Ashirwad Clinic

16/08/2025

*मृत्यू दाखला डेथ सर्टिफिकेट*

दृश्य 1..शरद आपल्या 65 वर्षांच्या वडिलांसोबत नवीनच शहरात रहायला आला होता. तसे शहरात राहून सहा महिने झाले होते.बाबांना जुना मधुमेह व उच्च रक्तदाब होता. त्यांची ट्रीटमेंट मुंबईला सुप्रसिद्ध तज्ञांकडे चालू होती नवीन शहरात राहायला आल्यापासून सहा महिन्यांनी अचानक हृदयविकाराने बाबांचे निधन झाले. आता प्रश्न आला मृत्यू दाखल्याचा.नवीन शहरातील डॉक्टरानी मृत्यू दाखला देण्यास नकार दिला व जुन्या डॉक्टरांचा संपर्क होत नव्हता

दृश्य 2
विठ्ठल रावांना कर्करोगाचे निदान फार उशिरा झाले.तज्ञांनी उपाय नसल्याने घरी शुश्रुषा करण्यास सांगितले,तरी मूळ ताकतीच्या जोरावर त्यांनी एक वर्ष काढले. घरच्यांनी सेवा करण्यात कमतरता ठेवली नाही, मात्र उपाय नसल्याने जवळच्या डॉक्टरलाही कधी बोलावले नाही.विठ्ठल रावांच्या मृत्यूनंतर जवळच्या डॉक्टरने मृत्यू दाखला देण्यास नकार दिला .

दृश्य 3
विठाबाई गावाला राहायच्या.बीपीचा त्रास असल्याने गोळ्या चालू होत्या. मुलाकडे वसईला राहिला आल्या होत्या दोन दिवस छातीत भरून येत होते. मुलाने डॉक्टरांना दाखवायला सांगितले काय कशाला डॉक्टर साधा गॅस झालाय असे सांगून मुलावरच चिडल्या तिसऱ्या दिवशी सकाळी छातीत कळ येऊन अचानक निधन झाले. डॉक्टरांनी मृत्यू दाखला देण्यास नकार दिला.

कोणत्याही व्यक्तीच्या घरातील दोन महत्त्वाच्या असामान्य घटनां म्हणजे.. जन्म आणि मृत्यू...यातील पहिली घटना अत्यंत आनंददायक व दुसरी घटना अत्यंत दुःखदायक पण टाळता न येण्यासारखी.
नियमानुसार जन्म व मृत्यू दाखला असणे हेही तितकेच महत्त्वाचे पण मृत्यू दाखला हा मात्र कायद्याच्या जास्त कक्षेत येणारा.
मृत्यू दाखला हा साधारणपणे मृत व्यक्तीच्या जवळच्या नातेवाईकांना मयत व्यक्तीवर शेवटपर्यंत औषधोपचार करणाऱ्या डॉक्टरांकडून देण्यात येतो. खरे तर हा दाखला हे डेथ सर्टिफिकेट नसून याला MCCD.. Medical certificate for cause of death म्हणतात..
या दाखल्याशिवाय मृत व्यक्तीचा अंत्यसंस्कार करता येत नाही व हा दाखला दाखवल्याशिवाय नगरपालिकेतून शासकीय मृत्यू दाखलाही मिळत नाही. अशा मृताचे मग पोस्टमार्टम करून शासकीय मृत्यू दाखला मिळवावा लागतो. त्यासाठी बरीच धावपळ करावी लागते जी दुःखद मनस्थितीत बरीचशी तापदायक ठरते.

साधारणपणे जनमानसात असा समज आहे की एखादी व्यक्ती मृत पावल्यास डॉक्टर त्याला तपासून मृत घोषित करून मृत्यू दाखला देऊ शकतात.पण प्रत्यक्षात असे नाही.कायदेशीर दृष्ट्या एखादी व्यक्ती किमान सात ते 14 दिवस मृत्यू अगोदर डॉक्टरांच्या ट्रीटमेंट खाली असेल तरच ते डॉक्टर अशा व्यक्तीस मृत्यू दाखला देऊ शकतात. तेही जेव्हा डॉक्टर मृत्यूच्या कारणाबाबत समाधानी असतील तर..
याचे साधारण पणे रुग्णालयातील दाखला 4 व रुग्णालया बाहेरील दाखला 4A असे दोन प्रकार असतात..
हे दाखले विनामूल्य देण्यात यावेत असे कायदेशीर बंधन आहे.. रुग्णालयाचे शुल्क बाकी असले तरी मृत्यू दाखला देणे कायद्याने बंधनकारक आहे.. रुग्णालये आपले बाकी शुल्क नंतर नातेवाईकांकडून कायदेशीर मार्गाने वसुल करू शकतात..

मृत्यू दाखल्यात मृत्यूची किमान तीन शास्त्रीय कारणे लिहावी लागतात.. निदान तात्कालिक व antecedent कारण लिहायला लागतेच..
वयोमानानुसार वृद्धापकाळाने मृत्यू हे कारण प्राथमिक कारण होऊ शकत नाही तसेच खात्री असल्याशिवाय हृदयविकाराचा झटका अशी कारणे देऊ शकत नाहीत.अशामुळे जेव्हा घरातील एखादी व्यक्ती मयत होते तेव्हा जर तिला कोणत्याही डॉक्टरांची सध्याची साधारणपणे 14 दिवसांमधली ट्रीटमेंट चालू नसेल तर डॉक्टर मृत्यू दाखला देण्यास नकार देतात. ते कायदेशीर दृष्ट्या योग्यही आहे व तशा केसही झालेल्या आहेत व मयत व्यक्तीच्या कुटुंबाला पोस्टमार्टम साठीचा मनस्ताप आणि धावपळ करावी लागते

तर यावर उपाय काय
1 आपल्या घरात एखादी अंथरुणाला खीळलेली वृद्ध अथवा जुना असाध्य आजाराने आजारी असलेली व्यक्ती असेल तर निदान महिन्यातून एकदा तरी आपल्या फॅमिली डॉक्टरांना घरी विजीटला बोलावून तपासणी करण्याची विनंती करावी जेणेकरून डॉक्टरनाही व्यक्तीच्या तब्येतीची माहिती राहते

2 हृदयविकार,मधुमेहाचे, रक्तदाबाचे डॉक्टरांचे फॉलोअप शक्यतो चुकवू नये फॉलोअप चुकल्यास डॉक्टर कायद्याने मृत्यूचा दाखला देण्यास किंवा इतर कोणत्याही दाखला देण्यात जबाबदार राहणार नाहीत हे ध्यानात घ्यावे.

3 तसेच हल्ली बरेच जणांचे मोठाले इन्शुरन्स असतात अशावेळी अशी व्यक्ती मयत झाल्यास इन्शुरन्स कंपनी केवळ डेट सर्टिफिकेट वर क्लेम देण्यास टाळाटाळ करतात.अशावेळी डॉक्टरांचे सध्याचे प्रेस्क्रीप्शन वा ट्रीटमेंट नसल्यास भावना बाजूला ठेवून पोस्टमार्टम केल्यास नंतरची कोर्टबाजी टळू शकते.

4.. शक्यतो पन्नाशीच्या आतील व्यक्तीचा फारसा सिरीयस नसलेल्या आजाराने उदाहरणार्थ मधुमेह अचानक मृत्यू झाल्यास पोस्टमार्टम हे आवश्यक ठरते..

