22/12/2020
Covid-19 ကြီး မျိုးရိုးဗီဇ ပြောင်းသွားသတဲ့။ ပြောင်းမှာပဲလေ.... သူက ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးကိုး...။
မျိုးဗီဇ ပြောင်းတယ်ဆိုတာကတော့ အဲဒီ ဒီအင်အေ သို့မဟုတ် အာအင်အေမှာ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်သွားတာပါ။ အပြောင်းအလဲ ဖြစ်ရတဲ့ အကြောင်းအရင်းတော့ အများကြီးရှိပါတယ်
အခုပြောင်းသွားတဲ့ ကိုဗစ်မျိုးဗီဇသစ်ကို VUI202012/01 (First Variant Under Investigation in December 2020), “၂၀၂၀ ဒီဇင်ဘာတွင် တွေ့ရသော စုံစမ်းစစ်ဆေးဆဲ မျိုးဗီဇ သစ်” လို့လတ်တလော ခေါ်ပါတယ်။
ဗီဇကွဲ အကောင်က ကူးစက်နှုန်းပိုများလာသလို ကလေးငယ်တွေကို ကူးဖို့လည်း ရာခိုင်နှုန်းပိုမြင့်လာပါသတဲ့။ R 0 value ပိုတက်လာမယ့် ဗီဇကွဲအကောင်ပဲ။
စူ့ ထက်စူ.. လူစွမ်းကောင်းချည်းပဲ......
တခုပဲ ဗီဇကွဲအကောင်က ပိုပြီးရောဂါ ပြင်းထန်လာသလား မပြင်ထန်ဘူးလားဆိုတာတော့ စောင့်ကြည့်ရမှာပါပဲလေ။
ရေရှည် တိုက်ရတော့မယ့် တိုက်ပွဲမှာ Covid-19 လူနာတွေမှာ ကျွန်တော် ကျင်လည်ရာ laboratory field (Clinical laboratory ဆိုပါတော့) ကနေ ဘာတွေ ဘယ်လို အထောက်အကူဖြစ်အောင် ပံ့ပိုးပေးရမလဲပေါ့။
အခြေခံအကျဆုံးဖြစ်တဲ့ Blood for CP (Complete picture) ကနေ စ ကြည့် ကြည့်ရအောင်ဗျာ...။
အခုခေတ်မှာ Blood for CP ဆိုရင် autimated haematology analyzer တွေနဲ့ Run ကြတာများပါတယ်။
လက်ထဲကို CP အဖြေစာရွက်လေး ရလာပြီဆိုပါတော့.....
အမယ်.....အမယ်......
သွေးရောဂါဗေဒဆိုတာ သွေးနီဥ Red cells သွေးဖြူ ဥ white blood cells သွေးဥမွှား Platelets သွေးခဲပစ္စည်း clotting factors စတာတွေ လေ့လာရတဲ့ ဘာသာရယ်...
(ဟင်... ဆဲလ်နည်းနည်းလေးပဲလို့ မထင်လိုက်နဲ့ ... အဲ့ဒီ ၄ ကောင်နဲ့ ပတ်ကစားနေတာ... ရူးတောင် ရူးချင်စိတ် ပေါက်သွားစေရမယ်....တကယ်....တကယ် ... 😅😅😅)
ကဲ.... လေ့လာကြည့်ရအောင်ဗျာ......
Red cells (သွေးနီဥ)
Haemoglobin (Hb), MCV, MCH, MCHC
Anaemia က Covid-19 မှာ အထင်ကရဖြစ်မနေပါဘူး။ ဒါပေမယ့် severe case တွေမှာတော့ Hb value ကျလာတတ်ပါတယ်။ ဖလင်ဆွဲကြည့်ရင် normochromic normocytic pattern က အများဆုံးပါတဲ့။
Red cells distribution width (RDW)
ဒီ parameter လေးက အတော်များများ ကျော်သွားတတ်ကြပါတယ်။ တကယ်တမ်းကျ သူက အခရာကျပါတယ်။ RDW value များလာတာဟာ poor prognosis နဲ့ motility rate များစေနိုင်တာကို ညွှန်နေတာဖြစ်လို့ သတိထားရမယ့် အချက်လေးပါ။
Serum Ferritin
သူက additional test အနေနဲ့ စစ်ပါတယ်။ Severity အလိုက် ပြင်းထန်ရင် ပြန်းထန်သလို serum ferritin level လိုက်တက်လာပါလိမ့်မယ်။ Covid-19 မှာ Serum ferritin ကို acute phase protein အနေနဲ့ inflammatory marker လိုမျိုး သုံးလိုက်တာပါပဲ။
CRP, ESR
တဆက်တည်း ပြောရရင် C reactive protein (CRP), ESR တို့ပါ တက်နေကြတာပါ။ ESR value များလေ severity ပိုဆိုးလေ ဖြစ်တာကြောင့် သူ့ကို powerful parameter for severity လို့ သုံးနေကြတယ် ထင်ပါရဲ့လေ။
သွေးဖြူ ဥ (white blood cells)
Total WBC
Total count အနေနဲ့ မာယာများတဲ့ covid ဟာ Leukopenia နဲ့ လာနိုင်သလို leukocytosis အနေနဲ့လည်း ညွှန်ပြနေပါသေးတယ်။ case အတော်တော်များများ Total WBC count ဟာ normal range ဝငိနေသလို မျက်လှည့်ပြတာမျိုးလည်း ကြုံနေရပါတယ်တဲ့၊။ (ဘာမှတ်လို့ မှတ်ရမှန်း မသိဘူး....အေးရော.... 😁😁)
