26/05/2025
गर्भसंस्कारातील शांति मंत्राचे अलौकिक फायदे
ॐ सह नाववतु। सह नौ भुनक्तु।
सह वीर्यं करवावहै। तेजस्वि नावधीतमस्तु मा विद्विषावहै।
ॐ शान्तिः शान्तिः शान्तिः॥
मातेची शांती आणि बाळाचा सर्वांगीण विकास
गर्भधारणेचा काळ हा प्रत्येक स्त्रीच्या आयुष्यातील एक अत्यंत पवित्र आणि परिवर्तनशील टप्पा असतो. या काळात केवळ मातेचे शरीरच नव्हे, तर तिचे मन आणि आत्मा देखील एका नव्या जीवनाला आकार देत असतात. प्राचीन भारतीय संस्कृतीत, गर्भसंस्काराला अनन्यसाधारण महत्त्व दिले गेले आहे, ज्यात गर्भाच्या सर्वांगीण विकासासाठी आणि मातेच्या मानसिक शांतीसाठी अनेक आध्यात्मिक पद्धतींचा समावेश आहे. यापैकीच एक अत्यंत प्रभावी आणि शक्तिशाली मंत्र म्हणजे 'ॐ सह नाववतु'.
हा केवळ एक मंत्र नाही, तर तो गुरु-शिष्य परंपरेतील एक शांती पाठ आहे, जो एकत्र वाढणे, एकत्र ज्ञानाची प्राप्ती करणे आणि एकमेकांना पूरक होण्याचा संदेश देतो. जेव्हा हा मंत्र गर्भिणी स्त्रीकडून उच्चारला जातो किंवा ऐकला जातो, तेव्हा त्याचे दूरगामी परिणाम तिच्यावर आणि तिच्या गर्भावर दिसून येतात.
मातेसाठी शारीरिक आणि मानसिक फायदे:
गरोदरपणात मातेला अनेक शारीरिक आणि मानसिक बदलांमधून जावे लागते. हार्मोनल बदल, शारीरिक अस्वस्थता आणि भविष्याची चिंता यामुळे ताण येणे स्वाभाविक आहे. अशा वेळी, 'ॐ सह नाववतु' मंत्राचे नियमित उच्चारण किंवा श्रवण अत्यंत लाभदायक ठरू शकते:
1. मानसिक शांती आणि तणावमुक्ती: या मंत्रातील शब्दांमध्ये एक नैसर्गिक लय आणि कंपन असते. जेव्हा मातेचे मन या कंपनांशी जुळते, तेव्हा ते शांत होते. चिंता, भीती आणि नकारात्मक विचार दूर होतात, ज्यामुळे मातेला एक खोलवरची मानसिक शांती अनुभवायला मिळते. ही शांती केवळ मातेसाठीच नव्हे, तर गर्भासाठीही पोषक असते.
2. सकारात्मक ऊर्जा आणि आत्मविश्वासाची वाढ: मंत्रातील 'सहनाववतु', 'सह नौ भुनक्तु', 'सह वीर्यं करवावहै' हे शब्द एकत्रित वाढ, पोषण आणि सामर्थ्याची भावना देतात. यामुळे मातेमध्ये एक सकारात्मक ऊर्जा संचारते, तिला आपल्या मातृत्व शक्तीवर आणि भविष्यावर विश्वास वाटू लागतो. हा आत्मविश्वास प्रसूतीदरम्यान आणि त्यानंतरही तिला बळ देतो.
3. हृदय गती आणि रक्तदाबाचे नियमन: अनेक अभ्यासातून हे सिद्ध झाले आहे की, मंत्राच्या नियमित उच्चारणामुळे हृदय गती आणि रक्तदाब नियंत्रित राहण्यास मदत होते. शांत आणि स्थिर मन शरीरावर सकारात्मक प्रभाव टाकते, ज्यामुळे गरोदरपणातील गुंतागुंत कमी होण्यास मदत होते.
4. उत्तम झोप: मानसिक शांतता आणि ताणमुक्तीमुळे मातेला रात्री शांत झोप लागते. गर्भाच्या निरोगी वाढीसाठी आणि मातेच्या आरोग्यासाठी शांत झोप अत्यंत आवश्यक आहे.
