Ashirwad Clinic

13/04/2025

देहदान महादान -

मरणोत्तर देहदान करु इच्छिणाऱ्या लोकांची संख्या वाढत आहे ही स्वागतार्ह गोष्ट आहे.

परंतु देहदान प्रक्रियेची पुरेशी माहिती नसल्याने अनेकांची शेवटची इच्छा अपूर्ण राहते.

चला आपण देहदाना बद्दल सविस्तर माहिती जाणून घेऊ.

देहदानाचा कायदा 1976 (सुधारित) कलम 5 (ब) प्रमाणे कोणाही व्यक्तीने जिवंत असताना लेखी अथवा तोंडी देहदानाची इच्छा व्यक्त केली असेल किंवा व्यक्तीच्या निधनानंतर नातेवाईकांची इच्छा असेल तर मृत व्यक्तीचा देह अधिकृत वैद्यकीय संस्थेला दान करता येतो. त्याकरिता कोर्ट किंवा पोलीसांची परवानगी लागत नाही.

मृत देहाचा उपयोग वैद्यकीय महाविद्यालयास विद्यार्थ्यांच्या शिक्षणासाठी आणि संशोधनासाठी केला जातो.

देहदानाची इच्छा असणाऱ्या व्यक्तीसाठी नियम

1) देहदनाचे इच्छापत्र दोन प्रतित भरणे आवश्यक असते. फार्म व्यवस्थित भरुन एक प्रत जवळच्या वैद्यकीय महाविद्यालयात समक्ष सादर करावी किंवा पोस्टाने पाठवून द्यावी आणि दुसरी प्रत माहितीसाठी आपल्या नातेवाईकांकडे सुपूर्द करावी.

2) इच्छापत्र हे नातेवाईकावर नैतिकरित्या बंधनकारक आहे.

3) इच्छापत्र भरलेले नसेल तरीसुध्दा देहदान करता येते. पण नातेवाईकांना आपली इच्छा लेखी कळावी म्हणून इच्छापत्र भरावे.

4) आपल्या श्रध्देनुसार धार्मिक विधी करुनही आपण देहदान करु शकता.

5) देहदान रुढीविरोधी आहे पण अधार्मिक नाही.

6) एखा‌द्या व्यक्तीने इच्छापत्र भरुन देहदानाची इच्छा जरी व्यक्त केली असेल तरी खालील कारणे असले तर देहदान स्विकारले जात नाही.
1)आत्महत्या
2) अपघाती मृत्यू
3) खून
4) HIV Positive (AIDS) असल्यास
5) रक्ताची कावीळ असल्यास
6) 18 वर्षाखालील व्यक्ती व नवजात बालक
7) कॅन्सर ग्रस्त रुग्णाचे ही देहदान स्विकारले जात नाही.

निधनानंतर मृताच्या नातेवाईकांचे कर्तव्य -

1) मृत व्यक्तीने इच्छापत्र भरले असेल व तुमचा विरोध असेल तरीही मृताची अंतिम इच्छा पूर्ण करा.

2) निधनानंतर ताबडतोब डॉक्टरांकडून नैसर्गिक मृत्यूचा दाखला घ्यावा. त्याची एक प्रत देहदानाच्या वेळेस वैद्यकीय महाविद्यालयास सादर करावी.

3) मृतदेह दिवसा वा रात्री केव्हाही स्वीकारला जातो.

4) शक्य तो रात्री मृतदेह नेवू नये.
तथापी रात्र असल्यास वैद्यकीय महाविद्यालयाच्या न्याय वैद्यक शास्त्र (फॉरेन्सिक मेडिसीन) विभागाच्या शीतगृहात पार्थिव देह सुरक्षित ठेवून सकाळी शरीररचनाशास्त्र विभागास सुपूर्द करता येतो.

5) मृत्यूनंतर शक्य तो लवकर 6 ते 8 तासात मृतदेह वैद्यकीय महावि‌द्यालयात न्यावा कारण उशीर झाल्यास मृतदेह कुजण्यास सुरुवात होते व त्याचा उपयोग होणार नाही. त्यामुळे असा मृतदेह स्विकारला जात नाही.

6) बाहेर गावाहून मृतदेह आणण्यासाठी शासकीय नियमानुसार त्यांच्या नातेवाईकांस वाहतूक खर्च दिला जातो.

7) मृतदेह ठेवताना किंवा उतरवताना कर्मचाऱ्यांना मदत करा. तीच तुमची शेवटची सेवा समजा.

8) देहदानानंतर आपणास देहदान केल्याचे प्रमाणपत्र दिले जाते.

आपल्याला देहदाना बद्दल अधिक माहिती हवी असेल किंवा फॉर्म भरायचा असेल तर निःसंकोचपणे आमच्याशी संपर्क करा.

डॉ.दिलीप कदम
अक्षर मानव जन आरोग्य केंद्र
सुलाखे हायस्कुल रोड, बार्शी
मो.नं. 9423066330

25/01/2025

25/01/2025

C. Jejuni काही रुग्णांमध्ये सापडलाय
8

पुण्यातील GBS रुग्णसंख्या वाढवून बहुधा 67 झाली आहे. हा आजार हळूहळू वाढत असल्याने शक्यता आहे की पुढील एक ते दोन आठवड्याच्या काळामध्ये जास्त रुग्ण आपल्याला बघायला मिळू शकतील.

ज्या परिसरात हे रुग्ण आढळून येत आहेत त्या परिसरातील व्यक्तींनी GBS च्या लक्षणांवर नजर ठेवून लक्षणांची सुरुवात झाली की लगेच वैद्यकीय सल्ला घेणे आवश्यक आहे.

कमेंट मध्ये बातमीची लिंक देत आहे. रुग्णास सर्व वयोगटातील असल्याने मुलांच्या बाबतीत देखील लक्षात ठेवायला हवे कारण सी जेजुनी हे इन्फेक्शन मुलांमध्येही दिसून येते.

दूषित अन्न किंवा पाण्याद्वारे पसरणारे हे जिवाणू पोट बिघडवतात म्हणजे बाधित व्यक्तीला जुलाब होतात. आणि त्यानंतर १-६ आठवड्यांमध्ये GBS होऊ शकतो. हे नवे जिवाणू नाहीत त्यामुळे याचे pandemic होणार नाही. तसेच प्रत्येक जुलाब झालेल्या व्यक्तीला GBS होत नाही.

त्यामुळे सध्या पुणे परिसरातील लोकांनी पाण्याची शुद्धता तसेच अन्नाची सुरक्षा याबाबत काळजी घ्यावी विशेषतः अर्धवट शिजलेले पोल्ट्री प्रॉडक्ट खाऊ नयेत.

हा संसर्ग पाण्याद्वारे झालाय की अन्नाद्वारे याबाबत अजून माहिती उपलब्ध झालेली नाहीये.