5..अंथरुणावर खिळलेल्या व्यक्तीचा मृत्यू अचानक शक्यतो होत नाही.अन्न पाणी बंद केले, दम, घर घर लागायला लागली तरी लगेच डॉक्टरांना बोलवावे. जरी बऱ्याचदा औषधांचा फायदा नाही आपणास माहिती असले तरी पुढील मनस्ताप टळतो.

5..तसेच शासकीय दाखलाही डॉक्टरी दाखला दाखवून लवकर घ्यावा. यात वेळ काढल्यास सरकार दरबारी ही बरेचसे प्रश्न विचारले जाऊ शकतात.

6..जरी आपल्या घरातील आजारी व्यक्तीची ट्रीटमेंट स्पेशालिस्ट तज्ज्ञ डॉक्टरांकडे चालू असेल तरीही आपल्या जवळील फॅमिली डॉक्टरांना नियमित दाखवत जावे. साधारण पणे मृत्यू दाखला देण्याच्या वेळेस आपले नेहमीचेच डॉक्टर उपयोगी पडतात..

7..सर्वात महत्वाचे.. मृत व्यक्ती नेहमीचा जरी रुग्ण असला तरी मृत्यू संशयास्पद वाटला, आत्महत्या, अपघात इत्यादी वाटल्यास डॉक्टर मृत्यू दाखला नाकारु शकतात.. अशा वेळी ही केस medicolegal म्हणून पोलिसांकडे पाठवू शकतात..

तर शेवटी एखाद्या कुटुंबातील व्यक्तीचा मृत्यू ही दुःखदायक घटना असली तरी पुढील अधिक मनस्ताप टाळण्यासाठी अशी अगोदर काळजी घेणे हे महत्त्वाचे..

डॉ रजनीश घाडी..
9890312002

22/07/2025

#लिपिड_प्रोफाइल म्हणजे काय?

एक प्रसिद्ध डॉक्टर यांनी लिपिड प्रोफाइल खूप छान प्रकारे समजावले आणि एक सुंदर गोष्ट सांगितली…

कल्पना करा की आपले शरीर हे एक लहान गाव आहे. या गावातील सर्वात #मोठा_गुन्हेगार आहे - #कोलेस्टेरॉल.

त्याचे काही #साथीदारसुद्धा आहेत. त्याचा मुख्य गुन्हेगार मित्र म्हणजे - #ट्रायग्लिसराइड.

या सगळ्यांचं काम म्हणजे रस्त्यावरून हिंडणे, गोंधळ घालणे आणि रस्ते अडवणे.

आपले हृदय हे या गावाचं मध्यवर्ती ठिकाण आहे. सगळे रस्ते हृदयाकडेच जातात. जेव्हा हे गुन्हेगार वाढायला लागतात, तेव्हा काय होतं याची कल्पना करा… ते हृदयाचं काम थांबवण्याचा प्रयत्न करतात.

पण आपल्या #शरीर_गावात एक #पोलीस_दलसुद्धा आहे – " ( #गुड_कोलेस्टेरॉल)". हे चांगले पोलीस या गुन्हेगारांना पकडून तुरुंगात (लिव्हरमध्ये) टाकतात.*

मग लिव्हर त्यांना आपल्या शरीरातून बाहेर टाकतो – आपल्या ड्रेनेज सिस्टिममधून.

पण एक #वाईट_पोलीससुद्धा आहे – (बॅड कोलेस्टेरॉल) – जो सत्तेच्या मागे लागलेला आहे.

LDL हे गुन्हेगार तुरुंगातून बाहेर काढतो आणि त्यांना पुन्हा रस्त्यावर सोडतो.

जेव्हा चांगले पोलीस HDL कमी होतात, तेव्हा सगळं गाव विस्कळीत होतं. आशा आहे, तुम्हाला अशा गावात राहायला आवडणार नाही…

तुम्हाला हे गुन्हेगार कमी करायचे आहेत आणि चांगले पोलीस वाढवायचे आहेत का?

ालायला_लागा (Start walking).. !

प्रत्येक पावलाने HDL वाढते आणि कोलेस्टेरॉल, ट्रायग्लिसराइड आणि LDL कमी होतात.

तुमचं शरीर (गाव) पुन्हा जिवंत होतं.

तुमचं हृदय – गावाचं मध्यवर्ती ठिकाण – हे गुन्हेगारांपासून सुरक्षित राहतं (हृदय विकार टळतो). आणि जेव्हा हृदय निरोगी असेल, तेव्हा तुम्हीही निरोगी राहाल. म्हणून, जेव्हा जेव्हा संधी मिळेल – चालायला सुरुवात करा..!
---
हा लेख तुम्हाला सांगतो की HDL (गुड कोलेस्टेरॉल) कसं वाढवायचं आणि LDL (बॅड कोलेस्टेरॉल) कसं कमी करायचं – उत्तर आहे: चालणे!

प्रत्येक पावलाने HDL वाढतं. म्हणून – चालू ठेवायचं! चालत राहायचं.. "

#कमी_करा:
1. मीठ
2. साखर
3. पांढरं (refined) पीठ
4. दुग्धजन्य पदार्थ
5. प्रोसेस्ड फूड

#दररोज_खा:
1. भाजीपाला
2. डाळी
3. शेंगधाणे, कडधान्य
4. सुकामेवा
5. कोल्ड प्रेस्ड तेल
6. फळं

#तीन_गोष्टी #विसरण्याचा_प्रयत्न_करा:
1. आपलं वय
2. आपलं भूतकाळ
3. आपली तक्रार

#चार_महत्त्वाच्या_गोष्टी_अंगीकारा:
1. आपलं कुटुंब
2. आपले मित्र
3. सकारात्मक विचार
4. स्वच्छ आणि स्वागतार्ह घर

#तीन_मूलभूत_गोष्टी_पाळा:
1. नेहमी हसत रहा
2. तुमच्या क्षमतेनुसार नियमित व्यायाम करा
3. वजनावर नियंत्रण ठेवा

#सहा_अत्यावश्यक ₹जीवनशैलीच्या_सवयी अंगीकारा:
1. तहान लागेपर्यंत पाणी पिण्यास थांबू नका
2. थकल्यावरच विश्रांती घेऊ नका
3. आजारी पडल्यावरच तपासणी करू नका
4. चमत्काराची वाट पाहू नका, देवावर विश्वास ठेवा
5. स्वतःवर विश्वास गमावू नका
6. नेहमी सकारात्मक रहा आणि उज्वल उद्याची आशा ठेवा

निरोगी राहा… आणि तुम्हाला उत्तम आरोग्याच्या शुभेच्छा...!"

