिन इंजेक्शनद्वारे नियंत्रण ठेवले जाते.
गरोदरपणात मधुमेह झालेल्या साधारण 80% स्त्रियांची ग्लुकोज पातळी बाळाच्या जन्मासोबत नॉर्मलला येते तर काही स्त्रियांमध्ये डिलिव्हरी नंतरही मधुमेह राहू शकतो.
कोणत्याही लक्षणाशिवाय डायबिटीज आपल्या शरीरात असतो तेव्हा रक्तातील साखरेची तपासणी केली असता टाईप २ डायबिटीस पेक्षा थोडी कमी असते.
तेव्हा त्या अवस्थेस प्री-डायबिटीज असे म्हणतात, ही अवस्था म्हणजे धोक्याची एक घंटाच असून या अवस्थेत योग्य आहार व नियमित व्यायाम करणे गरजेचे असते, मात्र जर प्री-डायबिटीज असूनही त्याकडे दुर्लक्ष केल्यास किंवा योग्य आहार व व्यायाम न केल्यास टाईप २ प्रकारचा डायबिटीज होतो.
मधुमेहाची कारणे:
१) टाईप १ मधुमेहामध्ये आपल्याच शरीरातील इम्युन सिस्टीम स्वादुपिंडातील इन्सुलिन निर्माण करणाऱ्या पेशींवर हल्ला करतात त्यामुळे शरीरात योग्य प्रकारची इन्सुलिन निर्मिती होत नाही. इन्सुलिनच्या कमतरतेमुळे रक्तातील साखर नियंत्रणात राहत नाही, पर्यायाने टाईप १ प्रकारचा मधुमेह होतो. साधारण दहा टक्के रुग्ण हे या प्रकारच्या मधुमेहाचे असतात.
२) टाईप २ मधुमेहाची कारणे:
इन्सुलिन मुळे रक्तातील साखर ही शरीरातील पेशींपर्यंत जात असते. त्यामुळेच शरीराला ऊर्जा मिळते, मात्र टाईप २ प्रकारच्या मधुमेहात शरीराच्या पेशी ह्या इन्सुलिनला पाहिजे तसा प्रतिसाद देत नाहीत, त्यामुळे रक्तातील साखर पेशींपर्यंत योग्यरीत्या जात नाही परिणामी रक्तातील साखर वाढू लागते आणि पर्यायाने डायबिटीज होतो.
टाईप २ डायबिटीज च्या पुढील स्थितीत इन्सुलिन स्तराच्या निर्मितीवर देखील परिणाम होत असतो, त्यामुळे शरीर पुरेसे इन्सुलिन तयार करू शकत नाही.
टाईप २ मधुमेहाची सहाय्यक कारणे:
१) लठ्ठपणा.
२)अनुवंशिकता.
३) अयोग्य आहार, जास्त कॅलरीयुक्त आहार, फास्ट फूड, जंक फूड, मिठाई, बेकरीचे पदार्थ, शीतपेये, तेलकट पदार्थ यांचे अति प्रमाणात सेवन केल्यामुळे.
४) भरपेट जेवण करण्याच्या सवयीमुळे भूक लागली नसतानाही सतत खात राहण्याच्या सवयीमुळे ५)बैठी जीवनशैली अंगीकारलेल्या व्यक्ती.
६) व्यायामाचा अभाव.
७) मानसिक ताणतणाव.
८) ज्या स्त्रियांना गरोदरपणात मधुमेह झाला असल्यास त्याकडे दुर्लक्ष केल्यास त्यांना पुढील पाच ते पंधरा वर्षात टाईप टू मधुमेह होण्याची शक्यता असते.
९) जन्मतः साडेतीन किलो पेक्षा जास्त वजनाच्या बाळाला जन्म देणाऱ्या स्त्रियांमध्ये योग्य काळजी न घेतल्यास भविष्यात टाईप २ मधुमेह होण्याची शक्यता जास्त असते.
मधुमेहाची लक्षणे:
वारंवार लघवीला जाणे.
वारंवार तहान लागल्यासारखे वाटणे. अचानकपणे वजन घटने
अशक्तपणा
चक्कर येणे
अधिक भूक लागणे
हात किंवा पायात सतत टोचल्याप्रमाणे वाटणे
डोळ्यांचे विकार
त्वचा विकार होणे
मूत्र मार्गांमध्ये संसर्ग होणे
जखम भरून येण्यास जास्त कालावधी लागणे
मळमळ व उलटी होणे.
अशी लक्षणे मधुमेहींमध्ये जाणवू शकतात.
मधुमेहाचे निदान
मधुमेहाचे निदान करण्यासाठी रक्तातील साखरेचे प्रमाण फास्टिंग शुगर टेस्ट म्हणजेच उपाशीपोटी केलेला रक्तातील साखरेचा तपास किंवा पोस्ट प्रँडियल शुगर टेस्ट म्हणजेच जेवणानंतर दोन तासांनी रक्तामधील साखरेचा केलेला तपास याद्वारे केले जाते
डायबिटीज मुळे शरीरातील इतर महत्त्वाच्या अवयवांचे न भरून येणारे नुकसान होते जसे की हृदयरोग, डोळ्यांचे विकार, किडन्यांचे विकार मज्जा संस्थेचे विकार, डायबेटिक न्यूरोपॅथी यासारखे अनेक गंभीर दुष्परिणाम यामुळे होतात.
आपल्या स्वतःच्या डायबिटीज स्टेटस बद्दल जाणून घेण्यासाठी काही तपासण्या आपण करायला हव्यात जशा की फास्टिंग आणि पोस्ट प्रँडियल ब्लड शुगर
ग्लायकोसिलेटेड हिमोग्लोबिन
लिपिड प्रोफाइल
किडनी फंक्शन टेस्ट
युरीन रुटीन तपासणी आणि कंप्लीट ब्लड काउंट
या सर्व तपासण्या करून आजच आपल्या डायबिटीज स्टेटस बद्दल जाणून घ्या.
या सर्व तपासण्या करण्यासाठी रुधिरा डायग्नोस्टिक्स, अहमदनगर येथे आम्ही आपल्या सेवेत सदैव हजर आहोत.
आजच आपली डायबिटीस प्रोफाइल टेस्ट बुक करा
090824 19854
We at Rudhira Diagnostics are committed to provide highest quality diagnostic test results with utmost accuracy, in shortest time and at an affordable cost.
Choose Right Choose Well !!!
