20/10/2023
"Slow Learner"
শিশুৰ ক্ষেত্ৰত অভিভাৱকসকলৰ
লবলগীয়া পদক্ষেপ
কিছুমান শিশুৱে অতি সোনকালে কিছুমান কথা আয়ত্ত কৰিব পাৰে। অন্যহাতে কিছুমান শিশুৰ ক্ষেত্ৰত কোনো এটা বিষয় আয়ত্ত কৰাত বহুত সময়ৰ প্ৰয়োজন হয়। যিসকল শিশুৱে কোনো এটা বিষয় মনত ৰাখিব নোৱাৰে বা মনত ৰাখিবলৈ বহুত সময়ৰ প্ৰয়োজন হয় তেনে শিশুক Slow Learner শিশু বুলি কোৱা হয়। Slow Learner কোনো ধৰণৰ সমস্যা নহয়, এনে শিশুসকলে সকলোবোৰ বুজি পায় বা আয়ত্ত কৰিব পাৰে কিন্তু তেওঁলোকৰ সমবয়সীয়া অইন শিশুসকলৰ তুলনাত শিকোঁতে যথেষ্ট সময় লয়। এইটো নহয় যে এনে শিশুসকলে শিকিব বা জানিব নিবিচাৰে। অভিভাৱকৰ লগতে শিক্ষকৰ কিছু সহযোগিতাত তেওঁলোকেও সাধাৰণ শিশুসকলৰ দৰেই শিকিব পাৰে।
• শিশু এটিক Slow Learner বুলি চিনাক্তকৰণ কেনেকৈ কৰিব পাৰি?
১। Slow Learner শিশুসকলৰ একাগ্ৰতা তেণেই কম হয়। কোনো এটা কাম যদি এবাৰতেই কৰিবলৈ কলে এনে শিশুৱে কামটো হঠাৎ বুজি পোৱাত বা সমাধা কৰাত অসুবিধাৰ সন্মুখীন হয় আৰু সেই কামটো কৰাৰ গতি ক্ৰমান্বয়ে কমি আহিবলৈ ধৰে। অৰ্থাৎ সিহঁত কিংকৰ্তব্যবিমূঢ় হৈ পৰে বা দোধোৰ মোধোৰত পৰে।
২। এনে শিশুৱে বিদ্যালয়ৰ কামসমূহ অৰ্থাৎ পাঠেয় বিষয়সমূহ সহজে সমাধা কৰাত অসুবিধা পায়। শিক্ষক বা অভিভাৱক বা এজন সহায়কৰ উপস্থিতিত কামখিনি কৰিব পাৰে।
৩। Slow Learner শিশু এটিয়ে কোনো এটা বিষয় বুজি পোৱাত বা আয়ত্ত কৰাত কামখিনি জোখতকৈ অধিক সময় লয়
৪। শিক্ষা গ্ৰহণৰ সময়ত লেহেমিয়া হোৱাৰ বাবে শিক্ষক বা অভিভাৱকৰ কটু মন্তব্য শুনিলে এনে শিশুৰ আত্মবিশ্বাস হ্ৰাস পায় আহে আৰু একো শিকিব নোৱাৰা হয়।
• কি কি কাৰণত এটি শিশু Slow Learner হয়?