(माझे मित्र श्री. Sudhir Limaye यांच्या पोस्टवरुन.. 🙏)

(फोटो सौजन्य गुगल )

23/06/2025

*संजय कपूर, मधमाशी आणि कौनिस सिंड्रोम*
-डॉ. अनिल न. मडके , सांगली

*गुरुवार दिनांक १२ जून* २०२५ या दिवशी अहमदाबादहून लंडनला जाणारे एअर इंडिया फ्लाईट-१७१ चे बोईंग ड्रिमलायनर- ७८७ हे विमान उड्डाण केल्यानंतर कांही क्षणात वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या वसतीगृहावर कोसळले. विमानातील एक व्यक्ती आश्चर्यकारकरित्या बचावली. विमानातले इतर सर्व मृत्युमुखी पडले. अहमदाबादच्या वैद्यकीय महाविद्यालयातील अनेक वैद्यकीय विद्यार्थी आणि कर्मचारी दगावले. संपूर्ण देश हळहळला. ही बातमी जगभर पसरली. ज्या इंग्लंडला हे विमान चालले होते, तिथे त्याच दिवशी एक घटना घडली.‌ तिथे एका सुप्रसिद्ध उद्योगपतीचा आश्चर्यकारकरित्या मृत्यू झाला. ही व्यक्ती म्हणजे संजय कपूर. अमेरिकन नागरिकत्व असलेले मूळ भारतीय उद्योगपती. हिंदी सिनेअभिनेत्री करिष्मा कपूर यांचे पूर्वाश्रमीचे पती.
कदाचित ही बातमी आपण सर्वांनी वाचली असेल.
संजय कपूर हे इंग्लंडमध्ये १२ जून या दिवशी पोलो खेळत होते. घोड्यावर बसून रपेट मारत खेळल्या जाणाऱ्या या खेळात मग्न असताना अचानक एक मधमाशी संजय कपूर यांच्या तोंडात गेली. प्रसिद्ध झालेल्या बातमीनुसार, संजय कपूर यांच्या तोंडात त्या मधमाशीने डंख मारला.
संजय कपूर यांनी ते फारसे मनावर न घेता ती मधमाशी गिळून टाकली. पण थोड्यावेळाने त्यांना अस्वस्थ वाटू लागले. श्वास घ्यायला त्रास होऊ लागला. त्यांनी खेळ थांबवला. तातडीने त्यांना हॉस्पिटलमध्ये नेण्यात आले. पण हॉस्पिटलमध्ये पोहोचण्यापूर्वीच त्यांचे निधन झाले.‌ मृत्यूचे कारण होते, हृदयविकाराचा झटका. ५३ वर्षीय संजयकपूर यांना हृदयविकाराचा झटका येण्याचे कारण ठरली ती म्हणजे मधमाशी.

*असे खरेच घडू शकते का ?*
होय. मधमाशी किंवा अशा प्रकारच्या कीटकाच्या चावण्यामुळे शरीरात ॲलर्जीची क्रिया घडते आणि व्यक्तीच्या हृदयाच्या रक्तवाहिन्यांमध्ये गुठळी निर्माण होऊन हार्ट अटॅक येऊ शकतो. ही प्रक्रिया विनाविलंब घडते. या आजाराला 'कौनिस सिंड्रोम' Kounis Syndrome असे म्हणतात.

*काय असतो हा कौनिस सिंड्रोम ?*
आपल्याला ॲलर्जी हा शब्द नवा नाही. ॲलर्जी म्हणजे एखाद्या पदार्थाविषयी शरीरामध्ये असणारी अतिसंवेदनशीलता.
जेव्हा एखादा पदार्थ शरीरात जातो आणि त्या पदार्थाविषयी अतिसंवेदनशीलता असेल तर, पेशींमध्ये अनेक क्रिया घडून येतात आणि वेगवेगळ्या प्रकारचे स्त्राव स्त्रवले जातात. हे स्त्राव म्हणजे ही वेगवेगळ्या प्रकारची रसायने शरीरातील विविध भागांवर अनिष्ट परिणाम करतात आणि त्या व्यक्तीमध्ये लक्षणे दिसून येतात याला ॲलर्जी म्हणतात.
ज्या पदार्थामुळे ॲलर्जी होते , त्याला ॲलर्जन किंवा अँटिजेन म्हणतात. इथे या केसमध्ये मधमाशी आणि मधमाशीतील विषारी द्रव्य हे ॲलर्जन किंवा अँटिजेन होय. शरीरात प्रवेश केल्यानंतर हे ॲलर्जन शरीरातील मास्ट पेशींना चिकटतात. या मास्टपेशींवर असलेल्या प्रतिपिंडांशी संयोग पावल्यानंतर मास्ट पेशी फुटतात आणि त्यातून वेगवेगळी रसायने बाहेर पडतात. आणि ही रसायने विविध लक्षणे निर्माण करतात.‌ ॲलर्जीच्या प्रकारानुसार सर्दी, शिंका, नाक गळणे, श्वासनलिकांना सूज आल्याने त्या अरुंद होऊन दम लागणे, छातीतून घरघर आवाज येणे, त्वचेवर पुरळ उठणे, अंगाला खाज सुटणे, डोळे लाल होणे, डोळ्यांतून पाणी येणे, घशात खवखवणे अशी अनेक लक्षणे दिसतात. पण जेव्हा ॲलर्जी किंवा ॲनाफायलॅक्टिक प्रकारच्या क्रियेमुळे हृदयाच्या रक्तवाहिन्यांवर परिणाम होऊन हार्टअटॅक येतो. तेव्हा त्या स्थितीला 'कौनिस सिंड्रोम' असे म्हणतात.

*कोणाला आणि कसा होतो हा आजार ?*
ॲलर्जीचा विकार असणाऱ्या कोणत्याही व्यक्तीला असा त्रास उद्भवू शकत असला तरी, या प्रकारचे रुग्ण खूप क्वचित प्रमाणात आढळतात. किंवा याचे प्रत्येक वेळी निदान होत नाही. १९९१ मध्ये 'निकोलस जी कौनिस' आणि 'जॉर्ज जवरस' यांनी या स्थितीचे 'ॲलर्जिक अन्जायना' Allergic Angina' असे वर्णन केले. या सिद्धान्तानुसार मास्ट पेशींमधून बाहेर पडणाऱ्या हिस्टॅमिनमुळे हृदयरोहिण्या आकुंचित पावतात आणि त्यामुळे हृदयविकाराचा त्रास होतो. मास्टपेशींबरोबरच आय.जी.ई. तसेच कॉम्प्लिमेंट सिस्टीम किंवा नॉन-इम्युनोलॉजिक मार्गाने, हिस्टॅमिन, ट्रिप्टेज, पी.ए.एफ., ल्यूकोट्राईन्स, थ्रॉम्बोक्झेन ए २ इत्यादी रसायनांमुळे हृदयरोहिण्या अत्यंत वेगाने तीव्रपणे आकुंचित होतात. प्लेटलेट नावाच्या पेशी उद्दीपित होतात. हृदयरोहिण्यांमध्ये गुठळी निर्माण होते किंवा आधीच कठीण झालेल्या हृदयरोहिण्यांचे अस्तर फुटून हृदयरोहिणी पूर्णपणे बंद पडू शकते.

*कौनिस सिंड्रोमचे तीन मुख्य प्रकार आहेत.*
१. पूर्वीपासून हृदयविकार नसलेल्या निरोगी व्यक्तींमधील कौनिस सिंड्रोम - ज्या व्यक्तीला आधीपासून कोणत्याही प्रकारचा हृदयविकार किंवा जोखीम / रिस्क फॅक्टर नाही, अशा व्यक्तींमध्ये हृदयरोहिण्या अचानकपणे आकुंचित पावल्यामुळे हृदयाचा रक्तपुरवठा खंडित होऊन हार्ट अटॅक येतो.
२. ज्यांना आधीपासून हृदयविकार आहे आणि रक्तरोहिण्या कठीण झालेल्या आहेत, अशा कठीण झालेल्या रक्तवाहिन्यांच्या कठीण भागाला प्लाक plaque असे म्हणतात.‌ ॲलर्जीमुळे हा प्लाक फुटतो आणि त्यातील पेस्ट सारखा भाग रक्तवाहिन्यांच्या पोकळीत येतो. रक्तवाहिनी खंडित होते आणि हार्टअटॅक येतो.
३. ज्या व्यक्तींना आधी हार्टअटॅक येऊन गेलेला आहे किंवा ज्यांची ॲंजिओप्लास्टी झालेली आहे किंवा ज्यांना स्टेंट बसविला आहे, त्या व्यक्तींच्या हृदयरोहिण्या ॲलर्जीमुळे बंद पडू शकतात आणि हार्टअटॅक येऊ शकतो.

