18/05/2025
යටිපතුල් වේදනාව - 2 කොටස
"උදේට ඇඳෙන් බහින්න බෑ….. යටි පතුලේ විලුඹ හරියේ කටුවක් ඇනෙනවා වගේ, ලොකු වේදනාවක් එනවා… හැබැයි ටික වේලාවක් යද්දී ඒ වේදනාව අඩු වෙනවා "තරුණ විය ඉක්මවමින් මැදිවිය කරා ළං වන බොහෝ දෙනෙකුට මතු වන මේ සෞඛ්ය ගැටලුව රෝගයක් සේ සලකා ප්රතිකාර පතා එන්නෝද, නොසලකා හැර එදිනෙදා කටයුතු සිදු කරන්නට උත්සහ කරන්නෝද සුලභය. මෙය මුල් කාලයේදී නොසලකා හැරියහොත් පසුකාලීනව ශල්යකර්මයක් කිරිමට පවා ඔබට සිදුවිය හැකිය. එබැවින් Plantar fasciitis පිලිබඳ ඔබගේ දැනුවත් වීම ඉතා යෝග්යවේ.
බොහෝ අය Plantar fasciitis/ප්ලාන්ටාර් ෆැසිටයිටිස් වල වේදනාව විස්තර කරන්නේ උදේ පාන්දරින්ම නැගිටින විට පිහියක් වැනි තියුණු තුඩක් පාද පතුලේ ඇනී ඇති බවය - වේදනාව පසුව දරුණු කැක්කුමක් බවට පත්වේ. ඔවුන් බොහෝ විට මැසිවිලි නඟන්නේ දිගු වේලාවක් වාඩි වී සිටීමෙන් පසු නැගිටිනවිට තියුණු වේදනාව නැවත පැමිණෙන බවයි.
✅ යටිපතුල් වේදනාව/ප්රදාහය ඇතිවන්නේ ඇයි? එහි ජෛව විද්යාත්මක පදනම කුමක්ද ?
යටි පතුල් ප්රදාහය” ගැන කතා කරන්න ඉස්සර වෙලා යටිපතුලේ මේ ආකාරයට ආබාධයට ලක්වෙන ස්ථානය හඳුනා ගනිමු. අපගේ පාදය හෙවත් විළුඹේ සිට පා ඇඟිලි දක්වා ඇති කොටස සෑදී තිබෙන්නේ ඇටකටු බොහෝ ගණනකින්. දිවීම, ඇවිදීම, ශරීරයේ බර දරාගෙන සිටීම, සමබරතාව පවත්වා ගෙන සිටීම ආදී කාරණා ගොඩක් සඳහා මේ ආකාරයට ඇටකටු ගොඩක් එකට එකතු වී පාදය නිර්මාණය වී තියෙනවා.
මේ ඇටකටු පාදයේ යටි පතුල ප්රදේශයේ එක “සම්බන්ධක පටකයකින්”Connective tissue සම්බන්ධ වී පවතිනවා. මෙය “යටිපතුල් සම්බන්ධක පටකය හෙවත් Plantar fascitis නමින් හඳුන්වනු ලබනවා. මෙම පටකය තද, ශක්තිමත් ද්රව්යයක් ලෙස පවතිනවා.
ඒ වගේම මෙම පටකය ආරම්භ වෙන්නේ යටි පතුලේ විළුඹට පහළින් පොළොවට බර දරන ස්ථානයේ පිහිටන “ප්රධාන යටිපතුල් ඇටය” හෙවත් Calcaneus නම් ඇටයේ ඇති නෙරුමක් මඟිනුයි. මේ නෙරුම මඟින් ආරම්භ වන පටකය පා ඇඟිලි දක්වා යටි පතුළ පුරා විහිදී යනවා.