C. Jejuni सोबत नोरा व्हायरस देखील आढळला आहे असे या बातमी मध्ये सांगितले आहे.

सध्या तरी , अन्न व पाणी सुरक्षा आणि हातापायांमध्ये कमजोरी जाणवल्यास त्वरित डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. गेल्या महिन्याभरात एखादे पोटाचे किंवा श्वसन संस्थेचे आजारपण झाले असल्यास त्याविषयी माहिती डॉक्टरांना सांगावी म्हणजे निदान करण्यास सोपे जाईल.
GBS अधिक काय चालणारा आजार असला तरी देखील त्यावर उपाय उपलब्ध आहेत त्यामुळे काळजी करू नये.

काही वेळाने GBS या आजाराबद्दलच्या पोस्टची लिंक शेअर करेन.

रोगप्रतिबंधन हीच आरोग्याची गुरुकिल्ली आहे.

- डॉ प्रिया प्रभू, मिरज.
रोगप्रतिबंधक शास्त्र तज्ञ
(२४/१/२५)

21/01/2025

*🎯GB Syndrome म्हणजे काय? ..आणि सध्या पुण्यामध्ये ठराविक भागांमध्ये या आजाराचे रुग्ण वेगाने आढळून येत आहेत त्याविषयी थोडे ...*

*🌹डॉ. पद्मनाभ केसकर*
आत्ययिक चिकित्सा तज्ञ , पुणे
मोबाईल - 9762258650

मित्रांनो , पुण्यात गुइलेन-बॅरे सिंड्रोम (GBS) नावाच्या दुर्मिळ आजाराचे २२ संशयित रुग्ण आढळून आले आहेत. हे सर्व रुग्ण दीनानाथ मंगेशकर हॉस्पिटल,नवले हॉस्पिटल आणि पूना हॉस्पिटलमध्ये दाखल आहेत. हे सर्व रुग्ण मुख्यत्वे करून सिंहगड रोड , धायरी इत्यादी परिसरातील आहेत. या रुग्णांना तीव्र स्वरूपाचे जुलाब , ताप, अंगदुखी अशी लक्षणे सुरुवातीला निर्माण झाली आणि त्यानंतर पायामधील ताकद कमी होणे अशी लक्षणे दिसायला लागली.

काही रुग्णांमध्ये अल्प कालावधीमध्ये स्नायूंमधील ताकद कमी होत जाऊन श्वसनाला अडथळा निर्माण व्हायला लागल्याने कृत्रिम श्वसनासाठी त्यांना ICU मध्ये ऍडमिट केले गेले.

ICMR-NIV येथे नमुन्यांची तपासणी सुरू आहे. पुणे महानगरपालिकेने बाधित भागात टीम पाठवली आहे. या संदर्भात अजून माहिती लवकरच आपल्याला मिळेल.

पण तोपर्यंत लोकांच्या मनामध्ये *G B SYNDROME* या आजाराविषयी मोठ्या प्रमाणामध्ये संभ्रम निर्माण झालेला आहे त्यामुळे लोक जागृतीसाठी ही पोस्ट लिहित आहे.

*⭕ हा गिलियन बॅरी सिंड्रोम ( Guillain-Barre Syndrome) आजार काय आहे ?*

या आजाराचा किंवा Syndrome चा शोध French neurologists Georges Guillain आणि Jean Alexandre Barré, यांनी 1916 साली लावला म्हणून त्यांच्या नावामुळे या Syndrome चे नाव Guillain-Barre Syndrome असे पडले.

त्यामुळे हा काही नवीन आजार नाही आपल्या भारतामध्ये सुद्धा या आजाराच्या केसेस आढळतात. अगदी आपल्या दवाखान्यांमध्ये सुद्धा आपण या आजाराचे तुरळक पेशंट बघितलेले असतील. पण अचानक जेव्हा एखाद्या आजाराच्या केसेस लक्षणीय रित्या वाढायला लागतात तेव्हा ती नक्कीच काळजीची बाब असते.

या आजारामध्ये माणसाची स्वतःचीच प्रतिकारशक्ती स्वतःच्या नर्व्हस सिस्टीम वरती हल्ला चढवते. आणि शरीरातील नसा आणि स्नायू याचे कार्य त्यामुळे बाधित होते .म्हणजेच हा एक प्रकारे ऑटो इम्युन स्वरूपाचा आजार आहे. हा आजार अचानक एखाद्याला का होतो याचे अजून ठाम स्वरूपाचे उत्तर सापडलेले नाही. पण असे लक्षात आले आहे की बरेचदा एखादे व्हायरल इन्फेक्शन किंवा बॅक्टेरियल इन्फेक्शन झाल्यानंतर , काही वेळेला लसीकरणानंतर किंवा एखादी मोठी शस्त्रक्रिया झालेली असते अशा वेळेला हा आजार उद्भवतो. अशा वेळेला शरीराची स्वतःची प्रतिकारशक्ती ( Immune System ) हायपर रिऍक्ट होते.

कधी कधी काही रुग्णांमध्ये याचे निदान पटकन होत नाही. एखादा रुग्ण पायामध्ये अशक्तपणा वाटत आहे किंवा संवेदना कमी झालेल्या आहेत म्हणून डॉक्टरांकडे येतो . अशा वेळेला त्या रुग्णांमध्ये हा आजार असेल याचा पटकन अंदाज कधी कधी येत नाही आणि बाकी अन्य कारणांचा विचार केला जातो. पण कालांतराने पायामधील संवेदना कमी होणे तसेच ताकद कमी होणे , उभे राहण्यासाठी - चालण्यासाठी पायात जीव न राहणे अशी लक्षणे पुढे दिसायला लागल्यानंतर या आजाराचा मग संशय येतो.

हे रुग्ण सुरुवातीला कमी न होणारा ताप ( Fever ) ज्याचे नक्की निदान होत नाही आहे असे लक्षण घेऊन येतात आणि नंतर या रुग्णांमध्ये नर्व्हस सिस्टिम रिलेटेड विकनेस आणि इतर लक्षणे दिसायला लागतात .काही रुग्णांमध्ये श्वसनाचे स्नायू पण दुर्बल व्हायला लागतात आणि रुग्णाला स्वतःहून श्वास घेता येत नाही आणि मग त्याला श्वसनासाठी व्हेंटिलेटर ची गरज भासू लागते.

*⭕ गिलियन बॅरी सिंड्रोम ( Guillain-Barre Syndrome) या आजाराची लक्षणे काय आहेत ?*

या आजाराच्या सुरुवातीला रुग्ण फक्त हाता पायांमध्ये मुंग्या येणे ( tingling) किंवा हात पाय बधिर पडणे ( numbness) आणि काही अंशी वेदना ( pain ) अशी लक्षणे दाखवतो.

