Ayushree Ayurvedic Hospital

25/04/2025

उष्माघात /सनस्ट्रोक
सध्या आपल्या आसपास घडणाऱ्या काही घटनांमुळे हे शब्द वारंवार कानावर पडत आहेत. ऋतुचक्रानुसार हिवाळा,उन्हाळा, आणि पावसाळा हे ऋतू दर वर्षी येतातच पण हिरवी जंगलं कमी झाली आणि सिमेंटची जंगलं वाढली तेव्हापासून उन्हाचा तडाखा आणि तीव्रता दर वर्षी वाढतच चालली आहे आणि त्याचे परिणाम आपल्याला दिसत आहेत ,भोगावे लागत आहेत.
उष्माघात म्हणजे काय?
प्रदीर्घ काळ तीव्र सूर्यप्रकाशात राहिल्यामुळे शरीराचे तापमान खूप वाढल्यामुळे जी स्थिती निर्माण होते त्याला उष्माघात म्हणतात.
विशेषतः मार्च ते जून महिन्यात जेव्हा उन्हाची तीव्रता अत्यधिक असते आणि दिवसाच्या साधारण अकरा ते चार या वेळात जर असं ऊन लागलं तर होणारे परिणाम अतिशय तीव्र,वेगवान व गंभीर असतात.
त्यातही व्यक्तीचे वय जास्त असेल, इतर कोणते आजार असतील तर उष्माघात जीवघेणाही ठरु शकतो.जास्त ऊन,जास्त तापमान या बरोबरच वातावरणात दमटपणा अधिक असेल तर जास्त त्रासदायक ठरतो.इतर ऋतूंमधील उन्हापेक्षा उन्हाळ्यात असणारा तीव्र सूर्यप्रकाश अधिक घातक असतो.
लक्षणे:
*अधिक काळ उन्हाशी संपर्क आल्यामुळे शरीराचे तापमान खूप वाढते, म्हणजे 40 अंश सेल्सिअस किंवा त्यापेक्षाही जास्त होते.
* मनाची स्थिती बिघडते, गोंधळ होतो ,ती बाधित व्यक्ती असंबद्ध बडबड करू लागते.
* अचानक विचित्र वागू लागते.
* अडखळत , जीभ जड झाल्या प्रमाणे ,समजणार नाही अशा प्रकारचे बोलू लागते.
* चिडचिड करते.
*झटके येऊ शकतात.
* चक्कर येते,थकवा येतो.
* खूप जास्त घाम येतो.
*शरीराच्या सर्व स्नायूंमध्ये पेटके येतात,cramps येतात व प्रचंड वेदना होतात.
*त्वचा खूप गरम,कोरडी व लाल होते.
* श्वसन जलद गतीने व उथळ होते.
* हृदयाची गती वाढते.
* डोकं खूप दुखतं.
* मळमळ व उलटी होणे.
कारण काय ?
खूप वेळ तीव्र उष्णतेची संपर्क आल्यामुळे व घामावाटे शरीरातील पाण्याचे प्रमाण कमी झाल्यामुळे शरीराचे तापमान खूप वाढते व त्यामुळे मेंदूमधील उष्णता नियंत्रक केंद्रे ( thermostat system) काम करेनाशी होतात.
शरीरातील हृदय,मेंदू,मूत्रपिंड ,फुफ्फुसे असे महत्त्वाचे अवयव सुजतात व जास्त गंभीर स्थितीत काम करणे बंद करतात.सर्व स्नायू शिथिल होतात आणि कधी कधी उपद्रव वाढत जाऊन मृत्यू येतो.
उष्माघात टाळण्यासाठी काय कराल?
• सर्वात पहिली गोष्ट म्हणजे दिवसाच्या ज्या दुपारच्या वेळात तीव्र सूर्यप्रकाश व ऊन असते , त्या वेळात अत्यावश्यक नसल्यास घराबाहेर पडूच नये, विशेषतः वयस्कर व्यक्ती तसेच ज्यांना इतर काही आरोग्य विषयक तक्रारी आहेत त्यांनी व लहान मुलं यांची विशेष काळजी घेणं आवश्यक आहे.
• जर काही कारणानं बाहेर जावं लागलंच तर उन्हापासून संरक्षण होईल अशी सर्व काळजी घेणं गरजेचं आहे, म्हणजे,डोक्यावर टोपी अथवा रुमाल, छत्री , डोळ्यांवर गॉगल घालावा.
• अंगात सन कोट असावा.
• नियमित सराव करणारे खेळाडू वगैरे असतील , ज्यांना सन कोट इ.घालणं शक्य नाही,त्यांनी चांगल्या दर्जाचे त्वचेला संरक्षक असे ,UV rays पासून रक्षण करणारे सन स्क्रीन लोशन भरपूर लावावे .जो शरीराचा भाग उघडा आहे ,जो सूर्यकिरणांना एक्सपोज होणार आहे,त्या भागाला जास्त लावावे व अधिक काळ खेळणार असतील तर वारंवार लावावे.
• भरपूर पाणी प्यावे, इतर द्रवपदार्थ, सरबत, ताक, पन्हं असे द्रव घेत राहावेत.
• थोडाही त्रास जाणवू लागल्यास दुर्लक्ष करु नये.

