Transform Counseling Services

04/01/2023

02/01/2023

**AWritersClub

Screen addiction part 3

नमस्कार सगळ्यांना.

आज आपण या series मधला तिसरा भाग बघणार आहोत..

Corrective measures:- आपलं मूल जर already screen addiction च्या विळख्यात अकडलं असेल तर त्याला त्यातून बाहेर कसं काढायचं हे आज आपण बघणार आहोत..

1. Generate alternatives & be strict :- जर मूल screen च्या आहारी गेलंय आणी आपल्याला त्याला परवृत्त करायचंय तर आपल्याला strict होणं गरजेचं आहे.

उ.दा. जर आत्ता तुमचं मूल 3-4 तास टोटल screen बघत असेल, may it be phone, laptop, TV, anything.. या आपल्याला त्याच्याशी बसून बोलणे गरजेचे आहे की screen जास्त वेळ बघितल्याने काय काय होऊ शकत.. अर्थात त्याला कळेल अश्या पद्धतीने.. मग त्याच्या सोबत बसून आपल्याला 4 तासावरून screen time हळू हळू कमी करण्यासाठी एक time table बनवायला हवा.. make it attractive, & colourful.. तो त्यांना दिसेल अश्या जागी लावा.. त्यांना विचारून हे सगळ करणे अपेक्षित आहे. "मी हे time table बनवलाय उद्या पासून follow कर" अस म्हणून उपयोग नाही..
अर्थात त्या time table सोबत आपला स्वतःचा screen time लिमिट करण्याची जवाबदारी सुद्धा आपलीच.. कारण मूल आपलं बघूनच शिकतात.. आता सुरुवात होणार time table follow करण्याची.. सुरुवातीला मूल त्रास देणार follow करायला मात्र मुलाने कितीही हट्ट केला तरी या वेळेस strict असणे फार गरजेचे आहे.. कारण आपण घरात बनवलेल्या नियमांना seriously घेत नसू आणी मुलांच्या हट्टा पुढे किंवा काही कारणाने ते follow करत नसू तर मुलं त्यांचे सोयीस्कर interpretation करतात.. म्हणजे काय की rules are made to be broken, चलता है, काही फरक पडत नाही.. आणी मग त्यांना सगळ्यातून बाहेर काढणं अवघड होऊन बसतं. आईचं नाही म्हणजे खरंच नाही असतं, असा मॅसेज मुलांना जायला हवा तेव्हाच ते rules seriously घेतील.. आईला strict असणं गरजेचं आहे.. मात्र strict असणे म्हणजे कायम रागावणे, किंवा ऐकलं नाही तर मारणे असा मुळीच नाही.. स्वतःच्या बोलण्यावर कायम असणे म्हणजे strict असणे होय..
या सोबतच जर मुलाने एक दिवस सुद्धा time table follow केला तर त्या time table वर tick mark करणे आणी त्याला appreciate करणे, आणी मुलाला आपलं target achieve करण्या साठी प्रोत्साहित करणे सुद्धा अतिशय महत्वाच आहे. Appreciation acts as a driving force for kids to follow rules..
आता अर्थात हे करत असताना screen नाही तर दुसरे काय हे alternatives आपल्याला generate करायला लागणार..

2. Alternate activities for dopamine secretion:- आपण पहिल्या भागात बघितल्या प्रमाणे screen बघितल्याने pleasure hormone dopamine secrete होतं, आणी त्या pleasure चा अनुभव परत परत घेण्यासाठी मूल परत परत screen बघणार.. आता ह्या dopamine मुळे मिळणारा आनंद मुलापासून अचानक हिरावून घेतला तर मुळीच चालणार नाही कारण त्याने मूल restless, चिडचिडे, होणार.. तर आपल्याला हे बघायला हवं की अजून कुठल्या activities आहेत ज्या safe आहेत आणी ज्याने dopamine secrete होतं..
तर sports, exercise, प्राणायाम, किंवा कुठला art form शिकणे उ.दा. dance, music, painting, drawing, musical instrument. यापैकी काहीही सातत्याने केल्याने dopamine secrete होतं आणी हळू हळू आपण स्क्रीन ला या गोष्टींनी replace करू शकतो.
आणखीन एक अतिशय महत्वाची बाब, या सगळ्या वरच्या गोष्टींसोबतच praise म्हणजे कौतुक हे सुद्धा dopamine secrete करत.. आपण मुलांच्या चांगल्या वागणुकीला कितीदा appreciate करतो बरं, आठवा जरा.. मुलं त्यांची image आपल्या डोळ्यात बघत असतात, आपण त्यांना छान म्हंटल की त्यांना फार आनंद होतो. याचा अनुभव आपण बरेचदा घेतला असेल.. मूल चुकलं की आपण त्यांना जसं आवर्जून रागावतो तसच जर त्यांनी काही चांगलं केल तर त्यांच मनापासून कौतुक नक्की करा..

