04/04/2025
සමසෞඛ්ය උපාධි ගැන මීට කලින් අහලා තියෙනවද?
ලිපි අංක -02
ඉතින් කවුද මේ වෛද්ය රසායනාගාර විද්යා උපාධිධාරීන්...?
ස්වයංසිද්ධ ජනනවාදය වැනි මනඃකල්පිත මතවාද අදහමින් සිටි මිනිසාට නව මානයකින් ලෝකය දෙස බැලීමට දොරටු විවර වුණේ ඇන්ටනි වෑන් ලියුවැන් හුක් ගේ සරල අන්වීක්ෂය සොයා ගැනීමත් සමඟයි. එලෙස ඇරඹුණු පියවි ඇසට නොපෙනෙන ක්ෂුද්ර අංශු විශ්ලේෂණය කිරීමේ තාක්ෂණය අද වන විට විශ්වාස කළ නොහැකි තරම් දැවැන්ත ක්ෂේත්රයන් ඔස්සේ විසිරී පවතිනවා. වෛද්ය රසායනාගාර විද්යාවත් එලෙසින් මූලික පදනම ලබාගෙන මේ වන විට ලෝකය පුරා සෞඛ්ය ක්ෂේත්රයේ ප්රවර්ධනය වෙනුවෙන් මහඟු මෙහෙවරක් ඉටුකරමින් සිටිනවා.
වෛද්ය රසායනාගාරයක් කියන්නේ මොකක්ද කියන එක ගැන ඔබට අනිවාර්යයෙන්ම යම් අදහසක් ඇති. ඊට මූලිකම හේතුවක් තමයි අද වන විට බොහෝ රෝග විනිශ්චයකටම හෝ නිර්ණයකටම පාහේ වෛද්යවරුන්ට වෛද්ය රසායනාගාර වාර්තාවක අත්යවශ්යතාවය මතුවී තිබීම හා එම නිසාම නිසැකවම මෙය කියවන ඔබට හෝ ඔබේ පවුලේ අයෙකුට අවම වශයෙන් එක් වතාවක් හෝ වෛද්ය රසායනාගාරයක සේවාව ලබාගැනීමට සිදු වී තිබීම. නමුත් බොහෝ දෙනා එසේ රසායනාගාර සේවාව ලබාගෙන තිබෙන්නේ රුධිර පරීක්ෂණයක් හෝ මුත්රා පරීක්ෂණයක් වැනි සාමාන්ය රෝගී තත්වයකදී පවා නිර්දේශ කරන මූලික පරීක්ෂණයක් සඳහා පමණක් විය හැකියි. ඒ නිසාම යමකුට ඇතිවිය හැකි ප්රශ්නයක් තමයි බැලූ බැල්මට සරල යැයි සිතන මේ පරීක්ෂණ සිදු කිරීමට උපාධිධාරියෙකුගේ ඇති අත්යවශ්යතාවය කුමක්ද යන්න.
ඉතින් මේ සටහන තබන්නේ ම වෛද්ය රසායනාගාර විද්යාව (Medical Laboratory Science) කියන්නේ මතුපිටින් පෙනෙන සරල බවට එහා ගිය ඉතා සියුම් හා ගැඹුරු පරීක්ෂණ තුළින් රෝග අධ්යයනය හා නිර්ණය සිදුකිරීමට පිටුවහල් වන විෂයයක් බවත් එම උපාධිධාරීන් මෙහිදී අධ්යයනයේ යෙදෙන පුළුල් විෂය පථය පිළිබඳවත් ඔබට අදහසක් ලබා දෙන්නයි.
නවීන වෛද්ය විද්යාවේ සීඝ්ර දියුණුවත් සමඟ මුල් රෝග විනිශ්චය (Early Diagnosis), ප්රතිකාර අධීක්ෂණය (Treatments) සහ රෝගයක පුරෝකථන අගයක් (Prognostic Value) ලබා ගැනීමට ඇති හැකියාව ක්රම ක්රමයෙන් වැඩි දියුණු වෙමින් පවතිනවා. ඊට සමගාමීව වෛද්ය රසායනාගාර විද්යා ක්ෂේත්රය ඉතා වැදගත් වන්නේ රෝග විනිශ්චය හා වැළැක්වීම සමඟ සෘජුවම සම්බන්ධ වී නිවැරදි ප්රතිකාර සඳහා පහසුකම් සපයන බැවින්.
