Kaustubh Medical & General Stores

Kaustubh Medical & General Stores Health care service

05/05/2024

*पीसीओडी( PCOD)*
कारणे आणि उपचार महिलांमधील सर्वात वाढता आजार.
💫💫💫💫💫💫💫
*पीसीओडी*– आधुनिक जीवनशैलीचा दुष्परिणाम
आजचे युग धकाधकीचे आहे. स्त्रिया व मुलीही करिअर व घर सांभाळण्याची तारेवरची कसरत करीत असतात. आजकाल बऱ्याच स्त्रियांची तक्रार ऐकू येते की मासिक पाळी वेळेवर येत नाही किंवा आता मूल हवे आहे पण खूप प्रयत्न करूनही होत नाही. मग तपासण्या होतात आणि निदान निघते – पीसीओडी अर्थात पॉली सिस्टिक ओव्हरीयन डिसीज. आज जगातील दहापैकी एका स्रीला हा आजार आहे. अर्थात पीसीओडीवर मात करणेही शक्य आहे, त्यासाठी या रोगाची संपूर्ण माहिती प्रत्येक स्रीला असायला हवी.

*पीसीओडी म्हणजे काय ?*
पीसीओडी हा जननक्षम वयातील स्त्रियांना हार्मोन्स म्हणजेच संप्रेरकांच्या असंतुलनामुळे होणारा अंडाशयाचा रोग आहे. यात अंडाशयात द्रवपदार्थाने भरलेले अनेक गळू / ग्रंथी होतात. त्यामुळे स्रीबीज व पुरुषाच्या शुक्राणूचे फलन होत नाही व वंध्यत्व येते. पीसीओडीच्या स्त्रियांमध्ये अँड्रोजेन हे पुरुष संप्रेरक अधिक प्रमाणात असते. त्यामुळे हे असंतुलन होते.

*पीसीओडीची लक्षणे*
पीसीओडी मध्ये स्रीच्या अंडाशयाना पिट्युटरी ग्रंथींद्वारे योग्य हामोनल सिग्नल मिळत नाही व त्यामुळे दरमहा स्त्रीबीजाची निर्मितीत होऊ शकत नाही. शरीरावर राठ केस येऊ लागतात. खालीलपैकी एक किंवा अनेक लक्षणे जाणवत असतील तर पॉली सिस्टिक ओव्हरीयन डिसीज असतो. अंडाशयाच्या अल्ट्रासाऊंड चाचणीद्वारे याचे निदान होते.

पाळीची अनियमीतता
गर्भधारणा न होणे
गर्भाशयाचे अस्तर अधिक काळ तयार होत राहिल्याने पाळीच्या वेळी जास्त रक्तस्राव
पाळीदरम्यान वेदना
अशक्तपणा
चेहरा व शरीरावर पुरुषांसारखे केस येणे
वाढलेले वजन व स्थूलता
मुरुमं व पुटकुळ्या
त्वचा काळसर दिसणे
केस गळणे
डोके दुखणे

*पीसीओडीची कारणे*
स्वतःकडे दुर्लक्ष करण्याच्या प्रवृतीमुळे स्त्रिया स्वतःची काळजी घेत नाहीत. जेवण्याच्या वेळ नियमीत नसतात. चुकीची जीवनशैली व तणावग्रस्तता यामुळेही संप्रेरकांचे प्रमाण बिघडते व या विकाराला चालना मिळते. याची कारणे माहीत असणे आवश्यक आहे. त्यामुळे योग्य उपचार होऊन उत्तम परिणाम दिसण्याची शक्यता वाढते. पीसीओडी होण्याची काही प्रमुख कारणे अशी-

बैठी जीवनशैली
बाहेरचे पॅक्ड व जंक फूड खाणे
शरीरात पोषकद्रव्यांची कमतरता
सततचे हॉटेलिंग
कमी व्यायाम
वाढलेले वजन व स्थूलता
बदलती व निसर्गविरोधी जीवनशैली
अनुवांशिकता
मधुमेह
वारंवार सूज येण्याची प्रवृती
स्त्रियांच्या आरोग्यावरचे परिणाम
पीसीओडी मुळे स्त्रियांच्या शारिरीक आरोग्यावर तर परिणाम होतातच. एका शरीरप्रक्रियेत दोष निर्माण झाल्यामुळे इतर प्रक्रियांवरही दुष्परिणाम होऊ लागतो. याशिवाय मानसिक त्रासही होतो. चिडचिड होते. चेहऱ्यावरच्या केसांमुळे कुरूप झाल्यासारखं वाटतं. बाहेर जावंस, लोकांमध्ये मिसळावंसं वाटतं नाही. या कारणामुळे मूल होत नसेल, तर आईपणाच्या आनंदाला मुकावे लागल्याने निराशा येते.