यानंतरच्या टप्प्यामध्ये रुग्णाच्या हात किंवा पायांमधील ताकद कमी व्हायला सुरुवात होते. यात पण व्यवच्छेदक लक्षण म्हणजे दोन्ही बाजूला लक्षणे एक सारखी असतात. म्हणजे फक्त एका पायातलीच ताकद कमी होते असे होत नाही तर दोन्ही बाजूला सारख्याच प्रमाणात लक्षणे निर्माण होतात.

ही लक्षणे किती वेगाने निर्माण होतील हे सांगता येत नाही म्हणजे एखाद्या रुग्णामध्ये अर्ध्या दिवसांमध्येच या सर्व लक्षणांची तीव्रता वाढत जाऊ शकते तर एखाद्यामध्ये दोन आठवडे सुद्धा लागू शकतात.

सध्या पुण्यामध्ये ज्या केसेस आढळत आहेत त्यामध्ये व्हायरल इन्फेक्शन झाल्यानंतर अल्पावधीमध्ये G B SYNDROME ची लक्षणे उत्पन्न झालेली दिसत आहेत.

ही जी स्नायूमध्ये दुर्बलता येत जाते ती अगदी शरीराच्या वरपर्यंत म्हणजे मानेच्या , चेहऱ्याच्या स्नायूंपर्यंत जाऊ शकते. त्यामुळे रुग्णाला गिळायला त्रास होणे, तसेच डोळ्याचे स्नायू कमकुवत होणे, Facial muscle weakness अशी सुद्धा लक्षणे बऱ्याच रुग्णांमध्ये दिसून येतात.

काही रुग्णांमध्ये ( 8% ) ही लक्षणे फक्त पायामधील स्नायू पुरती मर्यादित राहतात ( paraplegia or paraparesis )

एकदा का हा स्नायूंमध्ये निर्माण होणारा विकनेस उच्च स्तराला पोहोचला की त्यानंतर काही काळ लक्षणांमध्ये पठार अवस्था ( plateau )राहते. आणि त्यानंतर मग रुग्णांमध्ये सुधारणा व्हायला लागते. हा प्लॅटूचा काळ किती वेळ राहील हे निश्चित नसते. तो दोन दिवस ते सहा महिने कितीही काळ राहू शकतो. त्यामुळे *या आजाराचे रुग्ण किती दिवसात बरे होतील याचे निश्चित गणित नाही पण सरासरी एक आठवड्यानंतर रुग्णांमध्ये सुधारणा दिसायला सुरुवात होते.*

*⭕या आजाराचे सर्वात धोकादायक लक्षण म्हणजे श्वसनाच्या स्नायूची दुर्बलता ( Respiratory muscle weakness) .* सुमारे एक चतुर्थांश रुग्णांमध्ये श्वसनाला त्रास होणे आणि Respiratory failure हे कॉम्प्लिकेशन होताना दिसते. अशा रुग्णांना कृत्रिम श्वसनासाठी व्हेंटिलेटर ची गरज भासू शकते.

सुमारे दोन तृतीयांश रुग्णांमध्ये Autonomic nervous system पण बाधित होते. त्यामुळे Heart rate आणि blood pressure वर पण विपरीत परिणाम होतो.

आत्तापर्यंतच्या एकूण लक्षणांवरून आपल्याला आता लक्षात आले असेलच की हा आजार काही रुग्णांमध्ये तीव्र ते जीवघेणा होऊ शकतो. या आजाराच्या उपचारासाठी हॉस्पिटलमध्ये आयसीयू ची गरज भासू शकते.

*✅या आजाराचा मृत्युदर साधारण 7.5 % जरी असला तरी बहुसंख्य रुग्ण कालांतराने कोणत्याही शारीरिक त्रुटी शिवाय बरे होत असताना दिसतात.*

अशा स्वरूपाची लक्षणे रुग्णांमध्ये दिसू लागल्यास त्याची हिस्टरी व्यवस्थित घेणे गरजेचे असते. बरेचदा Respiratory tract infection किंवा Gastrointestinal tract infection होऊन गेल्यानंतर म्हणजे तीव्र स्वरूपाचे जुलाब इत्यादी झालेल्या रुग्णांमध्ये Guillain-Barre Syndrome निर्माण झालेला दिसतो.

लसीकरण अर्थात Vaccination नंतर सुद्धा काही अल्प प्रमाणात रुग्णांमध्ये Guillain-Barre Syndrome निर्माण झालेला आढळून आलेला आहे. Swine flu vaccine / Influenza vaccine किंवा Covid Vaccine घेतल्यानंतर अत्यंत अल्प प्रमाणात या आजाराची शक्यता वर्तवली जाते.

*⭕ या आजाराचे निदान कसे करता येते ?*

Guillain-Barre Syndrome च्या निदानासाठी कोणतीही टेस्ट करण्याची आवश्यकता नाही केवळ लक्षणे आणि रुग्णांचा इतिहास यावरून या आजाराचा अंदाज बांधता येतो.

CSF fluid ची तपासणी किंवा Nerve conduction test या तपासण्या सपोर्टिव्ह आहेत. MRI द्वारे तपासणी सुद्धा करू शकतो.

*⭕ उपचार पद्धती ( Treatment )*

हा आजार ऑटो इम्युन असल्याने याला निश्चित स्वरूपाची कोणतीही औषध उपचार पद्धती नाही. पण संशोधनानंतर असे लक्षात आले आहे की Plasmapheresis किंवा intravenous immunoglobuline या दोन उपचार पद्धती प्रामुख्याने immunotherapy म्हणून या आजारामध्ये वापरल्या जातात. पण या आजाराला ठोस उपचार नाही.

Guillain-Barre Syndrome विषयी पोस्ट लिहिण्याचे कारण म्हणजे जनसामान्यांना अजून या आजाराविषयी फारशी माहिती नाही.तसेच माझ्या डॉक्टर मित्रांना सुद्धा या आजाराविषयी जास्त व्यापक माहिती दिल्यास ते सुद्धा या आजाराचे रुग्ण त्यांच्या दैनंदिन प्रॅक्टिस मध्ये ओळखू शकतील आणि त्याचे निदान करून संबंधित तज्ञ डॉक्टरांकडे पाठवू शकतील. पुण्यामधील हे अचानक उत्पन्न झालेली वैद्यकीय आपत्कालीन परिस्थिती लवकरच आटोक्यातील येईल अशी आशा वाटते.