ශ්රී ලාංකික සෞඛ්ය ක්ෂේත්රය තුළ ආරම්භයේ දී මේ සඳහා වසර දෙකක පූර්ණ න්යායාත්මක හා ප්රායෝගික දැනුමක් සහිත ඩිප්ලෝමාධාරීන් ලෙස වෛද්ය රසායනාගාර තාක්ෂණවේදීන් (MLT - Medical Laboratory Technologists) සේවයේ යෙදීම සිදු වුණා. නමුත් මෙමගින් පමණක් වෛද්ය රසායනාගාර රෝග විනිශ්චය කිරීමේ අවශ්යතාව සපුරාලීමට නොහැකි වූ නිසා, පසුකාලීනව වෛද්ය පීඨයන්ට අනුබද්ධව රාජ්ය විශ්ව විද්යාල වල වෛද්ය රසායනාගාර විද්යා උපාධිය පිරිනැමීමට උත්සාහය හරහා 2006 වර්ෂයේදී පේරාදෙණිය විශ්වවිද්යාලය තුළ ආරම්භ කරමින් 2007 දී පේරාදෙණිය විශ්වවිද්යාලය තුළ අටවන පීඨය ලෙසින් මුල්වරට ආරම්භ වූ සමසෞඛ්ය විද්යා පීඨය (Faculty of Allied Health Sciences) හරහා මෙම ක්ෂේත්රයට උපාධිධාරීන් බිහි කිරීම ඇරඹුනා. අද වන විට විශ්වවිද්යාල ප්රතිපාදන කොමිෂන් සභාව යටතේ ඇති රාජ්ය විශ්වවිද්යාල ගත්කල පේරාදෙණිය, ශ්රී ජයවර්ධනපුර, රුහුණ හා යාපනය යන රාජ්ය විශ්වවිද්යාල වලින් මෙම සිව් අවුරුදු වෛද්ය රසායනාගාර විද්යා විශේෂවේදී ගෞරව උපාධිය පිරිනමනු ලබනවා.
මෙහිදී රෝග නිර්ණයට හා අධ්යයනයට අදාළ සරලතම විද්යාගාර පරීක්ෂණයේ සිට සංකීර්ණතම පරීක්ෂණ සිදු කිරීම සඳහා අවශ්ය න්යායාත්මක දැනුම හා ප්රායෝගික පුහුණුව (theoritical & practical knowledge), විද්යාගාර කළමනාකරණය හා සමීක්ෂණය (laboratory mangement & evaluation), රෝහල් වල ලබාදෙන සායනික පුහුණුව (clinical training), සහිතව ශ්රී ලාංකික මෙන්ම ජාත්යන්තර සෞඛ්ය ක්ෂේත්රයටද මනා වටිනාකමකින් යුත් වෛද්ය රසායනාගාර විද්යාඥයින් (Medical Laboratory Scientist) දායාද කිරීම සිදුවෙනවා.