*कशाकशाची ॲलर्जी असू शकते ?*
आपल्या पर्यावरणातील अनेक सेंद्रिय पदार्थ किंवा परागकण , बीटा लॅक्टम क्विनोलोनसारखी अँटिबायोटिक्स, NSAID, ओपिऑइड्स सारखी औषधे, मधमाशी, किडा ,विंचू ,शेलफिश यांचे विषारी द्रव्य , बदाम किंवा इतर ड्रायफ्रूट्स , पर्यावरणीय लेटेक्स, वैद्यकीय तपासणीत किंवा उपचारासाठी वापरली जाणारी कॉन्ट्रास्ट औषधे, हार्डवेअर , ड्रग-एल्यूटिंग स्टेंट, पेसमेकर लीड इत्यादी गोष्टी ॲलर्जन ठरू शकतात आणि त्यामुळे हार्टअटॅक येऊ शकतो.

*कोणती लक्षणे असतात ?*
अशा व्यक्तीमध्ये ॲलर्जीची इतर लक्षणे दिसतात. जसे की पुरळ किंवा अंगावर लाल गांधी उठणे, श्वास घ्यायला त्रास होणे, छाती घरघरणे , रक्तदाब अचानक कमी होणे, अस्वस्थ वाटणे, छातीत दुखणे, अचानक प्रचंड घाम येणे, थोडी सुद्धा हालचाल करणे अशक्य होणे.
अशा व्यक्तीच्या कार्डिओग्राम मध्ये हार्ट अटॅक आल्याची चिन्हे दिसतात. रक्तातील कार्डियाक एंजाइम्स चे प्रमाण वाढलेले दिसते. रक्तातील ट्रिप्टेज/हिस्टॅमिन वाढलेले दिसून येते. इकोकार्डिओग्राफी किंवा कोरोनरी ॲंजिओग्राफी यातून पक्के निदान होते.

*उपचार कोणते ?*
जेव्हा अशा प्रकारची ॲलर्जीची रिॲक्शन उद्भवते, तेव्हा तातडीने रुग्णाला हॉस्पिटलमध्ये दाखल करणे अत्यावश्यक असते. रुग्णाची नाडी- रक्तदाब इत्यादी वर तातडीने नियंत्रण आणून आजाराचे निदान करणे आवश्यक असते. कार्डिओग्राम म्हणजे ईसीजी काढून काही मिनिटात याचे निदान होते. रुग्ण अत्यवस्थ असेल तर, तातडीचे उपचार - जीव वाचवणारी औषधे द्यावी लागतात.‌ हृदयविकाराचा झटका आला असेल तर, त्यावरील औषधे देऊन रुग्णाचा जीव वाचवू शकतो.

*संजय कपूर हे का वाचू शकले नाहीत ?*
खरे तर अशा घटनांमधून सर्वांनी काही गोष्टी शिकायला हव्यात. मुळात आपण जेव्हा कुठे बाहेर असतो आणि एखादा कीटक किंवा मधमाशी आपल्या सानिध्यात येते किंवा आपल्याला दंश करते, तेव्हा ती गोष्ट गांभीर्याने घ्यायला हवी. शक्य असल्यास तो कीटक किंवा मधमाशी यांना मारून ती सोबत घ्यायला हवी, जेणेकरून कीटकाचा प्रकार डॉक्टरांना समजतो. संजय कपूर यांच्या तोंडात मधमाशी गेली तर त्यांनी ती गिळायला नको होती ,तर थुंकून टाकायला हवी होती. अशावेळी मधमाशी किंवा कीटक थुंकून गुळण्या केल्या तर, त्याची विषबाधा कमी होते. वेळ न दवडता हॉस्पिटलमध्ये जाणे महत्त्वाचे असते. संजय कपूरनी या गोष्टी गांभीर्याने घेतल्या नसाव्यात. त्यामुळे मधमाशीचे विष भिनत गेले आणि रासायनिक प्रक्रिया होत गेल्या. अशा प्रकारच्या ॲलर्जीची कारणे वर नमूद केली आहे. त्यामुळे सर्वांनीच ही दक्षता घ्यावी. आणि याचबरोबर महत्त्वाची गोष्ट म्हणजे ,जेव्हा एखाद्या व्यक्तीला कोणतेही कारण नसताना हार्टअटॅक आला तर, अशा व्यक्तींमध्ये वर नमूद केलेली ॲलर्जीची लक्षणे आहेत का याची पडताळणी करावी आणि त्याबद्दल डॉक्टरांना कल्पना द्यावी.
यानिमित्ताने ॲलर्जीमुळे हार्टअटॅक सुद्धा येऊ शकतो आणि अशाप्रसंगी तातडीने डॉक्टरांचा सल्ला घ्यायचा असतो, एवढे जरी आपण शिकलो तर, अशी घटना निदान आपल्याभोवती पुन्हा घडणार नाही.

-डॉ. अनिल न. मडके, सांगली

*****

13/04/2025

देहदान महादान -

मरणोत्तर देहदान करु इच्छिणाऱ्या लोकांची संख्या वाढत आहे ही स्वागतार्ह गोष्ट आहे.

परंतु देहदान प्रक्रियेची पुरेशी माहिती नसल्याने अनेकांची शेवटची इच्छा अपूर्ण राहते.

चला आपण देहदाना बद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.

देहदानाचा कायदा 1976 (सुधारित) कलम 5 (ब) प्रमाणे कोणाही व्यक्तीने जिवंत असताना लेखी अथवा तोंडी देहदानाची इच्छा व्यक्त केली असेल किंवा व्यक्तीच्या निधनानंतर नातेवाईकांची इच्छा असेल तर मृत व्यक्तीचा देह अधिकृत वैद्यकीय संस्थेला दान करता येतो. त्याकरिता कोर्ट किंवा पोलीसांची परवानगी लागत नाही.

मृत देहाचा उपयोग वैद्यकीय महाविद्यालयास विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणासाठी आणि संशोधनासाठी केला जातो.

देहदानाची इच्छा असणाऱ्या व्यक्तीसाठी नियम

1) देहदनाचे इच्छापत्र दोन प्रतित भरणे आवश्यक असते. फार्म व्यवस्थित भरुन एक प्रत जवळच्या वैद्यकीय महाविद्यालयात समक्ष सादर करावी किंवा पोस्टाने पाठवून द्यावी आणि दुसरी प्रत माहितीसाठी आपल्या नातेवाईकांकडे सुपूर्द करावी.

2) इच्छापत्र हे नातेवाईकावर नैतिकरित्या बंधनकारक आहे.

3) इच्छापत्र भरलेले नसेल तरीसुध्दा देहदान करता येते. पण नातेवाईकांना आपली इच्छा लेखी कळावी म्हणून इच्छापत्र भरावे.