3. Greens and Blues:- मूल जन्मापासूनच Nature कडे attracted असतात. तुम्ही बघितलं असेल की मुलांना हिरवळ, समुद्र, प्राणी या सगळ्या मध्ये इंटरेस्ट असतो आणी ते त्यात रमतात.. इतकाच काय तर साधं बाथरूम मध्ये पाणी खेळायला पण त्यांना खूप आवडतं, किंवा बगेतल झाड कसं मोठं होतं, कसे त्याला फुलं येतात हे सुद्धा ते जाणून घेतात आणी मज्जा वाटते त्यांना हे सगळं बघायला..
मुलांना screen पासून परावृत्त करण्यासाठीचा हा अतिशय चांगला, safe मार्ग आहे आणी nature मधून मुलं बरच काही शिकू शकतात.
अर्थात त्यांना Green & Blues च्या सान्निध्यात घेऊन जाणे म्हणजे महागड्या trips प्लॅन करणे अजिबात नाही.. तर त्यांना गड किल्ले दाखवणे, तिथली greenery, तिथलं सौंदर्य, तो freshness त्यांना अनुभवू देणे महत्वाचे आहे. किंवा कधी त्यांना अगदी गावात नेणे, तिथली विहीर, नदी , ओढा दाखवणे, चांदण्या रात्री गावात त्यांना चांदण्या बघायला घेऊन जाणे.. अगदी काहीच नाही तर त्यांना घरात आवडेल तसं पाण्याशी, रंगांशी, खेळू देणे.. एक लक्षात घ्या जर त्यांना addiction पासून लांब नायायचा असेल तर कितीही messy वाटलं तरी त्यांच्या आवडीच्या काही गीष्टी त्यांना करून देणे गरजेचे आहे. कारण त्यात त्यांना आवड असल्याने त्यांच मन रमेल आणी त्यांची curiosity वाढेल आणि ते आपोआप screen पासून लांब जातील करण त्याहून अधिक lucrative त्यांना काहीतरी मिळालेलं असेल..

बघा करून.. अर्थात addiction ही गोष्ट काही दिवसात जाणारी नाही.. त्याला बरेच प्रयत्न करावे लागणार, मात्र प्रयत्न करताना कुठलीही अडचण आली तर मला नक्की कळवा.. आपण मिळून त्यावर मात करू मात्र मुलांना यातून बाहेर काढू... ही generation अतिशय हुशार आहे, अशा addiction मुळे ती वाया जाता कामा नये..

WHO नी age wise screen time ची लिस्ट दिलीय, तुमच्या reference साठी ती खाली देतेय.. बघा आपल्या मुलाचा screen time जास्तीत जास्त किती असायला हवा आणि आपल्याला अजून किती काम करायचंय ते..

Infant (less than 1 year of age): Screen time is not recommended.
1-2 years of age: No screen time for a 1-year-old. No more than an hour for 2-year-olds, with less time preferred.
3 to 4 years old: No more than one hour.

आपल्याला आणखीन कुठल्या विषया संदर्भात माझ्या कडून लेख हवा असेल तर मला नक्की कळवा. मी प्रयत्न करेल लिहिण्याचा..
तुमच्या अभिप्रायाच्या प्रतीक्षेत
धन्यवाद..