১। স্নায়বিক সমস্যা: যদি শিশুটিৰ কোনোধৰণৰ স্নায়বিক সমস্যা থাকে, উদাহৰণস্বৰূপে - যদি বুদ্ধি কম হয় বা কাণেৰে কম শুনে বা দৃষ্টিশক্তি কম হয়, এনে অৱস্থাত শিশুটিয়ে পঢ়াৰ বা শিকাৰ ক্ষেত্ৰত মন বহুৱাব নোৱাৰে।
২। বৌদ্ধিক সমস্যা: এনে ক্ষেত্ৰত শিশুসকল যিমান বুধিয়ক হব লাগে তাতকৈ অলপ হলেও কম হয়। এনে শিশুসকলে পঢ়াৰ বিষয়সমূহক বয়স অনুযায়ী আয়ত্ত কৰিব নোৱাৰে। এনে অৱস্থাত এটা শ্ৰেণীৰ ছাত্ৰ এজনে নিজৰ পাঠতকৈ তলৰ শ্ৰেণীৰ পাঠসমূহ ভালকৈ আয়ত্ত কৰিব পাৰে।
এই ক্ষেত্ৰত শিশুসকলৰ বুদ্ধিৰ যি ক্ষমতা সেয়া সীমিত হয়। সাধাৰণতে যি বৌদ্ধিক স্তৰৰ ক্ষমতা সেয়া ৯০ ৰ পৰা ১১০ ৰ ভিতৰত ধৰা হয়। যদি বৌদ্ধিক স্তৰ ৬০ তকৈও কম হয়, তেনেহলে শিশুটিক বহুত বেছি চাপ দিব নালাগে আৰু শিশুটিৰ যি কামত মনোযোগ বেছি সেই কামত গুৰুত্ব দিয়াব লাগে। এই ক্ষেত্ৰত বৌদ্ধিক স্তৰ মাপ ( IQ assessment) কৰাৰ পিছত সঠিক পদক্ষেপ লব পৰা যায়।
৩। নিৰ্বাচিত শিক্ষা সমস্যা - এই সমস্যাবোৰ কেইবাটাও প্ৰকাৰ আছে। যেনে -
1. Dyscalculia
2. Dysgraphia
3. Dyslexia
শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰত লিখা বা পঢ়াৰ লগতে অংক আদিৰ দৰে বিষয়ত সম্পৰ্ক থকা এবিধ সমস্যা যাক কোৱা হয় 'অধিগম অক্ষমতা' (Learning Disability)। এনে সমস্যাত আক্ৰান্ত শিশুসকলে বাকী শিশুসকলৰ দৰে পঢ়া বা লিখাৰ ক্ষেত্ৰত বুজি পোৱাত অসুবিধা হয়। উদাহণস্বৰূপে যদি win লিখা আছে তেন্তে এনে সমস্যাত ভোগা শিশুসকলে win টোক niw পঢ়িব ধৰে ঠিক তেনদৰে p টোক q, b টোক d এনেধৰণে লিখিব ধৰে। সংখ্যাৰ ক্ষেত্ৰতো যদি 12 থাকে তেনেহলে পঢ়ে 21 বুলি। সকলোবোৰ ওলত - পালট কৰি পঢ়িব ধৰে। দেখাত একে যেন লগা আখৰ বা শব্দবোৰৰ মাজৰ পাৰ্থক্য বুজিবলৈ অসুবিধা হয়। শব্দবোৰ বুজি পোৱাত অসুবিধা হয়। বাকী সাধাৰণ বুদ্ধিমত্তা ঠিকেই থাকে। পঢ়াৰ বাহিৰে বেলেগ কথাত এইটো অনুভৱ নহয় যে শিশুটিৰ কিবা সমস্যা আছে। কিন্তু যদি পঢ়া লিখাৰ কথা আহে তেতিয়াহে জনা যায় যে শিশুটি dyslexia সমস্যাত আক্ৰন্ত। এনে ধৰণৰ শিশুসকলে পঢ়াৰ ক্ষেত্ৰত মন বহাব নোৱাৰে। এনে সমস্যাই শিশুসকলৰ পঢ়া বা লিখাৰ ক্ষেত্ৰত যথেষ্ট প্ৰভাৱ পেলায়। এনে শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰত বিশেষ সুবিধাৰ প্ৰয়োজন। Dyslexia সমস্যাত আক্ৰান্ত বুলি তেতিয়া চিনিব পাৰি যেতিয়া শিশুটি ৩ বছৰ মানৰ বয়সত আখৰৰ লগত চিনাকি কৰোৱা হয়।
