Bora Hospital Journey Towards Health

Bora Hospital Journey Towards Health Journey towards Health

आयुर्वेद यात्रा लेख १४४कालच शिरूरमध्ये जोरदार पाऊस झाला आणि आज शेतात फिरताना मला पुनर्नवा ही औषधी वनस्पती दिसली. पुनर्नव...
09/06/2022

आयुर्वेद यात्रा
लेख १४४

कालच शिरूरमध्ये जोरदार पाऊस झाला आणि आज शेतात फिरताना मला पुनर्नवा ही औषधी वनस्पती दिसली. पुनर्नवा म्हणजे पुन्हा पुन्हा नवीन उगवणारी वनस्पती! संस्कृत नावे किती सार्थ असतात नाही का? ही वनस्पती ग्रीष्मात सुकते आणि पावसाळ्यात पुन्हा उगवते म्हणून हिचे नाव पुनर्नवा !

पावसाळ्यात अनेक औषधी वनस्पती जागोजागी आपोआप उगवतात. जसे *पुनर्नवा' गोरखमुंडी, नागरमोथा, आघाडा, गोकर्ण, दुर्वा, कुर्डू, मुसळी, भुईआवळा, अश्वगंधा, धोत्रा, सराटे, टाकळा*. . . अशा कितीतरी वनस्पती निसर्गकृपेने आपल्या आजूबाजूला उगवतात. या सर्वांचा औषधी उपयोग होतो.
सहज उपलब्ध असणाऱ्या या वनस्पतींची ओळख दिवसेंदिवस आपण विसरत आहोत
आपल्या आजीपर्यंत परिसरातील वनस्पतींचे सहज ज्ञान घराघरामध्ये अवगत होते आणि एका पिढीकडून दुसर्या पिढीकडे अलगद पोहोचत होते. सध्या धावपळीची जीवनशैली वेळेचा अभाव आणि केमिकल औषधांची सहज उपलब्धता यामुळे निसर्गाविषयीचं कुतूहलही संपत आहे. आपली मुले निसर्गाचे ज्ञान मिळवतात तेही टीव्हीसमोर बसून!! डिस्कव्हरी किंवा अन्य चॅनल्सकडून!
प्रत्यक्ष निसर्गात जाऊन अशा वनस्पती पाहणे,त्यांना स्पर्श करणे', त्यांचा शोध घेणे अशा छोट्या पण आवश्यक आनंदालाही आपण पारखे होत आहोत. कधीतरी घरातील सर्वांनीच मिळून आजूबाजूच्या शेतावर, रस्त्याच्या कडेला' कुठल्या वनस्पती कुठल्या काळात उगवतात? त्यांचा रंग, पोत, स्पर्श, गंध यांचा अनुभव घेऊन त्यांच्या उपयोगांची माहिती घेऊया. *सहल म्हणजे नेहमी दूरदूरच्या पर्यटनस्थळांना भेटी देणे एवढेच नसून अशा छोट्या परिसर भेटी आपल्याला नक्कीच समृद्ध करतील.*

*प्लास्टिकचे फूल कितीही सुंदर असले तरी खऱ्या फुलाचा सुगंध आणि सौंदर्य हा अनुभवायचाच विषय आहे. तसेच पुस्तकी ज्ञान कितीही असो, गुगलवर माहितीचा खजिना कितीही असो, तरी निसर्गातल्या या वनस्पती हा अनुभवाचाच विषय आहे.*

चला, या पावसाळ्यात सर्वांनी एखाद्या माहितगार व्यक्तीला बरोबर घेऊन अशा वनस्पतींची माहिती मिळवूया. *आयुर्वेदाने हे परिसर ज्ञान मुक्तहस्ते आपल्यापर्यंत पोहचवले आहे. त्याचे जतन-संवर्धन-संगोपन करणे ही आपली जबाबदारी आहे*

शुभम भवतु
डॉक्टर स्मिता चोरडिया बोरा आयुर्वेद वाचस्पती शिरूर

https://chat.whatsapp.com/G8VvEUefjAUAx4ZF7Ao90x

WhatsApp Group Invite

आयुर्वेद यात्रा लेख १३६आज होळी - फाल्गुन पौर्णिमा !हेमंत व शिशिर हे दोन्ही हिवाळ्याचे महिने मानले जात. शिशिराचे दोन महिन...
17/03/2022

आयुर्वेद यात्रा
लेख १३६

आज होळी - फाल्गुन पौर्णिमा !
हेमंत व शिशिर हे दोन्ही हिवाळ्याचे महिने मानले जात. शिशिराचे दोन महिने म्हणजे माघ आणि फाल्गुन.
*तदा ही शीतं अधिकम् रौक्ष्यं च आदान कालजम्*
अष्टांगहृदय सूत्रस्थान ऋतुचर्या अध्याय