प्रथमोपचार
खरं तर उष्माघात ही बरेच वेळा अचानक उद्भवणारी गंभीर स्थिती किंवा इमर्जन्सी असू शकते अशा वेळी त्वरित वैद्यकीय मदत घेणेच आवश्यक असते परंतु जर कधी कोणाला थोडाफार त्रास जाणवू लागला तर पट्कन प्रथमोपचार करून हॉस्पिटलमध्ये न्यावे .
* सर्वप्रथम त्या व्यक्तीला सावलीत न्यावे.
*एकावर एक कपडे घातले असतील तर जास्तीचे कपडे काढून टाकावेत.
* पाणी व सरबत वगैरे द्रव पदार्थ पाजावेत.
*अंगाभोवती थंड पाण्यात भिजवलेला टॉवेल गुंडाळावा.
* अंगावर गार पाणी टाकावे किंवा रुग्णाच्या कंडीशन नुसार गार पाण्याने अंग पुसून घ्यावे .
* शक्य असल्यास बर्फाच्या पॅकने अंग पुसावे .
* त्वरित वेळ न दवडता वैद्यकीय मदत घ्यावी.

उन्हाळ्यात सर्व लोकांनी घ्यायची काळजी: आयुर्वेद काय सांगतो?
*दिवसभरात भरपूर पाणी प्यावे.
*लिंबू सरबत, कोकम सरबत, पन्हं,नारळ पाणी यांचा आहारात समावेश करावा.
*दूध,खीर , ताक, लोणी यांचा वापर करावा.
*तूप आहारात असणे अतिशय गरजेचे आहे कारण ते थंड आहे ,तसेच सूज कमी करणारे आहे .
* उन्हाळ्यात येणारी सर्व फळे आलटून पालटून खावीत.जसे, आंबा, कलिंगड, द्राक्षे, खरबूज ,अननस इ.
* कांदा,काकडी,कैरी,पुदिना,टोमॅटो यांचा वापर करावा.
* तळलेले, पचायला जड,मसालेदार पदार्थ टाळावेत.
* आयुर्वेद या ग्रीष्म ऋतूत हलका,थंड व द्रव आहार घेण्याचा सल्ला देतो .
*थंड पाणी , मोगरा, वाळा घालून सुशीतल केलेलं पाणी प्यावं ,जे उष्णता कमी करते. फ्रीज मधील पाणी न पिता माठातील नैसर्गिक पद्धतीने गार केलेलं पाणी अधिक हितकर आहे.
*आहारात तांदळाचा वापर जास्त करावा.
तांदळाची खीर खावी.
*आंबट गोड चवीची सरबते प्यावीत.

*रात्री झोपण्यापूर्वी चंद्रकिरणात ठेवून शीतल झालेले दूध साखर घालून प्यावे.
*श्रीखंड खावे.
*डाळिंब व आवळा या पित्त शामक फळांचा अवश्य वापर करावा.
*गुलकंद,काळया मनुका,तुळशीचे बी या स्वभावतः शीतल पदार्थांचा समावेश आहारात करावा.
*थंड पाण्याने अंघोळ करावी .
*सैल,पातळ, सुती व फिक्या रंगाचे कपडे घालावेत.
*गच्चीवर झोपावे.
अशा पद्धतीने काळजी घेऊन उष्माघातापासून रक्षण करावे.