( ©️ हा लेख आपल्याला आवडल्यास आपण तो कोणताही बदल न करता नावासह पुढे अग्रेषित करू शकता )

*🌹डॉ. पद्मनाभ केसकर*
आत्ययिक चिकित्सा तज्ञ , पुणे
मोबाईल - 9762258650

20/01/2025

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16123266/

"क्लॉथो " नावाचे प्रथिन प्रचंड चर्चेत :
किडनीमध्ये निर्माण होणारे एक "क्लॉथो " (KLOTHO) नावाचे प्रथिन सध्या प्रचंड चर्चेत आहे. पेशींच्या बाहेर लगडलेला त्याचा मोठा अंश एन्झाइम्स कापून काढतात आणि मग ते रक्तात उतरून सर्वत्र पसरते, त्यामुळे त्याला "हॉर्मोन" ही म्हणता येईल. म्हातारपणात बुद्धिभ्रंशावर हे जादूसारखे काम करते म्हणतात - सुमारे २० दिवसात बुद्धिभ्रंश खूपच कमी होतो.
कॅन्सर्स चा आकारही वेगाने कमी होतो. किडनीचे काम सुधारते.
वयानुसार हे कमी होत जाते. दुर्दैवाने, सध्या तरी शरीरात याची निर्मिती करण्याचे खरे तंत्र म्हणजे तीव्र व्यायाम (HIIT) हेच आहे, आणि या प्रथिनाची ज्यांना खरी गरज आहे ते म्हातारे लोक असा व्यायाम करू शकत नाहीत. अनेक गोळ्या हे वाढविण्यासाठी विकल्या जात आहेत , पण त्यांच्यावर विश्वास ठेवणे अवघड आहे, कारण त्यांच्या क्लिनिकल ट्रायल्स झालेल्या नाहीत. तुळशीमधले "उर्सोलिक ऍसिड" यासाठी उपयुक्त आहे, पण ते पोटातून रक्तात पुरेसे उतरत नाही. (याचे इंजेक्शन बनवून देता येईल!).
जैविक तंत्रज्ञानाने हे प्रथिनच बनवून त्याचे इंजेक्शन विकणे चालू झाले आहे. हे अर्थातच अफाट महाग आहे.
पण सुमारे एक लाख "मॉलेक्यूक्लर वेट" चे हे प्रथिन इन्शुलिनसारखेच पम्पानेही देता येईल. ते झाल्यास वृद्ध लोकांच्या आरोग्यात प्रचंड फरक पडेल.
बघायचे!

Dr Milind Padki
U S

A defect in Klotho gene expression in mice accelerates the degeneration of multiple age-sensitive traits. Here, we show that overexpression of Klotho in mice extends life span. Klotho protein functions as a circulating hormone that binds to a cell-surface receptor and represses intracellular signals...

17/01/2025

https://youtu.be/pZX8ikmWvEU?si=u9wfmIuI01fTl5nV

Women are not small men!

Exercise physiology आणि Nutrition science मधे PhD असणाऱ्या Dr. Stacy Sims यांचं हे वाक्य पहिल्यांदा ऐकलं तेव्हा थोडं विचित्र वाटलं कारण मी स्वतःकडे तसं कधी पाहिलं नाहीये पण त्यांचं पाॅडकास्ट ऐकायला सुरुवात केली आणि त्यामागचा context कळल्यावर मात्र ते नक्की पटलं. डाॅक्टर सिम्सची खासियत ही आहे की त्यांचा अभ्यास हा विशेषकरुन स्रियांच्या शरीरविज्ञानाबद्दल आहे. एकंदरीतच जेव्हा या बाबतीत संशोधन होतं तेव्हा ते प्रामुख्याने पुरुषांच्या शरीराबद्दल होतं. त्यावरुन काढलेले निष्कर्ष हे जनरलाईज करुन सगळीकडे वापरले जातात. आता शास्त्रज्ञ हे मुद्दाम करतात का तर नाही. संशोधनासाठी पुरुष कॅंडीडेट्स जास्त निवडले जातात कारण त्यांच्या शरीरातल्या हाॅर्मोन्सचे स्त्रियांच्या मानाने कमी चढ-उतार असतात. पाळी हा प्रकार तीन ते पाच दिवस एवढाच दिसला तरी ही एक २८-४० दिवस चालणारी प्रक्रिया आहे. त्यापुढे वयाप्रमाणे बायका before, during and after reproductively active वयात विभागल्या जातात. या प्रत्येक 'फेज' मधे बायकांचं शरीर hormonal level ला वेगवेगळं वागतं. एकच संशोधन, एकाच वयोगटातल्या स्त्रिया आणि पुरुषांवर करायचं म्हणजे सगळं सेम टू सेम असू शकत नाही म्हणून तुलनेने सोपं जावं, कमी खर्चिक यासाठी पुरुष निवडले जातात. इथे कळीचा मुद्दा हा की या संशोधनातून जे समोर येतं त्या गोष्टी जर स्त्रियांनी जशासतशा स्वतःसाठी अंमलात आणायचा प्रयत्न केला तर व्यायामातून, डाएटमधून जो फायदा व्हायला हवा तो होत नाही उलट नुकसानच होण्याची शक्यता वाढते. हे नुकसान जाणवायला काही वर्षं किंवा दशकं लागू शकतात. डाॅक्टर सिम्सची खासियत म्हणजे त्यांनी त्यांचे प्रयत्न खास स्त्रियांच्या शरीरविज्ञानावर केंद्रीत केले आहेत. त्यात त्यांना जे फरक सापडले त्यावरुन स्रियांनी त्यांच्या व्यायामात, vitamin supplementation आणि एकंदर खाण्यात काय बदल करावेत ह्याबदद्ल त्यांचे पाॅडकास्ट प्रसिद्घ आहेत.

मी त्यांचे आतापर्यंत तीन ते चार वेगवेगळे पाॅडकास्ट ऐकले पण मी पहिल्या कमेंटमधे दिलेली लिंक Huberman Lab चं जवळपास अडीच तासांचं पाॅडकास्ट आहे ते बरंच काही कव्हर करतं

मला आवडलेल्या काही गोष्टीः

- आपलं वय वाढतं तसं आपण म्हातारे होतो हे खरं पण स्त्रियांची वाढ ही पुरुषांप्रमाणे linear होत नाही. डाॅक्टर सिम्स याबाबत डेटा देऊन तुमच्या वयाप्रमाणे तुम्ही किती आणि कोणता व्यायाम केला पाहिजे हे सांगतात. आपल्याकडे कार्डियो फेमस असला तरी डाॅक्टर सिम्सचं प्रमाणवाक्य हेच की सगळ्या बायकांनी, सगळ्या वयात resistance training करायलाच हवं