*वंध्यत्व येऊ शकते*
वजन वाढल्याने पचनावर परिणाम
उच्च रक्तदाब
मधुमेह
वाईट कोलेस्टेरॉल – एलडीएल वाढणे
हृदयविकार होण्याची शक्यता
स्लीप अ‍ॅप्निया व एंड्रोमेट्रियल कर्करोगाची शक्यता
संप्रेकरांचे असंतुलन
शरीरावर अनावश्यक केसांची वाढ
पुरुषासारखे चेहऱ्यावर केस येणे
डोक्यावरील केस गळणे
तीव्र निराशा व नकारात्मक विचार
पीसीओडी आयुर्वेद प्रभावी
नैसर्गिक उपचारांना प्राध्यान देणारे व रोगाच्या मुळापर्यंत जाऊन त्याला समूळ नष्ट करणारे आयुर्वेद हे शास्त्र आहे. चुकीच्या जीवनशैलीमुळे झालेला हा रोग असल्याने पीसीओडीसाठी आयुर्वेद हे उपचाराचे उत्तम माध्यम आहे.

आयुर्वेदाने पीसीओडीची करणे दूर करून त्यावर प्रभावी उपचार होतात. वात, कफ, पित्त, या त्रिदोषांपैकी निदान करून आयुर्वेदिक औषधे दिली जातात. संप्रेकरांचे संतुलन, हिरव्या भाज्या, फळे, सुका मेवा युक्त योग्य आहार, विहार, व्यायाम व आयुर्वेदिक औषधे यांच्या मिलाफातून पीसीओडीवर मात करणे शक्य होते.

आयुर्वेदामुळे पीसीओडीवर होणारे उपचार तात्पुरते नसतात, ते दीर्घकाळ टिकतात. याद्रीष्टीने स्त्रियांनी आपल्या जीवशैलीत मूलभूत बदल करून आयुर्वेदासारखे उत्तम व दुष्परिणाम नसलेले उपचार करावेत व पीसीओडी सारख्या त्रासदायक विकाराला दूर करावे. आनंददायी व निरोगी जीवन जगावे.

🙏🏻 माणुसकी हाच खरा धर्म 🙏🏻

08/09/2023

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
*🌿🌹🙏आरोग्य प्रभात🙏🌹🌿*
*डोकेदुखीवर मात करायचीय?*

*विजयालक्ष्मी साळवी*

*प्रत्येक डोकेदुखीकरिता वैद्यकीय हस्तक्षेपाची गरज पडतेच असे नाही. काही प्रकारची डोकेदुखी जेवण न घेतल्याने, स्नायूंचा ताण यांच्यामुळेही होते आणि तिच्यावरचा औषधोपचार घरीच केला जाऊ शकतो. परंतु, काही प्रकारची डोकेदुखी गंभीर बाबींशी संबंधित असू शकते आणि त्यामध्ये वैद्यकीय मदतीची गरज भासते.*

*डोकेदुखीत शुद्ध हरपत असेल, गोंधळायला होत असेल, द‍ृष्टीत फरक पडत असेल, शारीरिक अशक्‍तपणा येत असेल किंवा तापाबरोबर डोकेदुखी होत असेल तर डॉक्टरी सल्ल्याची गरज आहे, हे समजून घ्यायला हवे.*

*ताण (टेन्शन), मायग्रेन (अर्धशिशी) आणि क्लस्टर हे डोकेदुखीचे प्रकार आहेत. मायग्रेन व क्लस्टर हे व्हॅस्क्युलर डोकेदुखीचे प्रकार आहेत. यात शारीरिक श्रम जास्त त्रासाचे ठरतात. डोक्याच्या पेशींमधील रक्‍तवाहिन्या यात सुजतात किंवा पसरतात. त्यामुळे ठणका लागून डोके दुखते.*