4) आपल्या श्रध्देनुसार धार्मिक विधी करुनही आपण देहदान करु शकता.

5) देहदान रुढीविरोधी आहे पण अधार्मिक नाही.

6) एखा‌द्या व्यक्तीने इच्छापत्र भरुन देहदानाची इच्छा जरी व्यक्त केली असेल तरी खालील कारणे असले तर देहदान स्विकारले जात नाही.
1)आत्महत्या
2) अपघाती मृत्यू
3) खून
4) HIV Positive (AIDS) असल्यास
5) रक्ताची कावीळ असल्यास
6) 18 वर्षाखालील व्यक्ती व नवजात बालक
7) कॅन्सर ग्रस्त रुग्णाचे ही देहदान स्विकारले जात नाही.

निधनानंतर मृताच्या नातेवाईकांचे कर्तव्य -

1) मृत व्यक्तीने इच्छापत्र भरले असेल व तुमचा विरोध असेल तरीही मृताची अंतिम इच्छा पूर्ण करा.

2) निधनानंतर ताबडतोब डॉक्टरांकडून नैसर्गिक मृत्यूचा दाखला घ्यावा. त्याची एक प्रत देहदानाच्या वेळेस वैद्यकीय महाविद्यालयास सादर करावी.

3) मृतदेह दिवसा वा रात्री केव्हाही स्वीकारला जातो.

4) शक्य तो रात्री मृतदेह नेवू नये.
तथापी रात्र असल्यास वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या न्याय वैद्यक शास्त्र (फॉरेन्सिक मेडिसीन) विभागाच्या शीतगृहात पार्थिव देह सुरक्षित ठेवून सकाळी शरीररचनाशास्त्र विभागास सुपूर्द करता येतो.

5) मृत्यूनंतर शक्य तो लवकर 6 ते 8 तासात मृतदेह वैद्यकीय महावि‌द्यालयात न्यावा कारण उशीर झाल्यास मृतदेह कुजण्यास सुरुवात होते व त्याचा उपयोग होणार नाही. त्यामुळे असा मृतदेह स्विकारला जात नाही.

6) बाहेर गावाहून मृतदेह आणण्यासाठी शासकीय नियमानुसार त्यांच्या नातेवाईकांस वाहतूक खर्च दिला जातो.

7) मृतदेह ठेवताना किंवा उतरवताना कर्मचाऱ्यांना मदत करा. तीच तुमची शेवटची सेवा समजा.

8) देहदानानंतर आपणास देहदान केल्याचे प्रमाणपत्र दिले जाते.

आपल्याला देहदाना बद्दल अधिक माहिती हवी असेल किंवा फॉर्म भरायचा असेल तर निःसंकोचपणे आमच्याशी संपर्क करा.

डॉ.दिलीप कदम
अक्षर मानव जन आरोग्य केंद्र
सुलाखे हायस्कुल रोड, बार्शी
मो.नं. 9423066330

25/01/2025

25/01/2025

C. Jejuni काही रुग्णांमध्ये सापडलाय
8

पुण्यातील GBS रुग्णसंख्या वाढवून बहुधा 67 झाली आहे. हा आजार हळूहळू वाढत असल्याने शक्यता आहे की पुढील एक ते दोन आठवड्याच्या काळामध्ये जास्त रुग्ण आपल्याला बघायला मिळू शकतील.

ज्या परिसरात हे रुग्ण आढळून येत आहेत त्या परिसरातील व्यक्तींनी GBS च्या लक्षणांवर नजर ठेवून लक्षणांची सुरुवात झाली की लगेच वैद्यकीय सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

कमेंट मध्ये बातमीची लिंक देत आहे. रुग्णास सर्व वयोगटातील असल्याने मुलांच्या बाबतीत देखील लक्षात ठेवायला हवे कारण सी जेजुनी हे इन्फेक्शन मुलांमध्येही दिसून येते.

दूषित अन्न किंवा पाण्याद्वारे पसरणारे हे जिवाणू पोट बिघडवतात म्हणजे बाधित व्यक्तीला जुलाब होतात. आणि त्यानंतर १-६ आठवड्यांमध्ये GBS होऊ शकतो. हे नवे जिवाणू नाहीत त्यामुळे याचे pandemic होणार नाही. तसेच प्रत्येक जुलाब झालेल्या व्यक्तीला GBS होत नाही.

त्यामुळे सध्या पुणे परिसरातील लोकांनी पाण्याची शुद्धता तसेच अन्नाची सुरक्षा याबाबत काळजी घ्यावी विशेषतः अर्धवट शिजलेले पोल्ट्री प्रॉडक्ट खाऊ नयेत.

हा संसर्ग पाण्याद्वारे झालाय की अन्नाद्वारे याबाबत अजून माहिती उपलब्ध झालेली नाहीये.

C. Jejuni सोबत नोरा व्हायरस देखील आढळला आहे असे या बातमी मध्ये सांगितले आहे.

सध्या तरी , अन्न व पाणी सुरक्षा आणि हातापायांमध्ये कमजोरी जाणवल्यास त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. गेल्या महिन्याभरात एखादे पोटाचे किंवा श्वसन संस्थेचे आजारपण झाले असल्यास त्याविषयी माहिती डॉक्टरांना सांगावी म्हणजे निदान करण्यास सोपे जाईल.
GBS अधिक काय चालणारा आजार असला तरी देखील त्यावर उपाय उपलब्ध आहेत त्यामुळे काळजी करू नये.

काही वेळाने GBS या आजाराबद्दलच्या पोस्टची लिंक शेअर करेन.

रोगप्रतिबंधन हीच आरोग्याची गुरुकिल्ली आहे.

- डॉ प्रिया प्रभू, मिरज.
रोगप्रतिबंधक शास्त्र तज्ञ
(२४/१/२५)

21/01/2025

*🎯GB Syndrome म्हणजे काय? ..आणि सध्या पुण्यामध्ये ठराविक भागांमध्ये या आजाराचे रुग्ण वेगाने आढळून येत आहेत त्याविषयी थोडे ...*

*🌹डॉ. पद्मनाभ केसकर*
आत्ययिक चिकित्सा तज्ञ , पुणे
मोबाईल - 9762258650

मित्रांनो , पुण्यात गुइलेन-बॅरे सिंड्रोम (GBS) नावाच्या दुर्मिळ आजाराचे २२ संशयित रुग्ण आढळून आले आहेत. हे सर्व रुग्ण दीनानाथ मंगेशकर हॉस्पिटल,नवले हॉस्पिटल आणि पूना हॉस्पिटलमध्ये दाखल आहेत. हे सर्व रुग्ण मुख्यत्वे करून सिंहगड रोड , धायरी इत्यादी परिसरातील आहेत. या रुग्णांना तीव्र स्वरूपाचे जुलाब , ताप, अंगदुखी अशी लक्षणे सुरुवातीला निर्माण झाली आणि त्यानंतर पायामधील ताकद कमी होणे अशी लक्षणे दिसायला लागली.

काही रुग्णांमध्ये अल्प कालावधीमध्ये स्नायूंमधील ताकद कमी होत जाऊन श्वसनाला अडथळा निर्माण व्हायला लागल्याने कृत्रिम श्वसनासाठी त्यांना ICU मध्ये ऍडमिट केले गेले.