- स्रियांचे व्यायाम हे दुर्दैवाने त्यांची शक्ती वाढावी यासाठी बनवलेले नसून त्यांनी aesthetically pleasing दिसावं यासाठी बनवलेले असतात. सगळा फोकस हा बारीक दिसण्याकडे, लहान होण्याकडे, वजनकाट्यावर एक नंबर दिसण्याकडे असतो. मुळातच जर तुम्ही बारीक चणीच्या नसाल तर अशा स्त्रियांना पुरुषी आडदांड अशी लेबल्स लावून त्यांच्यावर हसलं जातं. ह्या विचारसरणीत आता बदल व्हायला हवाय. माझे स्वतःचे खांदे रुंद आहेत, हात पाय मजबूत आहेत यावरुन ऐकलेले टोमणे आठवले. When you go to the gym, dont limit yourself to cardio machines & pink dumbbells. Go to the lifting platform and dont feel shy to occupy that space
- Intermittent fasting is the buzz word these days. यावर त्या सांगतात की आता संशोधनाने हे साबित केलंय की IF चा सगळ्यात जास्त फायदा पुरुषांना होतो. जर तुम्हाला type 2 diabetes किंवा PCOS असेल तरच एक स्री म्हणून तुम्हाला त्याचे थोडेफार फायदे होतील पण जर तुम्हाला ह्या व्याधी नसतील तर IF मुळे, fasted training (उपाशीपोटी व्यायाम) केल्याने long term मधे तुमचं नुकसानच होणार आहे. हे कसं आणि का ते त्यांनी पाॅडकास्टमधे सांगितलंय. त्यामागची evolutionary कारणं पण सांगितलीत
- स्त्रियांनी नक्की प्रोटीन्स किती घ्यावेत, protein powder कशी आणि केव्हा घ्यावी (पुरुष व्यायामानंतर चार तासांपर्यंत घेऊ शकतात पण बायकांसाठी ही विंडो फक्त चाळीस मिनिटं आहे)
- Women need good quality, complex carbohydrates. Keto, Paleo, Carnivore diets मुळे पुरुषांचं जितकं नुकसान होतं त्याहून कितीतरी पटीने बायकांचं होतं. सकाळी उठल्यानंतर कमी प्रमाणात का होईना पण थोडे कार्ब्स पोटात जायला हवेत
- पाळीच्या दिवसात व्यायाम करायचा की नाही
- गर्भारपणात कुठले व्यायाम करावेत
- कुठली supplements घ्यावीत. काही महिन्यांपूर्वी नवरा Creatine घे म्हणून मागे लागला होता तेव्हा बायकांना ह्या सगळ्याची गरज नसते असं सांगून त्याला कटवलं होतं पण डाॅक्टर सिम्सने हे must have म्हणून सांगितलंय (ते तसं नवऱ्याला सांगितल्यावर मला चांगलाच लुक मिळाला)
- बायकांचं शरीर हे थंडी पेक्षा गरमीबाबत जास्त सेंसिटीव्ह आहे. त्याचा फायदा आपण कसा करुन घ्यायचा. Deliberate cold exposure (cold showers, cold plunges, ice baths) साठी पुरुष आणि स्त्रियांची temperature range ही वेगवेगळी असायला हवी. स्रियांसाठी cold plunges पेक्षा sauna बरा.
- तुम्ही prepubescent आहात, reproductively active आहात, perimenopausal, premenopausal किंवा menopausal आहात त्याप्रमाणे कुठले व्यायाम करावेत
- Hormone regulation साठी झोप किती आणि कशी महत्वाची आहे

मला no nonsense बायका एकंदरीतच आवडतात. डाॅक्टर सिम्स तशाच वाटल्या. त्यांचं बोलणं, त्यांची देहबोली यात त्यांच्या अभ्यासामुळे आलेला सहज आत्मविश्वास आहे. बाईपणाचं रडगाणं न लावता, त्याचं उदात्तीकरण न करता, पाळी सुरु होणं, मुल जन्माला घालणं, पाळी बंद होणं ह्या सगळ्या नैसर्गिक प्रक्रिया आहेत आणि त्या त्या वयातल्या स्त्रियांनी जग काय म्हणतंय याची पर्वा न करता स्वतःचं वाढलेलं वय ग्रेसफुली स्विकारुन त्याची मजा घ्यायला हवीये असंही त्या सांगतात. 80% discipline, 20% life.

ह्या सगळ्यात एक काॅमन संदेश हाच की स्वतःच्या शरीराचं ऐका. केवळ पाळीच्या दिवसातच नाही तर इतर वेळीही!

अडीच तास तसे खूप वाटतात पण आपण मुव्हीज पाहतो तेव्हा एवढा वेळ जातोच की मग आपल्या फायद्यासाठीचं ऐकुयात?

हिमाली कोकाटे विक्रमदेव
यु एस

In this episode, my guest is Dr. Stacy Sims, Ph.D., an exercise physiologist, nutrition scientist, and expert in female-specific nutrition and training for h...

09/01/2025

*पतंग आनंदाचा,*
*पण दोरी जबाबदारीची हवी!!*

डॉ अनुपम टाकळकर

गेल्या काही दिवसांत धारदार मांज्यामुळे झालेल्या जखमांच्या घटनांमध्ये वाढ झाली आहे. लहान मुलांपासून ते मोठ्या माणसांपर्यंत अनेकांना गळा, हात किंवा इतर ठिकाणी गंभीर जखमा होत आहेत. पतंग उडवण्याचा आनंद घेताना वापरला जाणारा धारदार मांजा — ज्यामध्ये काच, तारा किंवा धातू मिसळलेली असते — तो केवळ पतंगच नव्हे, तर मानवी शरीरालाही गंभीर इजा पोहोचवतो.

*जखम झाल्यास करावयाचे प्राथमिक उपचार:*

1. *रक्तस्त्राव थांबवा:* स्वच्छ कापडाने जखम दाबून ठेवा. किमान सलग ५-१० मिनिटे दाब देणे आवश्यक.

2. *प्रतिजैविक लावा:*
अँटीसेप्टिक क्रीम जसे की सोफ्रामायसिन किंवा सिल्वरेक्स वापरून जखम निर्जंतुक ठेवा.

३. *डॉक्टरांचा सल्ला घ्या:* घरगुती उपाय करण्यात वेळ वाया घालवण्याऐवजी तत्काळ वैद्यकीय मदत घ्या.

*जखम टाळण्यासाठी खबरदारी:*

1. *धारदार मांजा टाळा:* सुरक्षित साध्या दोऱ्यांचा वापर करा.

2. *मुलांवर लक्ष ठेवा:* आपले पाल्य हा घातक मांजा पतंग उडवताना *मुलांवर लक्ष ठेवा:* आपले पाल्य हा घातक मांजा पतंग उडवताना तर वापरत नाही ना याची पालकांनी काळजी घ्यावी

3. *जनजागृती मोहीम राबवणे आता काळाची गरज:* धारदार मांज्याच्या धोक्यांविषयी शाळा, सार्वजनिक ठिकाणी, आणि सोशल मीडियावरून जनजागृती करणे गरजेचे आहे.

*टू-व्हिलर वाहन चालकांसाठी विशेष उपाय:*

1. *हेल्मेट वापरा:*
पूर्ण कव्हर असलेले ‘मोठे’ हेल्मेट वापरल्यास चेहरा व गळा सुरक्षित राहतो.

2. *गर्दीच्या ठिकाणी सावधगिरी:* पतंग उडवल्या जाणाऱ्या भागातून वाहन चालवताना वेग कमी ठेवा.

3. *स्कार्फ किंवा कापडाचा वापर:* गळ्याभोवती दाट स्कार्फ बांधा, ज्यामुळे मांज्याचा परिणाम कमी होईल.

