https://www.facebook.com/100921488459994/

Mustafa Hamid, ERBIL (2025)

19/05/2023

✪ نیشانەکانی ئۆتیزم لە منداڵی ساوادا:

سەرباری ئەوەی کارێکی گرانە دەستنیشانکردنی ئۆتیزم لەپێش تەمەنی ۲ ساڵی بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا هەندێ نیشانە لە تەمەنی (٦ مانگی بۆ ٢ ساڵی ) لە منداڵدا دەرئەکەوێ کە ئەکرێ ئاماژەبن بۆ توشبونی منداڵ بە ئۆتیزم .
هەندێ نیشانەی پێشوەختەی منداڵی ئۆتیزم لە تەمەنە جیاوازەکاندا:
١- تەمەنی ٦ مانگی:
منداڵ لەم تەمەنەدا پێناکەنێ و گڕوگاڵ ناکات.
۲- تەمەنی ۹ مانگی:
لەم تەمەنەدا وەڵامدانەوەی بۆ دەنگەکانی دەوروبەری نیە
۳- تەمەنی ۱۲ مانگی :
هیچ وەڵامدانەوەیەکی نیە کاتێ ناوی ئەهێنی یان بانگی ئەکەی
٠٤- تەمەنی ۱٦ مانگی:
منداڵەکە هیچ وشەیەک ناڵێ یان نادرکێنێ بۆ نمونە بڵێ دایە ،بابە، مامە، ...
٥- ناتواێ هیچ وشەیەک بڵێ مەگەر تەنها لەدواتەوە لاسایت بکاتەوە.
٦- تەمەنی ۲٤ مانگی:
لەم تەمەنەدا لەگەڵ ئەوەی کەناتوانێ قسە بکاو وشە بڵێ لەم قۆناغەدا ئەوە بە ئاماژەی دەست یان چاو ناتوانێ داوای شت بکا لە دەوروبەرەکەی. بە پێچەوانەی منداڵێکی ئاساییەوە کە قسەکردنی دواکەتبێ ئەتوانێ کە بە ئاماژەی دەست یان چاو داوای شت بکات.

#ئۆتیزم

21/11/2022

"کاریگەری یارییە ئەلیکترۆنیەکان لەسەر گەشەی هزر و ڕەفتاری منداڵ"
مێژووی یارییە ئەلیکترۆنییەکان مێژوویەکی کۆنی نییە، بەڵکو مێژوویەکی نوێی هەیە، وە بێگومان بە هاتنی ئەم جۆرە یارییانە کاریگەری ئەرێنی و نەرێنی لەسەر ڕەفتار و گوفتاری منداڵ بەجۆرێکی بەرچاو درووست کردووە، هەندێجار ئەکرێت بڵێین: ئەم یاریانە بۆمەبەستی فێربوونی زمان و فێربوونی ژمارە و جیاوازییەکان بەکاردێت.

ئەوەی زۆر گرنگ بێت لێرەدا بەهۆی خراپ بەکارهێنان و زۆر بەکارهێنانی بەکاربەرە ئەلیکترۆنییەکان، بەجۆرێک ئالودەی کردوون، لە زۆربەی ڕەهەندەکانی ژیانی منداڵ و گەنجان و هەندێ جار گەورەکان کاریگەری نەرێنیان بەشێوەیەکی بەرچاو درووستکردووە.
ڕێکخراوی (WHO) لەساڵی ٢٠١٥ زیانەکانی ئەم یارییەی بەڕەسمی ناساند."

