Rapha Clinic រ៉ាហ្វាគ្លីនិក

28/11/2025

ញាំស្រាវារលាកពុលថ្លើមមួយកំរឹតហើយ បើបូកបន្ថែម ថ្នាំខ្មែរ ឱសថបូរាណ និង មានមេរោគរលាកថ្លើមទៀត នោះថ្លើមប្រឈមមុខ និងកាន់តែអាក្រក់ ធ្វើអោយក្រិននិងវិវឌ្ឍន៍ទៅជាមហារីកថ្លើមលឿនបំផុត

26/11/2025

#ខាងក្រោមនេះជាមូលហេតុចំបងធំៗដែលបណ្តាលអោយមានបញ្ហាជំងឺរលាកថ្លើមរុំារ៉ៃ៖
១. ឆ្លងវីរុស (Viral Infections)🦠
នេះជាមូលហេតុទូទៅបំផុតនៃការឆ្លងវីរុសរលាកថ្លើម ដែលមានប្រភេទសំខាន់ៗចំនួន ៥ គឺ៖
• រលាកថ្លើមប្រភេទ A (HAV): ឆ្លងតាមរយៈការបរិភោគអាហារ ឬទឹកដែលមានមេរោគកខ្វក់ (ឆ្លងពីលាមកចូលមាត់)។ ជាធម្មតាវាជារោគស្រួចស្រាវហើយអាចជាសះស្បើយដោយខ្លួនឯង។
• រលាកថ្លើមប្រភេទ B (HBV): ឆ្លងតាមរយៈឈាម ទឹកកាម ទឹកទ្វារមាស ឬសារធាតុរាវក្នុងខ្លួនផ្សេងទៀត ដូចជាការរួមភេទដោយមិនបានការពារ ការចែករំលែកម្ជុលចាក់ថ្នាំ និងការចម្លងពីម្តាយទៅទារកពេលសម្រាល។ វាអាចក្លាយជារ៉ាំរ៉ៃ (Chronic) ដែលនាំឱ្យក្រិនថ្លើម ឬមហារីកថ្លើម។
• រលាកថ្លើមប្រភេទ C (HCV): ឆ្លងតាមរយៈឈាមជាចម្បង ដូចជាការចែករំលែកម្ជុលចាក់ថ្នាំ ឬការទទួលឈាមដែលមិនបានត្រួតពិនិត្យ។ ភាគច្រើនក្លាយជារ៉ាំរ៉ៃហើយអាចនាំឱ្យក្រិនថ្លើម និងមហារីកថ្លើម។
• រលាកថ្លើមប្រភេទ D (HDV): កើតឡើងចំពោះតែអ្នកដែលបានឆ្លងរលាកថ្លើមប្រភេទ B រួចហើយប៉ុណ្ណោះ។
• រលាកថ្លើមប្រភេទ E (HEV): ឆ្លងតាមរយៈទឹកកខ្វក់។ ជាទូទៅជារោគស្រួចស្រាវហើយជាសះស្បើយវិញ ប៉ុន្តែមានគ្រោះថ្នាក់ចំពោះស្ត្រីមានផ្ទៃពោះ។
…….. 🍻
២. ការប្រើប្រាស់គ្រឿងស្រវឹង (Alcohol)
• ការផឹកគ្រឿងស្រវឹងច្រើនហួសកម្រិតក្នុងរយៈពេលយូរអាចធ្វើឱ្យខូចកោសិកាថ្លើម បណ្តាលឱ្យរលាក (Alcoholic Hepatitis) ហើយអាចវិវឌ្ឍទៅជាក្រិនថ្លើម។
……..💊
៣. ជាតិពុល និងថ្នាំ (Toxins and Drugs)
• ការប៉ះពាល់នឹងជាតិគីមីមួយចំនួន។
• ការប្រើប្រាស់ថ្នាំមួយចំនួន (រួមទាំងឱសថ និងថ្នាំបំប៉ន) ច្រើនពេក ឬដោយមិនបានត្រឹមត្រូវ អាចបង្កឱ្យមានការខូចខាតថ្លើម។ ឧទាហរណ៍ដូចជាថ្នាំ Acetaminophen (Tylenol) នៅពេលប្រើលើសកម្រិត។
……..😷
៤. ជំងឺអូតូអ៊ុយមីន (Autoimmune Diseases)
• រលាកថ្លើមអូតូអ៊ុយមីន (Autoimmune Hepatitis): ជាស្ថានភាពមួយដែលប្រព័ន្ធការពាររាងកាយ (Immune System) ចាប់ផ្តើមវាយប្រហារ និងបំផ្លាញកោសិកាថ្លើមដោយច្រឡំ ដែលបណ្តាលឱ្យមានការរលាករ៉ាំរ៉ៃ។
…….🍟
៥. ខ្លាញ់រុំថ្លើម (Fatty Liver Disease)
• ជំងឺខ្លាញ់រុំថ្លើមដែលមិនបណ្តាលមកពីគ្រឿងស្រវឹង (Non-alcoholic Fatty Liver Disease - NAFLD) ឬត្រូវបានគេហៅថ្មីថា Metabolic dysfunction-associated steatotic liver disease (MASLD): កើតឡើងនៅពេលដែលមានជាតិខ្លាញ់ច្រើនពេកកកកុញក្នុងថ្លើម។ ជួនកាលវាអាចវិវឌ្ឍទៅជាការរលាកថ្លើម និងខូចខាតធ្ងន់ធ្ងរ (NASH ឬ MASH) ដែលអាចនាំទៅដល់ក្រិនថ្លើម។