4. *संरक्षण जाळी:* गाडीच्या हँडल आणि समोरील भागावर जाळी बसवून मांज्यामुळे होणारे अपघात टाळा.

5. *सावधगिरीने वाहन चालवा:* पतंग उडवण्याच्या भागांमध्ये दोऱ्यांवर लक्ष ठेवा व आवश्यकता भासल्यास वाहन थांबवा.

*सार्वजनिक जबाबदारी:*
सामाजिक आणि प्रशासन स्तरावर धारदार मांज्यावर बंदी घालण्यासाठी कठोर उपाययोजना केल्या पाहिजेत. नागरिकांनीही सुरक्षित आणि पर्यावरणपूरक पतंगोत्सव साजरा करण्यावर भर द्यावा. पतंग खेळण्याचा आनंद घेताना दुसऱ्यांच्या आयुष्याला धोका निर्माण होणार नाही, याची काळजी घेणे आपले कर्तव्य आहे.

*हा मांजा फक्त*
*पतंगच कापत नाही,*
*तर कुणाच्या आयुष्याचा* *आनंदही कापू शकतो*
*याचे भान ठेवावे*

*डॉ. अनुपम टाकळकर*
त्वचारोग तज्ज्ञ,
छत्रपती संभाजीनगर

08/01/2025

*⭕ह्यूमन मेटान्यूमोव्हायरस (HMPV)*- प्रश्न तुमचे - उत्तरे आमची.

*⭕हा लेख आपण नावासह अग्रेषित करू शकता.*

*डॉ. पद्मनाभ केसकर*
*आत्ययिक चिकित्सा तज्ञ , पुणे*
Mobile - 9762258650

खरं तर जेव्हा दवाखान्यामध्ये पेशंट आमच्याकडे या व्हायरस संबंधी विचारणा करतात तेव्हा ते काही HMPV वगैरे म्हणत नाहीत तर सरळ ते - *चायनाच्या व्हायरस चे काय प्रकरण आहे ?* .. अशी ट्रम्प तात्याच्या स्टाईलमध्ये विचारणा करतात ...

खरंतर हा सध्या चर्चेत असलेला HMPV अर्थात Human MetaPneumo Virus हा जुनाच व्हायरस आहे. फक्त या व्हायरसच्या चायना मध्ये थंडीमुळे सध्या जास्त केसेस दिसत आहेत एवढेच .. पण चायना चे नाव पूर्वीच बदनाम झाल्याने लोक त्याला चायनाचा व्हायरस म्हणतात एवढेच ...

तर आपण आता थोडी सोप्या भाषेत प्रश्नोत्तर स्वरूपात या व्हायरस विषयी माहिती बघू म्हणजे आपोआप आपले शंका समाधान पण होऊन जाईल आणि मनातील भीती पण निघून जाईल.

*⭕ह्यूमन मेटान्यूमोव्हायरस (HMPV) नक्की काय आहे ? आणि हा नवीन व्हायरस आहे का?*

ह्युमन मेटान्यूमोव्हायरस ( HMPV) हा RSV गटातील विषाणू आहे ज्यामुळे श्वासमार्गाचे आजार होतात. हा व्हायरस कोरोना सारखा नवीन नाही तर 2001 मध्ये या व्हायरसचा शोध डच शास्त्रज्ञांनी लावला होता पण त्याही आधी हा व्हायरस संसर्ग करतच होता.

*⭕ हा व्हायरस भारतात नवीनच आहे का?*

तर याचे उत्तर - *बिलकुल नाही*, भारतातील अनेक भागांतील अनेक रुग्णालयांमध्ये गेल्या अनेक वर्षांपासून HMPV संसर्गाचे रुग्ण आढळतात. पण हे संसर्ग इतके सौम्य असतात की त्यासाठी विशेषत्वाने तपासणी करून त्या व्हायरसचे निदान केले जात नाही. आता या व्हायरस विषयी जागतिक चर्चा झाल्याने त्या संदर्भातील तपासण्या केल्याने या व्हायरसच्या संसर्गाची विशेषत्वाने नोंद होत आहे. या व्हायरसच्या संसर्गाचे रुग्ण दरवर्षी हिवाळ्यामध्ये आढळतातच, कदाचित यावर्षी थोडे जास्त प्रमाणात असतील आणि तपासण्या केल्यामुळे ते लक्षात येतील एवढेच.

*⭕HMPV संसर्गाच्या प्रकरणांमध्ये वाढ झाली आहे का? आणि या व्हायरसचे स्वरूप बदलले गेले आहे का ?*

याचे उत्तर सध्यातरी - *नाही*

*⭕HMPV ची लागण होण्याची अधिक शक्यता कोणाला आहे आणि कोणी त्या संदर्भात जास्त खबरदारी घेणे अपेक्षित आहे?*

हा व्हायरस मुख्यत्वे करून *5 वर्षाखालील मुले* आणि *65 वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे लोक* तसेच ज्यांची *प्रतिकारशक्ती कमी आहे* अशांना बाधित करतो उदाहरणार्थ *कॅन्सरचे रुग्ण* किंवा ज्यांना *किडनीचे विकार* आहेत तसेच *उच्च रक्तदाब आणि उच्च मधुमेह* आहे , अशा लोकांनी या व्हायरस पासून सावधानता बाळगली पाहिजे. कारण अशा रुग्णांमध्ये क्वचित निमोनिया होऊन गुंतागुंत निर्माण होण्याची शक्यता असते.

*⭕HMPV संसर्गाची लक्षणे काय आहेत?*

या व्हायरसच्या संसर्गा ची वेगळी अशी लक्षणे नाहीत तर इतर वेळी ज्याप्रमाणे आपल्याला फ्लू झाल्यानंतर किंवा सर्दी , खोकला, ताप झाल्यानंतर ( URTI ) जी लक्षणे दिसतात तशीच लक्षणे या व्हायरसचा इन्फेक्शन नंतर दिसतात उदा. ताप, सर्दी ,खोकला, नाक वाहणे, डोकं अंग दुखणे इत्यादी आणि संसर्ग जास्ती प्रमाणात झाल्यास किंवा तो श्वासमार्गाच्या खालील भागाला गेल्यास ( LRTI ) - श्वास घेण्यास त्रास होणे , दम लागणे , ऑक्सिजनची पातळी कमी होणे इत्यादी लक्षणे निमोनिया झाल्यास आढळून येतात. पण त्याचे प्रमाण खूप कमी आहे.