هۆکارەکانی ئالودەبوون بە یارییە ئەلیکترۆنییەکان:

① نەبوونی هۆشیاری درووستی دایک و باوک.
② لاوازی و بۆشایی سۆزداری نێوان خودی منداڵ و دایک و باوک.
③ ئاسانی و سادەیی و زۆری ئەو ئامێرانەی کەئەم جۆرە یارییانەی پێ ئەنجام دەدرێت، وەک: (مۆبایل ـ تابلێت ـ ئایپاد ـ لاپتۆپ ـ کۆمپیوتەر).
④ بوونی چاولێکەری لەنێوان خودی دایک و باوک و منداڵ، بە منداڵانی هاوتەمەن و هاوڕێ و هاوسێ و خزم کەس و کاری.
⑤ بەهۆی زۆر جووڵەی منداڵ، دایک و باوک وەک چەکێک بۆ کپکردنەوە و لە جووڵەخستنی منداڵ، ڕێگەخۆشکەرن بۆ ئەوەی منداڵەکانیان ناچاربکەن ئامێر و یارییە ئەلیکترۆنی یەکان بەکاربهنێنن.

کاریگەرییە نەرێنییەکانی بەکارهێنانی یارییە ئەلیکترۆنییەکان:

①گۆشەگیری و لاوازی یان نەمانی پەیوەندی کۆمەڵایەتی.
② تووڕەیی بەهۆی ئەوەی زۆرینەی یارییە ئەلیکترۆنی یەکان توندوتیژی تێدایە بۆیە ئەم حاڵەتە دەگوازرێتەوە بۆ بەکارهێنەر لەڕێگەی پرۆسەی کارلێک و کارتێکردنی لەڕووەکانی (کوشتن ـ ئازارـ دەنگی بەرز وناسرووشتی ـ جوێن ـ وێرانی ...)
③ پەک خستن وتەمبەڵ کردنی پروسەی خوێندن ،چونکە منداڵ هێندە چێژ لە یارییە ئەلیکترۆنییەکان دەبینێت نیو هێندە حەزی بۆدەرس و کۆشش کردن نابێت .
④ نەخەوتن ،کاریگەری لەسەر هۆڕمۆنی دۆپامین دەبێت کە دۆپامین لە سێ بەشی یەکەمی شەو دەڕژێت ،کاریگەر دەبێت بۆگەشەی مێشک و جەستە.
⑤ تێکچوونی سیستەمی خواردن بەهۆی درەنگ خەوتنەوە منداڵ درەنگ دەخەوێت ،بۆیەک وەک قەرەبویەک بۆماوەی ئەو خەوە ،درەنگ بێدار دەبێت ،بەوهۆیە ژەمی خواردنی بەیانی کەژمێکی سەرەکی یە لەدەست دەچێت .
⑥ زیانی جەستەی (لاوازی چاو ـ ئازاری مل و خێرایی لێدانەکانی دڵ ).
⑦ خەمۆکی ،بەهۆی زۆر مانەوە و زۆر بەکارهێنانی ئەم یارییانە خەم و پەژارەیی و دڵەڕاوکێ و بێ تاقەتی و دڵ تەنگی ڕوودەکاتە منداڵ یان گەنجی بەکاربەر.
⑧ گەشەی مێشک لاوازدەکات ،لەبەرئەوەی گەشەی منداڵ بەخێرایی تێ دەپەڕێت ،بۆیە ئامۆژگاری دەکرێت ،بەهیچ جۆرێک منداڵانی خوارتەمەنی ۲ساڵ نابێت بەهیچ جۆرێک سەیری هیچ جۆرە شاشەیەک بکەن .
⑨ گەشەی زمان دوا دەخات ،توێژینەوەکان ئەوەیان سەلماندووە کەبەشێک لە دواکەوتنی زمان و قسەکردن هۆکارێکی سەرەکی یارییە ئەلیکترۆنی یەکانە .
⑩ باوەڕ بەخۆبوونی منداڵ لاواز دەکات و توانای پشت بەخۆبەستن کەم دەکاتەوە ،منداڵێکی شەرمن ولاواز دەرووست دەکات .
"چارەسەر چییە؟
1. سنوردارکردن و کۆنترۆڵکردنی ئای پی ماڵ یان مۆبایل.
2. چاودێری کردن و تابزانرێت منداڵ بەچ یارییەکەوە سەرقاڵە.
3. نەدانی هەل و چێژی ئەو یارییانە، سەرقاڵکردنیان بەشتی بەسودی دیکە.
4. پرسیاری لێ بکە لەناوەڕۆکی یارییەکە.
5. هەوڵ بدرێت یاری دەستی پێچەوانەی شاشەکان بکڕدرێت بۆیان.
6. هاندان و پاداشت لەبەرامبەر کردنی یاری تر، تا یارییە ئەلیکترۆنییەکان دوور بکەوێتەوە.
7. بەشداری پێ کردن بە کاری تر کە گونجاوبێت لەگەڵ تەمەنی و گەشتکردن و بردنیان بۆ شاری یاری و پارک و جێگا وەرزشییەکان.
8. بۆمنداڵ ڕوون بکرێتەوە کە ئینتەرنێت تەنها بۆ یاری کردن نییە، بەڵکو بۆگواستنەوەی زانیاری و ئاسانکردنی پەیوەندییەکانە.
9. فێربکرێت یاری دەبێت لەگەڵ منداڵ بگونجێت نەک مۆدە.
10. منداڵ نابێت حەزی لەهەرچی بوو ئێمەی دایک و باوک بۆیان جێبەجێ بکەین، بەڵکو فەلسەفەی ژیانی خێزان لە پەروەردەیە نەک تەنها بەخێوکردن.
11. پتەوکردنی و بەهێزی خۆشەویستی دایک و باوک.
12. ببە بە هاوڕێی منداڵەکەت، گرنگی و هاوبەشیان پێ بکەن، تا بۆشایی سۆزداریان بۆ درووست نەبێت لەو ڕێگایەوە وەک جیگرەوەیەک یارییە ئەلیکترۆنییەکان هەڵبژێرێت.
13.هانبدرێن لەگەڵ منداڵانی تر تێکەڵ بکرێن، تا بۆشایی حەز بۆ ئەو جۆرە یاریانە درووست نەبێت."