ICMR-NIV येथे नमुन्यांची तपासणी सुरू आहे. पुणे महानगरपालिकेने बाधित भागात टीम पाठवली आहे. या संदर्भात अजून माहिती लवकरच आपल्याला मिळेल.

पण तोपर्यंत लोकांच्या मनामध्ये *G B SYNDROME* या आजाराविषयी मोठ्या प्रमाणामध्ये संभ्रम निर्माण झालेला आहे त्यामुळे लोक जागृतीसाठी ही पोस्ट लिहित आहे.

*⭕ हा गिलियन बॅरी सिंड्रोम ( Guillain-Barre Syndrome) आजार काय आहे ?*

या आजाराचा किंवा Syndrome चा शोध French neurologists Georges Guillain आणि Jean Alexandre Barré, यांनी 1916 साली लावला म्हणून त्यांच्या नावामुळे या Syndrome चे नाव Guillain-Barre Syndrome असे पडले.

त्यामुळे हा काही नवीन आजार नाही आपल्या भारतामध्ये सुद्धा या आजाराच्या केसेस आढळतात. अगदी आपल्या दवाखान्यांमध्ये सुद्धा आपण या आजाराचे तुरळक पेशंट बघितलेले असतील. पण अचानक जेव्हा एखाद्या आजाराच्या केसेस लक्षणीय रित्या वाढायला लागतात तेव्हा ती नक्कीच काळजीची बाब असते.

या आजारामध्ये माणसाची स्वतःचीच प्रतिकारशक्ती स्वतःच्या नर्व्हस सिस्टीम वरती हल्ला चढवते. आणि शरीरातील नसा आणि स्नायू याचे कार्य त्यामुळे बाधित होते .म्हणजेच हा एक प्रकारे ऑटो इम्युन स्वरूपाचा आजार आहे. हा आजार अचानक एखाद्याला का होतो याचे अजून ठाम स्वरूपाचे उत्तर सापडलेले नाही. पण असे लक्षात आले आहे की बरेचदा एखादे व्हायरल इन्फेक्शन किंवा बॅक्टेरियल इन्फेक्शन झाल्यानंतर , काही वेळेला लसीकरणानंतर किंवा एखादी मोठी शस्त्रक्रिया झालेली असते अशा वेळेला हा आजार उद्भवतो. अशा वेळेला शरीराची स्वतःची प्रतिकारशक्ती ( Immune System ) हायपर रिऍक्ट होते.

कधी कधी काही रुग्णांमध्ये याचे निदान पटकन होत नाही. एखादा रुग्ण पायामध्ये अशक्तपणा वाटत आहे किंवा संवेदना कमी झालेल्या आहेत म्हणून डॉक्टरांकडे येतो . अशा वेळेला त्या रुग्णांमध्ये हा आजार असेल याचा पटकन अंदाज कधी कधी येत नाही आणि बाकी अन्य कारणांचा विचार केला जातो. पण कालांतराने पायामधील संवेदना कमी होणे तसेच ताकद कमी होणे , उभे राहण्यासाठी - चालण्यासाठी पायात जीव न राहणे अशी लक्षणे पुढे दिसायला लागल्यानंतर या आजाराचा मग संशय येतो.

हे रुग्ण सुरुवातीला कमी न होणारा ताप ( Fever ) ज्याचे नक्की निदान होत नाही आहे असे लक्षण घेऊन येतात आणि नंतर या रुग्णांमध्ये नर्व्हस सिस्टिम रिलेटेड विकनेस आणि इतर लक्षणे दिसायला लागतात .काही रुग्णांमध्ये श्वसनाचे स्नायू पण दुर्बल व्हायला लागतात आणि रुग्णाला स्वतःहून श्वास घेता येत नाही आणि मग त्याला श्वसनासाठी व्हेंटिलेटर ची गरज भासू लागते.

*⭕ गिलियन बॅरी सिंड्रोम ( Guillain-Barre Syndrome) या आजाराची लक्षणे काय आहेत ?*

या आजाराच्या सुरुवातीला रुग्ण फक्त हाता पायांमध्ये मुंग्या येणे ( tingling) किंवा हात पाय बधिर पडणे ( numbness) आणि काही अंशी वेदना ( pain ) अशी लक्षणे दाखवतो.

यानंतरच्या टप्प्यामध्ये रुग्णाच्या हात किंवा पायांमधील ताकद कमी व्हायला सुरुवात होते. यात पण व्यवच्छेदक लक्षण म्हणजे दोन्ही बाजूला लक्षणे एक सारखी असतात. म्हणजे फक्त एका पायातलीच ताकद कमी होते असे होत नाही तर दोन्ही बाजूला सारख्याच प्रमाणात लक्षणे निर्माण होतात.

ही लक्षणे किती वेगाने निर्माण होतील हे सांगता येत नाही म्हणजे एखाद्या रुग्णामध्ये अर्ध्या दिवसांमध्येच या सर्व लक्षणांची तीव्रता वाढत जाऊ शकते तर एखाद्यामध्ये दोन आठवडे सुद्धा लागू शकतात.

सध्या पुण्यामध्ये ज्या केसेस आढळत आहेत त्यामध्ये व्हायरल इन्फेक्शन झाल्यानंतर अल्पावधीमध्ये G B SYNDROME ची लक्षणे उत्पन्न झालेली दिसत आहेत.

ही जी स्नायूमध्ये दुर्बलता येत जाते ती अगदी शरीराच्या वरपर्यंत म्हणजे मानेच्या , चेहऱ्याच्या स्नायूंपर्यंत जाऊ शकते. त्यामुळे रुग्णाला गिळायला त्रास होणे, तसेच डोळ्याचे स्नायू कमकुवत होणे, Facial muscle weakness अशी सुद्धा लक्षणे बऱ्याच रुग्णांमध्ये दिसून येतात.

काही रुग्णांमध्ये ( 8% ) ही लक्षणे फक्त पायामधील स्नायू पुरती मर्यादित राहतात ( paraplegia or paraparesis )

एकदा का हा स्नायूंमध्ये निर्माण होणारा विकनेस उच्च स्तराला पोहोचला की त्यानंतर काही काळ लक्षणांमध्ये पठार अवस्था ( plateau )राहते. आणि त्यानंतर मग रुग्णांमध्ये सुधारणा व्हायला लागते. हा प्लॅटूचा काळ किती वेळ राहील हे निश्चित नसते. तो दोन दिवस ते सहा महिने कितीही काळ राहू शकतो. त्यामुळे *या आजाराचे रुग्ण किती दिवसात बरे होतील याचे निश्चित गणित नाही पण सरासरी एक आठवड्यानंतर रुग्णांमध्ये सुधारणा दिसायला सुरुवात होते.*

*⭕या आजाराचे सर्वात धोकादायक लक्षण म्हणजे श्वसनाच्या स्नायूची दुर्बलता ( Respiratory muscle weakness) .* सुमारे एक चतुर्थांश रुग्णांमध्ये श्वसनाला त्रास होणे आणि Respiratory failure हे कॉम्प्लिकेशन होताना दिसते. अशा रुग्णांना कृत्रिम श्वसनासाठी व्हेंटिलेटर ची गरज भासू शकते.

सुमारे दोन तृतीयांश रुग्णांमध्ये Autonomic nervous system पण बाधित होते. त्यामुळे Heart rate आणि blood pressure वर पण विपरीत परिणाम होतो.

