22/09/2023
ခြင်ကိုက်ခြင်းနှင့် ခြင်ဆေး
ခြင်ဆေးတွေအကြောင်းပြောကြမယ်ဆိုရင် ပထမဆုံးအနေနဲ့ အားလုံးသိပြီးသားဖြစ်တဲ့ ခြင်ကိုက်ပုံကိုက်ဟန်ကနေ စပြီးရေးပါရစေရှင်။ ✍
❇ ခြင်မတွေဟာ သူတို့ရဲ့ဥတွေအတွက် လိုအပ်တဲ့ ပရိုတင်းအာဟာရကိုရဖို့ သွေးစုပ်ကြရပါတယ်။ အဲလိုစုပ်ယူမယ့်နေရာမှာ ခြင်မက သူ့တံတွေးကို လူ့အရေပြားထဲကို အရင်ထိုးသွင်းထည့်လိုက်ပါတယ်။ ခြင်တံတွေးမှာလည်း ပရိုတင်းဓာတ်ပါဝင်တာကြောင့် လူတွေမှာ ယားယံတာ၊ အနီအဖုအပိန့်နဲ့ ခြင်ပိန့်ပြားအကြီးကြီးတွေ ထလာတာ စသဖြင့် အရေပြားပြဿနာတွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ပိုဆိုးတာက ခြင်မှတဆင့် ကူးစက်တတ်သော ရောဂါတွေ ခံစားကြရတတ်တာပါပဲ။ မြန်မာနိုင်ငံမှာတွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ ခြင်မှတဆင့် ကူးစက်တတ်သော ရောဂါတွေကတော့ ငှက်ဖျား၊ သွေးလွန်တုပ်ကွေး၊ zika နဲ့ chikungunya တို့ ဖြစ်ပါတယ်။
🤹♂️ အဆိုပါ ရောဂါတွေ မခံစားရအောင် ခြင်တွေကို နည်းမျိုးစုံနဲ့ ကာကွယ်နှိမ်နင်း ကြရပါတယ်။ ရေဆိုးမြောင်းတွေ မပိတ်အောင်၊ ရေမဝပ်အောင်၊ ပိုးလောက်လန်းမပေါက်ပွားအောင် ကာကွယ်တာတွေ၊ အရောင်ဖျော့ပြီး လုံခြုံတဲ့ အဝတ်အစားဝတ်ဆင်တာ၊ ခြင်ထောင်အသုံးပြုပြီး အိပ်စက်တာ အစရှိသဖြင့်ပေါ့။ ခြင်ပိုများတဲ့ ရာသီတွေ (အထူးသဖြင့် မိုးရာသီ) မှာ ရပ်ကွက်၊ မြို့၊ ရွာအလိုက် ခြင်ဆေးဖျန်း (fumigation) တာလဲ လုပ်ကြပါတယ်။
👩🔬 အထက်ပါနည်းတွေနဲ့ ကာကွယ်ပေမယ့် ခြင်တွေက ထိန်းမနိုင် သိမ်းမရဖြစ်လာတဲ့အခါမျိုးမှာတော့ ခြင်မကိုက်ဆေး (repellent) တွေကို သုံးကြရပါတယ်။
Repellent တွေဟာ လူတွေကို ဆွဲဆောင်မှု မရှိအောင် လုပ်ပေးပါတယ် (ခြင်တွေဖက်ကကြည့်ရင် ကိုက်ချင်စရာမရှိဘူးလို့ ပြောတာပါ 😄)။ ခြင်တွေကို သတ်တာမျိုး၊ သေစေတာမျိုး လုံးဝမဟုတ်ပါဘူး။
❇ Repellent ကောင်း တခုဟာ ခြင်မကိုက်အောင် အနည်းဆုံး တနာရီနဲ့အထက် ကာကွယ်နိုင်ရမယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ Repellent ကို တကြိမ်သုံးပြီးတိုင်း ခြင်မကိုက်အောင် ကာကွယ်နိုင်တဲ့ အချိန်ကာလကို Complete Protection Time (CPT) နဲ့ သတ်မှတ်ဖော်ပြကြပါတယ်။
❇ ယခုလက်ရှိအသုံးပြုနေကြတဲ့ repellent တွေကို အကြမ်းအားဖြင့် ၂ မျိုး ခွဲခြားကြပါတယ်။ ဓာတုနည်းနဲ့ ထုတ်လုပ်ထားတဲ့ synthetic chemical နဲ့ အပင်ကရရှိတဲ့ plant-derived chemical ဆိုပြီးပါ။
❇ Environmental Protection Agency (EPA) မှာ အရေပြားပေါ်လည်း သုံးလို့ရပြီး မှတ်ပုံတင်ခွင့်ပြုထားတဲ့ repellent အမျိုးအစား တချို့ကို ဖော်ပြရမယ်ဆိုရင် synthetic chemical တွေ ဖြစ်ကြတဲ့ N,N-diethyl-m-toluamide (DEET), ethylbutylacetylaminopropionate (IR3535), picaridin နဲ့ plant-derived chemical တွေဖြစ်တဲ့ citronella oil, catnip oil, p-menthane-3,8-diol (PMD), oil of lemon eucalyptus, 2-undecanone တို့ ဖြစ်ပါတယ်။ အထက်ပါ ပါဝင်ပစ္စည်းတွေကို ဖျန်းဆေးရည် (spray)၊ သုတ်လိမ်းရည် (wipe-ons)၊ အနံ့ချောင်း (sticks)၊ အမြှုပ်ပုံစံ (foams)၊ လိမ်းဆေး (gels, lotions and creams) နဲ့ လူရဲ့ပတ်လည်နေရာတွေကို ခြင်မလာစေတဲ့ area repellents တွေ အနေနဲ့လည်း ထုတ်လုပ်ကြပါတယ်။
✍ Repellent (DEET) နဲ့ သက်ဆိုင်တဲ့ mode of action တွေ နဲ့ safety တွေကို နောက်ရက်တွေမှာ ဆက်လက်ဖော်ပြသွားပါမယ်ရှင် 😍
**rt_repellent