म्हणजे शिशिर ऋतूमध्ये हेमंता पेक्षा अधिक थंडी असून आदान काळ सुरू झाल्यामुळे हवेत रुक्षता ही असते. म्हणून हेमंतऋतु प्रमाणेच ऋतुचर्या ठेवावी असा विशेष निर्देश आहे.
थोडक्यात काय, तर फाल्गुन पौर्णिमेच्या दिवशी थंडी आणि रुक्षता अत्यधिक असणार म्हणून होळीची योजना आहे.
आपण जी होळी प्रज्वलित करतो, तो शेकोटीचा किंवा अग्निपूजेचा एक आविष्कार असावा.
आणि आहारात पुरणपोळीची योजना शरीरातील प्रज्वलीत अग्निसाठी केली असावी.

मात्र ऋतू निर्धारणाचा काळ हा साधारण इसवीसन पूर्व काहीशे वर्षांचा आहे. सध्या आपल्याला अनुभवाला येणारे ऋतू व त्यांची लक्षणे वेगळी आहेत. आपल्याकडे साधारण महाशिवरात्रीनंतर थंडी वाजत नाही. उत्तरेकडच्या राज्यांमध्ये मात्र अजूनही थंडी असावी.
सध्या आपल्याकडे वसंत ऋतूची लक्षणे दिसायला सुरुवात झाली आहे.
शिशिर ऋतूमध्ये संचित झालेला कफ वसंत ऋतूमध्ये प्रखर सूर्यकिरणांनी प्रकुपित झाला म्हणजे जठराग्नी क्षीण होतो. त्यामुळे अनेक रोग उत्पन्न होतात म्हणून वसंत ऋतूत सर्वप्रथम कफाचा नाश करावा.
*कफश्चितो हि शिशिरे वसंते अर्कांशु तापित:।*
*हत्वा अग्निं कुरुते रोगान् तत: तं त्वरया जयेत्॥*

सध्या येणाऱ्या रुग्णांमध्ये कफ पातळ झाल्यामुळे उद्भवणारा सर्दी खोकला, अग्निमांद्य, अशी लक्षणे दिसत आहेत.
तात्पर्यार्थ: आपल्या अग्नीचा विचार करुनच आज आहाराचे सेवन करावे. आपले सण हा संस्कृतीचा अविभाज्य भाग आहेच. पण सण साजरे करताना त्याबरोबर गुंफलेले आरोग्यविषयक संकेत पाळावे असेही अभिप्रेत आहेच. पुरणपोळीतील हरभरा डाळ पचायला जड आणि वातुळ. त्यामुळेच त्याच्याबरोबर मसाले घातलेली पाचक आमटी, लिंबू आणि भरपूर तूप यांचा समावेश आपल्या आहारशास्त्राने केलेला आहे. सर्वांच्या आवडत्या या पुरणपोळीचा आस्वाद घेण्यासाठी अग्नी उत्तमच हवा. प्रत्येकाने आपल्याला किती व कधी भूक लागते? याचा स्वतःशीच विचार करून आज या भोजनाचा आनंद घ्यावा.

पूर्वी मुबलक उपलब्ध असलेले सरपण व काड्या- कचरा यांचा उपयोग करून होळी पेटवली जायची. सध्या मुद्दाम त्यासाठी लाकडे विकत आणली जातात. तीही कोणीतरी मुद्दाम तोडून आणते. सध्या आपण एकीकडे वृक्षलागवड संवर्धन व चळवळी करत असताना अशी होळी करावी का? त्याऐवजी सध्याच्या काळानुरूप प्रतीकात्मक होळी, अग्निहोत्र किंवा इतर काही पर्यावरणपूरक गोष्ट आपण करू शकतो का याचाही विचार व्हावा.

*आपल्या सणांच्या निमित्ताने डोळसपणे संस्कृती वहन करणारे सुजाण नागरिक बनूया. होळीच्या सर्वांना आरोग्यमय शुभेच्छा!*

शुभं भवतु
डॉ स्मिता चोरडिया बोरा
आयुर्वेद वाचस्पती
शिरूर

https://chat.whatsapp.com/G8VvEUefjAUAx4ZF7Ao90x

WhatsApp Group Invite

Address

Shirur

Opening Hours

Monday 9am - 4pm
Tuesday 9am - 4pm
Wednesday 9am - 4pm
Thursday 9am - 4pm
Friday 9am - 4pm
Saturday 9am - 4pm

Telephone

+919503147803

Website

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Bora Hospital Journey Towards Health posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Practice

Send a message to Bora Hospital Journey Towards Health:

Share