*मायग्रेन डोकेदुखीचा प्रकार प्रत्येकासाठी वेगवेगळा असू शकतो; पण सामान्यात: ह्याच्या लक्षणांमध्ये डोक्याच्या दोन्ही किंवा एका बाजूला खूपच दुखणे आणि मळमळ किंवा उलटी होणे, प्रकाश सहन न होणे, द‍ृष्टीत गोंधळ, चक्‍कर येणे, ताप व थंडी वाजणे अशी लक्षणे आढळतात.*

*मायग्रेन डोकेदुखीला अनेकविध गोष्टी कारणीभूत ठरू शकतात. काही लोकांना विशिष्ट प्रकारच्या आहाराचे वावडे असते. त्यामुळे त्यांच्या डोक्यास ठणका लागतो. काहींना वाईन, चॉकलेट, जुने चीज, प्रक्रिया केलेले मांस तसेच कॉफीन व अल्कोहोलमुळेदेखील मायग्रेन उद्भवते.*

*क्लस्टर डोकेदुखी ही मायग्रेनपेक्षा जास्त प्रमाणात आढळते. ती सामान्यत: पुन्हा पुन्हा होत राहते. कधी आठवडाभर तर कधी काही महिनेदेखील टिकू शकते. सामान्यत: पुरुषांमध्ये ही क्लस्टर डोकेदुखी मोठ्या प्रमाणात आढळते आणि ती अत्यंत वेदनादायी असते.*

*मानसिक ताणामुळे किंवा स्नायूंच्या आकुंचनामुळे होणारी डोकेदुखी हीदेखील सर्वत्र आढळणारी त्यामुळे सामान्य प्रकारची मानली जाणारी डोकेदुखी असते आणि ताण जितका वाढता तितकी तीदेखील वाढत जाते.*

*मानसिक ताणामुळे होणारी डोकेदुखी बहुतेक स्थिर व कमी त्रासदायक असते. ही दुखी कपाळ, कानशिले आणि मानेच्या मागील बाजूला जाणवते. असे आढळून आले आहे की, सर्व प्रकारच्या डोकेदुखींमागचे कारण 90 टक्के वेळा मानसिक ताण हेच असू असते.*

*सायनस डोकेदुखी हासुद्धा एक वेगळा प्रकार आहे. सायनस डोकेदुखी ही सायनस संसर्ग किंवा अ‍ॅलर्जीमुळे होते. सायनस डोकेदुखीत डोळे, गाल आणि कपाळावर दबाव पडतो आणि खूप दुखते, वरच्या दातांमध्ये दुखल्यासारखे वाटते, ताप व थंडी वाजून येणे, चेहर्‍यावर सूज येणे इत्यादी लक्षणे जाणवतात.*

*सर्दी किंवा फ्लूनंतर होणारी सायनस डोकेदुखी नाकाच्या वर आणि मागे असलेल्या हाडांच्या पोकळीतल्या सायनस मार्गात सूज आल्याने होते. सायनस तुंबल्यास किंवा त्यांना संसर्ग झाल्यास तो ताण डोक्यावर पडतो आणि डोकेदुखी होते. हे दुखणे फार गंभीर व निरंतर असते, सकाळी सुरू होते आणि वाकल्यावर आणखीच जास्त जाणवते.*

*मायग्रेन, सायनस, मानसिक ताणातून उद्भवणारी डोकेदुखी आपल्याला नेमक्या कुठल्या प्रकारची डोकेदुखी सतावते आहे, हे निरीक्षणाद्वारे समजून घ्यायला हवे. आपली निरीक्षणे डॉक्टरांना सांगायला हवीत, म्हणजे यथायोग्य उपचार मिळवणे शक्य होईल.*
🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿

*माहिती आवडली असेल तर इतर ग्रुपवर शेअर करा 📲*

🌺🌺🌺🌺🌺🙏🤝🌺

28/06/2023

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
*🌿🌹🙏आरोग्य प्रभात🙏🌹🌿*
*किडनीतील बिघाडाचे संकेत*.