ශාස්ත්රීය අගය 120 කින් යුත් (120 credits) මෙම උපාධිය තුළින් මූලිකවම රෝග විනිශ්චය සඳහා අත්යාවශ්ය වන පරීක්ෂණ සිදු කිරීමට අදාළ දැනුම විවිධ විෂය පථයන් ඔස්සේ ක්රමානුකූලව ඉගැන්වීම සිදු වෙනවා. රුධිරය හා රුධිරය නිපදවන අවයව (blood and blood producing organs) පිළිබඳ අධ්යයනය කිරීම, රුධිර සෛල (blood cells) විශ්ලේෂණය කිරීම, රෝග හඳුනාගැනීමට අදාළ ප්ලාස්ම ප්රෝටීන පිළිබඳ විශ්ලේෂණය කිරීම සහ රුධිර ගණ (blood groups) හා රුධිර පාරවිලයනය (blood transfusion) පිළිබඳ ගැඹුරු අධ්යයනය වැනි කරුණු heamatology යන විෂය පථය ඔස්සේ සිදු කෙරෙනවා. ඒ වගේම රෝග නිර්ණය සඳහා බොහෝ සෙයින් වැදගත් වන මුත්රා පිළිබඳ භෞතික, රසායනික හා අන්වීක්ෂීය මට්ටමෙන් විශ්ලේෂණය කිරීම හා ශරීරයේ ඇති අනෙකුත් තරල වල (body fluids) උදා :- හෘදය වටා පවතින පරි හෘද තරලය (pericardial fluid), පෙනහලු වටා පවතින ප්ලූරා තරලයන්හි (pleural fluid) රසායනික සංඝටක (chemical components) පිළිබඳ ගැඹුරු අධ්යයනයක් ද සායනික ජීව රසායන විද්යාව (clinical bio chemistry) යන විෂය පථය ඔස්සේ ඉගෙනීමට හැකියාව ලැබෙනවා. ඔබට සාමාන්යයෙන් අසන්නට ලැබෙන full blood count (FBC), erythrocyte sedimentation rate (ESR), random blood sugar (RBS), Cholesterol test, CRP (C-reactive protein) වැනි පරීක්ෂණ මෙන්ම thyroid tests, Cardiac troponin tests හා වකුගඩු වල ක්රියාකාරීත්වය පරික්ෂා කිරීම සඳහා වන renal function tests ආදී බොහෝමයක් පරීක්ෂණ සිදු කිරීමට අවශ්ය දැනුම හා පුහුණුවද මෙහිදී ලබා දෙනවා.
එසේම විවිධ රෝගාබාධ (diseases), ආසාදන (infections) වගේම වසංගත තත්වයන් ට (pandemics) හේතුවන බැක්ටීරියා, වෛරස හා පරපෝෂීන් (parasites) ගේ ගුණාංග හඳුනාගැනීම, ඇගයිම හා පරීක්ෂණ තුළින් ඒවා තහවුරු කොට වෙන්කර ගැනීම හා එමගින් රෝග හඳුනාගැනීම, පැතිරී යාම පාලනයට දායක වීම වැනි කරුණු සම්බන්ධව ජාතික හා අන්තර්ජාතික මට්ටමින් පිළිගත් ප්රමාණාත්මක දැනුම් සම්භාරයක් බැක්ටීරියා විද්යාව (bacteriology) වෛරස විද්යාව (virology), පරපෝෂී විද්යාව parasitology හා ක්ෂුද්ර ජීව විද්යාව (microbiology) යන විෂයන් තුලින් මෙම උපාධිධාරීන්ට ලබා දෙනවා.
ඒ වගේම ශරීරයේ ඇති සියලුම ජානමය තොරතුරු ගබඩා කරන DNA, RNA වැනි න්යෂ්ටික සංඝටක (nuclear material) හා ඒවායේ සිදුවන සියුම් විකෘතීන් (Mutations) තුළින් මිනිස් දේහයේ ඇතිවන සංකූලතා හා විෂමතා (syndromes and deformities) පිළිබඳව අවබෝධයක් ලබාගැනීමටත් ජාන හා අණුක ජීව විද්යාව (genetics and molecular biology) තුළින් අවස්ථාව උදා වෙනවා. විශේෂයෙන් සුලභව කතාබහට ලක්වූ PCR (polymerase chain reaction) වැනි පරීක්ෂණ වලට අදාල සම්පූර්ණ සෛද්ධාන්තික හා ප්රායෝගික දැනුම මෙහිදී ලබා දෙනවා.
ප්රතිශක්ති විද්යාව (immunotechnology) වැනි විෂයන් තුලින් මිනිස් සිරුරේ ප්රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය පිළිබඳවත් ප්රතිදේහජනක (antigens) හා සිරුරේ නිපදවෙන ප්රතිදේහ (antibodies) පිළිබඳවත් මිනිස් සිරුර ආරක්ෂා කිරීමට යොදා ගන්නා යාන්ත්රණ පිළිබඳ වත් සවිස්තරාත්මකව ඉගැන්වීම සිදුවෙනවා. උදාහරණයක් විදියට ගත්තොත් covid 19 වසංගතයට හේතුවන SARS COV 2 වෛරසයට එරෙහිවද මිනිසාගේ ප්රතිශක්තිකරණ පද්ධතිය විසින් සිදුකරන මෙම antigen antibody reactions වගේම එම රෝගය හඳුනා ගැනීමේදී භාවිතා කරන Rapid Antigen Test /ICT (Immuno chromatographic test), ELISA test (Enzyme linked immunosorbent assay) වැනි පරීක්ෂණ සිදු කිරීම හා එයට අදාළ මූලධර්ම ආදිය ද මෙම විෂය පථය තුළ දී ගැඹුරින් ඉගැන්වීම සිදු වෙනවා.