26/11/2025

ស្វែងយល់ពីមូលហេតុធំចំបង់ដែលនាំអោយមានបញ្ហារលាកថ្លើម

24/11/2025

ការទទួលទានកាហ្វេខ្មៅ វាអាចជួយដល់ សុខភាពថ្លើម និងអាចជួយកាត់បន្ថយហានិភ័យនៃជំងឺមហារីកថ្លើម

19/11/2025

18/11/2025

#តើអ្នកជំងឺក្រិនថ្លើមអាចរស់នៅបានអាយុប៉ុន្មានឆ្នាំ?

អត្រារំពឹងរស់របស់អ្នកជំងឺក្រិនថ្លើម (Cirrhosis of the liver) គឺខុសគ្នាខ្លាំងទៅតាមកម្រិតនៃជំងឺនិងកត្តាផ្សេងៗទៀត។ ជាទូទៅ វាអាចស្ថិតនៅចន្លោះពី ២ ទៅ ១២ ឆ្នាំ។
ខាងក្រោមនេះជាការព្យាករណ៍ទូទៅតាមដំណាក់កាលនៃជំងឺ៖
🩺 ក្រិនថ្លើមដែលអាចស្តាលទ្ធភាពមកវិញបាន (Compensated Cirrhosis):
• អ្នកជំងឺមិនមានរោគសញ្ញាធ្ងន់ធ្ងរទេ។
• អត្រារំពឹងរស់គឺប្រហែល ៩ ទៅ ១២ ឆ្នាំ។

🩺 ក្រិនថ្លើមដែលមិនអាចស្តាលទ្ធភាពមកវិញបាន (Decompensated Cirrhosis):
• អ្នកជំងឺមានរោគសញ្ញា និងផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ (ដូចជា ហើមពោះ ហូរឈាមក្នុងបំពង់អាហារ ឬបញ្ហាមុខងារខួរក្បាល សន្លប់វង្វេង)។
• អត្រារំពឹងរស់គឺត្រូវបានកាត់បន្ថយយ៉ាងខ្លាំង ជាមធ្យមប្រហែល ២ ឆ្នាំ។
👨‍⚕️ ក្នុងករណីនេះ គ្រូពេទ្យអាចណែនាំឲ្យពិចារណាការប្តូរថ្លើម។
កត្តាដែលជះឥទ្ធិពលដល់អត្រារំពឹងរស់៖

១. ដំណាក់កាលនៃជំងឺ (Staging): ការប្រើប្រាស់ពិន្ទុដូចជា Child-Pugh (CPT) ឬ MELD ជួយកំណត់ពីភាពធ្ងន់ធ្ងរនិងព្យាករណ៍ពីអត្រារស់រានមានជីវិត។ ពិន្ទុខ្ពស់មានន័យថា ហានិភ័យនៃមរណភាពក្នុងរយៈពេលខ្លីកាន់តែខ្ពស់។

២. មូលហេតុនៃជំងឺ: មូលហេតុខុសគ្នា (ដូចជា គ្រឿងស្រវឹង ជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ឬ C ខ្លាញ់រុំថ្លើម) អាចមានផលប៉ះពាល់ខុសគ្នា។

