25/04/2024
Среќен интернационален ден на ДНК молекулата! 🧬🧬🧬
ДЕНЕСКА Е НАЦИОНАЛЕН ДЕН НА ДНК МОЛЕКУЛАТА!
Националниот ден на ДНК молекулата се слави на 25 април и го означува денот кога во 1953 година по заслуга на James Watson, Francis Crick, Maurice Wilkins, Rosalind Franklin и сите нивни соработници во едно од најреномираните научни списанија денеска, Nature, беше објавен научен труд во кој се претставува структурата на ДНК молекулата. Покрај тоа, на тој ден во 2003 година беше прогласено дека едно од најголемите достигнувања во науката воопшто - проектот човечки геном (анг. Human Genome Project) - e многу блиску до неговото завршување.
ДНК молекулата е структурата во која е запишан нашиот генетски код (прирачникот/рецептот според кој сме создадени сите ние) и има структура на двоен хеликс составен од две нуклеотидни секвенци кои се спротивно поставени. Секоја секвенца е составена од четирите азотни бази аденин (А), цитозин (C), тимин (Т) и гванин (G). Покрај тоа, во составот на ДНК се вклучени фосфатна група и јаглехидрат наречен деоксирбоза. Секогаш меѓусебно се сврзуваат комплементарните бази формирајќи базен пар, односно A со T и C со G.
ДНК молекулата e сместена во јадрото на секоја од клетките на телото и е многу елегантно и компактно организирана во структури наречени хромозоми. Луѓето во нормални околности имаат 23 пара хромозоми, од кои 22 автозомни хромозоми и еден пар полови хромозоми (X и Y). Секој хромозом содржи многу гени (основни единици на наследноста), кои се протегаaт низ ДНК и кои имаат за улога да им даваат инструкции на клетките за сите структурни и функционални протеини кои се неопходни за создавање и одржување на организмот.
Доколку не се земат предвид соматските мутации во ДНК кои настануваат во текот на животот, таа е иста во буквално секоја клетка во целокупниот организам на една индивидуа (освен во ретки појави како кај индивидуи со генетски мозаицизам, химеризам и слично). Една од нејзините фасцинантни карактеристики е способноста да се реплицира, односно да прави копии од себе. На тој начин при самата делба на клетките, осигурано е понатамошното пренесување на генетскиот код и сите важни генетски информации на новите клетки-ќерки, а тоа е процес од кој зависи опстанувањето на секој вид организам.
ДНК се пренесува од родителите на нивното потомство за време на репродукцијата. Секој човек има две копии од секој ген - еден наследен од мајката и еден наследен од таткото. Наследните гени се експресираат преку карактеристиките/особините (познати под името фенотипски карактеристики или фенотип) и ни ја даваат на пример бојата на очите и на косата, предиспозицијата за атлетските способности, предиспозицијата за чувствување на мирисот на аспарагус, но за жал и предиспозицијата за разни заболувања.
Дали сте знаеле дека:
- Човечкиот геном содржи 3 милијарди базни парови на ДНК
- Сите ние имаме ~99.9% ист генетски код и се сите разлики се должат на тој 0.1%
- Гените сочинуваат само ~1 проценти од нашата ДНК молекула
- ДНК молекулата содржи ~20 000 гени
- Луѓето и бананата имаат 50% иста ДНК молекула, додека пак луѓето и разните видови на зелки имаат 40-50% иста ДНК молекула. Нашата ДНК е 98% идентична со онаа на шимпанзите.
- Доколку се растегнат сите ДНК молекули од нашето тело, би достигнале од планетата Земја до Сонцето и назад и тоа 4 пати
- 1 грам ДНК може да собере 700 терабајти информации
- ДНК молекулата во секоја клетка од телото дневно се оштетува 1000 до 1 милион пати, но за среќа нашето тело има механизми кои ја поправаат
- Би ни биле потребни 50 години да го искуцаме целиот генетски код на човекот доколку некој куца со брзина од 60 зборови во минута, 8 часа дневно
- ДНК всушност прв ја открил Friedrich Miescher во 1869, но научниците не го разбирале нејзиното значење до 1943. До тој момент се верувало дека протеините го носат генетскиот материјал.