මෙම විෂයන් තුලින් හදාරන විවිධ තාක්ෂණික ක්රම හා විෂය කරුණු, අද සීඝ්රයෙන් දියුණුවෙමින් පවතින වෛද්ය විද්යාවත්, නව තාක්ෂණික ක්රමවේදයන් සොයාගැනීමත් සමග නිරන්තරයෙන් යාවත්කාලීන වෙමින් පවතිනවා. ඒ නිසා වෛද්ය රසායනාගාර විද්යාව නිරන්තරයෙන් යාවත්කාලීන වෙන ගවේෂණාත්මක ලෙස දැනුම සොයා යා යුතු කුතුහලය දනවන විෂයපථයන් රැසකින් සමන්විත උපාධි පාඨමාලාවක් ලෙස හඳුන්වන්න පුළුවන්. මෙම තාක්ෂණික දියුණුවත් සමගම අද වනවිට විද්යාගාර තුළ බොහෝමයක් ස්වයංක්රීය උපකරණ (automated instruments) භාවිතා කිරීම සිදුවෙනවා. ඒ නිසා ක්රමානුකූලව රසායනාගාර උපකරණ හැසිරවීම, ඒවා නිවැරදිව හා හානි අවම වන ලෙස භාවිතා කර පරීක්ෂණ සිදු කරන ආකාරය පැහැදිලි කිරීම, උපකරණ නඩත්තු කිරීම (maintenance), automated pipettes, automated heamatology analyzers ආදී උපකරණ ක්රියාත්මක වන යාන්ත්රණයන් පිළිබඳව අධ්යයනය කිරීම Bio medical instrumentation විෂය ඔස්සේ ආවරණය වෙනවා. තවද වඩාත් වැදගත් කරුණක් වන්නේ විද්යාගාර පරීක්ෂණ වලදී භාවිතා වන විෂ රසායනික සංයෝග, පිළිකාකාරක රසායනික ද්රව්ය (carcinogenic materials) හා ශරීරයට අහිතකර වාෂ්පශීලී වායු (volatile gases) ආදිය වගේම මිනිස් දේහයෙන් ලබාගත් පටක, රුධිරය හා අනෙකුත් තරල සාම්පල වලින් ඇති විය හැකි biohazards වලින්ද තමාට සහ අනෙකුත් සේවකයින්ට සිදුවිය හැකි අනතුරු වළක්වා ගැනීම හා අවම කර ගැනීමට අදාළ දැනුම ද නිවැරදිව ආරක්ෂක උපකරණ (personal protective equipments) පැළඳීම පිළිබඳ දැනුම ද Laboratory practice, safety and firstaid හා Specimen collection වැනි විෂය පථයන් ඔස්සේ සම්පූර්ණයෙන්ම ආවරණය වීම මෙම උපාධි පාඨමාලාව තුළදීම සිදුවීමයි. තවද රුධිර සාම්පල එකතු කිරීම (phlebotomy) පිළිබඳ මූලික න්යායාත්මක හා ප්රායෝගික දැනුම ලබාදීම ද මෙහිදී සිදු වෙනවා.