ඉතිං “යටිපතුල් ප්රදාහය” ලෙස හඳුන්වන්නේ ඉහත විස්තර කළ පටකය තුළ සිදුවන “ප්රදාහය” තත්ත්වයයි. ප්රදාහය කියන්නේ මොකක්ද කියලාත් මේ මොහොතේ මම මතක් කරලා දෙන්නම්. ප්රදාහය කියන්නේ අපගේ ශරීරය ඇතුලේ කිසියම් ස්ථානයක හෝ අවයවයක කිසියම් හේතුවක් නිසා, ඒ කියන්නේ විෂබීජයක් ආගන්තුක ද්රව්යයක්, සමහරවිට ඇඟේම කොටසක් ආගන්තුක ද්රව්යයක් කියලා වරදවා වටහා ගැනීමක් නිසා.
නිරතුරුවම ගෙවීම් හා ගර්ෂණය වීම් ආදිය නිසා ඇතිවන වෙනසට ප්රතිචාරයක් ලෙසත් ශරීරය තුළ සිදුවන ක්රියාවලියටයි. මෙම ක්රියාවලිය Inflammation ලෙස හඳුන්වනු ලබනවා. මෙහි ප්රතිඵලයක් ලෙස එම ස්ථානය හෝ අවයවය වේදනාව සහිත වීම, ඉදිමීම, රත්පැහැ ගැන්වීම, උෂ්ණත්වය වැඩිවීම හෙවත් රත්වීම හා එම ස්ථානයේ ක්රියාකාරීත්වයට බලපෑම ආදිය සිදුවෙනවා.
ශරීරයේ බර වැඩිවීම නිසා යටිපතලªට වැඩි බරක් දැනීම, වැරදි ආකාරයට ඇවිදීම, යටි පතුලේ ස්වභාවික හැඩයේ වෙනස්වීම, දිගටම සිටගෙන සිටීම ගෙවුණු විකෘති වුණු පාවහන් පැළදීම, කෙන්ඩ ප්රදේශයේ මස්පිඬු තදවීම ආදී විවිධ වූ කාරණා නිසා යටි පතුලේ ඇති ඉහත විස්තර කළ යටිපතුල් පටකය තුළ ඇති “ප්රදාහය” තත්ත්වය නිසා අද අපි කතා කරන රෝග තත්ත්වය ඇතිවෙනවා.
දැන් ඔබට යටි පතුළ ගැනත් ඒ තුළ වේදනාව ඇතිවෙන්නේ
කොහොමද කියලාත් කිසියම් දැනුමක් ලැබෙන්න ඇති.
✅ යටි පතුල් වල වේදනාව (පාදුක කවලිකා ප්රදාහය/Plantar fasciitis) ඇතිවීමට බලපෑ හැකි හේතු
Planta fasciitis හේතු සහ අවදානම් සාධක
🔹කෙටි කාලයකදී ශරීරයේ බර වැඩිවීම
🔹බාල තත්ත්වයේ පාවහන් පැළඳීම (පමණට වඩා මෘදු අඩියක් සහිත හෝ යටි පතුලේ වක්රයට ආධාරකයක් නොවන)
🔹යටි පතුලේ වක්රතාවය පමණට වඩා අඩුවීම (Flat foot) හෝ වැඩිවීම (High arch) වැනි යටි පතුලේ වක්රයෙහි පවතින ගැටළු
🔹දිගු වේලාවක් ඇවිදීම හෝ සිටගෙන සිටීම
🔹දුර දිවීම,බෑවුමක් දිගේ පහළට දිවීම හෝ සමතලා නොවන බිමක දිවීම
🔹තද ඇචිලිස් කණ්ඩරාව හෙවත් බල නහරය (Achilles tendon) හෝ තද බත් කෙණ්ඩයේ මාංශ පේශි පිහිටීම
🔹දුවන විට හෝ ඇවිදින විට නිතර පාදය ඇතුළු පැත්තට පෙරලීම (Excessive pronation)
🔹යටි පතුල් වල වේදනාව මැදි වයසේ පුද්ගලයන් අතර බහුලය.