वैद्य राजश्री कुलकर्णी
M.D. ( आयुर्वेद)

Picture courtesy: Internet ( only to illustrate the topic)

24/02/2025

आला वसंत....

फेब्रुवारी महिना आता संपत आला. महाशिवरात्र झाली की ऊन खूप वाढू लागेल आणि वातावरण अचानक उष्ण होऊ लागेल.

रात्री अजून वातावरण थंड आहे, दिवसाही सतत पंखा लागत नाही अशी स्थिती आहे पण ही आता बदलेल आणि मग आपण एकदम आपली दिनचर्या बदलून टाकू.

दिवस रात्र पंखे गरगरू लागतील, घरोघरी माठ विराजमान होतील, फ्रीजमध्ये गार पाण्याच्या बाटल्या दिसू लागतील, सरबत, उसाचा रस, आइस्क्रीम याकडे पावलं वळू लागतील.

पण थांबा......घाई करु नका...

हे जे लिहिलं आहे त्या ग्रीष्म ऋतूत करण्याच्या गोष्टी आहेत म्हणजेच तीव्र उन्हाळा असताना! सध्या वसंत ऋतू सुरु होतोय. झाडांची शिशिर ऋतूत झालेली पानगळ आता थांबलेय आणि नवीन तांबूस कोवळी पालवी झाडांवर दिसू लागली आहे.वातावरण हळूहळू बदलतंय, दुपारी खूप ऊन वाटलं तरी पहाटे व रात्री अजून गारवा आहे. या बदलांना शरीर हळूहळू सरावेल पण त्याला वेळ द्यायला हवा नाहीतर आजारी पडणार हे नक्की...

वसंत ऋतूत शरीरात नेमकं काय होतं?

* आधीच्या दोन ऋतूत म्हणजेच हेमंत आणि शिशिर ऋतूत भरपूर थंडी असल्याने व भूक तसेच पचनशक्ती चांगली असल्यामुळे आपण पौष्टिक आहार घेतो.
गोड पदार्थ तसेच सुका मेवा यांचा समावेश आहारात हमखास असतो.
दूध व दुग्धजन्य पदार्थ खातो.
नेहमी पेक्षा आहाराची मात्रा देखील वाढलेली असते.

* या प्रकारच्या आहारा मुळे शरीरात कफ दोष वाढतो व साठू लागतो. हवेत गारठा असल्याने हा कफ घट्ट होऊन तसाच राहतो.

* वसंत ऋतू सुरू झाल्यानंतर हवेत उष्णता वाढू लागते, वातावरण तापू लागते त्यामुळे शरीराचे तापमान वाढते आणि साठलेला कफ पातळ होऊ लागतो.

* हा कफ शरीरात विविध लक्षणे निर्माण करतो. सर्वात पहिले लक्षण म्हणजे भूक कमी वाटू लागते. अचानक शिंका येणे, नाकातून पाणी गळणे,सर्दी, कफ,खोकला, ताप येणे हे त्रास दिसू लागतात.

* आरोग्याच्या दृष्टीने हा काळ अतिशय महत्त्वाचा असतो आणि या काळात अपथ्य घडले, चुकीचा आहार विहार घेतला तर वारंवार आजारी पडू शकतो.

* नेमके काय करायचे, काय काळजी घ्यायची, काय टाळायचे हे पुढील भागात जाणून घेऊ.

वैद्य राजश्री कुलकर्णी
M.D. ( आयुर्वेद)

Picture courtesy- Internet
Only to explain the subject

29/10/2024

आज धनत्रयोदशी आयुर्वेदाची आराध्य देवता भगवान धन्वन्तरि जयंती म्हणून राष्ट्रीय आयुर्वेद दिवस म्हणून साजरा केला जातो ! या वर्षीची संकल्पना वैश्विक स्वास्थ्यासाठी आयुर्वेदाचा नवाचार ! म्हणजेच Ayurveda Innovations for Global Health अशी आहे! आपणां सर्वांना भगवान धन्वन्तरि निरामय दीर्घायुष्य प्रदान करो ही प्रार्थना !

