31/05/2025
**ng
गेल्या वर्षी सुट्टीसाठी बाहेर गेलो असताना *V**e* नावाचं दुकान दिसलं! दुकानासमोर भली मोठी गर्दी पाहून आश्चर्य वाटलं. भारतात "PECA" नुसार V**e वर बंदी आहे. तस पाहिलं तर बहुतांश देशात Va**ng संदर्भात वेगवेगळे नियम पाहायला मिळतात.
काय आहे हे V**E?
V**e/ e-cigarette/v**e-pen/hookah-pen/ e pipe/ electronic ni****ne delivery system (ENDS) हे बॅटरी वर चालणारे इन्हलर सारखं यंत्र असत ज्यामध्ये एका cartridge मध्ये एका प्रकारचे लिक्वीड भरलं जातं. बटन दाबले की हे द्रव गरम होऊन त्यामधून वाफा (vapour) निघतात ज्या श्र्वसनाद्वारे आत ओढल्या जातात. धू्म पानासारखं 'धूर' न ओढता हे vapour ओढले जातात म्हणुन याला va**ng असं म्हटलं जातं.
धूम्रपान कमी करण्यासाठी मार्केट मध्ये आणलेलं हे तंत्र धूम्रपाना इतकचं किंवा जास्त घातक असण्याची शक्यता आहे.
साधारणतः 2003 मध्ये मार्केटमध्ये आलेले हे v**e 2011 पर्यंत 11 मिलियन, 2020 पर्यंत 68 मिलियन तर 2021 पर्यंत 82 मिलियन लोकांपर्यंत पोहोचला आहे. जगभरात पन्नास टक्के उच्च शालेय विद्यार्थी V**e करतात/ वापरतात . 2019 मध्ये e-cigarette चा सेल हा 19.3 बिलियन इतका होता. यामध्ये 30 ते 50 टक्के सेल हा इंटरनेट द्वारे होतो. 95 टक्के डिव्हायसेस हे चायना मध्ये तयार होतात.
तंबाखू मध्ये असलेले *निकोटीन* हे कास्नोजेन म्हणजे कॅन्सर उत्पन्न करणारे तसेच हृदयाचे आजार, बर्थ डिफेक्ट करणारे आणि विषारी असते.
V**e मध्ये गरम होताना formaldehyde तयार होते. तसेच Ketene नावाचे रसायन तयार होते. हे ketene रसायन फुफ्फुसांमध्ये गेल्यास फुफुसांचं टिशू खराब करते आणि त्यांची श्वसनक्षमता कमी करत. त्यामुळे श्वास घेताना दम लागणे, धडधड वाढणे आणि परणामी respiratory failure उद्भवतो.
जॉन हॉपकिन्स युनिव्हर्सिटी मध्ये झालेल्या रिसर्च नुसार जवळपास 2000 होऊन जास्त रसायन या V**e clouds मध्ये आढळतात. त्याचबरोबर या vapour मध्ये propylene glycol, glycerine, ni****ne, flavours ,toxicants,carcinogens, heavy metals आणि nano particles आढळतात. यात NNN,NAT सारखी कॅन्सर करणारी तत्व सापडतात.
यामुळे व्यसन लागते, मानसिक आणि शारीरिक निर्भरता वाढते. मेंदू, न्युरो मस्क्युलर, cardiovascular, श्वसन, प्रतिकार शक्ती, पचन शक्ती या सर्वांवर याचा परिणाम होतो. Neuroplasticity आणि neural system प्रभावित होतात.
"Cool" वाटण्याचा नावाखाली नवीन पिढी नव्या व्यसनाच्या विळख्यात सापडत आहे. आपण समाज म्हणुन यावर वेळीच आळा आणला पाहिजे. व्यसन मुक्त पिढी घडवण्याकडे प्रयत्न केला पाहिजे.