28/06/2025
شیکردنەوەی هەردوو جۆرە کیمیاییەکە
1. کیمیای شەکر (یۆریا - Urea):
ئەوەی کە جووتیاران پێی دەڵێن "کیمیای شەکر"، لە زانستیدا پێی دەوترێت یۆریا (Urea).
پێکهاتە: ئەم کیمیاییە ڕێژەیەکی زۆر بەرزی نایترۆجینی (N) تێدایە (نزیکەی 46%).
کاریگەری: نایترۆجین بەرپرسە لە گەشەی گەڵا و قەد (بەشی سەوزایی). وا دەکات ڕووەکەکە گەڵای زۆر، گەورە و سەوز و جوان دەربکات.
کەی خراپە بۆ لۆبیا؟ لۆبیا وەک هەموو پاقلەمەنییەکان، خۆی دەتوانێت نایترۆجین لە هەواوە وەربگرێت لە ڕێگەی گرێی بەکتریایی لەسەر ڕەگەکانی. ئەگەر تۆ یۆریای زۆری پێ بدەیت، ڕووەکەکە "تەمبەڵ" دەبێت و پشت بەو نایترۆجینە دەبەستێت. ئەنجامەکەی بریتی دەبێت لە گەڵای زۆر و گوڵ و بەری کەم.
2. کیمیایی گیراوە (Water-Soluble Fertilizer - NPK):
ئەمە ناوێکی گشتییە بۆ ئەو کیمیاییانەی کە لە ئاودا دەتوێنەوە و پێکهاتەیەکی هاوسەنگیان هەیە لە سێ στοιχەی سەرەکی:
نایترۆجین (N): بۆ گەشەی گەڵا.
فۆسفۆر (P): زۆر گرنگە بۆ گەشەی ڕەگ، گوڵکردن، و گرتنی بەر (دانەبەستن).
پۆتاسیۆم (K): گرنگە بۆ بەرگری ڕووەک دژی نەخۆشی و گەرما، گواستنەوەی خۆراک، و گەورەکردن و باشکردنی کوالێتیی بەرەکە.
پێشنیاری کرداری بۆ زیادکردنی بەرهەمی لۆبیا (بەتایبەت لە وەرزی گەرم)
بۆ ئەوەی باشترین ئەنجامت دەست بکەوێت، دەبێت بەپێی قۆناغی گەشەی لۆبیاکە کیمیایی بەکاربهێنیت:
قۆناغی یەکەم: سەرەتای گەشە (پێش گوڵکردن)
لەم قۆناغەدا ئەگەر خاکەکەت هەژار بێت و ڕووەکەکانت لاواز و زەردباو بوون، دەتوانیت بڕێکی زۆر کەم لە کیمیای شەکر (یۆریا) بەکاربهێنیت بۆ ئەوەی گەشەیەکی باشی سەوزایی بکات.
یان باشتر وایە کیمیاییەکی گیراوەی هاوسەنگ وەک 20-20-20 (NPK) بەکاربهێنیت کە هەموو پێکهاتەکانی تێدایە.
قۆناغی دووەم: کاتی گوڵکردن و گرتنی بەر (گرنگترین قۆناغ)
لێرەدا وەڵامی سەرەکیی پرسیارەکەی تۆیە:
بە هیچ شێوەیەک کیمیای شەکر (یۆریا) بەکارمەهێنە. چونکە وا دەکات ڕووەکەکە گوڵەکانی بوەرێنێت و هەموو وزەی خۆی بدات بە گەڵا.
باشترین بژاردە: بەکارهێنانی کیمیایی گیراوەیە کە ڕێژەی فۆسفۆر (P) و **پۆتاسیۆم (K)**ی بەرز بێت. نموونەی باو وەک:
10-52-10 (NPK): ئەمە پێی دەوترێت "گوڵهێن" چونکە فۆسفۆری زۆر بەرزە و یارمەتی گرتنی بەر دەدات.
کیمیایی تری هاوشێوە کە ڕێژەی P و K بەرز بێت.
ئەم جۆرە کیمیاییە ڕووەکەکە هان دەدات کە وزەی خۆی بۆ گوڵکردن و گرتنی بەر بەکاربهێنێت نەک گەڵا.
قۆناغی سێیەم: دوای گرتنی بەر و بۆ پڕبوون و گەورەبوونی لۆبیاکان
لەم قۆناغەدا دەتوانیت بگەڕێیتەوە سەر بەکارهێنانی کیمیایی گیراوەی هاوسەنگ (وەک 20-20-20) یان جۆرێک کە **پۆتاسیۆم (K)**ی بەرز بێت.
پۆتاسیۆم یارمەتی گەورەبوون و پڕبوونی لۆبیاکان دەدات و کوالێتییەکەی باشتر دەکات.
تێبینی گرنگ بۆ وەرزی گەرم
لە وەرزی گەرمدا، ڕووەک تووشی سترێس (فشار) دەبێت و زۆرجار گوڵەکانی دەوەرێت. بۆ چارەسەری ئەمە:
ئاودانی ڕێک و پێک: دڵنیابە کە خاکەکە شێدارە، بەتایبەت بەیانیان زوو ئاوی بدە.
بەکارهێنانی پۆتاسیۆم (K): پۆتاسیۆم یارمەتی ڕووەک دەدات بەرگەی گەرما و کەم ئاوی بگرێت.
بەکارهێنانی ئەمینیۆ ئەسید و گیای دەریایی (Amino Acids & Seaweed Extract): ئەم دوو ماددەیە وەک ڤیتامین بۆ ڕووەک وان و یارمەتی دەدەن بەرگەی گەرما و سترێس بگرێت و گوڵەکانی نەوەرێنێت. دەتوانیت لەگەڵ کیمیاییە گیراوەکە تێکەڵی بکەیت و بیپرژێنیت.
پوختە و وەڵامی کۆتایی
بۆ ئامانجەکەی تۆ کە گرتنی بەر و زیادکردنی بەرهەمە لە وەرزی گەرمدا، بێ گومان کیمیایی گیراوە (NPK) زۆر زۆر باشترە لە کیمیای شەکر (یۆریا).
کیمیای شەکر (یۆریا) تەنها بۆ گەڵایە و لە کاتی گوڵکردندا زیانی هەیە.
کیمیایی گیراوەی بەرز لە فۆسفۆر و پۆتاسیۆم ڕاستەوخۆ کار دەکاتە سەر زیادکردنی گوڵ و گرتنی بەر.
پێشنیاری من: لە کاتی گوڵکردندا، هەفتەی جارێک کیمیایی گیراوەی وەک 10-52-10 لەگەڵ ئاو تێکەڵ بکە و بیدە بە لۆبیاکانت. کاتێک بەرەکانی گرت، بیگۆڕە بۆ 20-20-20 یان جۆرێکی تری پۆتاسیۆم بەرز.
بەهیوای بەرهەمێکی باش و زۆر.