৪। Motor Disabilities: এনেধৰণৰ শিশুসকলৰ বহুত বেছি লেহেমীয়া হয়। নিজৰ কামবোৰো সঠিকভাৱে কৰিব নোৱাৰে। যেনে - শিশুটিয়ে নিজৰ জোতাৰ ফিটা বন্ধাত বা চাৰ্টৰ বুটাম লগোৱাত অসুবিধা পায়। এনে শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰত দেখা যায় যে নিৰ্দিষ্ট বিষয়তহে দুৰ্বল হয়। কিছুমানৰ ক্ষেত্ৰত পঢ়াত সমস্যা হয় কিন্তু মৌখিক ৰূপত ধুনীয়াকৈ পাতিব পাৰে। যিসকল শিশু ADHD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) ত ভোগী থাকে তেনে শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰতো এই সমস্যা আহিব পাৰে। ADHD( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) হৈছে এক প্ৰকাৰৰ মানসিক সমস্যা, যিটো শিশুসকলৰ লগতে প্ৰাপ্তবয়স্কসকলো ভুগিব পাৰে। কিন্তু শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰত এই ৰোগত আক্ৰান্ত হোৱাৰ আশংকা বেছি থাকে। এই সমস্যাত ভোগা শিশুসকল বহুত বেছি আবেগিক হয়। একাগ্ৰতা কম হয় আৰু বহুত বেছি সক্ৰিয় হৈ থাকিব বিচাৰে। এই সমস্যাটোৰ বাবেও শিশুসকল Slow Learner হব পাৰে।
কিছুমান শিশুৰ ক্ষেত্ৰত আকৌ আবেগিক কাৰণতো এনেধৰণৰ সমস্যা হব পাৰে। যেনে - ঘৰুৱা সমস্যা, শিশুটি যদি মানসিক চাপত ভোগি থাকে, অভিভাৱকৰ কন্দল ইত্যাদিও এই সমস্যাৰ কাৰণ হব পাৰে।
• Slow Learner শিশুসকলৰ ক্ষেত্ৰত অভিভাৱকসকলে লবলগীয়া পদক্ষেপ সমূহ।
১। শিশুটিক পঢ়োৱাৰ ক্ষেত্ৰত পাৰ্যমানে সময় দিব লাগে ।
২। শিশুসকলক পঢ়োৱাৰ বাবে নতুন নতুন কৌশল অভিভাৱকসকলে উদ্ভাৱন কৰি সেইমতে শিশুসকলক পঢ়াব লাগে।
৩। ছবি আৰু ৰঙৰ সহায়ত শিশুটিক পঢ়াবলৈ চেষ্টা কৰিব লাগে।
৪। শিশুটিক ঘৰৰ সৰু সৰু সহজ কামবোৰত জৰিত কৰিব লাগে। যেনে - নিজে আহাৰ খাবলৈ দিয়া, ইউনিফৰ্ম, কিতাপ নিজে ভালদৰে ৰখা হয় ইত্যাদি নিজে কৰিবলৈ কামবোৰ শিকিব লাগে।
৫। সামাজিক আৰু সাংস্কৃতিক অনুষ্ঠানত শিশুটিক অংশগ্ৰহণ কৰাব লাগে, লগতে ওচৰ - চুবুৰীয়া, সম্বন্ধীয় ব্যক্তিৰ সম্পৰ্কলৈ নিব লাগে আৰু পৰাপক্ষত তেওঁলোকৰ সম্মুখত শিশুটিক প্ৰশংসা কৰিব লাগে।
