18/07/2025
अधःपुष्पी (Adhahpushpi) ही एक औषधी वनस्पती असून तिचा उपयोग आयुर्वेदात विविध रोगांमध्ये केला जातो. तिचे नाव "अधःपुष्पी" (Adhahpushpi) हे तिच्या फुलांच्या रचनेवरून ठेवले गेले आहे — म्हणजे जी वनस्पती फुलं खाली लटकवते, ती अधः (खाली) + पुष्पी (फुलं असलेली).
---
🌿 अधःपुष्पी – आयुर्वेदातील उपयुक्त वनस्पती 🌿
(संस्कृत: अधःपुष्पी | इंग्रजी: Indian Acalypha / Acalypha indica)
Botanical Name: Acalypha indica
---
🔍 सामान्य नावे:
मराठीत: अधःपुष्पी, मुगुटा
हिंदीत: कुपूली, चिचरी
आयुर्वेदिक नाव: अधःपुष्पी
इंग्रजीत: Indian Acalypha
---
🌿 औषधी गुणधर्म (Properties):
गुणधर्म वर्णन
रस (Churna taste) तिक्त (कडवट), कषाय (तुरट)
गुण (Qualities) लघु (हलकी), रुक्ष (कोरडी)
वीर्य (Potency) उष्ण (उष्णतेची)
विपाक (Post-digestive effect) कटू (तिकट)
दोष प्रभाव कफ-वातनाशक
---
💊 औषधी उपयोग:
✅ कफनाशक:
खोकला, दमा यामध्ये अधःपुष्पीच्या पानांचा रस उपयुक्त ठरतो.
✅ त्वचा विकार:
त्वचाविकार (खाज, खरुज, फोड) यावर पाने वाटून लेप केल्यास आराम मिळतो.
✅ उष्णताशामक:
ही वनस्पती शरीरातील उष्णता कमी करते आणि पित्त विकारांमध्ये उपयोगी आहे.
✅ जंतनाशक (Anthelmintic):
लहान मुलांमधील कृमी (worms) नष्ट करण्यासाठी वापरतात.
✅ मूत्रविकारात:
लघवी साफ न होणे किंवा जळजळ यावर मूत्रल (diuretic) गुणामुळे उपयोग होतो.
---
🌱 उपयोगाचा प्रकार:
#आयुर्वेद #औषधीवनस्पती #त्वचाविकार #कृमिनाशक
पानांचा रस
काढा (Decoction)
चूर्ण (Powder)
लेप (Paste) त्वचेसाठी
⚠️ टीप: अधःपुष्पीचे औषधी उपयोग वैद्याच्या सल्ल्यानेच करावेत. चुकीचा वापर अपायकारक ठरू शकतो.
---
📜 आयुर्वेदीय संदर्भ:
> "अधःपुष्पी तिक्ता रुक्षा कफवातहरा स्मृता।
ज्वरघ्नी कृमिनाशिन्यपि श्लेष्महरा परा॥"
– भावप्रकाश निघंटु