*किडनी म्हणजेच मूत्रपिंड शरीरातील महत्त्वाचा अवयव आहे. मूत्रपिंड शरीरातील रक्‍ताचे शुद्धीकरण करते. पाणी, अन्न, क्षार यांचे संतुलन, रक्‍तदाब, रक्‍तकण आणि कॅल्शिअमवर नियंत्रण करण्याचे काम करते. मूत्रपिंड रक्‍तातील दूषित घटक गाळून स्वच्छ करते आणि रक्‍तातील अनावश्यक कचरा घटक मूत्रमार्गाद्वारे बाहेर टाकते आणि शरीराचे शुद्धीकरण करते. शरीराला हानीकारक असणारे युरिया, क्रिएटिनिन आणि इतर अनेक प्रकारची आम्ले या माध्यमातून बाहेर टाकली जातात. शरीरात नव्या लाल रक्‍तपेशी निर्माण करणार्‍या हार्मोन्सचे नियंत्रणही करते.*

*शरीरात असणारे विषारी घटक रक्‍तामार्फत मूत्रपिंडात येते आणि त्यानंतर मूत्रपिंड त्याचे शुद्धीकरण करून हानीकारक घटक मूत्रावाटे शरीराबाहेर टाकते. किडनी शरीरातील काही बिघाडांचे संकेतही देत असते. पाणी शरीरासाठी अत्यंत आवश्यक घटक आहे आणि शरीरात दोन मूत्रपिंड असतात. त्यामुळे एक मूत्रपिंड खराब झाले, तर व्यक्‍ती दुसर्‍या मूत्रपिंडाच्या सहाय्याने जगू शकते, तरीही मूत्रपिंड खराब होणे ही काही चांगली गोष्ट नाही. एका मूत्रपिंडावर व्यक्‍ती जगू शकत असली, तरीही काम करण्याची क्षमता ही पहिल्यापेक्षा निम्मी होते. व्यक्‍ती अशक्‍त होते. मूत्रपिंड खराब झाल्याची काही लक्षणे शरीर आपल्याला सांगते. काही गोष्टी लक्षात ठेवल्या, तर मूत्रपिंड खराब होत आहे, हे आधी लक्षात येऊ शकते.*

*सूज आणि वाढते वजन :*
*मूत्रपिंड खराब झाले तर शरीरातील अतिरिक्‍त पाणी आणि मीठ शरीरातून बाहेर पडू शकत नाही. त्यामुळे पाय, घोटे, हात आणि चेहरा सुजतो. त्याला इडिमा असे म्हणतात. मूत्रपिंड हे शरीरातील विषारी पदार्थ बाहेर टाकण्याचे काम करत असते; पण जेव्हा मूत्रपिंडच खराब होते तेव्हा शरीरात टाकाऊ पदार्थ जमा होत राहतात. परिणामी, वजन वाढते.*

*लघवी कमी होणे : सर्वसामान्य प्रमाणापेक्षा कमी लघवी होत असेल, तर मूत्रपिंडाचे काम बिघडले आहे, असे समजावे आणि तपासणी करून घ्यावी.*

*थकवा : मूत्रपिंड हिमोग्लोबिनचे प्रमाणही संतुलित राखते; पण मूत्रपिंड खराब होते तेव्हा शरीरातील हिमोग्लोबिनचे प्रमाण कमी होेते आणि अ‍ॅनिमियाची समस्या निर्माण होते. त्यामुळे रक्‍ताची कमतरता असल्यास व्यक्‍तीला थकवा जाणवतो.*

*भूक कमी लागते : शरीरातील टाकाऊ पदार्थ बाहेर टाकण्याचे काम मूत्रपिंड करत असते. त्यामुळे जेव्हा मूत्रपिंडाचे काम योग्य प्रकारे होत नाही, तोपर्यंत विषारी पदार्थ शरीराबाहेर टाकले जाऊ शकत नाहीत. त्यामुळे भूक कमी लागते.*

*सतत थंडी वाजणे : मूत्रपिंड खराब झाल्यास अ‍ॅनिमिया किंवा रक्‍त कमी होते. त्यामुळे व्यक्‍तीला सतत थंडी वाजत राहते.*

🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿🌿

30/09/2022

logo

रेबीज क्या है? कारण, लक्षण और इलाज| Rabies in Hindi

Infectious Diseases
रेबीज क्या है? What is Rabies?