आत्तापर्यंतच्या एकूण लक्षणांवरून आपल्याला आता लक्षात आले असेलच की हा आजार काही रुग्णांमध्ये तीव्र ते जीवघेणा होऊ शकतो. या आजाराच्या उपचारासाठी हॉस्पिटलमध्ये आयसीयू ची गरज भासू शकते.

*✅या आजाराचा मृत्युदर साधारण 7.5 % जरी असला तरी बहुसंख्य रुग्ण कालांतराने कोणत्याही शारीरिक त्रुटी शिवाय बरे होत असताना दिसतात.*

अशा स्वरूपाची लक्षणे रुग्णांमध्ये दिसू लागल्यास त्याची हिस्टरी व्यवस्थित घेणे गरजेचे असते. बरेचदा Respiratory tract infection किंवा Gastrointestinal tract infection होऊन गेल्यानंतर म्हणजे तीव्र स्वरूपाचे जुलाब इत्यादी झालेल्या रुग्णांमध्ये Guillain-Barre Syndrome निर्माण झालेला दिसतो.

लसीकरण अर्थात Vaccination नंतर सुद्धा काही अल्प प्रमाणात रुग्णांमध्ये Guillain-Barre Syndrome निर्माण झालेला आढळून आलेला आहे. Swine flu vaccine / Influenza vaccine किंवा Covid Vaccine घेतल्यानंतर अत्यंत अल्प प्रमाणात या आजाराची शक्यता वर्तवली जाते.

*⭕ या आजाराचे निदान कसे करता येते ?*

Guillain-Barre Syndrome च्या निदानासाठी कोणतीही टेस्ट करण्याची आवश्यकता नाही केवळ लक्षणे आणि रुग्णांचा इतिहास यावरून या आजाराचा अंदाज बांधता येतो.

CSF fluid ची तपासणी किंवा Nerve conduction test या तपासण्या सपोर्टिव्ह आहेत. MRI द्वारे तपासणी सुद्धा करू शकतो.

*⭕ उपचार पद्धती ( Treatment )*

हा आजार ऑटो इम्युन असल्याने याला निश्चित स्वरूपाची कोणतीही औषध उपचार पद्धती नाही. पण संशोधनानंतर असे लक्षात आले आहे की Plasmapheresis किंवा intravenous immunoglobuline या दोन उपचार पद्धती प्रामुख्याने immunotherapy म्हणून या आजारामध्ये वापरल्या जातात. पण या आजाराला ठोस उपचार नाही.

Guillain-Barre Syndrome विषयी पोस्ट लिहिण्याचे कारण म्हणजे जनसामान्यांना अजून या आजाराविषयी फारशी माहिती नाही.तसेच माझ्या डॉक्टर मित्रांना सुद्धा या आजाराविषयी जास्त व्यापक माहिती दिल्यास ते सुद्धा या आजाराचे रुग्ण त्यांच्या दैनंदिन प्रॅक्टिस मध्ये ओळखू शकतील आणि त्याचे निदान करून संबंधित तज्ञ डॉक्टरांकडे पाठवू शकतील. पुण्यामधील हे अचानक उत्पन्न झालेली वैद्यकीय आपत्कालीन परिस्थिती लवकरच आटोक्यातील येईल अशी आशा वाटते.

( ©️ हा लेख आपल्याला आवडल्यास आपण तो कोणताही बदल न करता नावासह पुढे अग्रेषित करू शकता )

*🌹डॉ. पद्मनाभ केसकर*
आत्ययिक चिकित्सा तज्ञ , पुणे
मोबाईल - 9762258650

20/01/2025

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16123266/

"क्लॉथो " नावाचे प्रथिन प्रचंड चर्चेत :
किडनीमध्ये निर्माण होणारे एक "क्लॉथो " (KLOTHO) नावाचे प्रथिन सध्या प्रचंड चर्चेत आहे. पेशींच्या बाहेर लगडलेला त्याचा मोठा अंश एन्झाइम्स कापून काढतात आणि मग ते रक्तात उतरून सर्वत्र पसरते, त्यामुळे त्याला "हॉर्मोन" ही म्हणता येईल. म्हातारपणात बुद्धिभ्रंशावर हे जादूसारखे काम करते म्हणतात - सुमारे २० दिवसात बुद्धिभ्रंश खूपच कमी होतो.
कॅन्सर्स चा आकारही वेगाने कमी होतो. किडनीचे काम सुधारते.
वयानुसार हे कमी होत जाते. दुर्दैवाने, सध्या तरी शरीरात याची निर्मिती करण्याचे खरे तंत्र म्हणजे तीव्र व्यायाम (HIIT) हेच आहे, आणि या प्रथिनाची ज्यांना खरी गरज आहे ते म्हातारे लोक असा व्यायाम करू शकत नाहीत. अनेक गोळ्या हे वाढविण्यासाठी विकल्या जात आहेत , पण त्यांच्यावर विश्वास ठेवणे अवघड आहे, कारण त्यांच्या क्लिनिकल ट्रायल्स झालेल्या नाहीत. तुळशीमधले "उर्सोलिक ऍसिड" यासाठी उपयुक्त आहे, पण ते पोटातून रक्तात पुरेसे उतरत नाही. (याचे इंजेक्शन बनवून देता येईल!).
जैविक तंत्रज्ञानाने हे प्रथिनच बनवून त्याचे इंजेक्शन विकणे चालू झाले आहे. हे अर्थातच अफाट महाग आहे.
पण सुमारे एक लाख "मॉलेक्यूक्लर वेट" चे हे प्रथिन इन्शुलिनसारखेच पम्पानेही देता येईल. ते झाल्यास वृद्ध लोकांच्या आरोग्यात प्रचंड फरक पडेल.
बघायचे!

Dr Milind Padki
U S

A defect in Klotho gene expression in mice accelerates the degeneration of multiple age-sensitive traits. Here, we show that overexpression of Klotho in mice extends life span. Klotho protein functions as a circulating hormone that binds to a cell-surface receptor and represses intracellular signals...

17/01/2025

https://youtu.be/pZX8ikmWvEU?si=u9wfmIuI01fTl5nV

Women are not small men!