මිනිස් සිරුරෙන් ලබාගත් ජෛව පටක (biopsy) අන්වික්ෂීය මට්ටමින් අධ්යයනය කිරීම හා මිනිස් සිරුරේ කුඩාතම තැනුම් ඒකකය වන සෛලය පවා සියුම්ව අන්වීක්ෂය තුලින් නිරීක්ෂණය කිරීමෙන් ඒවායේ ඇති අසාමාන්යතා හඳුනා ගැනීමේ පුහුණුව පටක තාක්ෂණ විද්යාව (histotechnology) හා සෛල තාක්ෂණ විද්යාව (cytotechnology)යන විෂයයන් මගින් හැදෑරීමට අවස්ථාව ලැබෙනවා. මේවා භාවිතයෙන් රෝග නිර්ණයේදී Direct/Indirect Immunofluoresence (DFA /IFA), Immunohistochemistry, Cytospin, Cell block preparation වැනි තාක්ෂණයන් රැසක් පිළිබඳ පුළුල් දැනුම ඔවුන්ට ලැබෙනවා. මෙම තාක්ෂණයන් බොහෝවිට දේහය තුළ පිළිකාවක් පැතිරී ඇති ස්වභාවය (benign and malignant tumors) හඳුනාගැනීමට සහ විශේෂයෙන්ම කාන්තාවන්ගේ ප්රජනන පද්ධතිය ආශ්රිතව සුලබව ඇතිවිය හැකි පිළිකා තත්ත්වයන් (gynaecologic tumors) පිළිබඳ අධ්යයනය කිරීමත් සිදුවෙනවා. තවද අද ලෝකය පුරා බහුලව දක්නට ලැබෙන HIV වෛරසය මගින් ඇති වන ඒඩ්ස්, HPV (Human papilloma virus) වැනි ලිංගිකව සම්ප්රේෂණය වන රෝග (sexually transmitted diseases) හඳුනාගැනීම, ඒවා පාලනය හා එම රෝග තහවුරු කිරීමට අදාල පරීක්ෂන සිදු කිරීම වැනි කරුණු ද මෙම පාඨමාලාව තුළදී ආවරණය වෙනවා.
ඉහත සඳහන් කළ සියලුම විෂයයන්ට අමතරව මානව දේහයේ ව්යුහ විද්යාව (anatomy), කායික විද්යාව (physiology), ජෛව රසායන විද්යාව (biochemistry), ව්යාධි විද්යාව (pathology) පිළිබඳවද ඉතා ගැඹුරු අධ්යනයක් ද මෙහිදී සිදුවෙනවා. තවද මෙම උපාධි පාඨමාලාව සම්පූර්ණයෙන්ම ඉංග්රීසි මාධ්යයෙන් පමණක් ඉගැන්වීම සිදු කෙරෙන බැවින් උපාධිධාරීන් හට පාඨමාලාව අවසන් වන විට ඉංග්රීසි භාෂාව පිළිබඳව ද මනා දැනුමක් ලබා ගැනීමට හැකි වෙනවා. එසේම මෙම උපාධිධාරීන් සිව්වන වසර අවසානයේ දී තමන්ගේම පර්යේෂණ ව්යාපෘතියක් (research project) සකස් කිරීම හා ඊට අදාළ නිබන්ධන (thesis) ඉදිරිපත් කිරීම මෙහිදී අපේක්ෂා කෙරෙනවා. සංඛ්යාලේඛන (statistics), පර්යේෂණ ක්රමවේදය (Research methodology), ආචාරධර්ම (ethics) හා වෘත්තීය සංවර්ධනය (professional development) හා සෞඛ්ය සේවා අලෙවිකරණය (healthcare marketing ) යන විෂයන් ඔස්සේ සාර්ථක පර්යේෂණ ව්යාපෘතියක් සකස් කිරීම සඳහා අවශ්ය මෙහෙයවීම ලබා දෙනවා. සෞඛ්ය ක්ෂේත්රයේ පවතින නව දැනුම ලබාගැනීමට සිසුන් දිරිගැන්වීම, රසායන පර්යේෂණ වල ප්රතිඵල විවරණය කර ගැනීම, වැරදි සිදු වන මූලාශ්ර අවබෝධ කර ගැනීම හා ගැටළු විසඳීමට අවශ්ය හැකියාව උපාධිධාරීන්ට ලබාදීම මෙහි මූලික අරමුණ වෙනවා.