रेबीज एक घातक वायरस है जो संक्रमित जानवरों की लार से लोगों में फैलता है। रेबीज वायरस आमतौर पर काटने से फैलता है। एक बार जब कोई व्यक्ति रेबीज के लक्षण दिखाना शुरू कर देता है, तो यह रोग लगभग हमेशा मृत्यु का कारण बनता है। इस कारण से, जिन लोगों को रेबीज होने का खतरा हो सकता है, उन्हें सुरक्षा के लिए रेबीज के टीके लगवाने चाहिए।

रेबीज होने पर क्या होता है? What happens if you have rabies?

रेबीज वायरस आपके शरीर में तब प्रवेश करता है जब किसी संक्रमित जानवर की लार (थूक) खुले घाव (आमतौर पर काटने से) में मिल जाती है। यह आपके केंद्रीय तंत्रिका तंत्र (आपके मस्तिष्क और रीढ़ की हड्डी) में नसों के साथ बहुत धीरे-धीरे चलता है। जब यह आपके मस्तिष्क तक पहुंचता है, तो क्षति न्यूरोलॉजिकल समस्याओं का कारण बनती है। वहां से रेबीज वायरस संक्रमित व्यक्ति को कोमा और मौत की ओर ले जाता है।

रेबीज किसे प्रभावित करता है? Who does rabies affect?

यदि आप किसी ऐसे जानवर द्वारा काटे जाते हैं जिसमें रेबीज वायरस है तो आपको रेबीज होने के खतरे में हैं। अंटार्कटिका महाद्वीप को छोड़ दिया जाए तो यह दुनिया भर के लोगों को प्रभावित कर सकता है। आमतौर पर रेबीज वयस्कों की तुलना में बच्चों को ज्यादा होता है। इसके पीछे कई कारण हो सकते हैं जैसे बच्चों का इम्यून सिस्टम कमजोर होता है वहीं वह जानवरों से खुद की रक्षा करने में समर्थ नहीं होते।

रेबीज शरीर को कैसे प्रभावित करता है? How does rabies affect the body?

घाव से होते हुए रेबीज वायरस व्यक्ति के मस्तिष्क तक चला जाता है जिसकी वजह से संक्रमित को निम्न चरणों से गुजरना पड़ता है :-

इन्क्यूबेशन (Incubation) :- रेबीज वायरस आपके तंत्रिका तंत्र (ऊष्मायन) में आने से पहले आपके शरीर में कई दिनों से लेकर हफ्तों तक रह सकता है। इस दौरान आपको कोई लक्षण दिखाई नहीं देता हैं। यदि आप ऊष्मायन अवधि में जल्दी उपचार प्राप्त करते हैं, तो आपको रेबीज नहीं होगा।

प्रोड्रोमल चरण (Prodromal phase) :- रेबीज आपके तंत्रिका कोशिकाओं के माध्यम से आपके मस्तिष्क और रीढ़ की हड्डी में यात्रा करता है, जिससे तंत्रिका क्षति होती है। प्रोड्रोमल चरण तब शुरू होता है जब रेबीज वायरस आपके तंत्रिका तंत्र में प्रवेश कर जाता है। आपकी प्रतिरक्षा प्रणाली फ्लू जैसे लक्षण पैदा करते हुए, वापस लड़ने की कोशिश करती है। तंत्रिका क्षति के कारण झुनझुनी, दर्द या सुन्नता हो सकती है जहां आपको काटा गया था। यह दो से 10 दिनों तक चलता है। रेबीज के इस चरण में पहुंचने पर कोई प्रभावी उपचार नहीं होता है।

तीव्र तंत्रिका संबंधी चरण (Acute neurologic phase) :- इस चरण में रेबीज वायरस आपके मस्तिष्क और रीढ़ की हड्डी को नुकसान पहुंचाना शुरू कर देता है। लगभग दो-तिहाई लोगों में उग्र रेबीज होते हैं, जिनमें आक्रामकता, दौरे और प्रलाप जैसे लक्षण होते हैं। दूसरों को लकवाग्रस्त रेबीज होता है, कमजोरी और पक्षाघात काटने के घाव से उनके शरीर के बाकी हिस्सों में प्रगति करता है। उग्र रेबीज (Furious rabies) कुछ दिनों से लेकर एक सप्ताह तक रह सकता है। पैरालिटिक रेबीज एक महीने तक रह सकता है।