✅ Plantar fasciitis රෝග ලක්ෂණ
🔹විළුඹෙහි ඇතිවන තියුණු හෝ තියුණු නොවන වේදනාව
🔹යටි පතුලේ තද ස්වභාවය
🔹පියවර කිහිපයක් තැබීමෙන් පසු යටි පතුලේ වේදනාව සහ තද ස්වභාවය ක්රමයෙන් අඩුවීම
පහත දේවල් මගින් වේදනාව වැඩිවේ,
* ඉහළට නැගීම හෝ පඩිපෙළක ඉහළට යාම
* ස්වල්ප වේලාවක් ඉඳගෙන සිටීම හෝ සිටගෙන සිටීම
* වෙහෙසකර ශාරීරික ක්රියාකාරකමකට පසු
උදෑසන ඔබ තබන මුල් පියවර කිහිපය
✅ මෙම රෝගය රෝග විනිශ්චය කරන්නේ කෙසේද?
ඔබගේ වෛද්යවරයා යටි පතුල් වල වේදනාව හා සම්බන්ධ වන ලක්ෂණ සඳහා පරීක්ෂා කරනු ඇත.
යටි පතුල් වේදනාකාරී වීම
යටි පතුල රතු පැහැ වීම සහ ඉදිමීම
යටි පතුලේ වක්රතාවය අඩුවීම (Flat foot)
යටි පතුලේ වක්රතාවය වැඩිවීම (High arch)
යටි පතුලේ වක්රයෙහි ඇති තද ස්වභාවය
ඇතැම් විට, යටි පතුලේ වේදනාව ඇතිකරන වෙනත් හේතු හඳුනාගැනීම සඳහා ඔබගේ වෛද්යවරයා පාදයෙහි X-කිරණ පරික්ෂණ සිදුකිරීමට නිර්දේශ කරනු ඇත.
✅ Plantar fasciitis සඳහා ප්රතිකර්ම මොනවාද ?
ස්ටෙරොයිඩ නොවන ප්රති-ප්රදාහ ඖෂධ (Non-steroidal Anti-inflammatory Drugs/NSAIDs)
ඉහත ප්රතිකර්ම මගින් ප්රතිඵලයක් නොලැබුනි නම්, ඔබේ වෛද්යවරයා යටි පතුලේ ප්රදාහය අඩු කිරීම සඳහා වේදනාව සහිත පතුලට ස්ටෙරොයිඩ් ඖෂධ අඩංගු නික්ෂේපන (Steroid injections) විදිනු ඇත.
ඉහත සඳහන් කල ප්රතිකර්ම මාස 6-12 ක් කිරීමෙන් සුවයක් නොලැබේ නම්, පතුලට ශල්යකර්මයක් කිරීම අවශ්ය විය හැක.
✅ භෞත චිකිත්සාව
රෝගීන්ගෙන් 90% කට වඩා ශල්ය නොවන ක්රම මගින් ප්රතිකාර කළ හැකිය. විලුඹේ වේදනාව නිදන්ගත අවධියකට පැමිණීමට පෙර ප්රතිකාර වලට යොමුවීම යෝග්ය වේ
විශේෂයෙන්ම යටිපතුල් වේදනාව දැනෙන්නට පටන්ගන්නා මූලික අවස්ථාව එය උදෑසන නින්දෙන් අවදිවී තමාගේ පාද බිම තබන අවස්ථාව බව සඳහන් කළ හැකිය. එය ටික වේලාවකින් නැතිවී යථා තත්ත්වයට පත්වේ. නමුත් එම තත්ත්වය දිගින් දිගට ම නොසලකා හැරිය හොත් එම රෝග තත්ත්වය උත්සන්න විය හැකිය. ඉන් අනතුරුව ක්රමානුකූලව යටිපතුලේ වේදනාව උග්රවී යටිපතුල් ඉදිමීම සිදුවේ. යටිපතුලේ ගල් තැලුම් වැනි ගැටිති ඇතිවන අතර, මේවා ඉතා වේදනාකාරී වේ. මුලින් ම එක් පාදයක ඇතිවී පසුව පාද දෙකට ම බලපායි. මෙවන් සංකීර්ණ තත්ත්වයකට පත්වූ පසුව රෝගියාට තම දෙපා බිම තබා ඇවිද යාමට පවා නොහැකි වන බව සිහි තබාගත යුතුය.