Ketki Kale
Psychological counselor
Transform Counseling Services

30/12/2022

Screen addiction in kids part 2

नमस्कार सगळ्यांना..
गेल्या भागात आपण screen addiction काय असतं, आणी मुळात त्यात मूल कसं अडकत जातं हे बघितलं.. अर्थातच parent म्हणून त्यांना समजून घेऊन या trap मधून बाहेर काढणे ही आपलीच जवाबदारी आहे..
तर मग जाणून घेऊयात अश्या परिस्थितीत आपल्याला काय काय करता येईल.

पहिला मुद्दा असा की आपल्याला parent म्हणून सगळ्यात आधी हा पक्का निग्रह करणे गरजेचे आहे की कितीही कष्ट पडले, कितीही वेळ लागला तरीहि मी माझ्या मुलाला/मुलीला यातून बाहेर काढणार.. एक दोनदा प्रयत्न केले पण मूल ऐकतच नाही असं म्हणून चालणार नाही.. आपली मुलं अभ्यास पण करत नसतात एक दोनदा म्हणून, पण मग आपण त्यांचा पाठपुरावा करायचा बंद करतो का?? मुळीच नाही.. या ना त्या पद्धतीने आपण त्यांना अभ्यास करायला भाग पाडतो, नाही का?? कारण अभ्यास आपल्या priority लिस्ट मध्ये पहिल्या क्रमांकावर असतो.. Trust me जर आईनी ठरवलं तर आपल्या मुलाच्या भवितव्यासाठी ती काहीही करू शकते. प्रत्येक आई मध्ये एक हिरकणी दडलेली आहे असं मला कायम वाटतं.. तर निग्रह पक्का करा..

दुसरा मुद्दा- पुढे आपण या विषयाला 2 भागात विभागू

1. preventive measures
2. corrective measures

1. preventive measures कोणासाठी घ्यायला हवेत? तर जी मुलं अगदी लहान आहेत आणी ज्यांना अजून screen एक तर आपण introduce केली नाहीय किंवा अजून ते addict झाले नाहीयेत. आता मुळात आपण screen इंट्रीड्युस का करतो मुलांना हे बघुयात..
a. कधी कधी आपण घाईत असतो आणी मुलाने जरा शांत बसावे, आपल्याला कामं करू द्यावेत म्हणून TV किंवा मोबाईल त्यांना दाखवल्या जातो.
b. मुलांची हल्ली खाण्याची खूप नाटकं असतात, फार फिर फिर करून खाणं,खायला आवडीच्याच गोष्टी हव्या असणं, किंवा आपल्याला हवी तितकी quantity त्यांनी खावी या साठी म्हणून आपण त्यांना screen दाखवतो..
c. आपण office मधून आल्यावर मुलांशी खेळण्याचा त्राण आपल्यात नसतो मग अश्या वेळी तुझ्याशी खेळायला लावू नकोस, त्यापेक्षा mobile किंवा TV बघ अशी आपली भूमिका असते..

या आणी अशा अनेक कारणास्तव आपण मुलांना screen introduce करतो.. नाही का??

आपण जर या वरच्या सगळ्या कारणांना screen व्यतिरिक्त आणी कमी धोक्याचे काही वेगळे पर्याय शोधले तर जास्तीत जास्त काळ screen पासून आपण त्यांना लांब ठेऊ शकतो.

उ.दा. जर मूल खात नसेल, किंवा फार वेळ लावत असेल खायला तर आपल्याला हे बघायला हवय की आपण त्याला overfeed करतोय का? किंवा 2 meals मध्ये खूप अंतर असूनही मूल खातच नसेल तर आपल्याला Dr. ला consult करणे गरजेचे आहे. कारण भूक ही natural प्रोसेस आहे जर ती योग्य रित्या घडत नसेल तर त्या बद्दल expert opinion घेणं फार गरजेचं आहे.. Screen दाखवली की मूल जेवत असेल तर हे म्हणजे असं झाल की एक प्रॉब्लेम overcome करण्यासाठी आपण दुसरा प्रॉब्लेम create करतोय.. अर्थात पहिला problem sort झालाच नाहीये.. मुलाच्या भुकेचा issue sort झालाच नाहीय. आता future मध्ये तुम्हाला 2 problems चे solution शोधायला लागणार..

