15/05/2025
මේනියා(Mania) ගැන ටිකක් කතා කරමු! 🧠💬
හායි, යාළුවනේ! 😄 ඔයාලාට කවදා හරි එකපාරටම සුපිරි එනර්ජි එකක් (උද්යෝගය පිරිලා) ලෝකේ හැමදේම කරන්න පුළුවන් වගේ හැඟුණු moment එකක් ඇවිල්ලා තියෙනවද?
ඒත්, ඒ හැඟීම ටිකක් ඕවර් වෙලා, ටිකක් කන්ට්රෝල් කරන්න බැරි වුණු වෙලාවලුත් තියෙනවද? එහෙම එකක් තමයි අපි හඳුන්වන්නේ මේනියා කියලා. එන්න, අපි ටිකක් මේ ගැන කතා කරලා බලමු,! 😊
මේනියා කියන්නේ මොකක්ද? 🤔
ඔයා හිතන්න, ඔයාගේ මනස එකපාරට ටර්බෝ මෝඩ් එකට යනවා. ඔයාට හැමදේම ලේසි, ඔයා ගොඩක් සතුටින්, එනර්ජි එක උපරිමයි, ඒත් ඒක ටිකක් ඕවර් වැඩි වෙලා, ටිකක් අවුල් එකක් එනවා. මේක තමයි මේනියා! මේක බොහෝ විට බයිපෝලර් ආබාධය (Bipolar Disorder) එක්ක එන ලක්ෂණයක්, ඒත් ඒකට වඩා ටිකක් ගැඹුරුයි.
මේනියා එකේදී ඔයාගේ හැඟීම්, එනර්ජි, ඒ වගේම තීරණ ගන්න එක ඔක්කොම එකපාරට ඉහළට යනවා. ඒත්, මේක හැමවෙලේම “සතුටු” හැඟීමක් නෙවෙයි. සමහර විට ඒක ඔයාගේ ජීවිතේ, රස්සාව, යාළුකම් එක්ක ගැටලු ඇති කරන්නත් පුළුවන්. 😕
ඒ වගේම, මේනියා එක්ක එන තවත් එකක් තමයි හයිපෝමේනියා (Hypomania). මේක මේනියාවේ ටිකක් “ලයිට්” වර්ෂන් එකක්. එනර්ජි එක තියෙනවා, උද්යෝගය තියෙනවා, ඒත් එච්චර විනාශකාරී නැහැ. ඒත් දෙකම ගැන හරියට තේරුම් ගන්න ඕනේ, නැත්නම් ජීවිතේ ටිකක් අවුල් වෙන්නත් පුළුවන්.
මේනියා එකේ “වයිබ්” එක මොන වගේද? 🚀
එන්න, ටිකක් බලමු මේනියා එකේ ලක්ෂණ මොනවද කියලා. ඔයාටත් එක එක වෙලාවට මේවගෙන් එකක් දෙකක් හිතුණු වෙලාවලුත් තියෙන්න පුළුවන්, ඒත් මේනියා එකේදී මේවා ටිකක් එක්ස්ට්රීම්! 😲
සුපිරි එනර්ජි එකක්! ⚡ ඔයාට හිටපු ගමන් හිතෙනවා, “මට ලෝකේ ඕනෑම දෙයක් කරන්න පුළුවන්!” ගොඩක් උද්යෝගිමත්, සතුටින්, ඒත් ටිකක් ඕවර් වැඩි වයිබ් එකක්.
නින්ද ඕනෑම නැහැ! 😴 ඔයාට එක රැයක්, දෙකක් නිදාගන්න ඕනෑම නැති වෙනවා. ඒත් තවමත් ඔයා එනර්ජි එකෙන් පිරිලා! ඒත් මේක ටිකක් භයානක වෙන්නත් පුළුවන්.
එකපාරට ගන්න තීරණ 🚗💨 හිටපු ගමන් ලොකු ගානක් සල්ලි වියදම් කරනවා, එකපාරට ලොකු රිස්කි තීරණ ගන්නවා, ඒ වගේම ටිකක් ඕවර් කරලා යාළුවෝ එක්ක ගනුදෙනු කරනවා.
