11/09/2025
ඓතිහාසික නාගල රජමහා විහාරය
ස්ථානය
නම: Sri Nagala Raja Maha Viharaya, (පෙර “Nagalakanda Viharaya”, “Nagalavehera” යන නාමයන්ද යොදා ගැනේ).
ස්ථානය: Nikawewa ගම, Polpithigama ප්‍රදේශය, Kurunegala දිස්ත්‍රික්කය, උතුරු බටමැද උතුරු පළාත, ශ්‍රී ලංකාව.
අග ඈත: කුරුණෑගල නගරයේ සිටක් පමණ 48 කි.මී උතුර දෙසින්.
ආසන්න මාර්ග: Mahawa, Madagalle, Moragollagama යන වෙතින් Nikawewa වෙත ප්‍රවේශය ඇත.
---
ඉතිහාසය සහ පුරාතන වස්තු
විහාරයේ ඉතිහාසය ද්‍රව්‍ය රීතින් ක්ෂුද්‍රමට්ටමින් ක්‍රි.පූ. 3 වන සියවසට (King Devanampiyatissa යුගය) ආසන්න යැයි කියැවේ.
විහාර භූමියට අයත් වස්තු බොහොමයක් ඇත: ගල් කඹ, බිත්තීන් වනි, ස්ථාවර ස්ථාන, කහල් කන්ඩායම් වස්තු, දාගැබ, සෙල්ලිපිලි (inscriptions) වගේ පුරාතන රිද්ම වස්තූන්.
විහාර භූමිය 40 අක්කර පමණ ප්‍රදේශයක් තුළ පැතිරී ඇත.
විහාර භූමියේ දැක්වෙන වස්තු බහුතරයක් වනාහි 3වන සියවසෙහි පසුකාලීන සහ 18වන සියවස දක්වා පුරාතන යුග වෙත අදාලයි.
---
ව්‍යාපෘතිමය විශේෂාංග
විහාරය කඳු මුදුනකට අමතර වන්නේ නැතිව, Nagala කඳුවැටිය (Nagala mountain / Nagala kanda / “Nagalakanda”) නැමැති කඳුව ඉඳහිට පිහිටපු කොටසේ පිහිටා ඇත.
විහාර භූමියේ පස්ත්වත (terraces) පහක් ඇත. ඒවා අතර “ප්‍රථම තැත්තේ” මංකොල්ලකරුවන්ගේ නිවාස (monks’ dwellings) සහ නව දාම පාඨශාලාවක් (Dhamma school) තිබේ.
විහාර භූමියේ ගල් තකන (pillars), පිළිබඳව බිඳුණු කොටස් (broken pillars) හා අනෙක් විරූප වස්තු ඇත.
---
ආගමික & සංස්කෘතික වැදගත්කම
විහාරය බෞද්ධ ආගමික පූජා හා සන්හිඳී බුද්ධ දර්ශන සඳහා වැදගත් තැනක්. ජනතාවට ආගමික, සංස්කෘතික සිහිනයක් වන විට ඉතා ඉහළින් සලකුණු වේ.
සංචාරකයාන්ට ද වෙත යා හැකි ස්ථානයක් — දර්ශනීය දෘශ්‍යයන් සහ පාරිසරික පරිසරය හොඳින් පවතින බව වාර්තා වේ.
---
සෞම්‍යතා, ආරක්ෂාව සහ පර්යේෂණ
විහාර භූමිය පුරාවෘත්ති ආරක්ෂිත නිල ලැයිස්තු (Archaeological Protected Monuments) අතර අඩංගු බව වාර්තා වන අතර එම ස්ථාන සඳහා ද්‍රව්‍ය වශයෙන් පර්යේෂණ සහ සංරක්ෂණ ක්‍රියාකාරීත්ව තිබේ.
බොහෝ වරලත් වස්තු බිඳී ඇති හෝ කොටස් විනාශ වී ඇති බැවින් සංරක්ෂණ වැඩ සිදු කිරීම අවශ්‍ය බව සඳහන්.
---
සෙල්ලිපිලි / Inscriptions
දෙවන තට්ටුව (Second Terrace) මත Brahmi ලිපි ඇත. ඒවා විහාර භූමියේ ඉතා පැරණි යුගවලට අයත් බව දක්වා ඇත.
මේ ලිපි සම්බන්ධව වාර්තා වන්නේ “rituals performed in this area” වැනි කටයුතු, ආගමික ක්‍රියාකාරීම් පිළිබඳ සටහන් පවතින බවයි.
Brahmi ලිපි වලින් විහාර අවට පිරිවැය, පූජාවන් කළ ආකාරය, භූමිකාවන්, පවුල්වල ස්ථානයන් වැනි දැනුමක් ලබාගත හැකි බවක් පර්යේෂණ වාර්තා සඳහන් කරයි.
---
ගල් රචනා සහ අනෝක්වරු
විහාර භූමියේ සහ එහි නිර්මාණ විලාසිතාවේ ගල් වස්තු, කඩදාසි ස්ථාපනා සහ අනිත් කලා වස්තු:
Stone pillars / Broken pillars: විහාරයේ තට්ටු විවිධ ස්ථාන වල අස්ථිරිතව බිඳුණු පිලර් කොටස් (pillars fragments) ඇත.
Sandakada Pahana (Moonstone): මේ විහාරයට අයත් විවිධ ස්ථානවල Sandakada Pahana ඇති බව වාර්තා වේ — විශේෂයෙන් දෙවන තට්ටුව හා නේ‍රැස් ප්‍රදේශවල.
Muragala (Guard Stones): ගල් මුරඟල කොටස් ඇත.
Siri Pathul Gal (“Buddha’s footprint stone”): ඉදිරිපිට, දාගැබ වටා Siri Pathul Gal වැනි ගල් හොඳින් දක්නට ලැබේ.
Dolomite statue of Buddha: ප්‍රතිමාවක කොටස් අතුරුදන් වී ඇති හෝ වැළඳී ඇති ප්‍රතිමා — උදාහරණයක් වශයෙන් 1.2 මීටර් උස ප්‍රතිමාවක්, හට අත හා හෝ පතාණු නොමැති කොටස් නොපූර්ණ ලෙස තිබෙයි.
Cave Temples: පස්වෙනි තට්ටුවේ (fifth terrace) කන්ද්‍ය යුගයේ කුහර විහාර (cave temples) පිහිටා ඇත. ඒවා රූප, ගුහාවන්ගේ නිර්මාණ විලාසිතා සහ වාර්තා (murals, possibly) හි ඉතිරි කොටස් තිබීමක් වාර්තා වේ.
---
නිර්මාණ විලාසිතா හා අර්ථ
විහාරයේ යන තට්ටු (terraces) පහකින් ව්‍යවස්ථා කළා, සෑම තට්ටුවකම විවිධ වස්තු සහ නිර්මාණ රෙද්දක් තුළ ඇත.
ඉතා පැරණි යුගවල ශිල්ප ක්‍රියාකාරීත්වය (e.g. Sandakada Pahana, Muragala වැනි ඉන්ටිරියර් හා ආගමික වස්තු, බිත්ති රූප, වහල රචනා) දක්නට ලැබෙනවා.
විහාරයේ ප්‍රතිමාවන් හා දාගැබ වැනි බුද්ධ විහාරාංග (śilpa / sculpture) කොටස් බොහෝ කලක් විනාශ වී ඇති අතර, සමහරක් පුනරුත්ථාපනය (restoration) ක්‍රියාවලියට ලක් වී ඇත.
#ගොන්නව