එම නිසා යටිපතුල්වල හා විලුඹ ආශ්රිත මෙම රෝගී තත්ත්වය සුළුවෙන් තැකීම එහි පලවිපාක දෙගුණ තෙගුණ කරවන්නකි. මේ සඳහා මූලික අවස්ථාවේ දී ම නිවැරදි ප්රතිකාරයක් කරා යොමුවීම වැදගත් වන්නේ මේ නිසා ය. බොහෝ විට අපට දක්නට ලැබෙන්නේ, මෙවන් වූ රෝග තත්ත්වයන්ට වෛද්ය විද්යාත්මකව තහවුරු නොකළ විවිධාකාර ප්රතිකාර ක්රම කරා ගොස් පෙර තිබුණාටත් වඩා බරපතළ ලෙස රෝගය උත්සන්න වූ පසු වෛද්ය ප්රතිකාර සොයා පැමිණෙන ආකාරයකි. එම නිසා එලෙස නොකර සාර්ථක, පිළිගත් වෛද්ය ප්රතිකාරයක් කරා යොමුවීම අත්යාවශ්ය වේ.
යටිපතුලේ වේදනාවට වෛද්යවරයා විසින් ලබාදෙන ප්රධාන ප්රතිකාර අතර වේදනා නාශක සහ Anti Inflammatory ඖෂධ ලබාදීම ප්රමුඛ වේ. නැතහොත් යටිපතුලේ ප්රදාහ තත්ත්වය සමනය කිරීම සඳහා Anti Inflammatory ඖෂධ එන්නත් කෙරේ. නමුත්, තත්ත්වය වඩා උග්ර නම් සැත්කමකට ලක් කිරීමට අවශ්ය විය හැකිය . (මෙම රෝගය හඳුනාගන්නට එහි රෝග ලක්ෂණවලට අමතරව X – Ray හා Scan පරීක්ෂණ ද අවශ්ය වේ.).
වෛද්ය ප්රතිකාර ලබාදෙන අතරම, එයට සමාන්තරව භෞත චිකිත්සක ප්රතිකාර ලබාදීම අවශ්ය වේ.
එහිදී රෝග ලක්ෂණ පහව යන්නට භෞත චිකිත්සක ප්රතිකාර කෙරෙන අතර රෝග නිදානයට සාර්ථකව ප්රතිකාර කෙරේ. භෞත චිකිත්සාව නිවැරැදි ආකාරයට ලබාගන්නේ නම් නිසැකව ම නැවත නැවත මෙම රෝග තත්ත්වය ඇති නොවේ.
යටිපතුලේ වේදනාවට සෘජුව ම බලපාන කරුණු නිවැරදිව සොයාගෙන එම කරුණු නිවැරදි කරගැනීම මගින් සාර්ථකව භෞත චිකිත්සාව සිදු කෙරේ.
උදා :
🔹තාප ප්රතිකාරය (SWD, IR).
🔹COLD THERAPY ප්රතිකාරය ලබාදීම මඟින් ප්රදාහ තත්ත්වය අඩු කිරීම.
🔹US TREATMENT (අල්ට්රා සවුන්ඩ් ප්රතිකාරය.).
🔹විද්යුත් ප්රතිකාරය ලබාදීම (Electrotherapy).
මෙම ප්රතිකාර ක්රම වලට අමතරව භෞත චිකිත්සාවහි නවීන ප්රතිකාර ක්රම වන බටහිර කටු චිකිත්සාව, කප්පිං චිකිත්සාව,මාංශ පේශි ශක්තිමත් කිරීමේ ව්යායාම හා අනෙකුත් ප්රතිකාර මගින්ද මෙම තත්වයන්ට ප්රතිකාර කල හැකිය.
එබැවින් මෙම තත්වයන් අත්විඳින්නේ නම් ඔබගේ වෛද්යවරයා හෝ භෞත චිකිත්සකවරයා වෙත යොමුවීම ඉතා යෝග්යවේ.
Kasun Basnayake
MSc. Physiotherapy
BSc.Physiotherapy (Hons)
Dip.Exercise and Sports Sciences
Physiotherapist (Sri Lankan Medical Council Registered)
Department of Musculoskeletal Sciences
University Hospital KDU
SLMC Reg No : 1066
Physiotherapy Treatments Sri Lanka
අමතන්න : 0719969372