හිත යනවා ෆෝමියුලා එකකට! 🏎️ ඔයාගේ ඔළුව ඇතුළේ එක එක ආයිඩියාස්, එක එක හිතුවිලි එකපාරට එනවා. ඒවා එකට එක එන ගමන්, ඔයාට ඒවා එකක්වත් හරියට ග්රිප් කරගන්න බැරි වෙනවා.
කතාව නවත්තන්න බෑ! 🗣️ ඔයා එක දිගට කතා කරනවා, ඒකත් ගොඩක් ෆාස්ට්! එක එක ටොපික්ස් එකට එක එනවා, යාළුවෝ ටිකටත් ඒක ටිකක් අමුතුයි කියලා හිතෙන්න පුළුවන්.
මම තමයි බෙස්ට්! 💪 ඔයාට හිතෙනවා ඔයා ලෝකේ හොඳම එකා, ඕනෑම දෙයක් කරන්න පුළුවන් කියලා. ඒත් මේක ටිකක් රියලිටි එකෙන් එළියට යන්නත් පුළුවන්.
ෆෝකස් කරන්න බෑ! 😵 එක දෙයකට හිත යොමු කරන්න ටිකක් අමාරුයි. ඔයා එක එක දේවල් ටික ටික ට්රයි කරනවා, ඒත් ඒකෙන් එකක්වත් හරියට ෆිනිෂ් වෙන්නේ නැහැ.
සමහර බරපතල වෙලාවට, මේනියා එක ටිකක් එහාට ගිහින්, හිතලු (hallucinations) හරි වැරදි විශ්වාස (delusions) එන්නත් පුළුවන්. උදාහරණයකට, ඔයා හිතන්නේ ඔයාට සුපිරි බලයක් තියෙනවා කියලා. 😮
ඇයි මේනියා එන්නේ? 🕵️♂️
හරි, දැන් ඔයා හිතනවා ඇති, “මේක එන්නේ ඇයි?” කියලා. මේකට හේතු ටිකක් මික්ස් වෙලා එනවා. අපි බලමු ඒවා මොනවද කියලා:
ජීන්ස් 🧬 ඔයාගේ ෆැමිලි එකේ කවුරු හරි බයිපෝලර් එකක් හරි මේනියා එකක් එක්ක ගැටලු තිබිල තියෙනවා නම්, ඔයාටත් ඒක එන්න චාන්ස් එක ටිකක් වැඩියි.
බ්රේන් එකේ කෙමිස්ට්රි 🧪 ඔයාගේ ඔළුව ඇතුළේ ඩෝපමයින් (Dopamine), සෙරටෝනින් (Serotonin) වගේ රසායනික ද්රව්ය ටිකක් අවුල් වුණාම, මේනියා එක ට්රිගර් වෙන්න පුළුවන්.
ස්ට්රෙස් එක 😓 ලොකු ලයිෆ් ඉවෙන්ට් එකක්, රිලේෂන්ෂිප් එකක් බ්රේක් උනාම, රස්සාව ගියාම, ඒ වගේ ඒවා මේනියා එකට ට්රිගර් එකක් වෙන්න පුළුවන්.
ඩ්රග්ස් හෝ මෙඩිසින් 💊 සමහර ඩ්රග්ස් (උදා: කොකේන්) හරි, ඇන්ටිඩිප්රෙසන්ට් වගේ මෙඩිසින් එකක්, මේනියා එකට බූස්ට් එකක් දෙන්න පුළුවන්.
මේනියා එක ජීවිතේට බලපාන්නේ කොහොමද? 😔 ඔයා හිතන්න, ඔයා ටිකක් ඕවර් එනර්ජි එකෙන් ඉන්නවා, ඒත් ඒක නිසා ඔයාගේ ජීවිතේ ටිකක් අවුල් වෙනවා. 😕 උදාහරණයකට:
සල්ලි වියදම් 💸 ඔයා හිටපු ගමන් ලොකු ගානක් ෂොපින් කරනවා, ඒත් ඒවා ඔයාට ඇත්තටම ඕනෑම නැති ඒවා වෙන්න පුළුවන්.