आणी मुळात जेव्हा मुलांना 1,2 दा काही खाताना आपण screen दाखवतो तेव्हा हळू हळू जेवण म्हणजे screen असं association मुल करू लागतात.. अर्थातच ज्या वेळी food आणी screen हे दोन्ही सोबत सुरु असतं तेव्हा screen acts as a pleasure provider & eating food remains just a task. आणी अर्थातच जर जेवताना अन्नाकडे लक्ष नसेल तर ते अन्न अंगी कसं लागणार? पुढल्या वेळेस जेव्हा आपण त्यांना screen न दाखवता खाऊ घालतो तेव्हा त्यांना without screen खाणे ही concept माहितीच नसते आणी अर्थातच screen आणी food या association मध्ये screen जर दिसेनासा झाला तर जेवताना brain नी काय करायचं हे त्याला माहिती नसतं... आणी मग मुलं restless होतात आणी screen ची demand करतात..

आता यात आपण काय करणं अपेक्षित आहे, जेवायची वेळ झाली की जेवण म्हणजे एक विशिष्ट जागा, एक विशिष्ट चटई, आनंद मिळेल अश्या काही गोष्टी म्हणजे आई मुलामधल्या गप्पा, जोक्स, किंवा आपण काय खातोय ते describe करणे. त्या पदार्थची चव, रंग, texture हे आपण बोलू शकतो. याने जेवणात लक्ष पण राहील, मुलांना मजा पण वाटेल आणी मूल त्या सोबत associate करायला शिकेल. किंवा जेवण करताना एक विशिष्ट पुस्तक असं association आपण करू शकतो.. 8 दिवस जर तुम्ही हे करून बघितलं तर तुम्हाला लक्षात येईल की नवव्या दिवशी जेवणाचं नाव घेताच मूल स्वतः ती जगा, ती चटई, त्या गप्पा किंवा ते पुस्तक तुम्हाला दाखवेल.. मुलांच brain association नी काम करतं.. त्याचा फायदा आपण करून घेऊ शकतो..

मात्र already मूल काही वर्षा पासून screen बघत असेल, आणी आता त्याची सवय अजिबात मोडत नसेल तर कोणते प्रयत्न केले पाहिलेत, हे आपण corective measures मध्ये पुढल्या भागात बघुयात..