प्रगाढ़ बेहोशी या कोमा (Coma) :- रेबीज संक्रमण के अंतिम चरण में कई लोग कोमा में चले जाते हैं। रेबीज अंततः मौत की ओर ले जाता है।

मनुष्यों में रेबीज के क्या लक्षण दिखाई देते हैं? What are the symptoms of rabies in humans?

जब किसी मनुष्य के शरीर में रेबीज के प्रवेश करता है तो उसके बाद कई हफ्तों तक आमतौर पर रेबीज के कोई लक्षण दिखाई नहीं देते हैं। जब रेबीज मानुष के केंद्रीय तंत्रिका तंत्र (प्रोड्रोमल चरण) में पहुंच जाता है, तो वह फ्लू जैसे लक्षणों का अनुभव करते हैं। अंतिम चरण में, व्यक्ति को न्यूरोलॉजिकल (neurological) लक्षण दिखाई देते हैं। आमतौर पर रेबीज होने पर दिखाई देने वाले लक्षण निम्नलिखित है :-

रेबीज के प्रोड्रोमल लक्षण Prodromal symptoms of rabies

बुखार।

थकान।

काटने के घाव में जलन, खुजली, झुनझुनी, दर्द या सुन्नता।

खाँसी।

गला खराब होना।

मांसपेशियों में दर्द।

मतली और उल्टी।

दस्त।

रेबीज के तीव्र तंत्रिका संबंधी लक्षण Acute neurologic symptoms of rabies

रेबीज के न्यूरोलॉजिकल लक्षण या तो उग्र या लकवाग्रस्त होते हैं। उग्र रेबीज के लक्षण आ सकते हैं और बीच में शांत (उग्र एपिसोड) की अवधि के साथ जा सकते हैं।

उग्र रेबीज लक्षण

गतिविधि बढ़ना और आक्रामकता।

बेचैनी।

दौरे।

मतिभ्रम।

मांसपेशियों में मरोड़।

बुखार।

रेसिंग हार्ट (टैचीकार्डिया – tachycardia)।

तेजी से सांस लेना (हाइपरवेंटिलेशन – hyperventilation)।

अत्यधिक लार आना।

दो अलग-अलग आकार के पुपिल्स (एनिसोकोरिया – anisocoria)।

चेहरे का लकवा (facial palsy)।

पानी/पीने का डर (हाइड्रोफोबिया – hydrophobia)।

आपके चेहरे का (एरोफोबिया – aerophobia) हवा में उड़ने का डर।

प्रलाप (Delirium)।

पैरालिटिक रेबीज के लक्षण

बुखार।

सिरदर्द।

गर्दन में अकड़न।

कमजोरी, विशेष रूप से शरीर के उस हिस्से से शुरू होकर जिसे काटा गया था और शरीर के अन्य हिस्सों में बढ़ रहा था।

झुनझुनी, "पिन और सुई" या अन्य अजीब संवेदनाएं।

लकवा।

कोमा।

रेबीज होने के क्या कारण हैं? What are the causes of having rabies?

रेबीज वायरस रेबीज संक्रमण का कारण बनता है। यह वायरस संक्रमित जानवरों की लार से फैलता है। संक्रमित जानवर दूसरे जानवर या व्यक्ति को काटकर वायरस फैला सकते हैं।

दुर्लभ मामलों में, रेबीज तब फैल सकता है जब संक्रमित लार एक खुले घाव या श्लेष्मा झिल्ली, जैसे कि मुंह या आंखों में चली जाती है। यह तब हो सकता है जब कोई संक्रमित जानवर आपकी त्वचा पर खुले चीरे को चाटे।

किस जानवर से रेबीज हो सकता है? Which animal can get rabies?