៣. ផលវិបាក: ការកើតមាននូវផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរដូចជា មហារីកថ្លើម (Hepatocellular Carcinoma), ការបែកហូរឈាមសរសៃវ៉ែន (Variceal bleeding) ឬ ខ្សោយតម្រងនោម (Hepatorenal syndrome) អាចកាត់បន្ថយអាយុជីវិតយ៉ាងខ្លាំង។

៤. ការព្យាបាល និងការគ្រប់គ្រង:
•ការព្យាបាលតាមដានជំងឺក្រិនថ្លើមពីវេជ្ជបណ្ឌិតជំនាញ ការពារផលវិបាកនៃជំងឺក្រិនថ្លើម( ការរលាកស្រោមពោះ ការពារកាត់បន្ថយជាតិពុលដល់ខួរក្បា បច្ចុះទាចទឹក ការពារការបែកប៉ោងសរសៃឈាមវ៉ែន ការពារការខ្សោយតំរងនោម ។ល។
• ការប្តូរថ្លើម អាចបន្ថែមអាយុជីវិតច្រើនឆ្នាំដល់អ្នកជំងឺដែលមានជំងឺដំណាក់កាលចុងក្រោយ។
• ការឈប់ប្រើគ្រឿងស្រវឹង ឬការគ្រប់គ្រងមូលហេតុដើម (ដូចជា ការព្យាបាលជំងឺរលាកថ្លើម) អាចបន្ថយល្បឿននៃការវិវត្តទៅមុខនៃជំងឺ។