Diff: WBC
Differential WBC တွေထဲမှာတော့ အများဆုံးက mild neutrophilia, mild lymphopenia, eosinopenia, mild monocytosis တွေက Covid-19 ရဲ့ CBC base line မှာ အတွေ့ရများဆုံး အချက်တွေပါ။ Viral infection တို့ရဲ့ ထုံးစံအတိုင်း Lymphocyte ပြုတ်ကျနေတတ်တာကြီးကတော့ မပြောင်းမလဲ တွေ့နေရသေးတာပေါ့။
Neutrophil/Lymphocyte Ratio (NLR)
သူက တကယ့် marker လိုပဲ သုံးနေရပါတယ်တဲ့။ NLR ကိုကြည့်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ ကိုယ်ခံအားစနစ်မျှခြေ (balance of the body's immunity including balance of neutrophils and lymphocyte level)ကို မှန်းလို့ရသလို ရောဂါပြင်းထန်မှု (degree of systemic inflammation) ကိုပါ တွက်လို့ရပါသေးတယ်။ တွက်နည်းက ရှင်းပါတယ်။ Absolute numbers of neutrophils ကိုမူတည်ပြီး Absolute numbers of lymphocyte နဲ့ စား လိုက်တာပါပဲ။ NLR value များလာတာနဲ့အမျှ အခြေအနေပိုဆိုးနိုင်ပြီး severity ပိုမြင့်လာနိုင်ပါတယ်။ South-Asian population မှာ NLR value နဲ့ Severity က ဆက်စပ်မှုရှိနေတယ်လို့ ပြောနေကြပါတယ်။
Platelet to lymphocyte ratio (PLR)
သူကလည်း NLR လိုပဲ inflammation severity ကို တွက်ဆကြည့်ရတာပါ။ PLR value တက်လာလေ severity ဆိုးလေပါပဲ။ တွက်နည်းက ရှင်းပါတယ်။ Total platelet count ကို Absolute lymphocyte count နဲ့ စား ချလိုက်တာပါပဲ။ NLR ရော PLR ရောက Prognosis marker အနေနဲ့ သုံးကြတာပါပဲ။ သူတို့ ၂ မျိုးလုံးက Routine CP ဖောက်ရင်းကနေ အလွယ်တကူ တွက်ယူလို့ ရနေတာမို့ ဖွံဖြိုးဆဲနိုင်ငံတွေ စွမ်းအားအရင်းအမြစ် ကန့်သတ်ချက်ရှိတဲ့ နိုင်ငံတွေမှာ prognosis marker အနေနဲ့ သုံးဖို့သင့်တယ် ထင်မိပါတယ်။
သွှေးဥမွှား (Platelet)
သူကတော့ normal to mild thrombocytopenia ဖြစ်နေနိုင်ပါတယ်။ ဒါကလည်း Viral infection အတော်များများရဲ့ လက္ခဏာလိုမျိုးပါ။ သို့သော်.... Viral infection ထုံးစံအရ ကိုယ်ခံအားတအားထိုးကျပြီး ဘက်တီးရီးယားပိုး ထပ်ဝင်လာခဲ့လို့ ရောဂါပြင်းထန်နေခဲ့ရင် (Secondary bacterial infection) Thrombocytosis ဖြစ်တတ်ပါသေးတယ်။ Severe thrombocytopenia နဲ့ မကြာခဏ ပြန်စစ်လို့ Platelet count နည်းလာတာဆိုရင်တော့ poor prognosis ကို လှမ်းနေပြီဆိုတာ သတိထားဖို့ ကောင်းပါတယ်။
Mean platelet volume (MPV)
အများအားဖြင့် အပြောင်းအလဲ မရှိတတ်ပေမယ့် တခါတလေ အရွယ်အစားကြီးတဲ့ သွေးဥမွှား (Giant platelet) တွေ ပေါ်ထွက်လာတတ်တာမို့ MPV value များနေတတ်ပါတယ်။
Plasma Hemostatic parameters သွေးခဲပစ္စည်းများ
D-dimer
တက်မယ်။ သူက Covid-19 မှာ sensitive and specific marker of coagulation ပဲဗျ။ သူတက်လာလေ outcome ဆိုးလာလေ လို့ပဲ မှတ်ရမယ်။ Covid-19 ရဲ့ အဆိုးဝါးဆုံးအဆင့်ဖြစ်တဲ့ ခန္ဓာကိုယ်အနှံ့သွေးယိုစီးခြင်း (DIC) ကို မျက်ခြေမပြတ်ထောက်လှမ်းဖို့က D-dimer က အခရာ ဆရာကြီးပါပဲ။
Fibrin degradation product (FDP) တက်မယ်။
Antithrombin (AT) ကျမယ်။
Activated partial thromboplastin time (APTT) ကျလာပါလိမ့်မယ်။
Prothrombin time ကတော့ Normal များပေမယ့် တခါတလေ prolonged ဖြစ်နေတတ်ပါသေးတယ်။
ကဲ.. မရှုပ်ဘူးလား..........