कोई भी स्तनधारी जानवर (वो जानवर जो अपने बच्चों को दूध पिलाते हैं) रेबीज वायरस फैला सकता है। निम्नलिखित वो जानवर हैं जिनसे रेबीज वायरस फैलने की अधिक संभावना होती है :-

पालतू जानवर और खेत वाले जानवर

बिल्ली

गाय

कुत्ते

फेरेट्स (Ferrets)

बकरी

घोड़े

जंगली जानवर

चमगादड़

बीवर (Beaver)

काइओट (Coyotes)

लोमड़ी

बंदर

रैकून

वुडचुक्स (Woodchucks)

आमतौर पर यह वायरस कुत्तों के काटने से ज्यादा फैलता है, लेकिन फिर भी आपको सभी जानवरों के काटने से बचना चाहिए।

रेबीज के जोखिम कारक क्या है? What is the risk factor for rabies?

रेबीज के आपके जोखिम को बढ़ाने वाले कारकों में निम्नलिखित शामिल हो सकते हैं :-

विकासशील देशों में यात्रा करना या रहना जहां रेबीज अधिक आम है।

ऐसी गतिविधियाँ जिनसे आपको जंगली जानवरों के संपर्क में आने की संभावना है, जिनमें रेबीज हो सकता है, जैसे कि गुफाओं की खोज करना जहाँ चमगादड़ रहते हैं या जंगली जानवरों को अपने कैंपसाइट से दूर रखने के लिए बिना सावधानी बरतते हैं।

पशु चिकित्सक के रूप में कार्य करना।

रेबीज वायरस के साथ प्रयोगशाला में काम करना।

सिर या गर्दन पर घाव, जो रेबीज वायरस को आपके मस्तिष्क में अधिक तेज़ी से जाने में मदद कर सकते हैं।

रेबीज का निदान कैसे किया जाता है? How is Rabies Diagnosed?

अधिकांश बीमारियों के विपरीत, आपको रेबीज के निदान के लिए लक्षणों की प्रतीक्षा नहीं करनी चाहिए। यदि आपको किसी जंगली जानवर या किसी पालतू जानवर ने काट लिया है या खरोंच दिया है, जिसे रेबीज हो सकता है, तो तुरंत अपने डॉक्टर से इस बारे में बताना चाहिए और उचित उपचार लेना शुरू कर देना चाहिए। डॉक्टर आपके घाव या खरोंच की जाँच करेंगे और आपसे जानवर के बारे में पूछेंगे। यदि आपको किसी पालतू जानवर ने काटा है तो डॉक्टर आपसे उसके निर्धारित टीकाकरण की जानकारी साझा करने करने के लिए कह सकते हैं।

मिली जानकारी के अनुसार डॉक्टर आपको निम्नलिखित जांच करवाने के लिए कह सकते हैं :-

लार परीक्षण (Saliva test) :- लार की जांच से यह देखा जाता है कि रेबीज के लक्षण बढ़ रहे हैं या नहीं और अगर हाँ तो कितनी तेजी से?

त्वचा बायोप्सी (Skin biopsy) :- इस जांच के लिए डॉक्टर या जांचकर्ता आपकी गर्दन के पीछे से त्वचा का छोटा सा नमूना लेगा, जिससे रेबीज के लक्षणों की जांच की जा सके।

मस्तिष्कमेरु द्रव परीक्षण (Cerebrospinal fluid test (lumbar puncture) :- आपका जांचकर्ता आपकी पीठ के निचले हिस्से से एक मस्तिष्कमेरु द्रव (सीएसएफ) लेने के लिए एक सुई का उपयोग करेगा। रेबीज के लक्षण देखने के लिए आपका सीएसएफ नमूना प्रयोगशाला भेजा जाएगा।

रक्त परीक्षण (Blood tests) :- आपका जांचकर्ता रेबीज के लक्षणों की जांच के लिए आपकी बांह से रक्त लेगा। कुछ स्थिति में घाव से भी सैंपल लिया जा सकता है, लेकिन ऐसा बहुत कम ही होता है।

एमआरआई (MRI) :- इस जांच की मदद से डॉक्टर आपके मस्तिष्क में चल रहे बदलावों की जाँच करेंगे कि रेबीज के कारण मस्तिष्क में क्या बदलाव हो रहे हैं।

रेबीज का इलाज कैसे किया जाता है? How is rabies treated?