16/11/2025

#ស្វែងយល់ពីដំណាក់កាលវិវឌ្ឍន៍ពីការរលាកថ្លើមដល់ក្រិនថ្លើមចុងក្រោយ

ខាងក្រោមនេះជាការពន្យល់លម្អិតនៃដំណាក់កាលនីមួយៗ៖
1. ដណាក់កាល ការរលាក ថ្លើម(Inflammation)
• អ្វីទៅជាការរលាក? គឺជាដំណាក់កាលដំបូងដែលថ្លើមមានប្រតិកម្មទៅនឹងការខូចខាត ឬរលាក។ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ ថ្លើមអាចហើម ឬរីកធំ។
• មូលហេតុចម្បង៖
• ការទទួលទានគ្រឿងស្រវឹងក្នុងកម្រិតទាប ឬជាប្រចាំ។
• ការឆ្លងមេរោគរ៉ាំរ៉ៃ (ដូចជាជំងឺរលាកថ្លើមប្រភេទ B ឬ C)។
• សារធាតុគីមី ឬជាតិពុលផ្សេងៗ។
• ផលប៉ះពាល់៖ ការរលាកជាបន្តបន្ទាប់នាំឱ្យមាន ការរលាកកោសិកា (Cell death) និងជាមូលដ្ឋានសម្រាប់ការកកើតស្លាកស្នាមបន្តបន្ទាប់។
• លក្ខណៈ៖ ដំណាក់កាលនេះ អាចត្រឡប់មកល្អវិញបាន (Reversible) ប្រសិនបើមូលហេតុត្រូវបានលុបបំបាត់ (ឧទាហរណ៍៖ ផ្លាស់ប្តូររបៀបរស់នៅ ឬប្រើថ្នាំព្យាបាលមេរោគ)។
2. ដំណាក់កាល សាច់ថ្លើមឡើងរឹងឬគ្រឿម (Fibrosis)
• អ្វីទៅជា Fibrosis? គឺជាការកកើតនូវ ជាលិកាស្លាកស្នាមមួយផ្នែក (Partial scar tissue) នៅក្នុងថ្លើម ដែលជាការឆ្លើយតបរបស់ថ្លើមទៅនឹងការរលាកយូរអង្វែង។
•ដំណាក់កាលក្រិនថ្លើមដែលវាខិតខំស្តារលទ្ធភាពមកវិញ (Compensated Cirrhosis)៖ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ ទោះបីជាមានស្លាកស្នាមក៏ដោយ ថ្លើមនៅតែអាចដំណើរការមុខងាររបស់វាបានល្អ (មានកោសិកាថ្លើមដែលមានសុខភាពល្អគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបំពេញមុខងារដែលបាត់បង់)។ នេះជាដំណាក់កាលដែលច្រើនតែ គ្មានរោគសញ្ញាជាក់ស្តែង (Asymptomatic)។
• ការព្យាករណ៍ (Prognosis)៖ នៅតែមានលក្ខណៈ វិជ្ជមាន (Positive)។
• ការគ្រប់គ្រង៖ ត្រូវតែ ឈប់ទទួលទានគ្រឿងស្រវឹង និងទទួលការព្យាបាលសមស្របសម្រាប់បញ្ហាមេរោគ (ប្រសិនបើមាន) ដើម្បីបញ្ឈប់ការវិវត្តន៍។
3. ដំណាក់កាលក្រិនថ្លើម (Cirrhosis)
• អ្វីទៅជា Cirrhosis? គឺជាដំណាក់កាលដែលការកកើតស្លាកស្នាមបានក្លាយទៅជា ទូលំទូលាយ (Widespread scarring) នៅលើថ្លើម។ ស្លាកស្នាមទាំងនេះរារាំងលំហូរឈាមធម្មតា និងរំខានដល់រចនាសម្ព័ន្ធ និងមុខងាររបស់ថ្លើម។
• ផលប៉ះពាល់៖
• មុខងារថ្លើមត្រូវបានប៉ះពាល់ (Liver function compromised)៖ ថ្លើមមិនអាចធ្វើការបានត្រឹមត្រូវដូចជាការច្រោះជាតិពុល ការផលិតប្រូតេអ៊ីន និងការជួយកំណកឈាម។
• មិនអាចជួសជុលបាន (Becoming irreparable)៖ ការខូចខាតថ្លើមក្នុងដំណាក់កាលនេះជាធម្មតាជាអចិន្ត្រៃយ៍។
• លក្ខណៈ៖ ក្នុងដំណាក់កាលនេះ អ្នកជំងឺអាចចាប់ផ្តើមមានរោគសញ្ញាជាក់ស្តែង (ដូចជាអស់កម្លាំង ខ្សោយ) ហើយមានហានិភ័យនៃការវិវត្តន៍ទៅរកផលវិបាក។
4.ដំណាក់កាលក្រិន និង ខ្សោយថ្លើម (Liver Failure) - ក្រិនថ្លើមវិបត្តិកើតឡើង
• អ្វីទៅជាខ្សោយថ្លើម? ជាដំណាក់កាលចុងក្រោយ ដែលថ្លើមមានស្លាកស្នាមខ្លាំង និងមិនអាចបំពេញមុខងាររបស់ខ្លួនបានទៀតឡើយ។ នេះត្រូវបានគេហៅថា "ក្រិនថ្លើមវិបត្តិកើតឡើង" (Decompensated cirrhosis)។
• ផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរ (Complications)៖
• លើសសម្ពាធសរសៃឈាមផតថលថ្លើម (Hepatic portal vein hypertension)៖ ការកើនឡើងសម្ពាធឈាមក្នុងសរសៃឈាមដែលនាំឈាមទៅកាន់ថ្លើម ដែលអាចនាំឱ្យមានការហូរឈាមផ្ទៃក្នុងធ្ងន់ធ្ងរ។
• ហើមពោះ (Ascites)៖ ការប្រមូលផ្តុំជាតិទឹកនៅក្នុងពោះ។
• លឿង (Jaundice)៖ ស្បែក និងភ្នែកប្រែជាលឿងដោយសារការប្រមូលផ្តុំសារធាតុប៊ីលីរុយប៊ីន (Bilirubin)។
• បញ្ហាមុខងារខួរក្បាល (Hepatic Encephalopathy)៖ ជាតិពុលកកកុញក្នុងឈាម (ដោយសារថ្លើមមិនអាចច្រោះបាន) ហើយប៉ះពាល់ដល់ខួរក្បាល បង្កឱ្យមានអាការៈវង្វេង ឬសន្លប់។
• ការព្យាបាល៖ ដំណាក់កាលនេះ មិនអាចជួសជុលបាន (Irreparable) ហើយជាញឹកញាប់ត្រូវការ ការប្តូរថ្លើម (Transplant) រួមជាមួយនឹងការព្យាបាលតាមរោគសញ្ញា។
💡 ចំណាំសំខាន់:
ការធ្វើរោគវិនិច្ឆ័យ និងការព្យាបាលទាន់ពេលវេលានៅក្នុងដំណាក់កាលដំបូង (1 និង 2) គឺជាគន្លឹះដ៏សំខាន់បំផុតក្នុងការទប់ស្កាត់ ឬបញ្ច្រាសការវិវត្តន៍នៃជំងឺនេះ។