#دەروونزانی
#ئۆتیزم

27/10/2022

تیۆری دەرونناس و فەیلەسوفی سویسری (ژان پیاژێ) سەرنجی خستە سەر دوو لایەن:

1 - منداڵ چۆن هەست بە دەوروبەری خۆی دەکات.
2 - چۆن تێگەیشتنەکەی گەشە دەکات لەگەڵ گەشەکردندا.

لێرەدا دەردەکەوێت کە منداڵەکە ئەزموونی پێشوەختی هەیە کە کورسییەکە شوێنێکە بۆ دانیشتن، بەڵام تێگەیشتنی ئەو بۆ قەبارەکەی کەمترە کە پەرەی پێ دەدات لە قۆناغی دواتردا، بۆیە منداڵەکە لەوانەیە لەم قۆناغەدا لە هەر شوێنێک بێت بە قەڵەم وێنە بکێشێت، یان هەر شتێک بخاتە گوێی بۆ ئەوەی قسە بکات لەگەڵ باپیری، مامی یان باوکی...

#دەروونزانی

04/10/2022

یەکێک لە گەورەترین شێوازە هەڵەکان کە دایک و باوک پەیڕەوی دەکات، بەراوردکردنی منداڵەکەیانە لەگەڵ هاوڕێکانی، وا بیردەکەنەوە کە ئەمە شێوازێکی ئەرێنییە و منداڵەکەیان پشتگیری دەکرێت، ئەمەش شێوازێکی هەڵەیە و دەتوانێت مرۆڤ بکاتە ڕق یان ئیرەیی بەرامبەر بە کەسانی تر.
ئەوەی ڕاستە پەیڕەوکردنی وشەی هاندەرە یان بەراوردکردنی منداڵەکە بەخۆی، بۆ نموونە بەراوردکردنی بە ڕۆژانی پێشوو و چۆن توانیویەتی پەرە بە خۆی بدات و بەم شێوەیە دەتوانێت لە ڕۆژانی داهاتوودا زیاتر و زیاتر پەرە بە خۆی بدات.

#دەروونزانی

Mustafa Hamid

19/05/2023

21/11/2022

27/10/2022

04/10/2022

Address

Website

Alerts

Shortcuts

Share

Category