बाळाच्या सर्वांगीण विकासासाठी उपयोग:
गर्भसंस्काराचे मूळ उद्दीष्ट गर्भाला जन्मापूर्वीच उत्तम संस्कार आणि सकारात्मक ऊर्जा प्रदान करणे हे आहे. 'ॐ सह नाववतु' मंत्राचा प्रभाव थेट गर्भाच्या विकासावर होतो:
1. गर्भाच्या मेंदूचा आणि चेतासंस्थेचा विकास: जेव्हा माता शांत आणि आनंदी असते, तेव्हा तिच्या शरीरात एंडोर्फिनसारखे सकारात्मक हार्मोन्स स्रवतात. हे हार्मोन्स प्लेसेंटामार्फत गर्भापर्यंत पोहोचतात आणि गर्भाच्या मेंदूच्या आणि चेतासंस्थेच्या निरोगी विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरतात. मंत्राचे नाद आणि कंपन गर्भाच्या श्रवणेंद्रियांना उत्तेजित करतात, ज्यामुळे त्यांची संवेदनशीलता वाढते.
2. शांत आणि संतुलित स्वभाव: मातेची मानसिक स्थिती थेट गर्भाच्या भावनिक विकासावर परिणाम करते. शांत आणि आनंदी मातेच्या उदरातील बाळ जन्मानंतरही शांत, समाधानी आणि संतुलित स्वभावाचे असते, असे मानले जाते. 'ॐ सह नाववतु' मंत्रातील शांतता आणि एकोपा गर्भाला जन्मापूर्वीच या गुणांची दीक्षा देतो.
3. रोगप्रतिकारशक्ती आणि आरोग्य: सकारात्मक ऊर्जा आणि शांत वातावरणात वाढलेल्या गर्भाची रोगप्रतिकारशक्ती अधिक मजबूत असते, असे मानले जाते. मातेची मानसिक शांती अप्रत्यक्षपणे गर्भाच्या शारीरिक आरोग्यावरही सकारात्मक प्रभाव टाकते.
4. सकारात्मक ऊर्जा आणि आत्मविश्वासाची बीजे: मंत्रातील 'एकत्र पुढे जाऊया', 'एकत्र सामर्थ्यवान होऊया' हे भाव गर्भाच्या मनात सकारात्मक ऊर्जा आणि आत्मविश्वासाची बीजे पेरतात. जन्मानंतरही हे गुण त्याच्या व्यक्तिमत्त्वात दिसून येतात, त्याला जीवनातील आव्हानांना सामोरे जाण्यासाठी मदत करतात.
कसा करावा मंत्राचा वापर?
गर्भिणी स्त्रीने सकाळी आणि संध्याकाळी शांत वातावरणात बसून या मंत्राचा उच्चार करावा किंवा शांतपणे तो ऐकावा. मंत्राच्या अर्थावर मनन केल्यास त्याचा प्रभाव अधिक वाढतो. पती आणि कुटुंबातील सदस्यांनीही या वातावरणात सहभागी व्हावे, यामुळे सकारात्मक ऊर्जेचे एक सुंदर वर्तुळ तयार होते.
निष्कर्ष:
'ॐ सह नाववतु' हा केवळ एक मंत्र नाही, तर तो प्रेम, शांती आणि सहजीवनाचा संदेश आहे. गर्भिणी स्त्रीने या मंत्राचा आपल्या जीवनात समावेश केल्यास, तिला केवळ मानसिक शांती आणि शारीरिक आरोग्यच मिळत नाही, तर तिच्या उदरातील नवीन जीवनालाही जन्मापूर्वीच संस्कारांचे आणि सकारात्मक ऊर्जेचे एक अनमोल वरदान मिळते. हा मंत्र माता आणि बाळ यांच्यातील अदृश्य बंध अधिक दृढ करतो आणि एका निरोगी, संस्कारक्षम आणि आनंदी पिढीच्या निर्मितीला हातभार लावतो.
या मंत्राच्या सामर्थ्याने, प्रत्येक गर्भिणीला आणि तिच्या बाळाला शांती, आरोग्य आणि समृद्धी लाभो, हीच सदिच्छा!
डॉ जया संभूस
Ayurveda consultant
clinical psychologist
garbha sanskar & parenting expert