Exercise physiology आणि Nutrition science मधे PhD असणाऱ्या Dr. Stacy Sims यांचं हे वाक्य पहिल्यांदा ऐकलं तेव्हा थोडं विचित्र वाटलं कारण मी स्वतःकडे तसं कधी पाहिलं नाहीये पण त्यांचं पाॅडकास्ट ऐकायला सुरुवात केली आणि त्यामागचा context कळल्यावर मात्र ते नक्की पटलं. डाॅक्टर सिम्सची खासियत ही आहे की त्यांचा अभ्यास हा विशेषकरुन स्रियांच्या शरीरविज्ञानाबद्दल आहे. एकंदरीतच जेव्हा या बाबतीत संशोधन होतं तेव्हा ते प्रामुख्याने पुरुषांच्या शरीराबद्दल होतं. त्यावरुन काढलेले निष्कर्ष हे जनरलाईज करुन सगळीकडे वापरले जातात. आता शास्त्रज्ञ हे मुद्दाम करतात का तर नाही. संशोधनासाठी पुरुष कॅंडीडेट्स जास्त निवडले जातात कारण त्यांच्या शरीरातल्या हाॅर्मोन्सचे स्त्रियांच्या मानाने कमी चढ-उतार असतात. पाळी हा प्रकार तीन ते पाच दिवस एवढाच दिसला तरी ही एक २८-४० दिवस चालणारी प्रक्रिया आहे. त्यापुढे वयाप्रमाणे बायका before, during and after reproductively active वयात विभागल्या जातात. या प्रत्येक 'फेज' मधे बायकांचं शरीर hormonal level ला वेगवेगळं वागतं. एकच संशोधन, एकाच वयोगटातल्या स्त्रिया आणि पुरुषांवर करायचं म्हणजे सगळं सेम टू सेम असू शकत नाही म्हणून तुलनेने सोपं जावं, कमी खर्चिक यासाठी पुरुष निवडले जातात. इथे कळीचा मुद्दा हा की या संशोधनातून जे समोर येतं त्या गोष्टी जर स्त्रियांनी जशासतशा स्वतःसाठी अंमलात आणायचा प्रयत्न केला तर व्यायामातून, डाएटमधून जो फायदा व्हायला हवा तो होत नाही उलट नुकसानच होण्याची शक्यता वाढते. हे नुकसान जाणवायला काही वर्षं किंवा दशकं लागू शकतात. डाॅक्टर सिम्सची खासियत म्हणजे त्यांनी त्यांचे प्रयत्न खास स्त्रियांच्या शरीरविज्ञानावर केंद्रीत केले आहेत. त्यात त्यांना जे फरक सापडले त्यावरुन स्रियांनी त्यांच्या व्यायामात, vitamin supplementation आणि एकंदर खाण्यात काय बदल करावेत ह्याबदद्ल त्यांचे पाॅडकास्ट प्रसिद्घ आहेत.

मी त्यांचे आतापर्यंत तीन ते चार वेगवेगळे पाॅडकास्ट ऐकले पण मी पहिल्या कमेंटमधे दिलेली लिंक Huberman Lab चं जवळपास अडीच तासांचं पाॅडकास्ट आहे ते बरंच काही कव्हर करतं

मला आवडलेल्या काही गोष्टीः

- आपलं वय वाढतं तसं आपण म्हातारे होतो हे खरं पण स्त्रियांची वाढ ही पुरुषांप्रमाणे linear होत नाही. डाॅक्टर सिम्स याबाबत डेटा देऊन तुमच्या वयाप्रमाणे तुम्ही किती आणि कोणता व्यायाम केला पाहिजे हे सांगतात. आपल्याकडे कार्डियो फेमस असला तरी डाॅक्टर सिम्सचं प्रमाणवाक्य हेच की सगळ्या बायकांनी, सगळ्या वयात resistance training करायलाच हवं

- स्रियांचे व्यायाम हे दुर्दैवाने त्यांची शक्ती वाढावी यासाठी बनवलेले नसून त्यांनी aesthetically pleasing दिसावं यासाठी बनवलेले असतात. सगळा फोकस हा बारीक दिसण्याकडे, लहान होण्याकडे, वजनकाट्यावर एक नंबर दिसण्याकडे असतो. मुळातच जर तुम्ही बारीक चणीच्या नसाल तर अशा स्त्रियांना पुरुषी आडदांड अशी लेबल्स लावून त्यांच्यावर हसलं जातं. ह्या विचारसरणीत आता बदल व्हायला हवाय. माझे स्वतःचे खांदे रुंद आहेत, हात पाय मजबूत आहेत यावरुन ऐकलेले टोमणे आठवले. When you go to the gym, dont limit yourself to cardio machines & pink dumbbells. Go to the lifting platform and dont feel shy to occupy that space
- Intermittent fasting is the buzz word these days. यावर त्या सांगतात की आता संशोधनाने हे साबित केलंय की IF चा सगळ्यात जास्त फायदा पुरुषांना होतो. जर तुम्हाला type 2 diabetes किंवा PCOS असेल तरच एक स्री म्हणून तुम्हाला त्याचे थोडेफार फायदे होतील पण जर तुम्हाला ह्या व्याधी नसतील तर IF मुळे, fasted training (उपाशीपोटी व्यायाम) केल्याने long term मधे तुमचं नुकसानच होणार आहे. हे कसं आणि का ते त्यांनी पाॅडकास्टमधे सांगितलंय. त्यामागची evolutionary कारणं पण सांगितलीत
- स्त्रियांनी नक्की प्रोटीन्स किती घ्यावेत, protein powder कशी आणि केव्हा घ्यावी (पुरुष व्यायामानंतर चार तासांपर्यंत घेऊ शकतात पण बायकांसाठी ही विंडो फक्त चाळीस मिनिटं आहे)
- Women need good quality, complex carbohydrates. Keto, Paleo, Carnivore diets मुळे पुरुषांचं जितकं नुकसान होतं त्याहून कितीतरी पटीने बायकांचं होतं. सकाळी उठल्यानंतर कमी प्रमाणात का होईना पण थोडे कार्ब्स पोटात जायला हवेत
- पाळीच्या दिवसात व्यायाम करायचा की नाही
- गर्भारपणात कुठले व्यायाम करावेत
- कुठली supplements घ्यावीत. काही महिन्यांपूर्वी नवरा Creatine घे म्हणून मागे लागला होता तेव्हा बायकांना ह्या सगळ्याची गरज नसते असं सांगून त्याला कटवलं होतं पण डाॅक्टर सिम्सने हे must have म्हणून सांगितलंय (ते तसं नवऱ्याला सांगितल्यावर मला चांगलाच लुक मिळाला)
- बायकांचं शरीर हे थंडी पेक्षा गरमीबाबत जास्त सेंसिटीव्ह आहे. त्याचा फायदा आपण कसा करुन घ्यायचा. Deliberate cold exposure (cold showers, cold plunges, ice baths) साठी पुरुष आणि स्त्रियांची temperature range ही वेगवेगळी असायला हवी. स्रियांसाठी cold plunges पेक्षा sauna बरा.
- तुम्ही prepubescent आहात, reproductively active आहात, perimenopausal, premenopausal किंवा menopausal आहात त्याप्रमाणे कुठले व्यायाम करावेत
- Hormone regulation साठी झोप किती आणि कशी महत्वाची आहे

मला no nonsense बायका एकंदरीतच आवडतात. डाॅक्टर सिम्स तशाच वाटल्या. त्यांचं बोलणं, त्यांची देहबोली यात त्यांच्या अभ्यासामुळे आलेला सहज आत्मविश्वास आहे. बाईपणाचं रडगाणं न लावता, त्याचं उदात्तीकरण न करता, पाळी सुरु होणं, मुल जन्माला घालणं, पाळी बंद होणं ह्या सगळ्या नैसर्गिक प्रक्रिया आहेत आणि त्या त्या वयातल्या स्त्रियांनी जग काय म्हणतंय याची पर्वा न करता स्वतःचं वाढलेलं वय ग्रेसफुली स्विकारुन त्याची मजा घ्यायला हवीये असंही त्या सांगतात. 80% discipline, 20% life.

ह्या सगळ्यात एक काॅमन संदेश हाच की स्वतःच्या शरीराचं ऐका. केवळ पाळीच्या दिवसातच नाही तर इतर वेळीही!

अडीच तास तसे खूप वाटतात पण आपण मुव्हीज पाहतो तेव्हा एवढा वेळ जातोच की मग आपल्या फायद्यासाठीचं ऐकुयात?

हिमाली कोकाटे विक्रमदेव
यु एस

In this episode, my guest is Dr. Stacy Sims, Ph.D., an exercise physiologist, nutrition scientist, and expert in female-specific nutrition and training for h...