*⭕या व्हायरसच्या संसर्गाचे निदान कसे केले जाते?*

नासो-फॅरेंजियल स्राव (स्वॅब) चाचणी द्वारे RT-PCR करून या व्हायरसचे निदान करता येते. तसेच प्रायव्हेट लॅबोरेटरी मध्ये HMPV सह अनेक श्वसन संक्रमणांसाठी बायोफायर ( BioFire test) नावाची तपासणी केली जाते त्याद्वारे सुद्धा या व्हायरसचे संक्रमण निश्चित करता येते. ही तपासणी सध्या थोडी महाग आहे आणि सुमारे सात ते दहा हजार रुपये या तपासणीसाठी लागतात. पण खरे तर केवळ सौम्य लक्षण असताना या तपासणीची कोणतीही गरज नाही कारण हे निदान करून वेगळी कोणतीही ट्रीटमेंट पेशंटला दिली जाणार नसते.

केवळ संशोधनासाठी तसेच समाजात पसरत असलेला संसर्ग जाणून घेण्यासाठी आणि गंभीर स्वरूपाचे श्वासमार्गाचे चे आजार असणाऱ्या लोकांना मात्र तपासणी सांगितली जाते.

*⭕HMPV संसर्ग गंभीर आहे का आणि त्यामुळे मृत्यू होऊ शकतो का?*
90-95% प्रकरणांमध्ये या इन्फेक्शनचे प्रमाण सौम्य आहे. आणि वर सांगितल्या प्रमाणे 5-10% रुग्णांमध्ये हे इन्फेक्शन गंभीर होऊ शकते आणि हॉस्पिटलायझेशन ची आवश्यकता भासू शकते. पण या व्हायरसचा मृत्यूदर मात्र खूप कमी आहे म्हणजे अगदीच सांगायचे झाले तर मृत्यूचे प्रमाण कमी, 1% पेक्षा कमी आहे.

त्यामुळे भीती बाळगण्याची गरज नाही पण समाजामध्ये संसर्ग वाढू नये म्हणून काळजी मात्र घेणे भाग आहे.

*⭕HMPV चे निदान झाल्यानंतर या आजारासाठी विशिष्ट औषध किंवा वेगळी ट्रीटमेंट आहे का?*

तर या प्रश्नाचे उत्तर सुद्धा *नाही* असे आहे. या आजारासाठी कोणतीही वेगळी ट्रीटमेंट नाही किंवा त्यासाठी कोणतेही Antiviral अर्थात विषाणू प्रतिबंध करणारे औषध उपलब्ध नाही. आपण सर्वसाधारण फ्ल्यू या आजारासाठी जे औषधोपचार करतो तेच औषधोपचार या ठिकाणी सुद्धा करायचे आहेत. उदाहरणार्थ ताप वाढू नये म्हणून ( Antipyretic) औषधी घेणे , सर्दी खोकल्यासाठी ( anti cold - cough syrup ) इत्यादी औषधे घेणे तसेच अँटिबायोटिक चा पण वापर सेकंडरी बॅक्टेरियल इन्फेक्शन आढळल्यास करू शकतो.

तसेच सर्दी - खोकल्यासाठी केले जाणारे पारंपारिक उपचार -उदाहरणार्थ वाफ घेणे , गुळण्या करणे , गरम पाणी पिणे , हळद दूध घेणे इत्यादी घरगुती उपचार आपण करू शकता.

पण लक्षणे वाढल्यास वैद्यकीय सल्ला मात्र नक्की घ्यावा जेणेकरून पुढील आजाराची गुंतागुंत टाळता येईल.

*⭕या आजारासाठी Vaccine अर्थात लस उपलब्ध आहे का?*

याचे उत्तर अर्थात *नाही* असे आहे. याचे कारण लस निर्मितीसाठी लागणाऱ्या प्रचंड संशोधनाची किंमत आणि वेळ आणि याउलट हा आजार सौम्य आहे आणि मृत्यू दर कमी आहे त्यामुळे या व्हायरसच्या इन्फेक्शन साठी अद्याप लस निर्माण केली गेलेली नाही.

*⭕ HMPV व्हायरस चे संक्रमण कसे होते?*

ज्याप्रमाणे COVID - 19 चे इन्फेक्शन पसरत होते त्याचप्रमाणे सर्दी खोकल्या मधून उडणाऱ्या तुषार मधून जवळचा संपर्क जेव्हा प्रस्थापित होतो तेव्हा हा आजार एका माणसाकडून दुसऱ्या माणसाकडे जातो ( Aerosol & droplet infection)

*⭕HMPV संसर्ग होऊ नये म्हणून कोणती खबरदारी घ्यावी?*

सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे ज्यांना सर्दी खोकला ताप इत्यादी लक्षणे आहेत अशा रुग्णांनी घरीच राहावे ( Self isolation )

संक्रमित व्यक्तींशी जवळचा संपर्क टाळा. KEEP DISTANCE. गरज नसताना हस्तांदोलन टाळा.

ज्या त्रिसूत्रीचा वापर आपण प्रभावीपणे कोरोनाला हरवण्यासाठी केला त्याच त्रिसूत्रीचा वापर HMPV संसर्ग टाळण्यासाठी सुद्धा करणे गरजेचे आहे .

*त्रिसूत्री🥁*
1) Wear mask -सार्वजनिक ठिकाणी मास्क चा वापर करा.
2) Keep distance
3) Wash your hands with soap and water ( Hand hygiene )

*⭕ वैद्यकीय सल्ला कधी अत्यावश्यक आहे?*

खरे सांगायचे तर प्रत्येक रुग्णाने वैद्यकीय सल्ला हा घेतलाच पाहिजे पण तरीसुद्धा काही कारणाने आपण घरगुती उपचार करत असाल तर -
- लक्षणे 5 दिवस किंवा त्याहून अधिक काळ राहिल्यास, किंवा श्वास घेण्यास त्रास होत असल्यास, डॉक्टरांचा सल्ला नक्की घ्या कारण अशा वेळेला आपल्याला निमोनिया झाला आहे का किंवा गंभीर स्वरूपाची काही गुंतागुंत झाली आहे का याची खात्री डॉक्टरांना विविध तपासण्या करून करावी लागते.

*⭕आणि शेवटचा कळीचा प्रश्न या आजाराचा संसर्ग वाढल्यास मागील वेळेप्रमाणे लॉकडाऊन इत्यादी बंधने लादली जाऊ शकतात का ?*

याचे उत्तर सध्या तरी - *नाही* असेच आहे. कारण हा आजार तेवढा गंभीर नाही आणि अति वेगाने पसरणारा पण नाही. तसेच या आजाराविरुद्ध बहुसंख्या रुग्णांकडे ऑलरेडी अँटीबॉडी डेव्हलप झालेल्या असण्याची शक्यता आहे कारण हा आपल्याला नकळत पूर्वी पण होऊन गेलेला असेल.

या माझ्या सहज सोप्या पोस्ट मधून आपल्या सर्व शंकांचे समाधान झाले असेल अशी मी आशा व्यक्त करतो. आपल्याला माझे हे सहज सोप्या भाषेत लिहिलेले लेख आवडत असतील आणि आपण डॉक्टर असाल तर मी सहज सोप्या भाषेत लिहिलेले *EMERGENCY MANAGEMENT IN GENERAL PRACTICE* हे पुस्तक आपण नक्की वाचा.