Ketki Kale
Psychological counselor

22/12/2022

**AWritersClub

बऱ्याच वर्षांनी स्कूल फ्रेंड्स चे with family reunion ठरलं. सगळेच खूप excited होते. स्कूल नंतर फारसे कोणी एकमेकांना भेटले नव्हते. त्यात पूर्ण फॅमिली सहित तर मुळीच नाही. रेस्टॉरंट मध्ये भेटण्याचे ठरलं. जवळपास दहा फॅमिली येणार होत्या. आम्ही सगळे जमलो. सगळ्यांची एकमेकांशी ओळख झाली. गप्पा सुरू झाल्या. साधारण सगळ्यांची एक ना दोन मुलं होती वयोगट तीन ते दहा अशी 14 मुलं होती सोबत. जेवणाची ऑर्डर दिल्यानंतर जेवण येईस्तोवर आमच्या गप्पा रंगल्या. हळूहळू मुलांचे मात्र मोबाईल बाहेर निघाले. त्यातल्या बऱ्याच मुलांचे स्वतःचे हँडसेट होते. कोणी गेम्स खेळतायेत, कोणी गाणी बघतायेत, तर कोणी कार्टून. साधारण सगळीकडे हल्ली हेच चित्र दिसतं, नाही का? जेवण आल्यावर सुद्धा मुलं मोबाईल मधून बाहेर निघेनात, मग मात्र पालकांची चिडचिड सुरू झाली. कितीदा सांगितलं, मोबाईल ठेव आधी तो, अजिबात ऐकत नाही तु आजकाल, काय एवढं त्या मोबाईल मधे दडलंय देव जाणे. सारखी स्क्रीन हवी तुला एंटरटेनमेंट ला. एकमेकांशी खेळणं राहिला बाजूला एक ना अनेक गोष्टी.
अर्थात स्क्रीन मुलांना introduce आपणच केली असते. पण मग त्याचा अतिरेक होतो. यात कोण चूक कोण बरोबर हे आपण आज बघणारच नाहीये तर मुळात मुलं असोत teenagers किंवा मोठे हे स्क्रीन च व्यसन सगळ्यांनाच लागलेले आपल्याला दिसतं. आज आपण जाणून घेऊयात की या जादूच्या डब्यात नक्की असं काय दडलय की आपण याच्यापासून दूर होऊच शकत नाही. आज आपण यासाठी मुलांना जबाबदार न धरता हे जाणून घेऊयात की अजाणतेपणी मुलं या चक्रात अडकत चालली आहेत आणि त्यांना स्वतःला हे माहिती सुद्धा नाही.
जेव्हा आपण पहिल्यांदा काही महिन्याच्या बाळाला स्क्रीन introduce करतो तेव्हा त्याला colourful आणि हलती चित्र बघून मजा वाटते. सुरुवातीला आपण जेव्हा दाखवू तेव्हाच ही मुलं स्क्रीन बघतात मात्र हळूहळू जसे ते तीन-चार वेळा सारखं काही वेगळं मोबाईल किंवा टीव्हीवर बघतात तसं DOPAMINE नावाचं pleasure hormone रिलीज होतं, आणि त्याने मुलांना आनंद मिळतो. हळूहळू टीव्ही किंवा मोबाईल is equal to आनंद हे समीकरण मुलांना कळतं कारण त्या आनंदाचा अनुभव त्यांना त्या स्क्रीन बघितलयावरच होत असतो, आणि आता मात्र तो आनंद मिळवण्यासाठीची त्यांची धडपड सुरू होते. हळूहळू त्यांना स्क्रीन कधी दाखवायची हे आपल्या हातात उरत नाही तर स्क्रीनची डिमांड मुलं करू लागतात. जसं जसं ही मुलं अधिकाधिक content स्क्रीनवर बघणार तितका यांना यापासून लांब नेणं अवघड होणार. कारण स्क्रीन जे pleasure आणि instant gratification मुलांना देतय ते real life मध्ये त्यांना मिळत नाही. तसेच स्क्रीनवर दाखवला गेलेला सगळा content हा goody goody असतो जो रियालिटी पासून फार लांब नेणारा असतो मग रियालिटी पेक्षा या स्क्रीन मधली लाईफ मुलांना जास्त आनंददायी, हवीहवीशी वाटते आणि कुठेतरी मूल real life, relations, family यापासून लांब जाऊ शकतो. रियल लाईफ आणि स्क्रीन लाईफ मधली तफावत बघून मुलं चिडचिडे होऊ शकतात. त्यांना पुस्तकं, outdoor games, friends यामध्ये disinterest निर्माण होऊ शकतो. त्यांचं concentration, focus आणि अभ्यासातलं लक्ष उडू शकत. आपण किती वेळ स्क्रीन मध्ये घालवतो आहे याचं भान त्यांना राहत नाही. असे एक ना अनेक side effects screen addiction चे सांगता येतील.
या सगळ्यात कुठेही मुले किंवा पालक जबाबदार आहेत असं नाही. मात्र हा एक विळखा आहे ज्यातून कुठलीही इजा न होता आपल्याला मुलांना बाहेर काढायचेआहे. स्क्रीन वरचे content अधिकाधिक आकर्षक कसे बनवायचे, आणि मुलांना आकर्षित कसं करायचं हे काम लोकं करत राहणार. पण आपलं मूल त्यात किती गुंतायला हवं हि आपली जबाबदारी आहे. चला तर मग या trap मधून मुलांना बाहेर काढूया. यासाठी सगळ्यात पहिले मनाशी हे पक्क करूया की मुलं हे जाणून बुजून करत नाहीत तर त्यांना आपल्या मदतीची गरज आहे. पालक म्हणून त्यांना मदतीचा हात देऊया.
आज इथेच थांबते. यातून बाहेर कसे पडायचे हे आपण पुढल्या भागात बघूया.

Ketki Kale
Psychological counselor

12/12/2022

My write up **A.. Plz do read n post ur comments
https://m.facebook.com/groups/P**APuneLadies/permalink/2453557134842852/?mibextid=Nif5oz