යාළුකම්, රිලේෂන්ෂිප් 💔 ඔයා ටිකක් ඕවර් ඇක්ටිව් වෙලා, යාළුවෝ එක්ක ටිකක් අමුතු විදිහට ඩීල් කරනවා. ඒක ටිකක් ඒ ගොල්ලන්ව ඈත් කරන්නත් පුළුවන්.
වැඩ ටික අවුල් 💼 ඔයා රස්සාවේ එක එක ආයිඩියාස් ගෙනල්ලා, ඒත් ඒවා හරියට ඉවර කරන්නේ නැති වුණාම, ඒක ඔයාගේ ජොබ් එකටත් බලපාන්න පුළුවන්.
මේනියා එකට ඉන්නේ ඩොක්ටර්ලා විතරද? 🩺
ඔන්න එතකොට, ඔයා හිතනවා ඇති, “මේකට මොකක්ද කරන්නේ?” කියලා. හොඳ ආරංචිය තමයි, මේනියා එකට හරිම හොඳ ට්රීට්මන්ට් තියෙනවා! 😊
මෙඩිසින් 💊 (Psychiatrist) එක්ක කතා කරලා, ඔයාගේ බ්රේන් එකේ කෙමිස්ට්රි එක බැලන්ස් කරන්න මෙඩිසින් ගන්න පුළුවන්. මූඩ් ස්ටේබිලයිසර්ස් (Mood Stabilizers) වගේ ඒවා ගොඩක් හෙල්ප් කරනවා.
තෙරපි 🗣️ කවුන්සලින් හරි CBT (Cognitive Behavioral Therapy) වගේ තෙරපි එකක් එක්ක, ඔයාට ඔයාගේ හැඟීම්, තීරණ ගැන හිතන විදිහ ටිකක් මැනේජ් කරගන්න ඉගෙන ගන්න පුළුවන්.
ලයිෆ්ස්ටයිල් චේන්ජස් 🌿 රෙගියුලර් නින්ද, හොඳ ඩයට් එකක්, එක්සසයිස්, ඒ වගේම ස්ට්රෙස් එක ටිකක් ඩවුන් කරන එක ගොඩක් වැදගත්. මෙඩිටේෂන්, යෝගා වගේ ඒවත් ට්රයි කරලා බලන්න!
යාළුවෝ, ෆැමිලි 🤗 ඔයාගේ ලව්ඩ් එක එක්ක ඕපන් වෙලා කතා කරන එක ගොඩක් හෙල්ප් කරනවා. ඔයා තනියම නෙවෙයි, ඔයා එක්ක ඉන්න ගොඩක් අය ඉන්නවා!
ටිකක් තමන් ගැන හිතමු! 💡 මේනියා ගැන දැනගත්තට පස්සේ, ඔයාටත් එක එක වෙලාවට හිතෙන්න පුළුවන්, “මටත් එහෙම ටිකක් හිතුණු වෙලාවලුත් තිබිලද?” කියලා. ඒක ඔක්කොම හොඳයි! ඒත් ඔයාට හිතෙනවා නම් ඔයාගේ එනර්ජි එක, හැඟීම් ටිකක් ඕවර් වෙලා, ජීවිතේ ටිකක් අවුල් වෙනවා කියලා, කවුන්සලර් කෙනෙක් එක්ක හරි, මනෝවිද්යාඥයෙක් එක්ක හරි චැට් එකක් දාන්න. 😊 ඒක ඔයාගේ හිතට ගොඩක් ලේසි වෙන්න උදවු කරනවා.
ඔයාගේ හිත තමයි ඔයාගේ ලොකුම දේ! ඒක ගැන ටිකක් හිතලා, ටිකක් ලව් එකක් දෙන්න! 💖
#මේනියා