*⭕हा लेख आपण नावासह अग्रेषित करू शकता.*

*डॉ. पद्मनाभ केसकर*
*आत्ययिक चिकित्सा तज्ञ*
Mobile - 9762258650

08/01/2025

02/01/2025

हार्ट फेल्युअर ओळखण्यासाठी FACES " नावाचे पाच लक्षणांचे तंत्र :
होऊ घातलेले किंवा "सुप्त" हार्ट फेल्युअर ओळखण्यासाठी "Heart Failure Society of America" या संघटनेने "FACES " नावाचे पाच लक्षणांचे तंत्र विकसित केले आहे:
F = Fatigue. शरीरभर पुरेसे रक्त पाठविले न गेल्यामुळे येणार थकवा.
A = Activity limitation. हालचाल किंवा कामावर येणाऱ्या मर्यादा.
C = Congestion. फुफ्फुसात पाणी साठल्यामुळे येणारा खोकला, आणि धाप लागणे .
E = Edema or ankle swelling. हृदय दुबळे झाल्यामुळे त्याचे पम्पिंग अपुरे होते आणि पायापासून रक्त परत हृदयाकडे "वर" आणण्यासाठी ती पम्पिंग पॉवर अपुरी पडते. यातून पायाचे घोटे, पोटऱ्या, मांड्या आणि ओटीपोट यावर सूज दिसू लागते. या "पाण्यामुळे" वजनही वेगाने वाढल्यासारखे दिसते.
S = Shortness of breath. फुफुसात साठलेल्या पाण्यामुळे आणि ऑक्सिजन यांची देवाणघेवाण कमी होते. त्यामुळे अधिक श्वसन करावे लागून "धाप लागल्याची" स्थिती होते.
लिंक:

The earliest indicators of heart failure can be confused with natural aging. However, specific symptoms tell a different story. Learn five signals to watch for....

13/12/2024

सध्या ‘औषधाच्या गोळ्या तोडून खाव्यात की नको’ यावर काही फेसबुक मैत्रीणींची चर्चा चालू आहे त्या निमित्ताने-
१.काही गोळ्या या साध्या सरळ सोप्या असतात.
त्यांना बनवताना काही हायफाय पद्धती वापरलेल्या नसतात. वर त्यात मध्ये एक रेष दिलेली असते ज्याला स्कोअरिंग म्हणतात. म्हणजे या रेषेच्या दोन्ही बाजूंना समप्रमाणात अर्धेअर्धे औषध आहे.
पूर्वी दोन रेषा असलेल्या म्हणजे चार समभाग होतील अशाही तापाच्या गोळ्या असायच्या.
तर अशा गोळ्या आपण तोडून घेऊ शकतो.
पण त्यातही एक रेषा करून दोनच भाग केले असतील तर आपल्याला कमी डोस घ्यायचाय किॅवा लहान मुलांना वजनानुसार डोस द्यायचाय तर चार तुकडे करू नयेत. एक रेष असेल तर दोनच तुकडे करावेत.
चार तुकडे केल्यास प्रत्येक भागात ठराविक २५ टक्के औषध असेलच असे नाही.
२.काही गोळ्या एका गोळीच्या वर दुसरी अश्या असतात.
विशेषतः डायबेटिस ब्लडप्रेशर अश्या आजारांच्या दुरंगी गोळ्या.
समजा अ ५० मिग्रॅ आणि ब ५०० मिग्रॅ अशा कॅांबिनेशनची एक गोळी आहे.
बनवणाराने निळा रंग अ ला आणि पांढरा रंग ब ला दिलाय. तर त्या निळ्या रंगात एकूण ५० मिग्रॅ औषध असेल पण ते सगळीकडे समप्रमाणात असेलच असे नाही.
आणि तुम्हाला अ २५ आणि ब २५० असा डोस घ्यायचा असेल तर , ती टॅब्लेट स्कोअर्ड असेल तर तोडून घेऊ नये.
तर अ आणि ब चे हवे ते कॅांबो असलेली वेगळी अखंड टॅब्लेट घ्यावी.
३. काही टॅब्लेट्स एंटरिक कोटेड असतात.
म्हणजे त्या जठराच्या ॲसिडमध्ये सुरक्षित राहून लहान आतड्यात गेल्यावरच काम करणार असतात. त्यांचे कोटिंग तोडून त्या घेतल्यास काहीच काम करणार नाहीत जठरातच नष्ट होतील.
४. काही टॅब्लेटचे औषध खूपच कडू असल्याने त्यांच्यावर गोड कोटिंग असते. त्या तोडून खाल्ल्यावर गोडाच्या लेपाचा काय उपयोग.
५. काही टॅब्लेट सस्टेन्ड रिलीज असतात म्हणजे जर त्या अखंड गिळल्या तर त्यांच्या बांधणीनुसार त्यातलं एकेक औषध किंवा डोस टप्प्याटप्प्याने वेळेनुसार रिलीज होते आणि आपले कार्य करते. या प्रकारच्या टॅब्लेट्स तोडून फायदा नसतो. काही वेळा सगळाच डोस रिलीज झाल्याने उलट नुकसान होते.
६. काही टॅब्लेट्सची बांधणी अशी केलेली असते की त्यांच्यात समजा तीन औषधे असतील तर एका मागून एक ठराविक काळाने रिलीज व्हावीत. ती औषधे एका गोळीच्या पोटात एक अशी ठेवलेली असतात.
अशी औषधे मध्येच तोडून खाल्ल्याने एकदम हाय डोस रिलीज होतो. ब्लड प्रेशरवरची कॅांबिनेशन औषधे शक्यतो अशाप्रकारची असू शकतात.
आणि त्यामुळे अशी तोडून गोळी खाल्ल्याने तिनही औषधे एकदम रिलीज होऊन ब्लड प्रेशर चटकन कमी होऊ शकते.

या बरोबरच कॅप्स्युल्स कधीही तोडून खाऊ नयेत कारण आत ज्या बारक्या बारक्या ग्रॅन्यूल्स असतात त्या योग्यप्रकारे अर्ध्या करणे शक्य नसते.

पातळ स्वरूपात असलेली औषझे ‘शेक वेल बिफोर यूज’ अशीच घ्यावीत नाहीतर मूळ औषध खालीच राहून आपण फक्त गोड साखरेचे पाणीच पिऊ.

मिक्स प्रकारचे (बायफेजिक) इन्स्युलीन फ्रीज मधून बाहेर काढल्यावर पाचेक मिनिटे थांबून तळव्यामध्ये हळुवार रोल करून (शेक वेल करून नाही) मिक्स करून घ्यावे नाहीतर जे दूध का दूध पानी का पानी असतं ते तसंच नीरक्षीरविवेकबुद्धीने सिरींजमध्ये येईल.

आणखी काही शंका असतील तर स्वागत.

डॉ स्वाती साती
बिदर