04/11/2025
කාලයක් තිස්සේ තමන්ට ප්‍රමාණවත් නින්දක් නොලැබීම, sleep deprivation කියලා හඳුන්වනවා.
මේ sleep deprivation අපේ brain එකේ ක්‍රියාකාරීත්වයට අහිතකර බලපෑම් ඇතිකරනවා සහ ඒ ඔස්සේ අපේ මානසික සෞඛ්‍යය සම්බන්ධව විවිධ ගැටලු ඇතිවෙන්න බලපානවා.
Sleep deprivation නිසා, ප්‍රාධාන වශයෙන් අපේ attention, memory, emotional regulations, සම්බන්ධව ගැටලු ඇතිවීමට ඉහළ අවධානමක් තිබෙනවා.
🔺 Attention සම්බන්ධව ඇතිවන ගැටලු.
• අපේ alertness අඩුවීම.
නින්ද අඩුවීම නිසා අපේ attention regulate කිරීමට වැදගත් වන මොළයේ prefrontal cortex එකේ සහ thalamus එකේ ක්‍රියාකාරීත්වය අඩු වෙනවා. මේ නිසා අපේ alertness අඩුවීම සහ react කිරීමට ගතවන කාලය slow වීමක් සිදුවෙනවා (slower reaction times).
• attentional control අඩුවීම
distractions filter out කරගන, යම් specific task එකක් කෙරෙහි focus කිරීමට brain එකට තිබෙන හැකියාව, නින්ද අඩුවීම නිසා දුර්වල වෙනවා.
• Attention දුර්වල වීමත් සමඟ, අපි සිදුකරන judgment දුර්වල වීම සහ ඒ ඔස්සේ නිවැරදි decisions ගැනීමට බාධාවන් ඇතිවෙනවා.
🔺 Emotional regulation සම්බන්ධව ඇතිවන ගැටලු.
• අපේ primary emotional center එක විදිහට brain එකේ amygdala කොටස හඳුන්වනවා. නින්ද අඩු වුණාම මේ amygdala කොටස hyperactive වෙනවා. ඒ නිසා තමන්ට එන ආවේඟ වලට ඉක්මනින් සහ ඉහළ ප්‍රතිචාර දක්වනවා.
• අපේ emotional regulation, impulse control වැනි දේවල් කෙරෙහි, brain එකේ prefrontal cortex එක responsible වෙනවා. නින්ද අඩුවීම නිසා prefrontal cortex ක්‍රියාකාරීත්වය දුර්වල වීමක් සිදුවන අතර ඒ නිසා emotional regulation, impulse control දුර්වල වෙනවා.
• නින්ද අඩුවීම, අපේ cortisol කියන stress hormone එක ඉහළ යාම කෙරෙහි බලපානවා. ඒ නිසා Stress, anxiety ඉහළ යාම සහ emotional regulation දුර්වල වීමට බලපානවා.
🔺 මතකය සම්බන්ධව ඇතිවන ගැටලු (impairment of memory)
• Brain එක තුල මතකයන් ගොඩනැගීමට අදාළව neural connections, reorganize කරගැනීම ඒවා strength වීම අපි ලබාගන්න නින්දේදී සිදුවෙනවා. synaptic plasticity කියලා ඒ ක්‍රියාවලිය හඳුන්වනවා. නින්ද අඩුවීම නිසා අපේ hippocampus එක ආශ්‍රිතව මේ synaptic plasticity ක්‍රියාවලිය සම්බන්ධව ගැටලු ඇතිවෙනවා.
• නින්ද අඩුවීම නිසා, එදිනෙදා සිදුවන දේවල් සම්බන්ධව වැරදි මතකයන් (false memories) ඇතිවීම සහ misremembering තත්ත්වයන් ඇතිවීම ඉහළ යාමක් වෙන්න පුලුවන්.
• අපේ hippocamps එකේ ක්‍රියාකාරීත්වයන් දුර්වල වීම සහ දිගුකාලීනව Alzheimer's disease වැනි තත්ත්වන් කෙරෙහි පවතින අවධානම ඉහළ යාම.
(Follow Mental Health with Avishka for more mental health content)