16/10/2024

07/09/2024

Please accept our best wishes on occasion of Ganesh Chaturthi

05/09/2024

Dear Friends
Sharing with you the Glimpses of Health Stalwarts 2024 Award Ceremony! Awards were presented by towering personalities like Dr Omprakash Kulkarni renowned scientist and activist and Mr Sandip Karnik Commissoner of Police in Nashik!
Nasik Lokmat has been kind enough to give wide coverage in print as well as electronic media of this ceremony.
This was possible only because of unabound love and blessings showered by all of you ! Please continue to bless us keep us in your prayers!
Affectionately yours.
Dr Abhay & Dr Rajashree Kulkarni
www.ayushree.com

02/09/2024

थॅंक्यु लोकमत समुह !
नाशिक करांच्या सेवेत गेली तीस वर्षांहून अधिक काळ आम्ही दोघेही स्वतंत्रपणे लोकांना आयुर्वेदीय निदान व उपचारांची सेवा देत आहोत !
नित्य रुग्णांना तपासून त्यांच्या विकाराचे आयुर्वेदीय निदान करुन त्यांना योग्य औषधोपचार, पंचकर्म आणि सगळ्यांत महत्त्वाचं म्हणजे सुयोग्य सल्ला देण्याचे काम केले! आयुर्वेदाच्या सहाय्याने कोणकोणत्या आजारांवर उपचार होऊ शकतात त्याची माहीती व्हावी म्हणून अनेक आजारांची मोफत शिबीरे आयोजित केली.
हे करत असतांना रुग्णांचे प्रबोधन व्हावे यासाठी सातत्याने विविध वर्तमान पत्रांमधून लेखन केले. आयुर्वेदातील माहीतीचा खजिना लोकांना माहीत व्हावा म्हणून आतापर्यंत आयुर्वेदीय सौंदर्य शास्त्र, आयुर्वेदीय गर्भसंस्कार, आहार जिज्ञासा व आरोग्यदायी गणेश पूजन ही चार पुस्तके लोक सेवेत रुजु केली! भारतातच नव्हे तर परदेशांतही आयुर्वेदाचा झेंडा फडकविण्याची संधी मिळाली तेथेही भारतीय परंपरेची मान उंचैविण्याचा प्रयत्न केला.
अनेक दुर्धर व गंभीर आजारांवर संशोधनावर आधारीत उपचार करुन त्यावरील शोधनिबंध International Peer reviewed Journals मध्ये प्रकाशित करुन शास्त्रसेवा केली.
आयुर्वेदाच्या विद्यार्थ्यांना शिकवून शास्त्रऋण फेडले तसेच चिकित्सा व्यवसायात रु्गणसेवेचा स्तर सातत्याने उंचावत रहावा म्हणून नावीन्यपूर्ण गोष्टी (Innovations) करत राहीलो व त्यांची नोंद रहावी म्हणून त्यांचे पेटंटही घेतले.
जे जे काही नवीन करत आलो ते सहकार्यांशी विविध परिसंवादातील व्याख्यानांद्वारे शेअरही करुन शास्त्रात भर टाकण्यांत खारीचा वाटा उचलला.
आपण आमच्या दोघांच्याही कार्याची स्वतंत्रपणे दखल घेऊन आम्हांस पुरस्कार देण्याची ठरवले त्याबद्दल आम्ही आपले ऋणी आहोत! असाच लोभ असु द्यावा. शुभं भवतु !

भवदीय
वैद्य अभय कुलकर्णी एम.डी (आयुर्वेद)
वैद्य राजश्री कुलकर्णी एम.डी (आयुर्वेद)

आयुःश्री आयुर्वेदीय हॅास्पिटल व रिसर्च सेंटर
www.ayushree.com

26/08/2024

Our prayers to Lord Krishna may he bless us all with joy health and prosperity!

10/07/2024

पावसाळा व आरोग्य

सगळीकडे पाऊस सुरु झालाय, या दिवसात आरोग्य रक्षणासाठी काय करावं याची ही माहिती!

वैद्य राजश्री कुलकर्णी
M.D. ( आयुर्वेद)