एक बार लक्षण दिखने पर रेबीज के लिए कोई स्वीकृत उपचार नहीं है। यदि आप रेबीज के संपर्क में आए हैं तो जल्द से जल्द एक डॉक्टर से संपर्क करें और उन्हें इस संबंध में पूरी जानकारी दें।

घाव को धीरे से लेकिन साबुन और पानी से अच्छी तरह साफ करें। घाव की सफाई के बारे में अतिरिक्त निर्देशों के लिए अपने डॉक्टर से जरूर पूछें। आपका डॉक्टर आपको वायरस को रेबीज पैदा करने से रोकने के लिए कई टिके देगा। यदि आपको पहले कभी टीका नहीं लगाया गया है तो वे आपको घाव के लिए सीधे एंटीबॉडी उपचार भी देंगे।

यदि आप रेबीज के संपर्क में हैं, तो दवाएं आपके मस्तिष्क में संक्रमण को रोकती हैं। ये निम्नलिखित दवाएं अक्सर संयुक्त होती हैं :-

रेबीज के टीके Rabies vaccine :- आपका डॉक्टर आपको 14 दिनों में चार शॉट देगा। यदि आपको एक्सपोजर से पहले ही टीका लगाया जा चुका है, तो आपको केवल दो शॉट्स की आवश्यकता होगी। वैक्सीन आपके शरीर को आपके मस्तिष्क में प्रवेश करने से पहले रेबीज वायरस को नष्ट करना शुरू करती है।

मानव रेबीज प्रतिरक्षा ग्लोब्युलिन (एचआरआईजी) Human rabies immune globulin (HRIG) :- आपका डॉक्टर आपके घाव के चारों ओर टिके लगाएगा। HRIG आपको एंटीबॉडी देगा जो घाव के पास के वायरस को तब तक नष्ट कर देगा जब तक कि आपका शरीर नहीं ले लेता। यदि आपको अपने एक्सपोजर से पहले टीका लगाया गया है तो आपको एचआरआईजी नहीं दी जायगी।

रेबीज उपचार से निम्नलिखित कुछ दुष्प्रभाव हो सकते हैं :-

दर्द, खुजली या सूजन जहां आपको टिके लगाए गये हैं।

जी मिचलाना।

सिरदर्द।

मांसपेशियों में दर्द।

चक्कर आना।

यदि आप उपरोक्त के साथ अन्य किसी गंभीर दुष्प्रभाव को महसूस करते हैं, तो तुरंत अपने डॉक्टर को इस बारे में जानकारी दें।

रेबीज का कोई इलाज क्यों नहीं है? Why is there no cure for rabies?

एक बार रेबीज आपके मस्तिष्क में चले जाने के बाद इसका कोई इलाज नहीं है क्योंकि यह आपके रक्त-मस्तिष्क की बाधा से सुरक्षित है। आपका रक्त-मस्तिष्क बाधा आपके मस्तिष्क और आपके सिर में रक्त वाहिकाओं के बीच की एक परत है। इसका काम आपके रक्त से विषाक्त पदार्थों और अन्य खतरनाक पदार्थों को आपके मस्तिष्क में जाने से रोककर आपके मस्तिष्क की रक्षा करना है। यह बहुत महीन छलनी की तरह है। शोधकर्ताओं को यकीन नहीं है कि कैसे, लेकिन रेबीज इस बाधा को और भी नीचे बंद कर देता है, इसलिए दवाएं जो इसे नष्ट कर सकती हैं, वे नहीं मिल सकती हैं।

Address

Thane
401107

Opening Hours

Monday 10am - 11pm
Tuesday 10am - 11pm
Wednesday 10am - 11pm
Thursday 10am - 11pm
Friday 10am - 11pm
Saturday 10am - 11pm
Sunday 10am - 2pm

Telephone

+919892567494

Website

Alerts

Be the first to know and let us send you an email when Kaustubh Medical & General Stores posts news and promotions. Your email address will not be used for any other purpose, and you can unsubscribe at any time.

Contact The Practice

Send a message to Kaustubh Medical & General Stores:

Share

Share on Facebook Share on Twitter Share on LinkedIn
Share on Pinterest Share on Reddit Share via Email
Share on WhatsApp Share on Instagram Share on Telegram