ဒါတွေက ကျွန်တော်တို့ routine blood test စစ်လို့ ထွက်လာတဲ့ အဖြေစာရွက်ပေါ်က ကိန်းဂဏန်းတွေကိုပဲ ကြည့်ပြီး တွက်ချက် ခနိ့မှန်း တွေးဆယူရုံပဲ ရှိပါသေးတယ်။
Microscope အောက်မှာ ကြည့်လို့ တွေ့ရတဲ့ ဆဲလ်တခုချင်းစီရဲ့ အသွင်ပြင် လက္ခဏာပြောင်းလဲချက်တွေ မပါသေးပါဘူး။
Virus က ရိုးတွင်းခြင်ဆီကို ထိလို့ ပြောင်းလဲသွားတဲ့ ပုံစံတွေ (dysplastic features)....
ကိုယ်ခံအားစနစ်ထိလို့ ပြောင်းလဲတဲ့ ပုံစံတွေ (red cell agglutination because of autoimmune phenomenon)
အပြင်းအထန်ရောင်ရမ်းလို့ ထွက်လာတဲ့ ပုံစံတွေ (toxic granules of neutrophils, cytoplasmic vacuoles of neutrophils and monocyte, reactive lymphocyte)
အပြင်းအထန် တိုက်ခိုက်ရင်း ကိုယ့်အချင်းချင်း ပါ ပြန်တိုက်လို့ထွက်လာတဲ့ ပုံစံတွေ (cell cannibolism)
ပြင်းထန်တဲ့တိုက်ပွဲရဲ့ သွင်ပြင်တွေ (red cell fragments, haemolytic pattern MAHA)
ခန္ဓာကိုယ်က အပြင်းအထန်တိုက်နေရင်း လိုအပ်တဲ့ စစ်သည်အရေအတွက် ပြည့်မှီအောင် ဆောလျင်စွာထုတ်နေရင်း ထွက်လာတတ်တဲ့ လက္ခဏာတွေ (band forms, hyposegmented neutrophils, hypogranulation features of granulocytes series)
Cytokine storm ရဲ့ လက်ရာတွေ (leukoerythroblastic picture, leukemoid reaction)
စုံလို့ပါပဲ.........
Haematoligical changes in SARS Co V-2
အလဲ့..............
မဆိုးဘူးဟ...
နောက်တက်မယ့် မဟာဘွဲ့လွန် ရောဂါဗေဒ သမားတွေ ကျက်စရာ တပုဒ်တိုးပြီ ... အဟိ. (သက်သက် အကျင့်ပုပ်ကြည့်တာ)
အမယ်... ဖြေဆဲ ဖြေလတ္တံ့ မဟာဘွဲ့လွန်သမားတွေရော ပါရဂူသင်တန်းသားတွေရော...
ဓာတ်ခွဲကျွမ်းကျင် ပညာရှင်တွေရော ဓာတ်ခွဲမှူးတွေရော.....ဖတ်ပေရော့...
(အဲ့ဒါကြောင့် ပြောတာ တော်တော် မွှေတဲ့ ငဗစ် ပါဆို... 😁😁😁)
ကျက်ကြမလား...ဘော်ဒါတို့..... 😝
(P.S: မှားနေတာရှိခဲ့ရင် ပြင်ပေးကြပါ ခင်ဗျာ)
Reference
Chan, A. S., & Rout, A. (2020). Use of Neutrophil-to-Lymphocyte and Platelet-to-Lymphocyte Ratios in COVID-19. Journal of clinical medicine research, 12(7), 448–453.
Foy BH, Carlson JCT, Reinertsen E, et al. Association of Red Blood Cell Distribution Width With Mortality Risk in Hospitalized Adults With SARS-CoV-2 Infection. JAMA Netw Open. 2020;3(9):e2022058. doi:10.1001/jamanetworkopen.2020.22058
Imran, Mehr & Ahmed, Umair & Usman, Umer & Ali, Majid & Shaukat, Aamir & Gul, Noor. (2020). Neutrophil/Lymphocyte Ratio – A Marker of COVID‐19 Pneumonia Severity. International Journal of Clinical Practice. 10.1111/IJCP.13698.
Sadigh, S., Massoth, L. R., Christensen, B. B., Stefely, J. A., Keefe, J., & Sohani, A. R. (2020). Peripheral blood morphologic findings in patients with COVID-19. International journal of laboratory hematology, 42(6), e248–e251.
Słomka, A., Kowalewski, M., & Żekanowska, E. (2020). Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): A Short Review on Hematological Manifestations. Pathogens (Basel, Switzerland), 9(6), 493.
Wise J. Covid-19: New coronavirus variant is identified in UK. BMJ 2020 -12-16.
Credit - Dr Wathon Ko
