26/05/2025
Mizo ten kan hlauh ber - Chaw Helh !
Mizo mipa, valai deuh, zu lo ti ve zeuh tawh thin, zuk leh hmuam nghei hleithei lo (k*m khat vel chu nghei ve tawh pawh telin) hian chaw an helh zeuh zeuh tawh chuan ngaih a tha lova, kan hlauh ber mai Cancer a hnai tih an hria a, endoscopy ah biopsy lak a lo ngaih phei chuan khawvel hi a thim nghal em em mai thin. ‘Ka pu, i biopsy a tha lo’ tih hi doctor tan thil sawi nuamlo leh harsa ber a ni bawk a, a thu khuh mawi nan ‘zemabawk lamah kal a va ngai ve’ te kan han ti a, mizo pa, chhungkuaa mi pawimawh em em, fa te lehkha zir mek, eizawnna lamah ti ve ṭawk ṭawk tan chuan khawvel hi tawp law law se tih a awl reng thin a ni. Mipa ah hian chaw helh an tam zawk avangin mipa dinhmun kan han sawi mai ani a, hmeichhia ah pawh a tlem em em hran chuang lo.
A thinrimthlak na em em chu Chaw helh meuh tawh hi chuan cancer hi a lo awm fe tawh a, zungzam pawh thuk takin a lo kaih tawh thin a ni. A tirah chaw tak leh thil sakhat (solid) an helh phawt a, a lo zual zel a, tui an helh meuh tawh chuan a tlai tawh hle tihna a ni thin. Na engmah a siam si lova, harsatna dang sawi tur a awm ngai bawk si lova, endoscopy vawi khat tih naah khawvela kan hlauh ber cancer chu an lo ni ta ve mai si a.
Chaw kawng cancer hlauhawmna em em chu- a cancer khan a taksa a va eichhe em em a ni nghal lova. A lo len deuh khan chaw eina kawng ber a hnawh kha chuan nun chuan chauh leh tawp lam a hnaih lo thei lo thin a. Tin, chaw kawng leh hrawk (pharynx, trachea) a inhnaih em em mai a. A cancer hian thawkna dawt a ei chhe hma em em a, chu chuan chaw kawng leh chuap inkar ham da a tichhia a, thil ei apiang kha chuap ah a lut ta thin a ni (tracheo-eaophageal fistula).
America ah chuan k*m 40-45 an nihin Endoscopy tih ngei ngei tur tiin sawrkar leh private hnathawk te an nawr lui thin a, chhungte zingah chaw kawng emaw pumpui cancer an awm tawh phei chuan an ngai serious hle thin. Chu chu Cancer Screening an ti a. ZMC&H ah keini pawhin Chaw kawng leh Pumpui Cancer Screening hna hi ICMR Scheme pakhat hnuaiah kan kalpui ṭan mek a, mi 670 chuang kan screen tawh ah Cancer 34 kan hmuchhuak tawh nghe nghe a ni.
Ka sawi ve fo thin chu - Cancer hrim hrim hi a hlauhawm a ni lova, cancer hmuhchhuah tlai hi a pawi vawng vawng thin a ni zawk. Cancer do na kawngah hian theihtawp kan chhuah theuh a tul em em a ni.
Dr Samuel Lalhruaizela
General, Gastrointestinal
Liver & Pancreatobiliary Surgeon
Associate Professor
ZMC & H