৬। শিশুটিক আনৰ আগত খং কৰা, গালি পৰা আৰু আনৰ পঢ়া বা কামৰ সৈতে তুলনা কৰাৰ পৰা সম্পূৰ্ণ বিৰত থাকিব লাগে।
এনেধৰণৰ শিশুসকলক যিকোনো কাম যেনে স্কুলৰ হোমৱৰ্ক হওঁক বা তেনেধৰণৰ কৰিবলগীয়া কামবোৰত সদায় আনৰ সহায়ৰ প্ৰয়োজন হয়।
শিশুসকলক বুজাবলৈ শিক্ষকসকলৰ লগতে অভিভাৱকসকলৰো বহুত ধৈৰ্যৰ প্ৰয়োজন হয়, যিমান পাৰে এনে শিশুসকলৰ মনটোক বুজিবলৈ চেষ্টা কৰিব
লাগে। জোৰ কৰি কোনো কাম কৰাবলৈ চেষ্টা কৰিব নালাগে। এনে শিশুসকলক যিমান পাৰে আত্মবিশ্বাসী কৰি তুলিব লাগে। শিশুটিৰ সন্মুখত শিশুটিৰ দুৰ্বলতাৰ দিশবোৰ আঙুলিয়াব নালাগে। সদায় কিবা এটা ভাল কৰিব পৰাকৈ উৎসাহ দিব লাগে। সেইটো কেৱল পঢ়াৰ ক্ষেত্ৰতে প্ৰযোজ্য ৰাখিব নালাগে। কিবা বুজাব লগীয়া হলে যিমান পাৰে সহজ সৰল শব্দ ব্যৱহাৰ কৰিব লাগে। সময় লওক যিমান পাৰে। খং ৰাগ এইবোৰ দূৰৈত ৰাখিলে ভাল। শাৰীৰিক ব্যায়াম কৰাব লাগে।
এনে শিশুসকলৰ হাতৰ আখৰ ভাল কৰাৰ ক্ষেত্ৰতো সমস্যাত পৰা দেখা যায়। বিশেষকৈ এনে শিশুসকলৰ হাতৰ আঙলিৰ মাংসপেশীবোৰ আনতকৈ দুৰ্বল হয়, এনে ক্ষেত্ৰত পেশী উন্নত কৰিব পৰাকৈ কছৰট কৰাব পাৰে। লগতে স্কুলৰ বৰ্ডত লখাবোৰতো মন দিয়াত এওঁলোকৰ অসুবিধা হয়।সেয়েহে ঘৰত সময় লৈ সৰল শব্দৰে বুজাব লাগে। cursive লিখাতকৈ normal হাতৰ আখৰতে লিখিবলৈ দিব লগে, বুজি পোৱাত সুবিধা হয়।
এনে শিশুসকলৰ আচলতে সময়ৰ প্ৰয়োজন , এনে নহয় যে এই শিশুসকলে শিকিব নোৱাৰিব, সকলো পাৰিব, সেইসকল শিশুৰ অভিভাৱকসকলে ধৈৰ্যৰ লগতে মৰমেৰে শিশুটিক আগুৱাই নিব লাগিব। বন্ধুবৰ্গৰ সৈতে যিমান পাৰে খেলা ধূলা কৰিবলৈ দিব লাগে, এনে কিছুমান কাম কৰিবলৈ দিব লাগে যিবোৰ শিশুটিয়ে ভাল পায়।
অভিভাৱকসকলৰ বাবে আন গুৰুত্ব দিবলগীয়া কথা হৈছে, শিশুটিয়ে যিটো কাম কৰিব পৰা নাই, অৰ্থাৎ যি ক্ষেত্ৰত শিশুটি অসমৰ্থ, তাৰ বাবে তাক কেতিয়াও দোষাৰোপ কৰিব নালাগে।
এই সকলো প্ৰচেষ্টাৰ পিছতো যদি শিশুটি পঢ়াৰ ক্ষেত্ৰত বা শিকাৰ ক্ষেত্ৰত আগবাঢ়িব নোৱাৰে তেন্তে শিশুটিৰ বৌদ্ধিক স্তৰ পৰীক্ষা কৰাব লাগে আৰু কোনো অভিজ্ঞ শিশু মনস্তত্ত্ববিদ বা নিৰ্দেশকৰ সহায় লব লাগে।
✍️কুকি মহন্ত