ඉතින් මෙවැනි මනා ගුණාත්මක හා ප්රමාණාත්මක හැකියාවන්ගෙන් හෙබි සෞඛ්ය වෘත්තිකයන් පිරිසක් සෞඛ්ය සේවයට දායාද කිරීමේ අරමුණින් ඇරඹුන මෙම උපාධි පාඨමාලා කෙතරම් දුරට කාලීන හා වැදගත් ද යන වග ඔබට මෙම සටහන කියවීමෙන් යම්තාක් දුරකට හෝ අවබෝධ වන්නට ඇති. මෙම සිව් වසරක උපාධි පාඨමාලාව සම්පූර්ණ කිරීමෙන් පසු SLMC (Sri lanka Medical Council) හි ලියාපදිංචි වී රාජ්ය හෝ පෞද්ගලික අංශයේ සෞඛ්ය වෘත්තිකයකු ලෙස සේවයට ප්රවිශ්ඨ විය හැකියි. නමුත් මෙවන් වූ අති දැවැන්ත විෂය ක්ෂේත්රයක් හැදෑරීමේ ඒකායන අරමුණ හුදෙක් රෝහල් වල සේවය සඳහා අවශ්ය අතිදක්ෂ වෛද්ය රසායනාගාර විද්යාඥයින් බිහි කිරීම පමණක්ම නොවේ. ඊට අමතරව තවත් පැතිකඩයන් රාශියක් වෙත මෙම උපාධිය මගින් දොරටු විවර වෙනවා. ඇතැමෙක් පූර්ණ කාලීන අධ්යයන හා පර්යේෂණ (academic and research) ක්ෂේත්රයට යොමුවන අතර ඔවුන් ලංකාවේ මෙන්ම ලොව පුරා පිළිගත් විශ්වවිද්යාලවල හා අනුබද්ධ අධ්යාපනික ආයතන වල කථිකාචාර්යවරුන් හා අධ්යයන කාර්ය මණ්ඩල සාමාජිකයින් ලෙස මෙන්ම පෞද්ගලික හා රාජ්ය අංශයේ ආයතන වල පර්යේෂකවරුන් (research scientists) ලෙසද කටයුතු කරනවා. ඒ වගේම විද්යාගාර කළමනාකරු (Laboratory manager), සාමාන්ය අධීක්ෂක (General Supervisor), නිෂ්පාදන අධීක්ෂක (Production Supervisor) සහ විද්යාගාර පරිපාලන අධ්යක්ෂක (Laboratory administrative director) වැනි පරිපාලන ක්ෂේත්රයේ රැකියා සඳහාද, විද්යාගාර වාර්තා වල ඉහළ ගුණාත්මක බව තහවුරු කිරීමට අදාල විද්යාගාර තත්ත්ව සහතික කළමනාකරු (laboratory quality assuarance manager) වැනි ක්ෂේත්රයන් සඳහා ද, සෞඛ්ය ප්රවර්ධනය (health promotion), අලෙවිකරණය (marketing) හා විදේශ සේවා (foreign service) වැනි අංශවල රැකියා සඳහාද යොමුවීමට මෙම උපාධිධාරීන්ට හැකියාව තිබෙනවා. තවද වැඩිදුරටත් පර්යේෂණාත්මක ක්ෂේත්රය තුළ හැදෑරීම් සිදු කිරීමෙන් නව පර්යේෂණ තාක්ෂණවේදයන් සොයාගැනීම, නව උපකරණ උත්පාදනය වැනි වටිනා සේවයන් හි යෙදීමටද මොවුන්ට ඉඩ හසල ලැබෙනවා.
ඉතින් මෙලෙස පියවි ඇසට නොපෙනෙන ඉතා සියුම් මානයන් සොයා යමින් නිරන්තර කල්පිත, පරීක්ෂණ හා නිගමන ගොඩනැගීම තුළින් මුළු මහත් ලෝකයේම සෞඛ්ය ක්ෂේත්රයේ උන්නතිය හා රසායන විද්යාවේ ප්රගමනය උදෙසා කැපවෙමින් අමිල මෙහෙයක් ඉටුකරන මෙම සෞඛ්ය වෘත්තිකයින් එදා මෙන් අදත් අද මෙන් හෙටත් සියලු බාධා මැඩගෙන ඉදිරියටම ගමන් කරනු නිසැකයි. මෙම විශ්වවිද්යාල ප්රතිපාදන කොමිෂන් සභාව යටතේ ඇති රාජ්ය විශ්වවිද්යාල වල උපාධිධාරීන් වර්තමානයේ මුහුණ දෙන බඳවාගැනීමේ ගැටලුවත්, සීමාවාසික පුහුණුව ලබා ගැනීමේ ගැටලුවත් ඉක්මනින් විසඳ ගතයුතුව පවතින බවත් සඳහන් කරන්නටම ඕන.
සමසෞඛ්ය විද්යා උපාධිධාරී එකමුතුව